Dyskusja indeksu:Kodex Napoleona - Z przypisami - Xiąg trzy.djvu

Więcej informacji o tej stronie

ARTYKUŁ PIERWSZY.
PRAWA obowiazuią <]o wykonywania w całym kra i u Francuzkim na mocy ogłoszenia ich, przez Cesarza.
Wykonywane będą w każd^y części PzfńflW& od momentu, w którym ogłoszenie ich wiadoniem bydż może.
Ogłoszenie przez Cesarza uczynione, poczytane będzie za wiadome, w Departamencie, w którym mieszka Cesarz, po uplynieniu dnia iednego od ich ogłoszenia; a w każdym z innych Departamentów, po uplynieniu tegoż czasu, pomnażanego iednym dniem na każdą odległość dziecięciu myriametrów, (około 20. mil dawnych we Francyi) pomiędzy miafiem, w którem uczynione pierwsze ogłoszenie, a ftolica każdego Departamentu (*)
2. Prawo obowiązuie na przyszłość tylko.
3. Prawa co do Policyi i bczpieczeliflwa, bowięzuią wszylikich w kraiu mieszkaiących.

Nieruchomości, nawet przez cudzoziemców posiadane, podlegain prawu Francuzkiemu.
Prawom ściągającym sig do Jianu i zdatności osób, podlegaią Francuzi, choćby za granicą mieszkai.icy.
Ą. Sędzia wyinawiaiacy się od sadzenia, pod pozorem, ze prawo milczy, ciemne inii., albo niedoftateczne; może bydź poćiąganvm, iako winny odmówienia sprawiedliwości.
5. Nie ARTYKUŁ PIERWSZY.
PRAWA obowiazuią <]o wykonywania w całym kra i u Francuzkim na mocy ogłoszenia ich, przez Cesarza.
Wykonywane będą w każd^y części PzfńflW& od momentu, w którym ogłoszenie ich wiadoniem bydż może.
Ogłoszenie przez Cesarza uczynione, poczytane będzie za wiadome, w Departamencie, w którym mieszka Cesarz, po uplynieniu dnia iednego od ich ogłoszenia; a w każdym z innych Departamentów, po uplynieniu tegoż czasu, pomnażanego iednym dniem na każdą odległość dziecięciu myriametrów, (około 20. mil dawnych we Francyi) pomiędzy miafiem, w którem uczynione pierwsze ogłoszenie, a ftolica każdego Departamentu (*)
2. Prawo obowiązuie na przyszłość tylko.
3. Prawa co do Poljcyi i bczpieczeliflwa, bowięzuią wszylikich w kraiu mieszkaiących.

Nieruchomości, nawet przez cudzoziemców posiadane, podlegain prawu Francuzkiemu.
Prawom ściągającym sig do Jianu i zdatności osób, podlegaią Francuzi, choćby za granicą mieszkai.icy.
Ą. Sędzia wyinawiaiacy się od sadzenia, pod pozorem, ze prawo milczy, ciemne inii., albo niedoftateczne; może bydź poćiąganvm, iako winny odmówienia sprawiedliwości.
5. Nie ieſt wolno Sędziom w sprawach przed nich wytaczanych, dawać wyroki w sposobie ogólnych i urzadzaiąeych przepisów.
6. Nie moż, na przez prywatne umowy ubliżać prawom, tyczącym się porządku publicznego i dobrych obycżaiów.
PRZYPISY.
i(*J Metr icst zasada wszystkich miar dziesiętnych, używanych teraz u/c Francyi; icst eć dziesięciu milionowa część odległości bieguna połnocnego cd równika; równy iesr trzem stopom dawnym i>aryzknn, i blisko ośmetnym częściom stopy, czyli równy icst 3, o7S444i to uczyni ieden łokieć Warszawski 1 blisko siedem dziesiłcych części łokcia, czyli 1679, 151. fllyrtamćir zamyka w tobie dziesięć tysięcy Metrów, czyli stop Paryzkich 30874, 4-}, albo łokci Warszawskich 16751, 512727, Rachuje na milę Warszawski 13, 000 fokci, to Myriaineu uczyniłby mato co więcey nad iedne i ćwierć mili.
Jest wyrok Rządu Francuskiego, w którym sa umieszczone odległości od Paryża, wszystkich inicysc stołecznych każdego Departamentu Francyi. X IE G A PIERWSZA
o OSOBACH.
/
TYTUŁ I.
O Używaniu i utracie Praw Cywilnych. DZIAŁ I.
o Używaniu Praw Cywilnych.
7. Używanie Praw Cywilnych, nie ieſt zawisie od iiauu Obywatela, który ftan nabywa się i utrzyniuie iedynie, podług prawa Konllytucyynego.
8Każdy Francuz używać będzie praw cywilnych.
9. Każda osoba we Francyi, zrodzona z cudzoziemca, może żądać w ciągu roku, po wyyściu z małoletności, aby za osobę Francuzką miana była; byleby oświadczyła urzędownie, ież Ii mieszka we Francyi, że chce w niey zoftać; a ieżeli mieszka za granicą, że chce we Francyi osiąść, i w ciągn roku rachuiąc od dnia takiego oświadczenia przeniosła swe zamieszkanie do Francyi (x).
10. Każde dziecię, zrodzone z Francuza wkraiu obcym, ieH 1’raucuzeiu. Każde dziecię, zrodzone w kmin obcym z Francuza, który utracił lian Francuza, może ten lian odzyskać, dopelniaiąc prawideł przepisanych artykułem 9. ’
xx. Cudzoziemiec takichże samych praw cywilnych używać będzie we Francyi, iakie są, albo będą dozwolone Francuzom, przez traktaty 7. nar idem, do którego ten cudzoziemiec należy (a).
x a. Cudzoziemka biorąca za męża Francuza, wchodzi w lian męża swego.
x 3. Cudzoziemiec któremu Cesarz pozwolił zamieszkać we Francyi, używać będzie v.s yiikirh praw cywilnych, dopóki wniey mieszkać nie ^przestanie.
14Cudzoziemiec, nawet nie mieszkaiący we Francyi, może bydz pociąganym do Trybunałów Francuzkich, o wykonanie zobowiązań zaciągniętych z Francuzem we Francyi; mo&t bydź pociągaxiyin przed Trybunały francuzkie, o zobowiązania, które zaciągnął w ki’aiu obcym z Francuzem (3).
x 5Francuz może bydź pociąganym przed Trybunał we Francyi, o zobowiązania w krain obcym zawarte, nawet z cudzoziemcem.
16. We wszylikich sprawach innych, oprócz handlowych, cudzoziemiec Powód obowiązany złożyć rękoymią na zapłatę kosztów i szkód wszelakich, wypływaincych zprocessu, wyiąwszy, gdjby posiadał maiątek nieruchomy
o Utracie Praw cywilnych. 7
we Francji doftateczney wartości do takiey za-
piaiy (4)
DZIAŁ II.
t
o Utracie Praw Cywilnych.
ODDZIAŁ I.
o Utracie Praw Cywilnych przez utratę stanu Francuza.
17. Przeftaie bydź Francuzem: 1.) kto nabywa naturalizacyi w kraiu obcym. 2.) kto przyymnie urzędy publiczne obcego llządu bez pozwolenia Cesarza. 3.) Nakoniec kto w jakikolwiek sposób czyni założenia w„kraiu obcym, bez myśli powrotu.
Założenia handlu nie mogą bydź nigdy uważane, że się dzieią w myśli nie powrócenia do krain.
ifi. Francuz po utraceniu ftanu Francuza, może go odzyskać, wracaiąc do Francyi za pozwoleniem Cesarza, oświadczaiac że chce w kraiu franćuzkim pozoiiać, i że się zrzeka wszelkich różnic itanu, prawu Francuzkiemu przeciwnych.
19. Francuzka za cudzoziemca idąc, wchodzi w ftan iego; owdowiawszy, może odzyskać /łan Francuzki, byleby mieszkała we Francyi, albo powróciła do tego kraiu za pozwoleniem Cesarza, i oświadczyła, że chce we Francyi zamieszkać iiale.
20. Osoby odzyskuiące ftan Francuza, w przypadkach wyrażonych artykułami i o. 181 ow ten czas dopiero używa i ą tego (tanu, gdy dopełnią warunków dla nich przepisanych w tychże artykułach; i od tégo czasu dopiero korzyści z praw, do których się wrócili, służyć im będą.
31. Francuz przyymuiący służbo woyskową za granicą, albo wchodzący w towarzyftwo woyskowe obce bez pozwolenia Cesarza, traci imie Francuza.
INie może wrócić do Francyi bez pozwolenia Cesarza, ani odzyskać lian u Francuza, nie dopełni wszy warunków wyznaczonych cudzoziemcowi, gdy chce obywatelem zoftać; przez to iednak nie nadwerężaia się kary uftanowione prawami kryminalnemi względem Francuzów, którzy nosili, albo nosić będą broń przeciw wlasney oyczyznie,
O ODZIAŁ II.
\ ’
o Utracie Praw Cywilnych przez skutek kar Sądowych.
22. Skazania na kary, których skutek odbiera skazanemu wszelkie uczelinictwo Praw cywilnych, niżey wyrażonych, śmierć cywilna pociągaią za sobą.
23. Skazanie na śmierć naturalną, sprawuie Śmierć cywilną.
o Utrarie 1Praw cywilnych. g
I
Inne kary cielesne dozgohne, tyle tylko śmierć cywilna przynoszą, ile prawo ten skutek: przywięzuie do nich.
25Przez śmierć cywilną, traci skazany własność wszyftkich dóbr, które posiadał; spadek otworzony ieſt dla wszyfiJuch dzied ziców po nim; ci obeymuia dobra iego w takim samym sposobie, iak gdyby umarł naturalnie i bez teltamentu.
Nie może i u/, więcey bydź uczeftnikiem z, a» dnego spadku, ani przenosić na kogo prawa pod lym tytułem do dóbr nabytych późniey.
Nie może ani rozporządzać dobrami swemi, w-całości lub w części, budź przez darowizny między żyiącemi, bądź przez testament, ani cokolwiek bądź przyymować pod tym tytideni, c’yba tylko na alinienta.
Nie inoże bydź opiekunem, ani mieć iakie*
gożkolwiek wpływu do opieki.
»
Nie może bydź świadkiem w akcie uroczysty m, albo u r z ę d o w y ni, ani przypuszczanym do świadczenia w sądzie.
Nie może ftawać wsadzie, ani iako Powód, ani iako Pozwany, tylko pod imieniem i przez zastępstwo szczególnego Kuratora, przydanego od Trybunału, do którego sprawa wniesiona.J
Nie może wchodzić w małżeńskie związki, któ» reby iakiżkolwiek skutek cywilny przynosiły.
Jeżeli zawarł pierwey małżeński związek, ten się rozwięzuie, co do wszelkich sktilków cywilnych.
Współmałżonek i dziedzice po skazanym, mogą używać praw im służących, i działać iakby po naturalney iego śmierci (5).
26. Skazania w oczne przynoszą śmierć cywilną dopiero od dnia, w którym są wykona-’ ne, bądź rzeczywiście, bądź w wizerunku.
27. Skazania zaoczne nie sprawuią śmierci cywilney, aż po pięciu latach naftępnych, rachuiąc od dnia, w którym wykonany był wyrok w wizerunku, i przez ten czas pięcioletni skazany Iławie się może (6).
28. Skazani zaocznie, pozbawieni będą przez lat pięć,.albo do czasu osobifiego ich Itawienia się, lub przytrzymania ich w tym przeciągu, używania praw cywilnych.
Dobra ich zarządzane będą, i prawa utrzymywane, tak iak nieprzytomnych.
29. Gdy skazany zaocznie ftawi się dobrowolnie w przeciągu lat pięciu, rachuiąc od dnia wykonania wyroku, albo gdy w tym czasie poimany był i uwięziony, tem samćm wyrok zaoczny, upada sam przez sięj oskarżony odzyskuie posiadanie wszyJikich dóbr swoich; sądzony będzie na powo: a ieżeli tym nowym wyrokiem skazany Zoltanie na tęż sarnę kare, albo na inną, śmierć
cywilną pociągaiącą za sobą, skutek tey kary zacznie sic dopiero od dnia wy konan ia powtórnego wyroku (7).
50. Jeżeli skazany zaocznie flawił się, albo był przytrzymany dopi ro po pięciu latach, i przez nowy wyrok otrzymał uwolnienie od kary, albo skazanym zoliai na karę nie przynosząca śmierci cywilney, poWraca zupełnie do używania Wszyftkich praw swoich cywilnych na potem, a to od dnia w którym do sądu fianął; ale wyrok, pierwszy zachowuie skutki przez śmierć cywilną ściagnione, co do przeszłości, w przeciągu czasu między upłynieniem lat pięciu, i dniem liawienia się
do stidu.
-
51. Jeżeli skazany zaocznie umrze w przeciągu pozwolonych tych lat pięciu, nie ftawiwszy się, ani będąc poimanym lub przytrzymanym; poczytany będzie za umarłego, w całkowitym używaniu praw swoich: Zaoczny wyrok zniszczony zolłanie samejn przez się prawem, nie szkodząc bynaymniey sprawie we względzie cywilnym, która przeciw dziedzicom po nim, drogą tylko cywilną toczona bydż może.
7)2. W żadnym przypadku przedawnienie kary, nie przywraca skazanemu używania praw cywilnych na przyszłość (8).
35. Dobra przez skazanego nabyte, od popadnienia w śmierć cywilną, i któreby się znalazły w posiadaniu iego, w czasie nalurałney śmierci,
tiależą do narodu prawem takiem, iakie icft na dobra bezdziedziczne (9).
Jednakże wolno iefl Cesarzowi dla wdowy, dzieci, albo krewnych skazanego, względem tych dóbrpoczynić takie rozporządzenia, iakie ludzkość wskaże.
^IJ Domicilium wyrażone będzie we wszystkich artykułach pr»cz zamieszkanie, różni się od przebywania, mieszkania, czyli rezydcncyi; iest cywilne, d> używania Praw cywilnych; polityczne do używania praw politycznych; oddzielny iest tytuł o zamieszkaniu cywilnem; zaczyna się od artykułu 102. O zamieszkaniu politycznćm iest mowa w prawach politycznych.
[2] Ten przepis zasadza się n:i wzaiemności, Reeiprocilas, która wypływa z praw między narodami i traktaków.
|3) Obligation, Engagement, Charge, wyrażone bydź może popolsku, zobowiązanie, obowiązek, ciężar.
|4( Co się nazywa w Jurysprudencyi acHa, to iest możność poszukiwania sądownie iakieykolwiek należytości swo. iey, to zawsze nazywać będziemy tym wyrazem Sprawa. Actor czyli pofrancuzku Oemandeur, będzie popolsku Powód, Citatw czyli Dvfendeur, będzie Pozwany, czyli obżałowany, zaskarżony. Cautio, kaucya czyli rękoymia i Jrait, koszn; Domwaget interets, szkody wszelkie, to iest poniesione szkody i pozbawienie zysku, lurrttm cesiani, damnuin^nursent. Biens borta, dobra i iakikolwick maiątek; Kiom b>eubks, dobra ruchome, ruchomości; Immcubles nieruchomości.
£“51 Droit, jui, Irawo, iakie mi et mogę do iakiey rzeczy czyli należytość. Loi l.ex, Prawo ustanowione, do którego stosować się potrzeba. Jus 1 Lex. w Polskim iezyku iednym wyrazem Prawo iest wydane; iest to ineiaka cecha praw stanowionych, że to tylko przepisywać powinny, co iest iialcżytością praadziwą. Konsrytucya czyli statut, iest Ustawa. Spadek Suctetrion, Heritter Dziedzic, albo Dziedziczący po kun; Otwarcie spadku iest chwila, od którcy zaczynają się prawa i działania spadkowe. Tytuł’ iest to źrzódło, z ktńrr^o iakieś prawo czyli nalcżytość wynikać może. Darowizny między żyiiccmi, Donatio. Alinomta, to icsc wszystko to, cokolwiek na wyżywienie, odzienie, mieszkanie, i przyzwoite utrzymanie potnebnirn b\dź może. Akt iest to wszelka czynDość prawna, sądowa; Akt uroczysry solenni, Urzędowy authentii/<ie, są t> czynności ze wstelkieini formalnościami odbyte j Alit urzędowy wytłumaczony iest w artyku. Ie 1517.
[6] Ska-’anie Condumnation; Wyrok, Decret, Juuement-, wocznie Contradirtoire, to iest gdy ł«ony stawatą ł zaocznie, par dejaut w przedmiotach cywilnych; par cuiitumai j w kryminalnych, gdy która strona nie stanęła. wykouanie Execution. Wizerunek EJfiuie.
(7J Samem pfez się prawem, sam przez się </< ptein droit, ip so iurc, to iest iak rylko to nastąpi, na czero zasadza się prawo. Nieprzytomny abient it>c osobny tytuf o nieprzytomnych, zaczyn* się od arryk ułu 112.
[$) Przedawnienie, Pretcription ic>t ostatni tytuł w \ię<he Triceiey o przedawnieniu.
[ff] Dobra be?d?.-iiiczne, ui&iątek bezdzied iczny, to ieit takie dobti, które nie spadaią na krewnych, rJbo na inne szczególne Osohy, Bona rarantia, 1’rauem iakie ieſt na dobra dziedziczne, pardioilde ii thfrenet, jus i u c a d u c a bona
TYTUŁ IT.
o Alitach stanu cywilnego. DZIAŁ I.
Urządzenia ogólne.
34. Akta fianu cywilnego wyrażać będą: Tok, dzień, godzinę ich przyięcia, nazwiska, imię, wiek, stan i mieysce zamieszkania wszyftkich osób, które są w nich wzmiankowane.
35. Urzędnicy fi. 1 nu cywilnego, nie moga nic wciagać w akia które przyymuią, ani przez przypisy, ani przez oznaczenia iakiekolwiek, tylko to, co ltawaiący zeznać powinni.
56. W przypadkach, gdy firony interesowane nie są obowiązane liawić się osobiście, będą mogły zaftąpić siebie, przez umocowanego na to szczególnie i urzędownie.
37. Świadkowie do aktów ftanu cywilnego, powinni bydź inężczyzni, mieć przynay.mniey dwadzieścia, ieden lat skończonych, krewni albo inni; wybierani przez osoby interesowane.
38. Urzędnik ftanu cywilnego, przeczyta akta lironom ftawaiącym, albo umocowanym przez nich, i świadkom.
O dopełnieniu tey formalności wzmianka w aktach uczyniona będzie.
3g. Podpisane b ^da te akta przez urzędnika flanu cywilnego, przez Itawaiących, i przez świadków; albo uczyni się zmianka o przyczynach, które przeszkadzamy do podpisania się ftawaiacym i świadkom.
40. Akta ftanu cywilnego wpisane będą w każdym gminie do iednego lub kilku reieftrów, utrzymywanych na dwie ręce.
41. Na każdey Itronicy kart wreieflrach, od pierwszey do ofiatniey, położone będą liczby i znaki szczególne, zrobione przez Prezydenta try->
bunalii pierwszey inftancyi, albo przez iego za-
ftępcę (O-
42. Wpisywane będą Nakta w reieftrach ciągle, nic białego papieru (iie zoilawuiąc; przekryślenia i odsyłacze zaświadczone będą, i podpisana równie iak sanie akia; nie będzie w nich nic pisana przez skracanie, ani żadna data sainemi cyframi Jiezbowemi wyrażana.
43. Urzędnik ftanu cywilnego, zakończy i podpisze reieftra corecznie; i w przeciągu miesiąca ieden ich exeuiplarz złoży w archiwum gtninnem, a dmgi w kancellaryi trybunału pieiwszey infiancyi.
44. Umocowania i inne papiery, które powinny bvdź przyłączone do aktów Itapu cywilnego, po położeniu na nich oznaki przez skladaiące ie osoby, i przez urzędnika ftanu cywilnego; złożone będą w kancellaryi trybunału, z tym exemplarzem reieftrów, który oddany bydź powinien do składu teyże kancellaryi.
45« Wolno iest każdemu wymagać wyciągów z reieftrów Hanu cywilnego, od osób skład tych reieftrów utrzymujących. Wydane wyciągi zgodne z reieftrami, i zaświadczone prawnie przez Prezydenta Trybunału, albo Sędziego zaftępcjg Prezydenta, mieć będą wiarę dopóty, dopóki o ich zfałszowanie zaskarżenie nie zaydzie.
Ą6. Gdyby nie było reieftrów, albo zginęły; dowody na to przyymowane będą z pism i z świadków; i w takim.przypadku, małżeńftwa, urodzenia i śmierci, mogą bydź, udowodniane tak przez leieltra i papiery zmarłych rodziców, iako też i przez świadków.
47. Każdy akt ftanu cywilnego Francnzów i cudzoziemców, zrobiony w kraiu obcym, będzie miał wiarę, ieżeli był wykonany podług form w tymże kraiu używanych.
48Każdy akt /tanu cywilnego Francuzów w kraiu obcym, ważny będzie, ieżeli był przyjętym ftosownie do praw francuzkich, przez Agentów dyplomatycznych, albo przez Konsulów.
4g. W każdym przypadku, gdy wzmiankę aktu rciągaiącego się do łtanu cywilnego, uczynić wypada, na brzegu ihnego aktn iuż wpisanego, uczyni to Urzędnik łlanu cywilnego na przełożenie ſtron interesowanych w reiefirach ciągnących się ieszcze, albo złożonych w archiwach gminnych, a Pisarz trybunału pierwszey inliancyi, w reieltrach w kancellaryi złożonych; na ten koniec Urzędnik łianu cywilnego uwiadomi we trzech dniach Prokuratora Cesarskiego przy rzeczonym Trybunale, aby pilnował uskutecznienia takiey wzmianki, w sposobie iednakowym na Obudwóch reieltrach.
5 o. Za każde uchybienie poprzedzającym artykułom, ze lirony Urzędników w tychże arty-
, kukutach wyrażonych, oska 1 żeni oni będri przed Try bunałem pierwszey inlłancyi, i skazani na karę pieniężno, która ito franków piz nosić nie może.
Każdy > pod którego ſtraż złożone sij reieiira, odpowiedzialnym ieſt cywilnie za wszy-1 Itkie zfalszowania wynikaince, ale może poszukiwać ieżeli wypada, sprawców zfaiszowania-
52. Każda zmiana, każdy fałsz w aktach ftanu cywilnego, każde wpisanie tych aktów na karcie oddzielnej, budź w innym iakim Sposobie a nie na reieftrach na to przeznaczonych, poćiąg.1 ea sob.t wynagrodzenia szkód, wszelakich /Ironom; oprócz tego, Sprowadza kary ulianowiouę w Ko-dexie kar.
53> Prokurator Cesarski przy Tiy bunale pierwszey iultancyi, obowiązany ieft’do sprawdzania ftanu reieftrów, przy składaniu ich w kancellaryi; spisze skrócony pro tok u ł takiego s j) r a wd żenią, doniesie Uchybienia, albo wykroczenia urzędników ftanu cywilnego, i n.iftawać bgdzie o kary iia nich przepisane (2).
54* W każdym przypadku, gdy Trybunał pierwsz^y infiancyi.(rozpoznawać będzie akta sianu cywilnego, wolno ieſt 1 tronom interesowany <n odwołać się przeciw wyrok
w
Xięga 1%

*
>18 Tji U ł 11
D Z I A Ł-IL
, i
o Akiach urodzenia.
550świadczenia urodzin., we trzech dniach od przyyścia na świat dziecięcia, mieyscowema Urzędnikowi /tanu cywilnego uczynione będą: dziecię temuż będzie pokazane.
56. Urodzenie dziecięcia oznavmi oyciec, albo w braku iego Doktor, Chirurg, \kuszerka, Urzędnik zdrowia, albo inne przytomne przy połogu osoby; a ieżeli matka nie w swoiem zamieszkaniu połog odbywa; to osoba u którey porodziła.
Akt urodzenia spisany będzie natychmiaft f w przytomności dwóch świadków.
57. W akcie urodzenia, wymieniony będzie dzień, godzina, mieysce urodzenia, płeć dziecięcia, imiona mii dane; i imiona, nazwiska, stan życia, mieysce zamieszkania rodziców iego i świadków.
58Ktokolwiek znaydzie dziecię nowo narodzone, obowiązany będzie oddać go urzędnikowi ftanu cywilnego; równie odzież i wszelkie rzeczy przy dziecięciu znalezione, i oznaymjć wszyiikie okoliczności czasu i mieysca znalezieniadziecięcia.
Spisany będzie na to dokładny protoknł w szczegółach, wyrażaiaćy ieszcze i!o nniemany wiek dziecięcia, pleć, i iinionu mu dane, i władzę cywilną, którey oddane było. Ten protokuł wpisany będzie w reielira.
5g. Jeżeli urodzi się dziecię w czasie żeglugi morskiey, akt urodzenia iego, spisany będzie we dwudziellu czterech godzinach, w przytomności oyca, ieżeli się na okręcie znayduie, i dwóch świadków wziętych z pomiędzy olłicerów okrętu; a gdyby tych nie było, z pomiędzy ludzi okrętowych. V Akt taki, zrobiony będzie na okrętach Cesarskich, przez officęra adminiHrat\i morskiey, a na okrętach korsarskich, kupieckich, przez kapitana, właściciela, lub „szypra okrętu. Akt wrodzenia wpisany będzie naiiępnie w reieitrae osób na okręcie będących.
Go. W naypierwszym porcie, do którego zawinie okręt, bądź dla spoczynku, b.nlź dla inney przyczyny, wy i ą wszy rozbroienie iego, olłicerowie a/lniinifiracyi morskiey, kapitan, właściciel albo szyper, obowiązani będą złożyć dwie e\>>edycye urzędowo aktów urodzenia, które spisali; ieżeli w porcie francuzkim, to u przełożonego nad wpisami morskiemi, a ieżeli w obcym porcie, to w rece Konsula.
Jedna z tych cxpedycyy, 2oftanie w kancellaryi wpisów morskich, albo w kancellaryi Konsula, druga posiana będiie do Miniilra morskiego, który kopiią zaświadczoną przez siebie, każdego z tych aktów, odeśle do urzędnika ftanu cywilnego, gdzie ma zamieszkanie oyciec dziecięcia, albo matka, gdy oyciec nieznany; ta kopiia wciągniona b.-dzie zaraz w reieltra.
61. Gdy okręt ftanie w porcie dla rozbroienia, złożony będzie reieflr osób okrętowych w kancellaryi przełożonego nad wpisami morskiemi, który pośle iednę eapedycyą podpisana przez siebie aktu urodzenia, do Urzędnika fianu cywilnego, gdzie ma zamieszkanie oyciec dziecięcia, albo matka, ieżeli oyciec niewiadomy; ta expedycya natychmialt wpisana będzie w reieltra.
Ga. Akt. uznania dziecięcia, wpisany będzie aa reieltrach podług swoiey dat}, i zrobiona będzie o nim wzmianka na brzegu aktu urodzenia, ieżeli się ten zuayduie (3).
’ D Z I A Ł III.
o Aktach Małżeństwa.
63. jN’im nafta pi obchód małżeński, urzędnik ftanu cywilnego ogłosi dwie zapowiedzi, z ośmiodniowa przerwą czasu między niemi, w niedzielę, przededrzwiami domu gminnego. Te zapowiedzi i akt ich za pisania, wyrażać będą’im i o na, nazwiska, stan życia, izamieszkanie przyszłych małżonków; czyli sa małoletni, albo pełnoletni: i imiona, nazwiska, liau życia, zamieszkaniich ’OMÓW i mnlek; nadto ten akt wyrazi dni, mieysca, godziny w których zapowiedzi ogłoszone były, i wpisany będzie w reiefir ieden, w którym położone będa na każdey ſtronicy kart, liczby i oznaki szczególne, podobnie iak się mówiło w artykule Ą1. i składany corocznie w koucellaryi trybunału okręgu.
fi/j. Wyciąg aktu zapowiedzi, zawieszony będzie na drzwiach domu gminnego, przez dni ośm od pierwszey zapowiedzi do drugiey; obchód małżeński dopiero dnia trzeciego, nie rachuiąc dnia ogłoszenia, po drugiey zapowiedzi, uskutecznionym bydż może.
65Jeżeli obchód małżeński w przeciągu roku od uplynionega czasu zapowiedzi, wykonanym nie by!, to nie może bydż wykonany, aż po nowych zapowiedziach, podług wyższych przepisów.
6fi. Akta przeciwieństw do malżeńftwa, podpisane będą na oryginale i na kopii przez osoby sprzeriwiaiące się, albo ich pełnomocników szczególnych — i urzędowych; wręczone będą z kopi ia pełnomocnictwa ſtronom osobiście albo w ich zamieszkaniu, i urzędnikowi lianu cywilnego, który podpisze na oryginale, że ie widziaL
. 67. Urzędhik fi a nu cywilnego zrobi bez odwłoki wzmiankę w krótkości przeciwieństw, na reieltrze zapowiedzi; równie na brzegu wpisania rzeczonych przeciwieńftw, uczyni wzmiankę wyroków, lub innych aktów znoszących taki* przeoiwieńftwa, których aktów expedycya oddaną niu była.
68Gdy iakie przeciwieństwo zaydzie, urzędnik Hanu cywilnego nie może zezwolić na obchód małżeński, poki to przeciwieńftwo zniesionem nie zoftanie, a to pod karą trzechset franków, i wynagrodzeniem szkód wszelakich.
6g. Gdy przeci wieństwa nie masz, uczyniona o tem będzie wzmianka w akcie małżeństwa; a ieżeli w kilku gminach zapowiedzi były, to złoża ſtron.y zaświadczenie urzędnika Hanu cywilnego każdego gminu, że nie znayduie się żadne przeciw ieiiftwo.
70. Urzędnik flnnu cywilnego, każesobie złożyć akt urodzin każdego z przyszłych małżonków. Jeżeli z nich które iełł w niemożności doJiania takowego aktu, może len załląpić, składaiąc mzędowy akt znania wydany przez Sędziego pokoiu mieysca, w którym się urodził, albo
w którem zamieszkał. .
\ t
71. Taki akt znania, zawierać w sobie będzie, zeznanie siedmiu świadków, iakieykolwiek płci, krewnych lub niekrewnych; o imionach, nazwisku, stanie życia, zamieszkaniu, pr/yszłego małżonka, równie iako oyca iego i matki, ieżeli są znani; o mieyscu, i ile możności o czasie urodzenia iego, o przyczynach przeszkadzających do złożenia na to aktu. Świadkowie podpiszę akt znania* i Sędzia pokoiu; a.gdyby który podpisać nie mógł, łub nie umiał, wzmianka o tein zrobiona będzie.
72. Akt znania podany będzie trybunałowi pii-rwszey inttancyi mieysca, w którem małżem fiwo ma bydż obchodzone. Trybunał wysłuchawszy Prokuratora Cesarskiego, wyda, albo odmówi potwierdzenie swoie, w miarę znalezionych doftatecznych, albo niedo/tatecznych zeznań świadków i przyczyn, przeszkadzaiących okazaniu aktu urodzenia.
7, -3. Urzędowy akt zezwolenia oyców i matek, albo dziadów i babek, albo w braku tych, familii, zamykać będzie imiona, nazwiska, stan życia, zamieszkanie przyszłego małżonka, i wszy/ikich osob do aktu wplywaiących, iako też i. ftopień ich pok.rewieiifi.wa.
74. Małżeńflwo obchodzone będzie w gminie, w którym iedno z małżonków zamieszkało. To zamieszkanie co dć rualżerrftwa uważa się przez ciągłe sześciomiesięczne w jednym gminie mieszkanie.
75W dniu przez /irony oznaczonym, po upłynionym czasie od zapowiedzi, urzędnik Ranu Cywilnego, w d o m u g m i n n y m, w przytom ności czterech świadków, krewnych, * lub niekrewnych, przeczyta fironom wzwyż rzeczone a kr a, względem iianu i formalności małżeńskiego związku, i Rozdział VI. z tytułu o Mułieństwie względem wzaiernnych praw i powinności małżonków; oświadczą lirony iedna podrugiey, iż chcą się pobrać za małżonków], i urzędnik w imieniu prawa, wyrzecze: iż są złączeni małżeńskim związkiem, i akt do tego ilo»owny natychmiaft spisze,
76. Wyrażone będą w akcie małżeńskim:
1) Imiona, nazwiska, lian życia, wiek, mieysc® urodzenia, i zamieszkania małżonków.
2) Czyli są małoletni, albo pełnoletni.
3) Imiona, ’nazwiska, Itan życia, zamieszkanie oyców ich i matek.
4) Zezwolenie oyców i matek, dziadów i babek, i familii w przypadkach, gdzie tego potrzeba.
5) Akta uszanowania ieżeli zaszły (4).
. C) Zapowiedzi w różnych żamieszkaniach.
7) Przociwieńftwa, ieżeli iakie były. ich zniesienia albo wzmianka, że żadnego niebyło.
8) Oświadczenie ſtron, iż się biorą za małżonków, i ogłoszenie związku między niemi, przez urzędnika publicznego..
9) Imiona, nazwiska, wiek, ftany życia, zamieszkania świadków, ich zeznanie, czyli są krewnemi lub powinowatemu małżonków, z którey lirony % i w jakim Ilopniu.
DZIAŁ IV.
o Aktach Śmierci %
’ ’ 1 ’ >,
77. Nie można pochować żadnego umarłego, bez pozwolenia wydanego bezpłatnie, i na papierze nieftęplowanym, od urzędnika ftanu cywilnego; ten zaś takiego pozwolenia udzielić nie może, poki się nie uda do umarłego, dla przekonania się o ie^o śmierci; i dopiero we dwadzieścia cztery godzin od śmierci, oprócz przypadków urządzeniami policyi przewidzianych.
78. Akt śmierci spisze urzędnik ftanu cywilnego, na zeznanie dwóch świadków. Ci świadkowie ile możności, z naybliższych krewnych albo sąsiadów byrdż powinni; a ieżeli osoba umarła nie w mieyscu ’zamieszkania swoiego, * to osoba u którey śmierć zaszła, i ieden krewny, albo obcy,
79. W akcie śmierci wyrażone będą; imion a, nazwiska, wiek, stan życia, i zamieszkanie osoby umarłey; imiona i nazwiska iey małżonka, ieżeli umarła osoba w malżeńftwie, albo w Hanie wdowim była; im i on a, nazwiska, wiek, Han życia i zamieszkanie świadków, i ieżeli są krewni, Itopień ich pokrewieńftwa.
Ten akt nadto zawierać będzie, ile dowietlziećsio o tem można, im iona, nazwiska, lian życia, zamieszkanie oyca i matki umarłego, i mieysce iego urodzenia.
80. W przypadku śmierci w szpitalach woyskowych, cywilnych, albo innych domach publicznych, przełożeni, rządzcy, zawiadowcy i gospodarze tych domów, są obowiązani uwiadomić o tem we dwudzieftu czterech godzinach urzędnika Aanu cywilnego, który przyydzie przeświadczyć się o śmierci, i spisze akt Itosownie do artykułu poprzedzaiącego, według powziętych zeznań i obiaśnieu.
Utrzymywane będą nadto w rzeczonych szpitalach i domach reielira przeznaczone na wpisy zeznań takich i obiaśnien.
Urzędnik Hanu cywilnego odeśle akt śmierci urzędnikowi miejsca oftatuiego zamieszkania osoby jumarley, któiy go zapisze w reielira.
81. Gdy będą ślady albo poznaki gwałtowney śmierci, albo inne okoliczności, daiące o niey podeyrzenie, nie można pochować umarłego, dopoki urzędnik policyyny, w przytomności doktora albo chirurga, nie spisze protókulu względem /tanu trupa, i okoliczności do tego wplywaiących; równie względem zebranych objaśnień, co do imion, nazwiska, wieku, stanu życia, mieysca urodzenia i zamieszkania osoby zmarley.
82. Urzędnik policyyny powinien przesłać zaraz urzędnikowi ftanu cywilnego mieysca, w które m osoba umarła, wszelkie uwiadomienia, wyrażone w swoim pro 1:0kule, podług których akt śmierci spisany będzie.
Urzędnik iianu cywilnego, pośle tego aktu expedjrcyą urzędnikowi zamieszkania, ieżeli ieli znane osoby zmarłby: ta expedycya wciągnięta będzie w reieiira.
85Pisarze kryminalni, obowiązani są przesiać we dwudzieitu czterech godzinach po wykonaniu wyroków na śmierć skazujących, urzędnikowi lianu cywilnego mieysca, w którem skazany śmierć poniosł, wszelkie uwiadomienia, wyrażone w artykule 79. podług których akt śmierci spisany będzie.
84* W przypadku śmierci w więzieniach, albo w domach zamknięcia i przytrzymania k zarządzaiący lub dozorcy, doniosą natychmiali urzędnikowi iianu cywilnego, który się tam uda, podług artykułu 80. i akt śmierci spisze.
85We wszelkich przypadkach gwałtowney śmierci, albo w więzieniach, zamknięciach, albo wykonaniu skazań na utratę życia, żadna wzmianka uczyniona nie będzie o tych okolicznościach, i akta śmierci napisane będą proftym sposobem, podług prawideł wyrażonych w artykule 79.
86. Na przypadek śmierci w czasie podroży morskiey, spisany będzie akt śmierci we dwudzieiiu czterech godzinach w przytomności dwóch
\ —
świadków wziętych z pomiędzy offieerów okrętu, « w tych braku z pomiędzy ludzi okrętowych. Ten akt spisany będzie, ieżeli na okręcie Cesarskim, przez urzędnika adminiltracyi morskiey; a przez kapitana, właściela lub szypra na okręcie kupieckim, lub korsarskim. Akt śmierci wpisany będzie zaraz pod reieftrem osób okrętowych.
87. W pierwszym porcie, dq którego czy dla odpoczynku, czy dla inney przyczyny, oprócz rozbroienia, zawinie okręt, urzędnicy adminiltracyi morskiey, kapitan, właściciel, albo szyper, którzy spisali akta śmierci, są obowiązani złożyć dwie j’expedycye tych aktów, ftosownie do artykułu 60.
Jak okręt do portu przybędzie dla rozbroienia, reieftr okrętowy ch osób złożony będzie wkancellaryi przełożonego nad wpisami morskiemi; ten expedycyą aktu śmierci, podpisaną przez siebie, prześle urzędnikowi ftanu cywilnego zamieszkania osoby umarłey: expedycya taka wciągnięta zoftaoio w reieflra nafychniialt.
DZIAŁ V.
o Aktach tyczących się stanu Cywilnego wojskowych za granicą Państwa.
88Akta ftanu cywilnego zrobione za granicą Paułlwa, tyczące [się woyskowych lub innych osób przy woysku użytych, spisane będą podług
o Aktach sianiL. cywilnego. ag
form wyrażonych przez poprzedzające urządzenia; zachowując wyiąiki w artykułach następuiących zawarte.
89. Kwatermiftrz w każdym korpusie, z jednego łub kilku batalionów albo szwadronów; i kapitan dowódzca w innych korpusachr dopełnią obowiązków urzędnika Hanu cywilnego: toż samo dopełni inspektor rewii, przydany do woyska lub korpusu iakiego, co do olłicerów bez woyska, i osób przy woysku użytych.
V
90. W każdym korpusie woyskowym utrzymywany będzie reieltr dla aktów iianu cywilne* go, tyczących się osób tegoż korpusu, i inny przy sztabie woyska, albo korpusu, dla aktów cywilnych tyczących się olłicerów bez woyska, i osób przy woysku użytych; te reiefira równym sposobem utrzymywane będą, iak inne reieftra korpusów i sztabów, i złożone w archiwach wojennych, gdy korpus i woyska powrocą do krain Pańliwa.
g 1. Liczby na llronicach kart i oznaki szczególne, położone będą przez ołlicera dowodzcę, na reieilrach każdego korpusu; a na reielirach przy sztabie, przez naczelnika sztabu ienerahiego.
92. Oświadczenie urodzin przy woysku, ufkutecznione bydź powinno w przeciągu dni dziesięciu od urodzenia.
g3> Officer utrzymuiący reiefir fianu cywilnego, w dniach dziesięciu od wpisania aktu uro-
dzenia w rzeczony reieflr, powinien wycing tego aktu przesłać urzędnikowi Itanu cywilnego mieysca, gdzie było oftatnie zamieszkanie oyca dziecięcia, albo matki, ieżeli oyciec nie ieſt znany.
t
g4. Zapowiedzi małżeriftwa woyskowych, i użytych przy woysku, odbywać się będą w mieyscn ołtatniego ich zamieszkania; i nadto umieszczone będą na dwadzieścia pięć dni, przed obchodem małżeńskim, w rozkaz dzienny’ korpusu, dla osób do iednego korpusu należących; a w rozkaz dzienny woyska, lub korpusu woyska, dla officerów bez woyska, i użytych przy nim osób
Jak tylko wpisany będzie w reiefirze akt obchodu małżeńskiego, nalychmiałt o/i cer utrzymuiący reielir, pośle expedyoyą tegoż aktu, 11rzędnikowi ftanu cywilnego, oltatniego zamieszkania małżonków.
gG. Akta śmierci spisywane będą w każdym korpusie przez kwatermiftrza; a dla officerów bez woyska, i użytych przy nim osób, przez inspektora rewii woyska, na zaświadczenie tiy.ech świadków; wyciąg z tych reieftrów, posłany będzie w dniach dziesięciu urzędnikowi (łanu cywilnego mieysca, w którem było oitatnie zmarłego zamieszkanie.
g7« W przypadkach śmierci w szpitalach woy-skowych, polowych, lub mieyscowych, spisany będz’e na to akt, przez rządcę tych sz italów, i przesłany kwatermilirzowi korpusu, albo inspektorowi rewii woyska, lub korpusu woyska, do którego umarły należał. Ci oflicerowie odeślą exped\ cya tego do urzędnika lian u cywilnego mieyscaA w którem oftatnie zamieszkanie umarłego było.
98. Urzędnik ftanu cywilnego zamieszkania Iłron, obowiązany wciągnąć zaraz w reieltra expedycyą aktu lianu cywilnego, przesłaną sobie od woyska.
DZIAŁ VI.
o Sprostowaniu Aktów stanu Cywilnego. %
99. Gdyby żądano sproftowania aktu Hanu cywilnego-, Trybunał przynależny ftanowić będzie, z dozwoleniem apellacyi, i na wnioski Prokuratora Cesarskiego. Strony interesowane przywolanemi będą, ieżeli’tego potrzeba.
* »
100. Wyrok sprostowania nigdy użytym by di nie może przeciw Iłronon interesowanym, gdy go nie żądały, albo do tego przywolanemi nie były.
101. Wyroki sproftowania natychmiaft po ich przysłaniu, wpisane będą w reiestrach przez urzędnika lianu cywilnego, i wzmianka o tein uczyniona będzie na brzegu aktu poprawionego.
Procureur,.Wandataire, Fondd de poufuir, Unoc wiry, l efnoinocmk. Jest osobny Tytut Trzynasty w Xię. <łze Ttzcciey o fełnomuemetwie. Liczby i oznaki tzcze3z Tytuł II.
golnę, to icst pnginy i paraphy Peraph icst to skróeony zn;;k, który za podpis czasem używany bywi, albo się kładzie puy pod.isie, „ic.t to gitunek cyfiowania. [i] Extrait, Efctrakt,, to ie-.t wyciąg z akt Procći perbel, to iest i-rotukuir, Somfhaire, skrócony. Gmin Commune, Urząd mieystiwy filuniciptiliiS. i3] Różne s4 gatunki i nazwiska nktéut Minut, pierwsza napisanie aktu, na któiym są podpisy i stron i urzę. d.nka, prze Jakim akt czyniony, akta takie zostaia się w kancellaryi urzędóto, nazywać le hędzicmy Akta Oryginalne, oryginał icst ogolne nazwi.ko aktu pierws/y raz napisJncgu, oddany b’, dź może sttooom, i nazywać go będziemy tym wyrazem tylko Oryginał, 7 tego wzglądu sczegolmey, że pierwszy raz ie, t pisany. Oryguat taki nazywa się Brunet. Rescrjpturo, jeżeli w aktach oryginalnych nic iest pisany, ale wydany stronic Oryginał nazwać można, 1’i'mo pierwiastkowe, pierw.pism: są przypadki wyrażone w o. dcxic, w których akta nic inoj.ą bydź ważne, leżeli ich oryginały nie są w aktach, czyli leżeli ich nie lua-z minutę. Przepijanie aldtu oryginalnego na innym papierze, nazywa się kopiia, cxpedycya ’ rzepisanie aktu szczególnego z aktów, nazywa się wyciąg, fcxtrakt. Miedzy kopną a >xpedycyą mała zachodzi różnica: kopiia uważa się z tego względu, że iest przepisaniem innego pisma, a cxpcdycya, że iest pismo ze wszelkicmi formalnościami n >pisane, dla wydania temu do kogo należy. l’icrwszy wyciąg z aktów oryginalnych, czyli pierw sza kopiia, nazywa się Wyciąg urzędowy, Grosie; powaga takich wyciągów, idzie zaiaz po crygmale, wytłumaczone ro icst w tytule Trzecim Xięii Trzcciey, gdzie iest mowa o dowodach Bywa ieszc-.e Copie łigurec, to icst k piia wyscawuiąca zcpcłnic ory. gii>.jł, w całym iego kształcie, ze wszystkieini poprawami i znakami. Titre authentiqve, to icst akt urzędowy, acte sous seing pripi, akt alho pismo, z podpisem prywatnym, C<nps dc fant’, to co icst wyrażone wewnątrz aktu Bon, Quitaice kwit, |za* kwitowanie; /tpproupi Potwierdzenie. Visa, fue, podpisanie przez kogo, że ten akt uid/iał, że z jego wiedzą wychodzi; iest to gatunek ’rwieidzcnia; a la suitę di’un acte, napisanie pod aktein; en marge na brzegu, att dos na wierzchu, eu pied, na dole aktu, albo u spodu, pod spodem: Rectifi<ation des actes, sprostowanie aktów czyli poprawienie.
U]
o Zamieszkaniu.
f4l Pioferiion, stan życia albo powołanie. Mineur, Minorennis, małoletni. M»)eur, Majoteanit, Pełnoletni. EmancipS, Emanfipęiut, usairowolniony, Emtin ctpatio, usaino*olu»enic; Interdit, ber„ła<nowolny; znaczenie tyih wyrazów, ohi iśma ’ytuł dziesiąty i iedynaSty pitiwszcy. i’tzi ciwicfistwo Opposition;
Akr znania, czyli że le-it o.oba >naua, l’acte ii* tiotoriite: akt uznani*, l’act> de reconnaissance; Hjmologation Potwierdzenie, czyli przyiccie urzędowe. Maison commiute, Dum gminny; t-lrte retpectueux, akt uszanowania, wytłumaczony będzie w Tytule o Małżeństwie.
i
T Y T U Ł IIL
o Zamieszka ni u,
102. Zamieszkanie każdego Francuza, co do używania praw iego cywilnych, ieſt lłiieysce w którem ma śwoię główna osiadło.śe.
i Oj. Odmiana zamieszkania następnie przez sam skutek mieszkania rzeczy w iii ego w innem mieyscu, połączony z chęcią założenia w nićm głównego siedliska.
104. Dowód takiey chęci okazuie się przez oświadczenie wyraźne, uczynione przed inieyscowym urzędem tak mieysca, które się opuszcza, iako też i tego, do którego się przenosi.
105. W braku takiego wyraźnego oświadczenia, dowód chępi zależeć będzie od okoliczności.
106. Obywatel powołany do urzędu publicznego, czas9wego, albo odwołałnego, zachowa
33
Xięgo I. 5 /
\ zamieszkanie które miał przedtem, ieżeli przeciwnej chęci nie okazał.
107. Przyjęcie urzędów dożywotnich^ pociaga za sobą przeniesienie bezpośrzednie zamieszkania urzędnika na mieysce, w klóróin swóy urząd ma sprawować.
108. Zamieszkanie niewialiy zamężney tam się tylko uważa, gdzie i iey męża. Małoletni nie usamowolnioi^y, ina swoie zamieszkanie u oyca, matki albo opiekuna; pełnoletni bezwłasno wolny mieć go będzie u kuratora swego.
109. Pełnoletni, służący albo pracuiący ciągle u kogo, zamieszkanie maia wspólne z osobą, którey służą lub pracuią, gdy z nią w tyinże samym domu mieszkaią.
11 o. Zamieszkanie ieſt mieyscein otworzenia spadku.
111.. Gdy ſtrony lub iedna z nich w akcie jakim, do wykonania tegoż aktu, obiorą )zamieszkanie gdzieindziey, a nie w rzeczywiiiem zamieszkaniu swoiem, to wręczenia, żądania i poszukiwania llosowne do tego aktu, mogą bydż czynione w zamieszkaniu umówionem, i przed Sędzią tegoż zamieszkania.
fIJ Coppetfncę, Przynależność albo przyzwoitość Tribuaal compeieat, Trybunat przynależny, ro iest do którego władzy sprawa należy. Oemtnde, Kequ?tc, Reguiiifion, podobne maią znaczenia, iest to prośba, żądanie, przełożenie, podaoie, wymagnnie, skarga Si. ginfi r, notum.firere ierUrare, inditare, uznayinić, u«, naoiuić urzęduwuic, wręczyć. Wręcicnia czymo-
ne bydź powinny osobie, lub w iey?ainics7kaniu, in domirilio. Pourjuiie, t>ro-ckur.ya, poszukiwanie, użycie ktokó-.» sądo „ych. Se poułpotr, odwołać się, ud-łć się do zwief/chiij^isi, ud i?ię w\żiy; dttaquer, nastawać; b’xerrer set dioitt, Jouir de jei droitr, używać praw iwoich, wykonywać ie, (dbywać, sprawować.
f </, V\ i ej’.'»
TYTUŁ IV.
v i ’ i
JV i epr zy t o m ny c h
»
DZIAŁ I.
o Domniemaniu nieprzytomności.
112. Gdy trzeba obmyślił: zarządzanie w całości lub w części dóbr opuszczonych przez osobę podług domniemania nieprzytomną, i która nie ma pełnomocnika swego, ultanowi go Trybunał pierwszey inłtancyi, na żądanie iiron interesowanych.’
xi3Na zadanie ftwny udaiacey sif?
v £ w 6
nay pierwey, Trybuhał zleci iNotaryuszowi, aby załlępował osoby miane za nieprzytomne co do inwentarzów, rachunków, działów, obrachowaii, w których te osoby są interesowane.
i iĄ. Urzędnik publiczny obowiązany ieſt szczególniey czuwać nad dobrem osób, lnianych za nieprzytomne, i iego tłumaczenie we wszyftkiem co się ich tyoze, ieit potrzebne (i).
DZIAŁ II.
o Ogłoszeniu nieprzytomności
i 150dy osoba przelianie bydź przytomna nn mieyscu-zamieszjcania swego albo mieszkania, i od lat czterech żaduey o niey wiadomości nie masz; osoby interesowane będą mogły udać się do Trybunału pierwszey inltancyi, aby nieprzytomność ogłoszona była.
i i 6. Dla dowiedzienia nieprzytomności, Trybunał podług papierów i dowodów złożonych, nakaże, aby w obecności Prokuratora Cesarskiego wyszukiwania czynione były w okręgu zamieszkania i mieszkania, ieżeli te mieysca sn oddzielne.
117. Trybunał daine w tein wyrok, wzgląd mieć będzie razem na powody nieprzytomności, i przyczyny mogące bydż na przeszkodzie, do powzięcia wiadomości} o osobie mianey aa nieprzytomną.
118. Skoro tylko wyroki, tak przygotowawcze iak i stanowcze wydane będą, Prokurator Cesarski pośle ie natychmiail wielkiemu Sędziemu Miniflrowi sprawiedliwości, który ie ogłosi (2).
119. Wyrok ogłaszaiący nieprzytomność, dopiero w rok od wyrobu nakazuiącego
wyszukiwanie, wydarty będzie.
»
DZIAŁ III.
u Shiukac/i nieprzytomności.
o Nieprzytomnych* ODDZIAŁ PIERWSZY.
» Skutkach nieprzytomności, co do maiątkn, który nieprzytomny posiadał w dzień zniknienia swego*
f
120. Cdy nieprzytomny nie zoftawił pełnomocnika, do zarządzania inęintkiem swoim, dziedzice po nim iniani za 11 a y b 1 iższ y c li w dzień zniknienia iego, albo oftatnich o nim wiadomości, na mocy wyroku stanowczego, ogtaszaiącego nieprzytomność, mogą wyrobić sobie, aby wpro.wadzonemi byli w tymczasowe posiadanie dóbr nieprzytomnego, które do niego należały, w dzień iego. oddalenia się, albo oiiatnich o nim wiadomości; z obowiązkiem, ż.e *łozą r ę k o y m i ą co do. bezpieczeńftwa z ich zarządzania (5). ’
121. Jeżeli nieprzytomny pełnomocnika zoftawił, mia ni za naybliższych dziedziców, nie mogą naftawać o ogłosaenie nieprzytomności iego i wprowadzenie siebie w tymczasowe posiadanie iego maiątku, aż po upłynićniu Jat dziesięciu, od zniknienia iego, albo od ostatnich o nim wiadomości.
122. Toż samo się ma rozumieć, gdy pełnomocnictwo uftanie; w tym przypadku zarządzanie dóbr nieprzytomnego obmyślone będzie, podług tego co powiedziano tv Dziale pierwszym ninieyszego tytułu.
123Gdy dziedzice miani za naybliższych, otrcyniaią wprowadzenie siebie w tymczasowe ]> o siadanie, ieżeli jeft teflament, otworzony będzie na zadanie flron interesowanych, albo Prokuratora Cesarskiego przy Trybunale; i zyskuiący zapisy, darowizny, równie iak ci wszyscy, którzy mieli prawo do dóbr po nieprzytomnym, zawisie od warunku iego śmierci, mogą używać praw swoich tymczasowo, z obowiązkiem złożenia rękoymi.
124. Małżonek maiący wspólność maiątk.11, ieżeli obiera dla siebie dalsze wspólnictwo, może przeszkodzić wprowadzeniu tymczasowemu, i tymczasowemu używaniu praw wszelkich zawisłych od warunku śmierci nieprzytomnego, i obiąć lub zachować na mocy pierwszeńftwa zarządzanie dobrami nieprzytomnego. Jeżeli małżonek żąda, aby wspólnictwo tymczasowo uiiało, użyie praw swoich, co do wszelkich swoich zwrotów należytości prawnych umownych, z obowiązkiem złożenia rękoymi na rzeczy podpadaiące powróceniu.
Żona obieraiąca dalsze wspólnictwo, zachowa prawo zrzeczenia się go potem (4)
125. Posiadanie tymczasowe będzie tylko powierzeniem, które otrzymuiącym ie nadaie moc zarządzania dobrami nieprzytomnego, i wkłada na nich obowiązek zdania mu rachunku, w przypadku gdyby się okazał, albo gdyby wiadomości o nim doszły.
i J.6. Wprowadzeni w posiadanie tymczasowe, albo małżonek obieraiacy dalszą wspójność, powinni poftarac się o sporządzenie inwentarza ruchomości, i papierów nieprzytomnego, w przytomności Prokuratora Cesarskiego przy Trybunale pierwszey inftancyi; albo.Sędziego pokoi u, wezwanego od tegoż Prokuratora Cesarskiego.
Trybunał rozkaże, ieżeli potrzeba, przedać wszyltkie lub w części ruchomości. W przypadku przedaży, wartość ftąd otrzymana na zysk obrócona będzie równie, iak i pi-zychody dotąd zebrane.
V\ prowadzeni w posiadanie tyrticzasowe, mogą wymacać dla bezpieczeńftwa swoiego, aby Trybunał wyznaczył osobę biegła do przejrzenia nieruchomości, dla oznaczenia ich stanu; Zdanie tey osoby, \y przytomności Prokuratora Cesarskiego, potwierdzone będzie; koszta na to wzięte będą z maiątku nieprzytomnego.
137. Używaiacy maiątku nieprzytomnego* przez wprowadzenie tymczasowe, albo przez pra~ wne nim zarządzanie, obowiazani są oddać m“ piątą l) Iko część przychodów, gdyby się ftawi* przed upłynieniem lat piętnaftu, od dnia zniknienia swoiogo; a dziesiątą, gdyby się nie okazał aż po pi.tnaitu latach
Po trzydzieftu latach nieprzytomności, cale dochody do nich należeć bodą.
lafi. Wszyscy używaiący maiatk.ii, na mocy tylko wprowadzenia tymczasowego, nie moga alienować, albo obciążać hipotekami nieruchomości nieprzytomnego.
129. Jeżeli oil wprowadzenia w tymczasowe posiadanie, albo od czasu w którym małżonek maiący wspólnictwo, obiął zarządzanie dóbr nieprzytomnego, trwała nieprzytomność przez lat trzydzieści, albo ito lat upłynęło od urodzin nieprzytomnego, rękoymie zniesione będą; wszyscy maiący prawo, będą mogli domagać się działu dóbr nieprzytomnego, i sadowego wyroku ’trybunału pierwsz-ey inflancyi, nadaiącego zupełne posiadanie.
130. Spadek po nieprzytomnym otworzony będzie od dnia dowiedzioney śmierci iego, di a dziedziców najbliższych w owym czasie; a używaiący maintku nieprzytomnego powinni go powrócić, wyiąwszy zyski należne do nich na mocy artykułu i aj.
13’ Jeżeli w czasie wprowadzenia w posiadanie tymczasowe, fiawi się nieprzytomny, albo bytność iego dowiedziona będzie, skutki wyroku oglaszaiącego nieprzytomność, uftanę; bez naruszenia, ieżeliby użyte były, śrzodków zachowawczych tło zarządzania iego majątkiem, przepisanych w dziale pierwszym tytułu ninieyszego.
132. Jeżeli nawet po ofiatecznem wprowadzeniu, iiawi się nieprzytomny, albo bytność iego dowiedziona zoltanie, odbiera dobra swoie w lianie, w jakim się znayduią, wartość tych które były alienowane, albo dobra nabyte za wartość iego dóbr sprzedanych.
i53Dzieci nieprzytomnego, i zftępni w proftey linii, w lat trzydzieści rachując od oftatecznego wprowadzenia, mogą równie wymagać powrócenia dóbr iego, iak ieit powiedziano w artykule poprzedzającym.
i 34. Po wydaniu wyroku ogłaszającego nieprzytomność, każdy maiący iakie prawo do nieprzytomnego, poszukiwać ich powinien na tych tylko, którzy w posiadanie jnaiątku iego są wprowadzeni, albo którzy nim prawnie zarządzaią.
ODDZIAŁ II.
o Skutkach nieprzytomności co do praw wypadkowych, mogących służyć nieprzytomnemu.
I.35Ktokolwiek dopomina się prawa spadaiącego na osobę, którey byt nie ieſt uznany, dowieść powinien, że ta osoba była wtenczas, gdy to prawo spadło na nie; bez takiego dowodu, wymaganie iego przyiętem nie będzie.
1
136. Gdy się spadek otwiera, a do niego wezwana osoba, którey bytność nie ieſt uznana, spadek ten przeydzie wyłącznie, do maiących z nią równe prawo, albo do tych którzy by prawo do tego spadku mieli, gdyby téy osoby nie było.
137. Przepisy dwóch poprzedni czy ch artykułów, maią inieysce, bez uszkodzenia’ spraw o dziedzictwo zanoszonych, i praw innych, mogących służyć nieprzytomnemu, albo iego zastępcom, albo maiącym od niego prawo sobie udzielone, i nie wygasłych aż po.upłynieniu «zasu, na przedawnienie u/lanowionego (5).
i58Póki się nie /Tawi nieprzytomny, albo sprawy w imieniu iego popierane nie będą; biorący po nim spadek, zatrzymaią zyski dobrą wiarą zebrane.
ODDZTAŁ III. I
/ > « Skutkach nieprzytomności, co do Małżeństwa.
J
i3g. Nieprzytomny którego współmałżonek nowy związek zawarł, sam tylko ma prawo, nafiawać przeciw takiemu związkowi, przez siebie, albo przez swego pełnomocnika opatrzonego w do* wody, że nieprzytomny żyie.
1Ą0. Jeżeli nieprzytomny małżonek nie żółtawi krewnych, zdatnych do dziedziczenia po nim, i drugi małżonek może wymagać wprowadzenia siebie w [tymczasowe maiątku posiadanie.
DZIAŁ IV.
* Dozorze nad maloletniemi dziećmi oyca} który zniknął.
’ \
1Ą1. Jeżeli oyciec znikły, zoflawił dzieci małoletnie, pochodzące ze wspólnego malżeńftwa, nialka nad niemi będzie miała dozor, i używać będzie wszelkich praw służących mężowi, co db ich wychowania, i zarządzania ich maiątkiem.
142. W sześć miesięcy po zniknieniu oyca, ieżeli matka umarła w czasie zniknięcia tego, albo ieżeli umrze przed czasem ogłoszenia oy ca za nieprzytomnego; dozor nad dziećmi powierzony będzie przez radę familii wftępnym naybliższym, albo w ich niedoliatku, opiekunowi tymczasowemu.
1Ą5. Toż samo służy w przypadku takim, gdy małżonek znikły, zoltawił małoletnie dzieci, zpor przedzaiącego małżeńiiwa spłodzone.
Jl] Jnpentaire, Inwentarz, opij i reiestr rzeczy urzędcwy. Comptej, Rachunki, Partagei dziaty, albo podziały maiatkou c; Li/uidutions, obrachunki albo obrachowania /Hiniitrc public, Urzędnik publiczny, to icst Komisarz albo Prokurator, Pełnomocnik rządowy przy sądach PrStompti„n, domniemanie. [i] Różne są gicunui wyroków, Jugement, jentenct, Detret Proviioire, Wyrok tymczasowy, który czasowie rozstrzyga i urządza, nim stanowczy uyrk na. stąpi. Preparmoire, ’przygotowawczy, usposobiaiący sprawę do scanowczrgo wyroku, lnttrloiutuire wa44 ““ ’ Tytuł ir.
twiaiący częściowe, wpadkowe, poboczne nkolicznnSci; od takich czasem istota sprawy zależy Conlradictoire, woczny; T ar defatit slbo par contumace, zaoczny. Dufirdtive stanowczy. En dernitr rasiort ostateczny rasie en jorcc de ehase jugee F r.iu om< my, od którego iuż nic masz apillacyi, albo żr był ostatecznym, albo srr. ny na nim przestały, choćby?pellacya dopuszczona bydź mogła albo żc upłynął czas dozwolony rva zalożci if apcilacyi, a!’o też icst & takich przedmiotach, w których praw o.ptlatyi nip dopuszcza. Enqucte, \nqnisitian, wyszukiwanie, śledzenie sądowe, inkwizycya. )vterr»{>etoire badanie, wypytywanie, eaaliiiiŁwanie sądowe, indrgacye. Ohszerniey o tłm wszystkiem w Procedurze, czyli w postępowaniu sądowein. f3j Heritieri prltonptijs, krewni domniemani, cyli krewni miani za naybliższych, to się stosouic do uważania krewnych co do spadku za życia leszcze osób, albo gdy ich śmierć nic dowiedziona ieszcze, po których.krewni maią brać spadek; i często się zdarza » że tacy krewni za nayhliższych miani w jednym czasie, naybliższemi nie będą w czasie dalszyinC5j WspolnoSć maiątku, wspolnictwo, Communilas honorum fCommunauté,.1 Epoux commun, stosuiesię do umow małżeńskich, względem maiątku; te wytłumaczone są obszernie w Tytule V. Xięgi trzeciey. Repritei zwroty,! są to powćoce.iia tego co się n;>Ieży żonie i biorącym spadek, ptzy działach, albo spadku, albo wspolności j wyiaśpione to iest w Tytule I. i V. Xięgi trzcciey. Emploi obrocęnic na zysk, albo danie, ulokowanie na procent, na stowe, albo iednym wyrazem obroc«nie, ten wyraz w takim znaczeniu, w całym Kodcxic często używany będzie. [ iJ Expert, artit peritus, Biegły, iest to osoba albo osoby, wybrane zgodnie od stron, lub wyznaczone od Sądu, do rozpoznania, do oszacowania rzeczy pewnych, i dania o nich zdania swoiego. Czynność taka ogolme nazywa się E.rperlire, Sprawdzanie przez biegłych. Alienowąnie, alienacya, alicnować, /llićnation, aliener, iest to pozbycie się rzeczy tym sposobem, żc lćy własność w inne ręce przechodzi. Stosuic się ten wyraz naywięccy względem rzoczy nieruchomych. Rtprittn* ianfi, Represematian, Zastępcy, zastępstwo, uważa się szczególniey w spadkach, gdy osoby biorą micyscc tey, po kcórey pierwiastkowe miałyby prawo, iak naprcykfad dzieei lastepuią oyca; wyłożone icsc zastępstwo w Tytule I. Xię&i frzcciey. Ayant canie, in.’iący prawo czjic, cz\h udzielone sobie od kogo, Sei Heritiers ou ayant. caute, Dziedzice ifgo, albj inaiity iego prawo.
T Y T U Ł V.
o Małżeństwie. DZIAŁ I.
o Przymiotach i warunkach potrzebnych tło możności zawarcia małżeństwa.
144. Mężczyzna nieskończywszy lat ośinnaftii, a kobieta piętnaliu, ’ nie mogą malżeńftwa zawierać.
145. Może iednak Cesarz dla przyczyn ważnych, dadż dyspensę na lata.
146. jSlie masz małżeńskiego związku, gdzie nie masz zezwolenia.
147. Wie można zawierać drugiego związku, bez rozwiązania pierwszego.
i/j8Syn przed skończonym dwudzieltym piątym rokiem wieku swego, a córka przed skończonym dwudziellym pierwszym, nie mogą zawierać5 malżeńftwa, bez zezwolenia oyca swegp i matki; w przypadku różności zdań, dosyć iell na zezwoleniu oyca.
149. Jeżeli iedno z rodziców umarło, lid) iell w niemożności oświadczenia woli swoiey, dosyć iell na zezwoleniu drugiego.
Ą6 Tytuł V.
* * ’
15o. Jeżeli oyciec i matka umarli, albo sa w niemożności oświadczenia woli swoiey, zalłepuią ich dziadowie i baby; w przypadku różności zdań między dziadem i babą iedueyże linii, dosyć na zezwoleniu dziada. 1,
Jeżeli zachodzi niezgoda między dwoma liniiami, sama różność zdań zezwolenie nadaie.
1-51 Dzieci familii, doszedłszy lat wieku swego oznaczonych artykułem 148 obowiązane będą przed zawarciem małżeńskiego związku, prosić przez uroczyfty akt uszanowania, o rado oyca i matki, albo dziadów i bab, gdy oyciec i matka nie żyią, lub są w niemożności oświadczenia woli swoiey (i).
10d pełnoletności uftanowioney artykułem 148aż do trzydzieftu lat skończonych dla synów, a dwudzieflu pięciu dla córek, akt uszanowania, przepisany artykułem poprzedniczym, i na który zezwolenia do związków małżeńskich nie nafląpilo, odnawiany będzie po dwa razy ieszcze; to ieſt raz co miesiąc, a w miesiąc po ofiatniem odnowieniu, można, choć bez otrzymanego zezwolenia, związek małżeński zawrzeć, ’
153. Po skończeniu lat trzydzieftu, gdy nie ieſt otrzymane zezwolenie na akt uszanowania, można w miesiąc potem, przyftąpić do obchodu małżeńskiego.
154. Akt uszanowania, oznaymiony będzie wftępnemu albo wftępnym, w artykule I5I« znaczonym przez dwóch Notaryuszów, albo iednego i dwóch świadków, i w protokule na ten — koniec spisanym wzmianka będzie o odpowiedzi.
, “ r „k’
155. W przypadku nieprzytomności wftępnego, któremu akt uszanowania uczyniony bydź był powinien, bez względu na akt taki, obchód małżeński naliąpi, złożywszy wyrok, uznaiący nieprzytomność, albo w niedoftatku takiego wyroku, inny nakazuiacy wyszukiwanie; albo ieżeli ieszcze żadeu sądowy wyrok nie wypadł, akt znania, wydany przez Sędziego pokoiu mieysca, na którem było wiadome oliateczne zamieszkanie włtcpnego. „Ten akt zamykać będzie zeznanie czterech świadków, przywołanych urzędownie przez Sędziego pokoiu.
156. Ui7.ędnicy Hanu cywilnego, którzyby przyftąpili do obchodu małżeńftw, zawartych przez synów dwudzieliu pięciu lat nie niaiących, albo przez córki, które dwudzieftu ieden lat nie skończyły, bez umieszczonego w aktach małżeńfiwa zezwolenia oyców i matek, albo dziadów i bab, albo familii gdy tego potrzeba, będą skazani za dopilnowaniem /tron interesowanych, i Prokuratora Cesarskiego przy Trybunale pierwszey inftancyi mieysca, gdzie małżeńftwo obchodzone, na karę uftanowioną przez artykuł 192. i na uwięzienie, którę inniey nad sześś miesięcy trwać nie może.
1Gdyby nie było aktów uszanowania, w przypadkach w których takie akta są przepisane, Urzędnik ftanu cywilnego, przed którym związek ihałżeński zawarty, skazany będzie na tężsarnę karę, i na uwięzienie naymniey miesieczne.
w
i58Urządzenia wyrażone w artykułach 148. lĄg, i urządzenia artykułów 15i, 152, 155, 154, i tyczące się aktu uszanowania,
który czyniony bydż powinien dla oyca i matki, w przypadkach przez też artykufy przewidzianych, Itosuią się do dzieci naturalnych prawnie uznanych.
159. Naturalne dziecię nie uznane, albo które po uznaniu utraciło oyca i inatkę, albo którego oyciec i matka nie są w ’lianie oświadczenia woli swoiey, nie może się żenić, przed dwudzieftym pierwszym rokiem, nie otrzymawszy zezwolenia na to od opiekuna, któiy mu wyznaczony będzie do tego.
160. Gdyby nie było ani oyca, ani matki, ani dziadów, ani bab, albo gdyby się wszyscy znaydowali w niemożności oświadczenia woli swoiey, synowie albo córki nie maiące lat dwadzieścia ieden, nie mogą wchodzić w itan małżeński, bez zezwolenia rady familii.
1
161. Zabronione ieli malżeńltwo w proltey ’linii między wszylikimi zftępnemi i wfiępnemi prawemi, albo naturałnemi i powinowatemi w teyie sainey linii.
162. W linii poboczney, zabronione ieſt nialżeńftwo między bratem i siolłrą, prawemi, albo natnralncmi, i powinowatemi w tymże saniyni ltopnhi.
165. Zabronione iefi ieszrze malżeńftwo między stryiem, wuiem, a synowie?} i sioftrzenicą; miedzy ciotka a synowcem lub sioftrzeńcem. (2>
i GĄ. Jednakże wolno ieſt Cesarzowi dla ważnych przyczyn,; usunąć zabronienie w artykule powyższym oznaczone.
DZIAŁ II.
Formalnościach śdągaiących się do obchjr du Małiehstwa.
1G5. Małżeńflwo obchodzone będzie publicznie, przed urzędnikiem cywilnym zamieszkania iednego z oblubieńców.
1 (>6. Dwie zapowiedzi nakazne artykułem 63. w Tytule o Aktach stanu cywihnogo, ogłoszone będą w urzędzie mieyscowym, gdzie każda ze itron zawieraiących inalżeńllwo, ma swoie zamieszkanie.
167. Jednakże, ieżeli zamieszkanie rzeczywifte, nie ieſt dłuższe nad sześcio miesięczne mieszkanie na iednem mieyscu, oprócz zapowiedzi w tem mieyscu, uczynione bydź ieszcze powinny i w urzędzie mieyscowym oftalniego zamieszkania,
Xięga L Ą y ^o Ty tut V.,
ł f;68Jeżeli ſtróny zawieraiące malżeóftwo, albo iedua z nich co tło związku małżeńskiego, zoltaią pod władzą iunych osób, zapowiedzi uczynione ieszcze bydż powinny, i w urzędzie niieyscowjin zamieszkania tych osób, pod których władzą ąoftaią.
169. Cesarz albo osoby od niego m ten koniec wyznaczone, mogą dla ważnych przyczyn dadź uwolnienie od drugiey zapowiedzi.
170. Zawarte malżeńftwo w kraiu obcym między Francuzami, albo lpiędzy osobami z których iedna Francuzka druga nie Francuzka, będzie ważne, ieżeli obchodzone było podług prawideł w ty rn kraiu zwyczayhych, byleby poprzedziły zapowiedzi, przepisane artykułem 65. w Tytule o Aktach stanu cywilnego, i żeby Francuzi nie uchybili przeciw urządzeniom Działu poprzedzaiącego.
171. We trzy miesiące po powrocie Francuza do kraiu Pańltwa, akt obchodzonego malżeńftwa w kraiu obcym, wciągnięty będzie w reieftra publiczne malżeńftw mieysca, w którern zamieszka.
D Z.I A Ł Ul.
o Przeciwieństwach do Małżeństwa.
172. Prawo sprzeciwiania się do obchodu małżeńskiego, służy osobie zoftaiącey w związku małżeńskim z jedną ze Uroń, która małże ń II wo «hce zawrzeć.
173. Oyciec, a w niedpftatku oyca, matka, w niedoftatku oyca i maiki, dziadowie i baby, maią prawoi sprzeciwiać się ma^eńltwu swoich dzieci i ziiępiiych, choćby ci dwadzieścia pięć lal wieku ^wego skończyli.
J74Cdy żadnego ze wftęnnych nie będzie, brat lub sioftra, stryy, wuy lub ciotka, bracia lub sioltry Itryieczne, wuieczue, cioteczne pełnoletnie, w dwóch tylko przypadkach małżeńftwu sprzeciwiać się mogą.
1) Gdy nie było otrzymane zezwolenie rady faniiliyney, przepisane artykułem 1 (io.
2) Gdy zasadą sprzeciwieństwa ieſt obłakanie umysłu przyszłego małżonka; takie-przeciwieństwo, które Trybunał może usunąć w proftym sposobie, nie będzie nigdy przyjęte, tylko pod warunkiem, żeby sprzeciwiaincy się nafta wał o bez własno wolność tego, któremu się sprzeciwia, i wyrok względem tego, w czasie od Sądu wyznaczonym otrzymał.
175. W obudwóch przypadkach artykułu poprzedza iącego, opiekun, aibo kurator przez czas trwania opieki, albo kurateli, tyle tylko sprzeciwiać się może, ile ieſt upoważnionym dp tego od rady faniiliyney, którą zwołać ieſt inocen.
176. Każdy akt przeciwieńftwa wyrażać będzie przymiot, nadaiący prawo sprzeciwiania się; zamykać także będzie obranie zamieszkania, wktórem malżeńftwo ma bydż obchodzone; powiirien — ieszcze zamykać, ieżeli nie iell uczynione przeciwieńltwo na żądanie wltępnego, powody do niego; to wszyltko.pod. kara nieważności, i zawieszenia Urzędnika, który akt przećiwieńilwa podpisał.
177. Trybunał pierwszey inftancyl, wyda wyrok w dniach dziesięciu, ua zadanie zniesienia przećiwieńilwa.
178. Jeżeli apellacya nafląpi, w dniach dziejięciu od pozwu rozsadzona rzecz zoltanie.
179. Jeżeli odrzucone iell przeciwieńflwo, sprzeciwiaiacy się, gdy nie są z liczby wftępnych, na wynagrodzenie szkód wszelakich skazani bydż mogą.
DZIAŁ IV.
o Żądaniach nieważności Małżeństwa.
180. Małżeńfłwo zawarte bez dobrowolnego zezwolenia llron obudwóch, albo iedney z nich, przez nie tylko same, albo pizez iednę z nich, która nie miała wolności zezwolenia, zaskarżone bydż może.
Gdy zaszła omyłka, co do osoby, ta tylko osoba zaskarżać może malżeńftwo o nieważność, która w błąd wprowadzona była.
181. W przypadku oznaczonym w artykule poprzedzaiacyin, wymaganie nieważności, nie może bydż przyięte, ieżeli lirony zamieszkały z sobą ciągle przez sześć miesięcy, od czasu, w klórym małżonek, odzyskał zupełnie samowolność, albo błąd o<K niego zolial poznany.
18 Małżeńłiwo zawarte bez zezwolenia oyca, matki, wllępnych, rady familiyney, w przypadkach wymagaiących takiego zezwolenia, zaskarżone bydż nie może, tylko przez osoby, których zezwolenie potrzebie było, albo przez małżonka, potrzebuiącego, takiego zezwolenia..
*
185Sprawa o nieważność, zanoszoną wię* cey bydż nie może, ani przez małżonków, ani przez krewnych, których zezwolenie żądaneni było, ilekroć potwierdzili małżeńłiwo, wyraźnie lub niewyraźnie ci, których zezwolenie było potrzebne; albo. gdy upłynął rok, bez odwołania sie z ich. ſtrony, od czasu, w którym dowiedzieli się o tem małżeńiiwie; ani też może bydż więcey wnoszona przez małżonka, gdy się nie odwoływał ze swoiey llrony,. przez rok cały, od doyścia do wieku, w którym mógł sam przez siebie na malżeńilwo zezwolić.
184Każde małżeńłiwo, zawarte przeciw przepisom artykułów ij47> 161. róa i 165* może bydż zaskarżone, bądź przez samych mai żonków, bądź przez wszyli kie osoby interesowane, bądź przez urząd publiczny.
i85« Jednakże małżeńłiwo zawarte przez małżonków nie maiących dolłatecznego wieku, al]>o ieżeli ieden z nich takiego wieku nie doszedł nio może iuż bydż więcey zaskarżane, J) gdy uply-
54 Tytuł V.
\ %:
nęło sześć miesięcy bd dov~cia oboyga lub iednego z uicJi do przyzwoitego wieku. 2)gdy żona którey lat brakowało, przed uplynienietn sześciu miesięcy, pr/y nadziei ijoftafa.
j 8t>. Oyciec, matka, wirępni, familia, którzy zezwolili ne małżeńiiwo zawarte w przypadku oznaczonym anykulem poprzedzaiącym, nieważności wymagać nie mogą.
i 87We wszyftkich. przypadkach, w których frosownie do artykułu 1 8f. sprawa o nieważność może h^dź wnoszona, przez osoby interesowane; krewni poboczni, albo dzieci innego malżenltwa, za życia małżonków j^ie mogr iey wnosić lylko wtenczas, gdy maią do tego powod iłtotny i rzeczywrifty.
188. Małżonek z którego pokrzywdzeniem zawarte było drugie malżeńltwo, może wymagać nieważności iego, nawet za życia małżonka, -z którym w-związku małżeńskim zoltawał.
i89Jeżeli małżonkowie nowi zafławią się nieważnością pierwszego malżeńiłwa, ważność lub nieważność iego naprzód osądzona bydź powihna. N
190. Prokurator Cesarski, we wszyftkich przy padkach, do których fiosuie się ailykuł 1
pod ograniczeniami wyrażonemi w artykule i 85* może i powinien wymagać nieważności malżeńiłwa, za życia obudwóch małżonków, i skazania ich na rozłączenie co do osób.
o Mąłiiśństwię. 55
iQt. Każde iiiałżeńfiwo nie zawarte publicznie, i nie obchodzone przed przyzwoitym ulzędnikiem publicznym, zaskarżone bydź może, przez samych małżonków, przez oyca, matkę, przez wftępnych i przez wszyltkie osoby ma ince w tein interes iftotny i rzeczywilły, iako też i pi zez urząd publiczny.
192. Jeżeli małżeńfiwo nie było poprzedzone ogłoszeniem dwóch wyznaczonych zapowiedzi, albo nie było otrzymania dyspens prawem poźwolonych, albo ieżeli przeciąg czasu przepisany, między zapowiedziami a. obchodem, zachowany nie był; Prokurator wyrobi skazanie urzędnika publicznego na karę, nie przenosząca’ iednak trzechsW.lianków, a itrony zawieraiące inałżeńftwe, lub tych pod których władzo to się ftalo, na karę liosowna do ich maiatku.
19“, Winnemi kar wyrażonych artykułem poprzedzający ni, /laną się osoby, w tym artykule oznaczone, za każde wykroczenie przeciw przepisom, w artykule 165. położonym, choćby te wykroczenia nie były uznane za dofiateczne do wyroku nieważności ma!żeńftwa.
194. Nikt się odwoływać nie może do tytułu małżonka, i cywilnych malżeiiitwa skutków, ieżeli nie okaże aktu obchodu małżeńftwa, wpisanego w reiełtrach Jianu cywilnego, wyjąwszy przy-

\
padki, przewidziane w artykule ĄG. tytułu o Aktach stanu cywilnego.
i g 5Posiadanie lian u nie może uwolnić mniemanych małżonków, odwołuiących się do tegoż liaim nawzaiem, od okazania aktu obchodu małŻeuliwa przed urzędnikiem lianu cywilnego.
11)G. Gdy i posiadanie ftanu i akt obchodu małżeńftwa przed urzędnikiem ftanu cywilnego był okazany, nie mogą iuż więcey wymagać małżonkowie nieważności tego aktu.
197. Jeżeli iednak w przypadku arty kulów 194 i 195 sn dzieci pochodzące od dwóch osób, które żyły z soba publicznie iak maż i żona, a te osoby obiedwie iuz umarły, prawność takich dzieci zapizeczoną bydź nie może, pod samym pozorem, ze nie ieſt okazany akt obchodu małzeńltwa, ilekroć ta prawność ieſt dowiedziona przez posiadanie ftanu, i nie sprzeciwia się iey akt urodzenia. ’ v,
198. (jdy dowód prawnego obchodu malżeńftwa, będzie nabyty przez wypadek sądownictwa kryminalnego, wpisanie wyroku w reieffrach Ilanu cywilnego zapewnia małżeńftwu, rachtiiąc od dnia obchodu iego, wsyftkie skutki cywilne, tak względem małżonków, iako też i względem dzieci z tegoż małżcńlłwa pochodzących.
199, Jeże małżonkowie, albo iedno z nich umarło pr^ed odkryciem oszukania, sprawa kryminalna wnoszona bydź może przez wszylikich maiących interes utrzymania ważności malżeńftwa, i przez Prokuratora Cesarskiego.
200. Jeżeli urzędnik publiczny iuż nie żyie, gdy odkryte oszukanie, sprawa kierowana będzie cywilnie, przeciw dziedzicom po nim, przez Prokuratora Cesarskiego w przytomności Ilron interesowanych i na ich doniesienie.
201. Małżeńftwo za nieważne uznane, sprawuie iednak wszelkie skutki cywilne tak względem małżonków, iako też i dzieci, gdy zawarte było dobrą wiarą.
202. Jeżeli dobra wiara z jedney tylko ſtrony miała mieysce, cywilne skuiki z małżeńłtwa, dla niey tylko są zachowane, i dla dzieci z tego małżeńłtwa.
. D Z I A Ł V.
o Obowiązkach z małżeństwa wynikających.
203. Małżonkowie przez samo zawarcie małżeńftwa biorą obowiązek nawzaiem żywić, utrzymywać i wychowywać dzieci swoie.
20Ą. Dziecię nie może wnosić sprawy przeciw oycu i matce, o udzielenie maiątku, z powodu poftanowienia małżeńskiego, lub innego.
2o5« Dzieci powinny dawać a li men ta oycom, matkom i innym wftępnym, zoftaiącym w potrzebie.
206. Zięciowie i synowie, równie i w takichże okolicznościach powinni dawać a lim en ta rodzidom żon swoich i mężów; ale ta powinność uftaie, x) gdy matka poydzie za mąż na nowo. a) gdy małżonek z którego powinctwactwo wynikło, i dzieci z nim zrodzone nie żyią.
207. Obowiązki z tych urządzeń wynikaiące, są wzaiemne.
208. Alimehta doflarezane bydż powinny tylko w itosunku do potrzeb osób maiących do nich prawa, i do maiątku obowiązanych ie dawać. —
209. Gdy daiący albo odbieraincy alimenta, do takiego przyydą ftanu, że ieden nie będzie w możności dawania, albo drugi potrzebować nie będzie, całkiem lub w części, zniesienie albo zinnieyszenie obowiązku lego wymagane bydż może.
210. Jeżeli osoba obowiązana dawać a 1 i — ni en ta, usprawiedliwia się, iż nie może placie pensyi aliinentamey, Trybunał rozpoznawaiący tę sprawę, może iey nakazać, aby przyięla do siebie na mieszkanie, i utrzymywała osobę, którey alimenta winna.
».
211. Trybunał równie osadzi, czyU oyciec albo matka, ofiaruiący przyiąć do swego mieszkania, żywić i utiy.ymywać dziecię, któremu alimenta winni, maią bydż w tym przypadku uwolnieni od wypłacenia pensyi a 1 i m e n t a rney.
DZIAŁ IV.
0 Wżaiemnych prawach i powinnościach
Małżonków.
1 ’<
a i a. Małżonkowie winni sobie na wzaiem, wierność, wsparcie i pomoc.
a 13. Mąż winien obronę dla zony, a żona posłuszeńliwo dla męża.
2x4Żona powinna z mężem mieszkać, i iść za nim wszędzie, gdzie mu mieszkanie pi?:enieść wypada: mąż t>bowinzany przyiąć żonę, i doflaiczać wszylikiego, co do życia potrzebne, podług swoiey możności i ftanu.
a j 5Zona Iławać w sadzie nie może, bez npoważnienia od męża swoiego, ’chociażby się trudniła kupiectwem publicznein, albo niebyła wspólności maiątku, albo rozdzielona była co do niaiatku.
9.1 6. Upoważnienie od męża nie ieſt potrzebne, gdy żona Iławać musi w sprawach kryminalnych albo policyynych.
317. Zona chociażby nawet nie była w wspólności co do maintku, albo swóy oddzielny miała, nie może nic darować, alienować, obci.rżać hipoteką, nabywać pod tytułem darmym, albo obowiązuiącyin, bez wpływu do aktu męża, albo iego zezwolenia na piśmie (3)
218’ Gdyby mąż odmawiał upoważnienia żonie do ftawienia się w sądzie, Sędzia takie upoważnienie dać może.
aig. Jeżfli mąż odmawia upoważnienia żonie do zawarcia aktu, żona może pozwać męża prolla do Trybunału pierwszey inftancyi okręgu, w którym wspólne ich ieſt zamieszkanie; Trybunał mocen iełł dać, albo odmówić upoważnienie swoie, wysłuchawszy pierwey męża, al bp go. przywołuje drogą przyzwoitą do izby radney.
220. Żona trudniąca się kupiectwem publiczne m, bez upoważnienia męża może przy i ąć obowiązki, ściągaiące się do ieyhandlu; i w tym przypadku zobowięzuie także męża swego, ieżeli ieſt między niemi wspólność majątku.
Nie ieſt uważana za trudniącą się handlem publicznie, gdy przedaie cząltkowo towary z handlu męża swoiego, ale wtenczas tylko, gdy prowadzi handel oddzielnie.
aa i. Gdy mąż skazany ieſt na karę cielesną albo hańbiącą, chociażby ta kara wydana była na niego zaocznie, żona nawet pełnoletnia, nie może łtawać w sądzie, ani umów zawierać przez czas trwania tey kary, bez upoważnienia od Sędziego; takie upoważnienie w tym przypadku Sędzia dać może bez wysłuchania lub przywołania męża.
222. Jeżeli mąż ieſt w bezwł asnowolności, albo nieprzytomny, Sędzia rozpoznawszy rzecz, może upoważnić żonę do fiawania w sądzie, albo zawierania umów. >
223. Wszelkie upoważnienie ogólne, choćby ułożone było w kontrakcie małżeńskim, ważne iell tylko co do zarządzania dobrami żony.
224. Jeżeli mąż ieſt małoletni-, potrzebne iell upoważnienie żonie od Sędziego, bądź dla itawania W sądzie, bądź dla zawierania umów.
225. Nieważność zasadzona na niedoliatku upoważnienia, może bydż tylko zarzucana, przez żonę, przez męża, albo przez dziedziców po nich.
226. Żona może czynić teitament, bez upaWażnienia od męża.
DZIAŁ VII.
o Rozwiązaniu Małżeństwa.
327. Rozwięzuie się małżeńftwo:
1) Pizez śmierć iednego z małżonków.
2) Przez rozwód prawnie wydany.
3) Przez skazanie wydane oftaiecznie, iednego z małżonków, pociągaiące za sobą śmierć cywilna.
i, DZIAŁ VIII.
o Powtórnych małżeństwach.
228. Żona nie może wchodzić w powtórny związek, aż po uplynieniu dziesięciu miesięcy, wd rozwiązania nialieńilwa poprzedząiącego.
[t] Familia, Familie, rozumie się w prawie cywilnym zwią^ zek między osoSa ni krewncmi, lak.tncjzice t dziećmi > rodzeństwo i inni krewni, icrfne f.-nfilią skfad.iią. Pater familiat, Pere de familie, Naczelnik, Głowa, Kza.dca domu, Oycicc względem dzieci; Les enfantt de familie, dzieci familii, dzieci zostaia.ee pod wła. dza rodziców
£2] Pokrewieństwo, krcwnśf-are.ife, Parent, Contanguinitat, Consaiiguinci, osoby z icdriey krwi pochodzice. Powinowactwo, powinowaci,, Alliance, alliir, stfjinnas, AJfines, pochodzi z małżeństwa, krewni żony si pcwmow.itcmi mężowi, i krewni męża powinowatemi żonie. W pokrewieństwie i |v><in-.wa<t ie, są liuiie prosta, poboczna, Directe, collatcrale, tecla, colUte. ralis, wstępuiąca czyli w górę ida.ca ai e.jdante, atcendent; Zstępująca czyli’idąca na.ot destendai.te, deicendent. Są krewni wstępni czyli pojrzedmcy, asccndani, ascendentet: Zstępni czyli po*omkowie, następcy, Descendani, detcendent*s i "ohoczni C llatcraux Collateralesi Są leszcze stopnie Degrls, G>adus\ Bliscy krewni, prachet Parentt. Wytfumac one to letc w Tytule i Xicgi trzeciey o spadkach fjJ Pod tytułem darmym, czjli pod tytułem d broczynnym, a tifre ratnit, ’ są to umowy 1 akra, w których iedna strona daie diugiey korzyść z ła.ki swoiey, hcz względu czyli co od nicy otrzyma, albo mmcy od niey bierze, niżeli iey daie, lub dla niey czyni. Pod tytułem obowiązującym albo uciążaiącyir, a titre one. reux, przeciwnie gdy [się strony o^ouoązuią na w zaiem iedna względem drugiey prawie w r wnych stosunkach, iak naprzykład w p.Wziwey pc/cd*iy. Wyłożone są t« znaczenia w Tytule III. Xięgi trzeciey o Koucraktach.
TYTUŁ VI.
o Rozwodzie. DZIAŁ I. o Przyczynach rozwodu.
229. Mąż żądać może rozwodu, z przyczyny cudzoloztwa żony swoiey.
230. Żona może żądać rozwodu, z przyczyny cudzołoztwa męża swego, gdy mąż trzymać będzie nałożnicę w domu wspólnym.
231. Małżonkowie mogą nawzaiem wymagać rozwodu z przyczyny gwałtów, srogości i cieżkich obelg, iednego“, z nich względem drugiego (1).
232. Skazanie iednego z małżonków na karę hańbiąćą, będzie przyczyną dla drugiego do rozwodu.
233. Wzaieinne i ciągłe zezwolenie małżonków, wyrażone w sposobie prajvem przepisanym, pod warunkami i po doświadczeniach, iakie prawo oznacza, dowiedzie dolłateczniet że życie wspólne ieſt im nieznośne T i że ieſt przyczyń*, niezaprzeczna rozwodu między niemi.
DZIAŁ II.
a Rozwodzie z przyczyny oznaczoney.
ODDZIAŁ I. o Formach rozwodu z przyczyny oznaczoney.
234. .Takażkolwiek będzie natura uczynków lub wykroczeń, daiących powód do żądania rozwodu, dla przyczyny oznaczoney; to żądanie nie może bydź gdzieindziey wnoszone, tylko do Trybunału okręgu, w którym małżonkowie zamieszkanie swoie inaići.
» *
2r>S. Jeżeli który z uczynków przytaczanych przez małżonka żądającego, daie powód urzędnikowi publicznemu, pociągania przed Sąd kryminalny, sprawa rozwodu zawieszona będzie, póki nie naltąpi wyrok Trybunału kryminalnego; wtenczas może bydż wzięta na nowo, i z kryminalnego wyroku żadnego brać nie można dowodu do uieprzyięcia lub excepcyi szkodliwey małżonkowi powodowi.
236. Każde żądanie rozwodu wyszczególni czyny; oddane będzie z dowodami, ieżeli są iakie, Prezydentowi Trybunału, albo Sędziemu załtępcy, przez małżonka powoda, osobiście, ieżeli mu choroba nie przeszkodzi: w, tym przypadku, na iego zadanie i zaświadczanie dwóch doktorów, chirurgów albo urzędników zdrowia, urzędnik uda się do zamieszkania chorego, aby tam przyiął iego żądanie.
237. Sędzia wysłuchawszy powoda, i uczyniwszy mu przyzwoite uwagi, położy oznaki swoie na żądaniu i dowodach, spisze protokuł płożenia tego wszyltkiego w swoie ręce. Ten protokuł podpisany będzie prvez Sędziego i przez powoda, chyba że ten nie umie, ale nie może podpisać; w takim przypadku wzmianka o tein uczyniona będzie.
238Na dole tego protokułu, Sędzia umieści nakaz (tronom, aby się itawiły przed nim osobiście na dzieu i godzinę oznaczona; i na ten koniec kopiią takiego rozkazu prześle ſtronie do rozwodu pociaganey.
359. W naznaczony dzień Sędzia uczyni (tronom obud<Yom, ieżeli itaną, albo powodowi, ieżeii ten sam tylko Iława, przełożenia, iakie uzna za zdatne do poiednania; ieżeli to nie pomoże, spisze Protokuł, i nakaże złożyć żądanie z dowodami przed Prokuratorem Cesarskim, i rzecz cała do Trybunału Odeśle.
24°’ W naftępuiących trzech dniach, Trybunał na przełożenie Prezydenta, albo Sędziego zaftępcy, i na wniosek Prokuratora Cesarskiego, udzieli albo zawiesi pozwolenie-pozwania. Zawieszenie nad dni dwadzieścia trwać dłużey nie może.
.1. t
zĄi. Powod na mocy pozwolenia od trybunału, przypozwie obżalowann firono w formie zwyczayńey, aby się ftawiła osobiście do izby sądowey w czasie ustępu, w przeciągu czasu oznaczonym prawem; na czele pozwu położona będzie kopiia żądania o rozwód zaniesionego, i dowody ftwierdzaiące.
242. Po upłynieniu czasu oznaczonego prawem, czyli iłrona pozwana fiawi się albo nie, powód osobiście z dobraną radą, ieżeli uzna potrzebę, przełoży sam albo przez swoich poradników, v pobudki swego żądania, przedllawi popieraiące dowody, i wymieni świadków do wysłuchania (2).
24-3Jeżeli pozwany Ranie osobiście, albo przez pełnomocnika swoiego, może przełożyć sam albo przez swoiego pełnomocnika swoie uwagi, Xięga L 5
tak. co do pobudek żądania, iako leż i co do dowodów, od powoda przy taczany ch i co do ćwiadków mianowanych od niego. Pozwany wymieni także świadków ze swoiey ſtrony do wysłuchania, względem tych powód uczyni na wzaiem uwagi swoie.
i
344 Spisany będzie Protokuł liawienia się firon, ich powieści, uwag i zeznań, iakie iedna z nich lub druga uczynić mogą. Przeczytany będzie ten Protokuł lironom, i oddany do podpisu; uczyni się wzmianka względem ich podpisów, albo względem ich oświadczenia, że nie mogli, albo nie chcieli podpisać.
/ ^ ( A\y Jl J #
245. Odeśle Trybunał flrony <lo dalszego wysłuchania ich publicznie, na co dzień i godzinę wyznaczy; nakaże uwiadomić Prokurarora Cesarskiego, o poltępowaniu sądowein w tey sprawie, i wyznaczy sprawozdawcę. W przypadku gdyby pozwany nie flan.il, obowiązany ieli powód wręczyć mu nakaz trybunału, w czasie przez ten nakaz oznaczonym.
246. W dniu i godzinie przepisaney na przełożenie Sędziego wyznaczonego, i po wysłuchaniu Prokuratora Cesarskiego, Trybunał poilanowi naprzód, co do powodów nieprzyięcia, ieżeli iakie wnoszone były. W przypadku gdyby JP liznął za gruntowne, żądanie rozwodu odrzucone Zoltanie; w przypadku przeciwnyin, albo gdyby powody, nieprzyięcia zanoszone nie były, żądanie rozwodu będzie dopuszczone.
a47« Zaraz po przyięciu ż;ulania rozwodir, na przełożenie Sędziego wyznaczonego, i po wysłuchaniu Prokuratora Cesarskiego, wniydzie Trybunał w rozpoznanie gruntu rzeczy, przychyli się do żądania, ieżeli to iuż zdalneni do wyroku osądzi; a ieżeli nie, to dozwoli powodowi okazywać dowody llosowne przez niego przytaczane, a pozwanemu dowody przeciwne.
248 Na każdy akt sprawy mogą Itrony „po przełożeniu Sędziego wyznaczonego, i nim Prokurator Cesarski glos zabierze, podawać albo kazać podawać śrzodki swoie stosowne, naprzód względem powodów nieprzyięcia, a potem względem iftoty sprawy; ale w żadnym przypadku rada powoda, dopuszczona nie, będzie, ieżeli sam powod nie ftawisię osobiście.
249 Zaraz po wydaniu wyroku, który inkwizycye nakaże, Pisarz Tiybunału przeczyta część Protokułu, wyrażaiącą mianowanie dawniey uczynione świadków, do wysłuchania, od Iłron podanych; oznayrni fironoin Prezydent, z-mogą ieszcze wskazać innych świ.ulków, ale potem nie będzie im wolno.’
250. Strony przełożą nawzaiern zarzuty swoie przeciw świadkom, których będą chciały usunąć; Trybunał względem tych zarzutów pollanowi, wysłuchawszy pierwey Prokuratura Cesarskiego.
2.5 > Krewni firon, oprócz ich dzieci i zftępnych nie są podlegli zarzutowi, ż powodu pokrewieńftwa, ani służący z powodu zolławania u małżonków w służbie, ale Trybunał przyzwoity wzgląd mieć będzie na zeznanie krewnych i służących.
252. Każdy Sad przyymuiący dowody ze świadectw, wymieni świadków do wysłuchania, i wyznaczy dzień i godzinę, w któ/ych lirony ftawić ich powinny.
253. Zeznania świadków prfcyymowane będą przez Trybunał w czasie ustępu, w przytomności Prokuratora Cesarskiego i ſtron, i ich radców, albo przyiaciół aż do liczby trzech z każdey lirony.
254* Mogą ſtrony same, albo przez radców swoich czynić świadkom uwagi, i przy mówienia się Iłosowne, ale im nie wolno przerywać świadków w ich zeznaniach.
255Każde zeznanie wyrażone będzie na piśmie równie iak powieści i uwagi, do których powodem były. Protokuł inkwizycyi czytany będzie, tak świadkom iak ſtronom; iedni i drudzy powinni go podpisać, wzmianka będzie o ich podpisaniu, albo oświadczaniu, że nie mogą, albo nie chcą podpisać.
256. Po zamknięciu obudwóch inkwizycyy, albo inkwizycyi powoda, gdy pozwany nie ftawi świadków, Trybunał odeśle lirony do wysłuchania publicznego, na dzień i godzinę wyznaczoną; nakaże okazanie aktów Prokuratorowi Cesarskiemu, i wyznaczy sprawozdawcę. Rozkaz raki wręczony będzie pozwanemu, na żądanie Powoda, w przeciągu czasu w tym rozkazie oznaczonym.
^57* W dniu wyznaczonym do ftanowczego wyroku, zda sprawę Sędzia wyznaczony, potern firony mogą przez siebie, albo przez swoich radców uczynić uwagi, które użytecznemi sprawie swoiey osądzą, po czein Prokurator Cesarski swoie wnioski poda.
258Wyrok ftanowczy wydany będzie publicznie: gdy rozwodu dopuści, Powód upoważniony będzie udać się do Urzędnika ftanu cywilnego, aby ten wyrok ogłosił.
259. ’Gdy żądanie rozwodu podane będzie, z przyczyn gwałtów, srogości, albo ciężkich obelg, choćb) te przyczyny gruntowne miały zasady, Sędziowie mogą nie dopuścić] bezpośrzednie rozwodu: w tym przypadku przed osądzeniem sprawy, upoważnią żonę, aby opuściła pożycie z mężem, nie będąc obowiązaną do przyięcia iego, gd^by się iey to nie zdawało; i nakażą mężowi, aby iey płacił pensyą alimentarną, fiosowną do swoiey możności, ieżeli żona sama z siebie nie ma dołłatecznych przychodów, na opatrywanie potrzeb swoich.
260. Po roku doświadczenia, ieżeli się. firony nie poiednaią, flrona pow odowa może pozwać drugą, aby sic flawiła do Trybunału, w przeciągu czasu Prawem oznaczonym, (Jla przysłuchania się — wyrokowi lianowczeińu, klóry natenczas dopuści rozwodu.
zCn. Gdy rozwód ieſt żądany z przyczyny, że ieden z małżonków ieii skazany na karę hańbiącą, ta tylko formalność zachowani będzie, ab} złożyć w Trybunale cywilnym expedycyą, w przyzwoitey formie, wyroku skazania, z zaświadczeniem Trybunału kryminalnego’, wyraźaiąc^in, że ten wyrok zniesioimym bydź nie może, żadną droga prawną.
262. W przypadku apellacyi od wyroku dopuszczenia, albo od wyroku llanowczego, przez Trybunał pierwszey inltancyi wydanego w rozwodzie, rozpoznawana i sądzona będzie sprawa, w trybunale ąpellaryynyin iako rzecz nagła.
263. ’zoby apellacya przyięta była, powinna bydź zaniesiona w przeciągu trzech miesiecy od wręczenia w yroku wydanego’w przytomności liron, albo zaocznie. Przeciąg czasu na odwołanie się do Trybunału kassacyynego przeciw wyrokowi oflatecznemu, także ieſt trzecluniesięczny, rachując od czasu wręczenia. Odwołanie się zawieszenie sprawuie.
264. Na mocy każdego wyroku, wydanego oftatecznie, albo od którego apellacya bydź nie może, upoważniającego rozwod, /irona taki wyrok otrzymuiąca, obowiązana ieſt w przeciągu d*vóch miesięcy ftawić się przed Urzędnikiem ftanu cywilnego, po przyzwoitym przywołania drugiey lirony dla ogłoszenia wyroku.
5fi5’ Rieg tych dwóch miesięcy zacznie się, względem wyroków pierwszey luflancyi, dopiero od uplynienia czasu do apellacyi; względem wyroków zaocznych w apellacyi, od uplynienia czasu na sprzeciwienie się dozwolonego; a względem wyroków ołlatecznych w przytomności ſtron wydanych, po uplynieniu czasu na odwołanie się do Kassacyi.
26G. Strona powodowa, gdyby w przeciągu czasu dwóch miesięcy wyżey wyrażonego, nie przywołała lirony drugiey, przed Urzędnika ftanu cywilnego, utraca dobrodzieyIłwo otrzymanego wyroku, i nie może wracać się do sprawy o rozwód, iylko z nowey przyczyny; w tym ieduak przypadku, może przytaczać za ważne, i przyczyny dawne.
Oddział II.
o Srzodkach tymczasowych, iakie mogą by di użyte, z powodu żądania rozwodu, dla oznaczoncy przyczyny.
267. Zarzndzanie tymczasowe dziećmi, zoftaie przy mężu, czyli on ieli ſtroną powodową, czy pozwaną w sprawie rozwodowey, ieżeli inaczey Trybunał nie polianowi na /żądanie bądź matki, bądź familii, albo Prokuratora Cesarskiego, dla większego dobra dzieci.
a fi 8. Zona czyli ieſt ſtroną powodową, czy pozwaną, w sprawie rozwodowey, inoże opuścić zamieszkanie męża przez czas sprawy, i żndać pensyi alimentariiey, ftosowney do możności męża. Trybuna! wyznaczy dom, w którym żona obowiązana mieszkać, i poltanowi ilość pensyi alimentarney, iaką mąż, ieśli tego potrzeba} powinien iey płacić.
ali9. Zona powinna, dowieść, że mieszka w domu wyznaczonym, za każdćm zaniesionym do niey o to żądaniem; czego gdy nie uczyni, może iey mąż odmówić doltarczania alimentów; a ieżeli była ſtroną powodową w rozwodzie, może mąż wyrobić, aby uznana była za niezdatna do
dalszego prowadzenia tey sprawy.
. /
270. Żona wspólność maiątku maiąca, czy ieſt ſtroną powodową, czy pozwana w rozwodzie, może w każdym lianie sprawy, zacząwszy od daty nakazu, o którym wzmianka w artykule 238żądać dla ocalenia praw swoich, przyłożenia pieczęci na wszelkich ruchomościach wspólnego maiątku. Pieczęci takowe zniesione będą dopiero przy robieniu inwentarza, z ocenieniem, i gdy mąż się obowiąże oddać w całości rzeczy inwentarzem spisane, albo odpowiadać za ich wartość, iako dozorca sądowy.
271. Każdy zaciągniony obowiązek przez męża, na inaiątek wspólności; każda alienacya ze ſtrony iego niernchomości, do wspólnego majątku należących, uczynione póżniey od daty
nakazu, o którym wzmianka w artyktile 258za nieważne uznane będą, ieżeli prócz tego dowiedziono, że są wykonane lub umówione na oszukanie praw żony.
ODDZIAŁ III.
o Powodach nieprzyięcia rozwodowcy sprawy dla oznaczoncy przyczyny.
272. Sprawa o rozwód niknie, gdy się ſtrony poieduaią, bądź od zaszłych wypadków mogących bydż zasadą tey sprawy, bąd po zniesieniu żądania o rozwód.
273. W jednym i drugim przypadku, ſtrona powodowa uznana będzie za niezdatną do wnoszenia sprawy swoiey: może iednak wnieść nową sprawę o rozwód, gdy po zaszlem poiednamu, przyczyna do rozwodu wypadnie, i wówczas nowe żądanie dawnemi przyczynami popierać może.
274. Jeżeli ſtrona powodowa w rozwodzie zaprzecza, że poiednanie nie naftąpiło, ſtrona pozwana złoży na to dowody, bądź z pism, bądź przez świadków, w formie przepisaney, w oddziale pierwszym ninieyszego Działu.
DZIAŁ III.

o Rozwodzie z wzaicmnego zezwolenia.
275Wzaiemne zezwolenie małżonków przyipte nic bodzie, ieżeli maż nie ma ieszcze lat dwadzie.ścia pięć, a żona dwadzieścia ieden.
276. Wzaietnne zezwolenie przyięte nie będzie, aż po dwóch latach małzeń/twa.
277. Nie może bydź przyięte, gdy iuż dwadzieścia lat od zawartego malżeńliwa upłynie, albo gdy żona czterdzieści i pięć lat mieć bi-dzie.
H
278. W żadnym przypadku wzaiemne zezwolenie małżonków, do/mateczne nie będzie, ieżeli nie są do tego upoważnieni przez swoich oyców i matki, albo przez innych w/iępnych, żyincych według prawideł przepisanych artykułem 15o. w Tytule o Małżeństwie.
279. Małżonkowie którzy poftanowili uskutecznić rozwód przez wzaiemne zezwolenie, powinni uczynić naprzód inwentarz, i ocenienie wszelkich dóbr swoich nieruchomych i ruchomych, ułożyć swoie prawa nawzaiein, względem których wolno im ieſt iednak ugodzić się.
280. Obowiązani są także wyłuszczyć na piśmie umowę swoię, co do trzech punktów naiiępuiących;
1) Komu ich dzieci z małżeńskiego między niemi związku pochodzące, powierzone będą, bądź przez czas doświadczenia, bądź po wyrzeczonym rozwodzie.
2) Do iakiego domu na mieszkanie przenieść sie ma żona, przez czas doświadczenia.
3. Jaką summę obowiązany mąż płacie żonie (przez tenże sam czas, ieżeli ta nie ma doliatecznych przychodów na opatrzenie swych potrzeb.
281. Małżonkowie ftawia się razem osobiście, przed Prezydentem Trybunału cywilnego swego okręgu, albo przed Sędzią zaitępcą, i oświadczą mu wola swoią, w przytomności dwóch J\rotaiyuszów, których z sobą przyprowadzą.
282. Sędzia oboygu razem i każdemu z nich w szczególności, w przytomności dwóch Notaryuszów, przełoży uwagi, i napomnienia przyzwoite; da im przeczytać Dział IV. ninieyszego Tytułu, który urządza skutki rozwodu, i wyliawi im wszelkie wypadki, z takiego ich poliępku.
385Jeżeli małżonkowie nie odflępuią pofianowienia swoiego, da im Sędzia akt, iż żądaią.rozwodu, i na niego zezwalaią wzaiemnie: obowiązani będą złożyć natychmiaft w ręce JNotaryuszów, oprócz aktów wzmiankowanych w artykule 279 i 280.
1) .Akta urodzenia swego i malżeńftwa.
2) Akta urodzenia i śmierci wszyłlkich dzieci, spłodzonych z małżeńskiego między niemi związku.
5) Oświadczenie urzędowne swoich oyców i matek, albo innych wftępnych żyjących, wyrażaiące, że dla przyczyn im wiadomych, upowaźniaią, aby ten ich syn, albo ta córka, wnuk albo wnuczka, ożeniony z tą, albo będąca za tym, żądali rozwodu, i na ten zezwolili. Oycowie, matki, dziadowie i baby, miani będą za żyiących, dopóki nie będą złożone akta, śmierć ich zaświadczaiace.
Notaryusze spiszą Prótokuł wyszczególniaiący wszyltko, cokolwiek mówione i czynione było, w uskutecznieniu artykułów poprzedzaiacych: oryginał tego zpRanie przy Notaiyuszu ftarszym wiekiem, iako też i dowody złożone, przyłączone będą do Protokułu; będzie w Protokule wzmianka o olłrzeżeniu żony, aby się przeniosła we dwudzieftu czterech godzinach, do domu umówionego między nią i mężem, na mieszkanie w nim, aż do wyrzeczenia rozwodu.
Oświadczenie tym sposobem uczynione, ponawiane będzie w pierwszey polowie każdego z naftępuiących: czwartego, siodmego i dziesiątego miesiąca, zachowuiac też same formalności. Obowiązane będą fłrony, za każdą razą złożye dowód przez akt publiczny, że ich oycowie, matki, albo inni wllępni żyiący, trwaią w pierwszym przedsięwzięciu, ale nie będą obowiązane powtarzać składania żadnego innego aktu.
28G. W piętnafhi dniach po upłynionym roku, od pierwszego oświadczenia rachtiiąc, małżonkowie, każdy w przytomności dwóch przyjaciół, osób znakomitych w okręgu, przynaymniey lat pięćdziesiąt maiących, ftawią sie razem, osobiście przed Prezydentem Trybunału, albo Sędzią zaltępcą, złożą expedycye w przyzwoitey formie, czterech Protokułów, wyraiaiących wzaiemne zezwolenie, i wszylikie akta przyłączone do tego; każdy z nich oddzielnie, w przytomności iednak iednego przy drugim, i czterech osób zii.lkoinilych, żądać będzie u Urzędnika dopuszczenia rozwodu.
287. Gdy Sędzia i przyiaciele uczynią swoie przełożenia małżonkom, ieżeli ci trwaią w smoiin zamiarze, dany im będzie, akt ich żądania, i złożenia przez nich wszelkich dowodów; Pisarz Trybunału spisze Prolokuł, podpisany przez firony (chybaby itrony oświadczyły, iż nie umieia, albo nie mogą podpisać, o czem wzmianka uczyniona będzie), i przez czterech przybranych przyiacioł, przez Sędziego i Pisarza.
288Na dole tego Protokułu Sędzia położy swoy nakaz wyrążaiący, że we trzech dniach doniesiono będzie o wszyftkiem całemu Trybunałowi, w izbie radney, na wniosek pismem wyrażony Prokuratora Cesarskiego, któremu na ten koniec Pisarz wszelkich dowodów udzieli.
289. Jeżeli Prokurator Cesarski znaydzie w dowodach, że małżonkowie mieli wiek.przyzwoity, mąż dwadzieścia pięć lat, a żona dwadzieścia ieden, gdy złożyli pierwsze oświadczenie; że w
tym czasie iuż od lat dwóch w małżeńskim zwiaz.
ku zofla wal i; że oil ich małżen/lwa ieszczo lat dwadzieścia nie upłynęło; że żona nie ma lat czterdzieltu pięciu: że wzaiemne ich zezwolenie wyrażone było cztery razy w ciągu roku, po poprzetlniczein dopełnieniu wszyftkiego, co wyy.ey przepisane, i ze wszy/ikiemi formalnościami w tym Dziale oznaozonemi; a szczególniey z npowaźnieniem oyców i matek małżonków, albo innych ich wltępnych żyiącyeh, w przypadku poprzedzaiącey śmierci oyców i matek; wyda swóy wniosek w tych wyrazach, prawo po wala’, w przeciwnym przypadku, zabrania prawe.
290. Trybunał względem tego przełożenia nie inoże czynić żadnych sprawdzeń, nad wyrażone w artykule poprzedzającym. Jeżeli z tego wypada, 7.e podług zdania Trybunału, Iłrony zadosyć uczyniły warunkom, i wypełniły formalności oznaczone prawem, dopuści rozwodu, i odeśle do Lfizędniką ftanu cywilnego, aby go ogłosił; w przypadku przeciwnym, Trybunał oświadczy, iż nie ina mieysca dozwolenie rozwodu, i powody swego wyroku przytoczy.
291. Apellacya od wyroku oświadczaiącego niedopuszczenie x-ozwodu, nie będzie przyięta, ieżeli założona nie będzie przez obiedwie /trony, a wszelako aktami oddzielnemi, w przeciągu dni dziesięciu naywcześniey, a naypoźniey dwudzieiiu, od daty wyroku pierwszey iniiancyi.
292. Akta apellacyi bęc|ą wręczone ſtronom jnawzaiem, i Prokuratorowi Cesarskiemu przy Trybunale pierwszey initancyi.
293. Prokurator Cesarski przy Sądzie pierwszey inlłancyi, w dziesięć dni po uczynionym wręczeniu iemti drugiego aktu apellacyi, prześle Prokuratorowi ieneralnemu Cesarskiemu, przy sądzie apellacyi expedycyą wyroku, i dowody. na których się zasadza. Prokurator ieneralny Cesarski przy Sądzie apellacyi, w dniach dziesięciu, rachuiąc od tluia odebrania dowodów, poda wniosek swóy na piśmie: Prezydent albo Sędzia zaftępca, uczyni przełożenie swoie Trybunałowi apellacyi w izbie radney, i w dniach dziesięciu od złożenia wniosku Prokuratora ieneralnego Cesarskiego Itanowczy wyrok zapadnie.
1
zg4Na mocy wyroku dozwalaiącego rozwodu, w przeciągu dni dwudzieitu od iego daty, /trony ftawić się powinny razem, i osobiście przed Urzędnikiem ilanu cywilnego, aby rozwód ogłosił; po uchybieniu tego czasu, wyrok poczytany ieli za niedoszły.
DZIAŁ IV.
o Skutkach rozwodu,
29.5nozwiedzeni małżonkowie dla iakieykolwiek przyczyny, nigdy wzwiązek małżeński wniyśe z sobą nie mogą.
Tytuł VI.
29fi. Gdy rozwod fianie z przyczyny oznaczoney, rozwodka ’nie może iść za mąż, aż po upłynieniu dziesięciu miesięcy od wyrzeczonego rozwodu.
297. Gdy naftąpi rozwód ze wzaiemnego zezwolenia, żadna ze itron w nowy małżeński zwiń-
J r i,
zek wchodzić nie inoże, aż po upiynieniu lat trzech od wyrzeczenia rozwodu.
298Gdy rozwod dozwolony sądownie, z powodu cudzołoztwa, ſtroną winna nie może nigdy związku małżeńskiego zawrzeć z osobą wspołnictwa swoiey winy; żona cudzołożąca skazana będzie tymże samym wyrokiem, za przełożeniem urzędu publicznego, na zamknięcie w donm poprawy przez czas oznaczony; który krótszy nie będzie nad trzy miesiące, ani dłuższy nad dwa lata.
299. Z jakieykolwiek przyczyny nałłąpił rozwód, wyiawszy przypadek wzaiemnego zezwolenia, małżonek przeciw któremu rozwód był dozwolony, traci wszelkie korzyści udzielone sobie od drugiego małżonka, bądź przea urnowi) małżeńską, bądź prze?: układy późniey zawarte.
300. Małżonek rozwód otrzymuiacy, zachowa dla siebie wszelkie korzyści, udzielone sobie od drugiego małżonka, choćby ułożone były nawzaiem, a ta wzaiemność nie miała mieysca.
?, o 1. Jeżeli małżonkowie żadnych ^sobie korzyści nie zapewnili, albo ieżeli zapewnione,
dodoftatecznemi nie są dla utrzymania się małżonka otrzymuiącego rozwód, Trybunał może mu udzielić pensyą ałimentarną, z maiątku drugiego małżonka, nie przechodzącą iednak trzeciey części iego dochodów. Takowa pensya cofniętą bydź może, gdy przełtanie bydź potrzebny.
302. Dzieci powierzone będą małżonkowi rozwod otrzymującemu, chyba że Trybunał na żądanie familii, albp Prokuratora Cesarskiego Ł nakaże dla większego dobra dzieci, aby wszyftkie albo niektóre z nich, oddane były ftaraniom drugiego małżonka, albo trzeciey osoby.
303, Jakażkolwiek osoba otrzyma dozor nad dziećmi, oyciec i matka nie utracą prawa na wzaiem, wgladania w utrzymywanie i wychowanie ich dzieci, i obowiązani przykładać się do tego, w ftosunku swoiey możności.
304. Rozwiązanie małżeńflwa przez rozwód dozwolony sądownie, nie pozbawi dzieci z tego małżeułiwa zrodzonych, żadnego pożytku, zapewnionego im prawami, albo umowami małżeńskierni ich rodziców; ale skutek tych praw dla dzieci, zacznie się tym samym sposobem, i w takichże okolicznościach, w iakichb\ miały moc swoię, gdyby rozwodu nie było.
305, Gdy rozwód ze wzaiemnego zezwolenia naftnpi, nadaie zupelnem prawem własność połowy dóbr każdego z obudwu małżonków, Q!
Xięga I. 6. łlnia pierwszego ieli oświadczenia, dzieciom z małżeńskiego związku tychże małżonków zrodzonym; oyciec i matka zachowuią iednak używanie tey polowy, aż do pełnoletności swoich dzieci, z obowiązkiem łożenia na wyżywienie ich, utrzymywanie i wychowanie, podług (ianu swego i maiątku; a to wszyilko bez uszkodzenia innych pożytków, które zapewnione bydź mogły tymże dzieciom, przez umowy małżeńskie, oyca ich i matki
DZIAŁ V.
o Rozdziale co do osób.
5o6. W’ przypadkach daiących nifęysce żądaniu rozwodu z oznaczoney przyczyny, wolno ieſt małżonkom podać żądanie rozdziału co do osób (3).
307. Sprawa o rozdział wprowadzona, roztrząsana i sądzona będzie sposobem wszelkich spraw cywilnych, i nie może naftępować rozdział ze wzaiemnego iiron zezwolenia.
308. Żona przeciwko klórey rozdział co do osób wydany z powodu cudzołoztwa, skazana będzie tymże samym wyrokiem, i za przełożeniem urzędu publicznego, na zamknięcie w domu poprawy, przez czas oznaczony, który nie może bydź krótszy nad trzy miesiące, ani nad dwa lala dłuższy.
309. Wolno ieſt mężowi wftrzymać skutek takiey kary, zezwalaiąc na przyięcie żony.
310. Gdy rozdział co do osób wydany, 7. inney przyczyny nie z powodu cudzoloztw a żony, potrwa trzy lala, małżonek pierwotnie pozwany, może żądać rozwodu w Trybunale, który przyymie to żądanie, ieżeli małżonek powod pierwotnie, przytomny albo przyzwoicie przywołań}, tue chce zezwolić natychmiaft na ultanie rozdziału.
311. Rozdział co do osób, zawsze pociąga za sobą rozdział co do maiątku.
(;) Gwałt Exc£s Stogość Sfriw obelga, Let inj.i/et prav?s JP. Treichard Radca stanu we Francyi, tak mówi wzglę. dcm znaczenia w cćm mieyicu powyż./y h wyrazów Gwałty lei excei, błogości, let téuictt, obelgi, let injuret ^ravef. Są takie przyczyna rozrodu 1 zbyteczną byłoby rzeczą zwracać uwa^ę, ie tu nie:’dzie
0 proste wzruszenia popędliwofci, o niektóre siowa przykre, które ęie zdarzaią w chwilach złego humoru,
1 nicukontencow.ioia, o niektóre nawet mlucy przyzwoi. te ubliżenia, zt stro.iy iednego z irałiunki.w i sic o prawdziwe gwatty, o niegodziwe pesrępowania osobiste co do srogości w ścistcm rozumu mu wzięci y. &<ri>ir.ti, okrucieńswo, obelgi krtirc ba:d o s.i cx’kie. ». JP. Gillet Trybun tak nwił t Niszczące związik małżeński uczucia, okazuią <.ię iawnie przez ilastawamc bądź’ na bezpieczeństwo wspoiui if żonka i iC{, o i.atość, puez gwa?ty ęjeres? na iejo spnk„yno5ć i z?ch„w?nic pr?y. zwoitoJciżycia, przez srogoici ttpuet, Iiaitż na IO^O honor i sławę, przez obe’gi, iojm*’
J2j Różne są wyrazy właściwe nauce prawa; uszystkii-h wiadomość potrzebna jest du zrozutr.rema KodtXU, wykładane bywai 1 i w innych iWLiiiiiicii nauki prawa, i tak rozliczne są wyiątki w Sądownictwie t £xception Fin de non reuuoir, iowod nieprzyicćia, meprzyięcie, iest to excep.ja, na u;ycy kUiicy ^. raia przyietą
ti* bydź nie powinni. Są w sądach rożne i?bv > Chambe, rożne gatunki posiedzeń, Audycncye > /Inditnct. izba radna, Chamkre de canieil, gdzie Sąd sam bez stron odbywa naradzania swoie i czynność:. Izba posiedzeń publicznych Sale d, audience, posadzenie, sessya, po. siedzenie publiczne, na którym Sąd zasiada do roztrząśnienia spraw. W czasie ustępu, ustęp, i huii cios, gdy i strony i obce osoby przytomne h^dź nie uiogą; czasem prawo nakazuie, aby strony stjwały do Sądu w czasie ustępu, gdy idzu o un:knieuie zgorszenia publiczności i ocalenia stawy osob. I on-oc, dobrana rada, Radzcy, assysteocya, obecność, Aiiisttntt, iest wtenczas gdy stroni stawa z doncizcaini swcini, lub ptzyiacioiini, lub oiobami bez ktńiych stawać sama nie rooże.’ Sprawozdawca, Rapporteur, Spr.iaozdanie, Rapporl, śrzodki w sprawie, jtioyent, są to dowody i wszelkie wyiąrki przytaczane na utrzymanie tego, co Powod lub pozwany wnosi wszystko to i Cym podobne wyrazy obiaśmane są dokładnie w Postępowaniu sadowem [jJ Rozwod, Dirorce. Rozdział co do osoby s Separation de torpi, ftozdziat co do maiątku, Separation di bient
TYTUŁ VII.
o Oj cojtwie i Synojiwie czyli o wywodzie rodu.
DZIAŁ I.
o Synostwie dzieci prawych albo urodzonyt/i w czasie r/iałżeristwa.
312. Mąż oycem ieſt dziecięcia poczętego w czasie rnałżeuflwa.
Może iednak. zaprzeć się dziecięcia, dowiódłszy, że przez bieg czasu-od trzechsetiiego dnia aż do sto ośnuUiesiątego przed urodzeniem dziecięcia, w fizyczrtey był nie możności, bądź przez oddalenie, bądź przez skutek innych zdarzeń współ mieszkania z żoną.
313. Mąż nie może zapierać się dziecięcia, przytaczaiąc niemożność naturalną; nie może sitj go także zapierać, z powodu cudzołoztwa, chyba że ukrywano przed nim i ego urodzenie; w takim przypadku wolno mu będzie przytaczać wszelkie czyny, zdatne na okazanie, iż nie ieſt iego oycem.
314Urodzone dziecię przed dniem setnym ośmdziesiątym, od zawartego malżeńftwa, nie może bydź nie uznane przez męża, w przypadkach naftępuiących. 1) Jeżeli wiedział o ciąży przed małżeńftwem. a) Jeżeli był przytomny urodzeniu dziecięcia, i ten akt podpisał, albo zezwolił na wyrażenie, że nie umie podpisać. 3) Jeżeli uznano, że dziecię żyć nie może.
3x5Prawość dziecka urodzonego po trzyftu dniach od rozwiązania malżeńftwa, zaprzeczona bydź może.
3x6. W różnych przypadkach dozwalaiących mężowi odwołanie się, że nie ieſt oycem, powinien to uskutecznić w miesiąc, ieżeli się znayduie w mieyscxi urodzenia dziecięcia.
We dwa miesiące po swoim powrocie, gdy urodzeniu nie był przytomny.
We dwa miesiące po odkrytem oszukaniu, gdy taiono przed nim urodzenie dziecięcia.
317. Jeżeli mąż przed odwołaniem się umarł, ale ieszcze w przeciągu czasu do takiego odwołania służącego, dziedzice po nim inaią dwa miesiące do zaprzeczenia prawości dziecięcia, rachuiąc od czasu w którym dziecię w posiadanie d >br męża wprowadzone było, albo od Czasu w którymby dziecię wzruszało takież posiadanie dziedziców po mężu.
518Każdy akt zasądowny, zawieraiący nieuznanie dziecięcia ze ilrony męża, albo dziedziców po nim, uważany iefl za niedoszły, ieżeli potem, w przeciągu miesiaca, nie naftą pi sprawa w sądzie przeciw opiekunowi do tego dodanemu dziecięciu, w przytomności matki i ego.
DZIAŁ II.
o Dowodach synostwa prawych dzieci.
3 j Synostwo dzieci prawych dowodzi się przez akta urodzenia, wpisane w reieflr Itanu cywilnego.
3zo. W niedo/łatku takiego tytułu, dosyć będzie na ciągłem posiadaniu Itanu prawego dziecięcia.
321. Posiadanie stanu dowodzi się przez doftateczne połączenie czynów, okazujących ftosunek synostwa i pokrewieństwa między osobą i familią, do którey ta osoba mieni się bydż należącą.
Celnieysze z tych czynów są, be osoba nosiła zawsze imie oyca, do którego się przyznaie.
Ze ojciec pofiępował z nią iak z dziecięciem własnem, łożył koszta iak oyciec na iey wychowanie, utrzymywanie i połtanowienie.
Że w towarzyilwie ciągłe za taką miana była.
Że za taką uznawała ią familia.
322. Nie może się nikt odwoływać do innegy /tanu nad ten, który mu tytuł urodzenia daie, i posiadanie z tym tytułem zgodne.
I nawzaiem nie może nikt zaprzeczać ftanu temu, który nia posiadanie Itosowne do swego tytułu urodzenia.
’ 323, Gdyby tytułu urodzenia i posiadania ciągłego brakowało, albo gdyby dziecię wpisane było bądź pod faiszywemi imionami, bądź iak urodzone z oyca i matki nieznanych, dowod synostwa może bydż okazany przez świadków.
Jednakże ten dowod dopuszczonym bydź może dopiero wtenczas, kiedy ieſt początkowe dowodzenie przez pismo, albo gdy się znayduią mniemania i ślady, wynikaiące z czynów iuż wtenczas nie wątpliwych, tak ważne, iżby naznaczyć można dopuszczenie.
3a.|. Początek dowodu przez pismo, wypływa z tytułów familii, z reieftrów i papierów domowych oyca albo matki, z aktów publicznych, a nawet prywatnych, wyszlych od ſtrony zaprzecza i; jcey ftsrn dziecięciu, albo którąby to obchodziło, gdyby żyła.
525. Dowodzenie na flronę przeciwną, może bydź czynione przez wszelkie śrzodki zdatne do utrzymania, że odwołuiąca się osoba nie iełt dziecięciem tey matki, do którey chce należeć, albo nawet dowiodłszy macierzyńftwa, że nie iełt dziecięciem męża matki.
326. Same tylko Trybunały cywilne, mogą Aanowić względem odwoływania się do ftanu.
327. Sprawa kryminalna o w.yfiępek usunięcia stanu, nie może bydź zaczęta, poki nie nalłąpi oiiateczne rozsądzenie sporu o i tan (2).
328Sprawa o odwołanie się do ftanu, nie podlega przedawnieniu względem dziecięcia,
329. Nie może bydź wszczynana sprawa przez dziedziców po dziecięciu, które się nie odwoływało, ieżeli umarło nie w małoletności, albo nie w przeciągu lat pięciu, po doyściu do pełnoletności.
330. Dziedzice mogą utrzymywać sprawę zaczętą przez dziecię, ieżeli nie odftąpiło od niey formalnie, albo ieżeli nie zaniechało popierania sprawy przez trzy lata rafchitiąc od oftatniego w processie aktu.
DZIAŁ III.
o Dzieciach naturalnych.
ODDZIAŁ I. o Uprawnieniu dzieci naturalnych.
331. Dzieci zrodzone nie w małżeńłtwie, oprócz zrodzonych w związku kazirodzkim, lub cudzołożnym, mogą zołlać prawemi, przez małżeńftwo nadepnie zawarte oyca swego i matki, gdy ie uznaią prawnie, przed małżeńltwem swoiein, albo w samymże akcie obchodu małżeńskiego.
332- Uprawnienie może mieć mieysce, nawet, na korzyść dzieci zmarłych, które zflępnych zoftawiły; w tym przypadku Iłaie się dobrodzieyllwem dla potomłłwa.
333- Dzieci uprawnione przez naftępne małżeńftwo, takież same maią prawa, iakieby miały narodzonemi będąc z tegoż malżeńftwa.
ODDZIAŁ II.
o Uznaniu dzieci naturalnych.
334- Uznanie dziecięcia naturalnego, wykonane będzie przez akt urzędowy, gdy to nie naftąpiło w akcie iego urodzenia.
335- Uznanie takie nie.może służyć dzieciom zrodzonym w kazirodztwie, lub cudzołoztwie.,
336. Uznanie ze Itrony oyca bez wyrażenia i przyznania się matka, ma swoy skutek tylko co do oyca.
337. Uznanie uczynione w czasie małżeńftwa przez iednego z małżonków na korzyść dziecięcia naturalnego, ieszcze przed tóm nialżeńltwem urodzonego, z kim innym nie ze swym malżo.ikiem, nie może szkodzić, ani temu, ani dzieciom wtem malżeiiftwie spłodzonym.
Jednakże swóy skutek weźmie, po rozwiązaniu tego malżeriftwa, gdyby żadne dzieci z tego malżeńflwa nie pozoltały.
338. Dziecię naturalne, uznane, nie może się odwoływać do praw dziecięcia prawego. Prawa dzieci naturalnych urządzone będa w Tytule o Spadkach.
339Każde uznanie ze itrony oyca albo matki, każde także odwołanie się ze itrony dziecięcia, może bydź zaprzeczane przez wszyftkie osoby maiące w tem interes.
34o. Poszukiwanie oycoftwa ieſt zabronione. Na przypadek porwania, gdy czas porwania fłosuie się do czasu poczęcia, porywaiący, na żądanie flron interesowanych, może bydź uznany oycern dziecięcia (3).
34 Poszukiwanie macierzyńllwa ieſt dozwolone. Dziecię odwoluiące się do swoiey matki, dowieść powinno, że ieſt rzeczywiście tem samem, którym matka zległa.
W takim przypadku dowody przez świadków wtenczas tylko przyięte będą, gdy się znaydą początkowe dowody przez pisma.
342. JNie będzie nigdy dopuszczone dziecię do poszukiwania bądź oycostwa, bądź macierzyństwa, w tych przypadkach, w których podług artykułu 535uznanie dopuszczonein ni« ieft.
(1) Oycostwo, PaternitS, Puternitjs, synostwo, Filiation,
Filiatio, iest to okazanie do których Kodzicow dzie. ci z krwi należą; bierze się ogólnie i względem oyca i względem inatki, i względem synów, i względem córek; mówiąc zai w szczególności, używa się i ten wyraMacierzyfistwo, Materiiitf, Hialirnilas. Dziecię żyć nie może N’ett pat viable, mogło się urodzić żywe, ale podług zdania osoh znających się na tein, niepodobna jest rzeczą, aby żyto.
(2) Początkowe dowody przez pismo, albo początek dowodu
UJ piśm e, Commencement de preuve far eerit, u ytłumaczone iesc to wyrażenie i w artykule 324. i w Tytule lit. Xięg> trzeciey o Kontraktach. Usuniecie stanu, utajenie, ukrycie, pod nazwiskiem nieprawdziwym, wystawienie lub zapisanie dziecięcia, lnb iakicykolwiek osoby, Supprestion d’etat[Z] Dzieci są naturalne, Enfans naturtli, 1’rawe, Legitimei, Uprawnienie Legitimation, uznane Reconnui, kizirodzkie, lnceitueux, z cudioło?t*a zrodzone, Aiulttrinf. porwanie, Enleuement, Kaptut, stosuie się sczegolnicy, gdy mężczyzna porywa białogłowę; porywa, lący, Rai/ineur, Ucptor.
TYTUŁ VIII.
Przysposobieniu i opiece dobroczynny.
DZIAŁ L o Przysposobieniu.
ł
ODDZIAŁ I.
o Przysposobieniu i iego skutkach.
343Przysposobienie dozwolone iefl tylko osobom, iedney pici lub drugiey, maiącym przeszło lat pięćdziesiąt, nie maiącym wtenczas dzieci, ani zftępnych prawych, ftarszym piętnaltąlaty przynaymniey nad osoby, których przysposobienie przedsiębiorą.
344Nikt przysposobionym bydż nie może, od kilku osób, wyiąwszy od dwóch małżonków.
Wyiąwszy przypadek artykułu 366. żaden małżonek sam przysposabiać nie może, tylko z zezwoleniem drugiego.
345* Nie można użyć wolności przysposabiania tylko względem osoby, którey w czasie iey małoletności, i przez sześć lat przynaymniey, * doftarczane było wsparcie, i podeymowane dla niey /taranie bez przerwy, albo względem tey osoby, która ocaliła życie przyspsobicielowi, bądź w potyczce, bądź w niebezpieczeńftwie ognia, lub tonienia (1).
Na ten drugi przypadek, dosyć będzie gdy przysposobiciel iefl pełnoletni, ftarszy od przysposobionego, bez dzieci i zliępnych pra-
T
wych, a ieżeli żyle w małżeńftwie, gdy iego współ małżonek, zezwala na przysposobienie.
ZĄ6. W żadnym przypadku przysposobienie mieysca mieć nie może, przed pełnoletnością pizysposobionego. Jeżeli oyciec i matka pi~zy.sposobionego, albo iedno z nich żyie, a przysposobiony dwudzieltu pięciu lat nie ma ieszcze, obowiązany ieſt okazać pozwolenie od oyca i matki, alb od innego z nich pozoliałego przy życiu; ieżeli dwadzieścia pięć lat skończył, obowiązany żądać rady od nich.
347* Przysposobienie nauaie nazwisko przysposobiaiacego przysposobionemu, przyłączone do własnego iego nazwiska.
348. Przysposobiony zoftanie w swoiey własney familii, i wszelkie w niey prawa swoie zachowa: Jednakże zabronione ieſt malżeńftwo:
Między przsposobicielem i przysposobionym i iego zftępnemi.
Między dziećmi przysposobionemi teyże samey osoby.
Między przysposobionym i dziećmi, któreby przyspsobiaiącemu pizybyć mogły.
Między przysposobionym i małżonkiem przysposobiaiącćgo, i nawzaiem; między przysposobicielem a małżonkiem przysposobionego.
349* Obowiązek naturalny który trwa w swoiey mocy, między przysposobionym, a oy-
cemiego i matką w doftarczaniu ałimentów, na przypadki prawem oznaczone, uważany ieſt za wspólny, co do przysposobiciela i przysposobionego, iednego względem drugiego,
3 5 o. Przysposobiony nie nabywa żadnego prawa dziedziczenia co do dóbr po krewnych przysposobiciela, ale należy do spadku po przysposobicielu, lakiem samem prawem, iakieby miały dzieci zrodzone w małżeńftwie, a nawet choćby były dzieci inne urodzone w inałżeńltwie po przysposobieniu.
351. Jeżeli przysposobiony umiera bez zftępnych prawych, rzeczy dane przez przysposobiciela, albo przybyłe z dziedziczenia po nim, w naturze pozoltałe, w czasie śmierci przysposobionego, wracaią się do przysposobiciela, albo do iego zftępnych, z obowiązkiem przyłożenia się do długów i bez uszkodzenia praw trzeciego (2).
Reszta dóbr przysposobionego należeć będzie do własnych iego krewnych; ci zawsze pierwszemi są, nawet co do przedmiotów w ninieyszym artykule wyszczególnionych, nad wszelskich innych dziedziców po przysposobicielu, oprocz włanych iego zftępnych.
352. Jeżeli za życia przysposobiciela, i po śmierci przysposobionego, dzieci i zftępni po nim pozoftali pouniieraią bezpotomnie, przyspotobiciel dziedziczyć będzie rzeczy przez siebie dane, iak powiedziano w artykule poprzedzaią-
cym; ale to prawo przywiązane ieſt tylko do osoby przysposobiciela, i ieſt nieprzenośne de dziedziców po nim, nawet w linii zftępney
Oddział II.
o Formach przysposobienia.
553Chcący przysposobić, i bydź. przysposobionym, ftawią się do Sędziego pokoiu, gdzie ieſt zamieszkanie przysposobiaiącego, aby tain był uczyniony akt wzaieinnego ich zezwolenia.
354* Etpedyeya tego aktu złożona będzie w naftępuiących dniach dziesięciu, przez stronę udaiącą się naprzód, Prokuratorowi Cesarskiemu, przy Trybunale pierwszey inftancyi, w którego okręgu ieſt zamieszkanie przysposobiciela, dla oddania pod zatwierdzenie Trybunału.
355Trybunał zgromadzony w izbie radrtey, zebrawszy uwiadomienia ftosowne, sprawdzi: i.) Czy dopełnione są wszelkie warunki prawem przepisane. a) Czyli ſtrona chcąca przysposobić, dobrą ma sławę.
356. Trybunał po wysłuchaniu Prokuratora Cesarskiego, bez żadney inney formy poftępowania sądowego, wyda wyrok, nie wyrażaiąc powodów, w tych wyrazach: ma mieysce, albo, nie ma mieysca przysposobienie.
357. W miesiąc nafłępuiącj po „wydaniu wyroku pierwszey inltancyi, itrona naypilnieysza, obliawać będzie o podanie tego wyroku Trybunałowi fcpellncyynemu, który poltąpi tym samym sposobem, iak Trybunał pierwszey inftancyi, i wyrzacze, nie wyrażaiąc powodów: Wyrok iest potwierdzony, lub usunięty; a zatem, ma mieysce, albo nie ma mieysca przysposobienie ($).
358Wszelki wyrok Trybunału apellacjynego, dopuszczaiący przysposobienie, wydany będzie na publicznein posiedzeniu, i zawieszony w tych mieyscach, i w takiey liczbie exemplarzy, iakie Tiybunal za przyzwoite uzna.
359. We trzy miesiące po tym wyroku, wpisane będzie przysposobienie, na żądanie iedney lub drugiey ſtrony, w reieftr ftanu cywilnego, gdzie ieſt zamieszkanie przysposobiciela.
Wpis taki naitąpi tylko za okazaniem expedycyi w formie przyzwoitey wyroku Trybunału apellacyynego; i przysposobienie skuteczne’ nie będzie, ieżeli nie było wpisane w tym przeciągu ezasu.
360. Gdyby przysposobiciela śmierć zaszła, po przyięciu przez Sędziego pokoiu aktu zaświadczaiącego wolą przysposobienia, i złożenia go w Trybunałach, i nim Trybunały wydały ftanowczy wyrok rozpoznawanie będzie się ściągać,
i przysposobienie będzie dopuszczone, ieżeli mieysce (nieć może.
Dziedzice po przysposobicielu i ieżeli sądzą, że przysposobienie nie powinno bydż dopuszczonym, mogą podać Prokuratorowi Cesarskiemu wszelkie przełożenia swoie, i Uwagi w tym pizedinioćie.
DZIAŁ ii.
o Opiece dobroczynnćy. >
361. Każda osoba maiąca przeszło lat pięćdziesiąt, bez dzieci, bez zltępnych prawych będąca, gdy zechce przywiązać do siebie osobę, ieszcze małoletnią, tytułem prawnym, flać się \ dla niey może Opiekunem dobroczynnym, otrzymuiąc zezwolenie oyci i matki dziecięcia, albo jednego z nich pozo/tałego przy życiu, albo
w braku rodziców dziecięcia, rady familii, albo wresv.cie ieżeli krewni dziecięcia znani nie są, rządców szpitala, do którego dziecię przyięte było, lub Zwierzchności mieysCowey, gdzie dziecko’ mieszka (4).
362. Małżonek nie może bydż opiekunem dobroczynnym, bez zezwolenia współmałżonka.
363. Sędzia pokoiu do którego należy zamieszkanie dziecięcia, [spisze protokuł żądań i zezwoleń, aciągaiących się do opieki dobro-“ Łzynney.
Xifga I; ^ i
364Taka opieka powinna mieć mieysce tylko dla dobra dzieci, nie maiących ieszcze lat piętnaiiu.
Pociąga za sobą, nie naruszaiąc układów scze-. gólnych, obowiązek żywienia, wychowania i dania im edukacyi, i sposobu do życia.
365. .Tężeli wychowaniec ma iaki maiątek, i zoftawał wprzód pod opieką, nim był wcięty w opiekę dobroczynną, zarządzanie maiątkiem iego i iego osobą, przechodzi do dobroczynnego opiekuna, który iednakże w przychodach maiątku wychowańca, nie może potrącać kosztów na wychowanie iego łożonych.
366. Jeżeli opiekun dobroczynny po npłynionych pięciu latach od opieki, przewiduiuc śmierć swoię, naitąpić mogącą przed doyściem wychowańca do pełnoletności, przysposabia go aktem testamentowym; rozporządzenie takie wa’żnem będzie, byleby opiekun dobroczynny prawy ch dzieci nie zoliawił.
367. Gdyby opiekun dobroczynny umarl, bądź.przed pięcią laty, bądź po-tym czasie, nie przysposobiwszy wychowańca swego, doftarczane będą śrzodki utrzymywania wychowańcowi, przez czas iego małoletności; ilość na to i gatunek, ieżeli poprzedniczo wyznaczone przez formalną umowę nie były, ułożone będą albo Yf przyiacielskim sposobie, przez zaftępców opie-
kuna i wychowańca, albo też sądownie na przypadek sporu.
368. Jeżeli po doyściu do lat wychowańca, dobroczynny opiekun chce go przysposobić, a on na to zezwala, przysposobienie naltąpi według fonn przepisanych w Dziale poprzedzaiącym
i też same skutki we wszelkich swoich punktach tnieć będzie;
369. Jeżeli we trzy miesiące po doyściu do“ lat wychowańca, żądania iego o przysposobienie podane dobroczynnemu opiekunowij bez skutku zoltaną* a wychowaniec bez sposobu do życia będzie; dobroczynny opiekun, rrtoże bydź skazanym na wynagrodzenie niezdatności j w jakiey jtuayduie się wychowaniec do utrzymywania samego siębie;
Wynagrodzenie takie ogranicza się obmyśleniem wychowańcowi rzemiosła; a wszyfiko té bez uszkodzenia umów, które mogły mieć fiiieysce, przewiduiąc taki przypadek.
370. Dobroczynny opiekun zarządzający iakirnkolwiek maiątkiem wychowańca, iefl: obowiązany zdać rachunek w każdym przypadku.
’
[ij Przy sposobi cnie, /Idoption, i-rzyiposohjony, sldoptl, Przysposobicie], Przysposobiaiący, /idoptant. Dobra sta. wa, Bone reputatian. [i] W umowach, interesach, sprawach, dwie są strony, każda złożona bydź może z jedlicy lub z kilku oso iedaakowym interesem połączonych. Gdy ma wchodzić dd interesu miedzy stronami, |iedn» lub kilka osób innych których interes iest oddzielny, albo gdy czynności stron w interesie obchodzą inne osoby, \ z czynności takich uyptywa pewny pożytek lub szkoda, lub jakikolwiek snsunek dla tych innych osob > nazywa się wtenczas trzecia osoba, trzecie osoby, albo iednym wyrazem, Trzeci, Tiers, iak liaprzykład, Wierzyciele osoby, która dobra swoie inney osobie przedaie. Ten wyraz Trzeci Tiert, bardzo często w całym Kodexie podług takiego znaczenia iest brany.
[))] Strona niypilmeysza, strona udaiąca się naprzód Partie la plut diiigente. Za dopilnowaniem, za starannością, a la diligence.
f4j Opieka dobroczynna, Tutele ojfficieuse, Opiekun dobroczynny, Tu te u r ofliicietix. Wychowaniec, Pupille
TYTUŁ IX.
o Władzy Oycowskicy.
371. Dziecię w całym wieku, powinno cześć i uszanowanie oycu swemu i matce.
372. Zoftaie pod ich władzą aż do pełnoletności, albo usamowolnienia.
373Sam tylko oyciec taką władzę w czasie małżeńftwa sprawuie.
374. Dziecię nie może opuścić oycowskiego <Jomu, bez pozwolenia oyca, oprócz przyięcia woyskowey służby dobrowolnie, po skończonym oamnaftym roku wieku swego.
375’ Oyciec maiąc ważne powody do nieukontentowania z poftępków dziecięcia swoiego, mieć będzie naftępuiące śrzodki na iego poprawę. ;
376. Jeżeli dziecię szesnafłu lat nie zaczęło, może go oyciec trzymać w zamknięciu, na czas nie dłuższy nad miesiąc; i na ten koniec Prezydent Trybunału okręgu, na żądanie oyca, wyda rozkaz przytrzymania (1)
377. Od lat szesnatu zaczętych, aż do pełnoletności, albo usamowolnienia, oyciec może tylko żcjdać zamknięcia dziecięcia swoiego na sześć miesięcy naydłużey; uda się o to do Prezydenta Trybunału rzeczonego, który zniósłszy się z Prokuratorem Cesarskim, da rozkaz przytrzymania, albo go odmówi; w pierszym przypadku może skrócić czas przez oyca żądany.
\
378W jednym i dmgim przypadku żadnych pism ani formalności sądowych nie będzie, oprócz nakazu przytrzymania, który powodów wyrażać nie będzie.
Obowiązany oyciec podpisać się tylko, że wszyftkie koszta zapłaci, i doliarczać będzie alimenta przyzwoite.
379. Mocen ieſt oyciec zawsze skrócić czat zamknięcia, które nakazał, albo go żądał. Jeżeli wypuszczone dziecię na wolność, dopuści się nowych wykroczeń, nowe zamknięcie nakazane bydź może sposobem przepisanym w artykułach poprzedzających.
3 8 o. Oyciec po ożenieniu się powtórnem, obowiązany będzie dla zamknięcia dziecięcia swoiego z pierwszego małżetiliwa, choćby ieszcze i 6iesnallu lat ni« zaczęło, Ilosować się do artykułu 377-
381 Pozoftała matka przy życiu, która nie weszła w nowe śluby,.może zamknąć dziecię swoie, ale tyjko wspólnie z dwoma naybliższemi krewnemi męża, i drogą zanoszonego żądania yv formie przepisaney artykułem 377-
382? Gdy dziecię będzie miało osobifty ma-, jątek, albo zoftawać będzie w pewny ni fiknie, choćby ieszcze i szesna/iego roku nie zaczęło, nie może bydż zamknięte, tylko drogą zanoszonego żądania, podług formy przepisaney artykułem 377.
Zamknięte dziecię może podać przełożenie Prokuratorowi Cesarskiemu przy Trybunale apellacyynym; Prokurator dowie się o wszyftkiem od Prokuratora przy Trybunale pierwszey inftanęyi, uczyni przełożenie Prezydentowi Trybunału apellacyynego, który uwiadomiwszy oyca, i zebrawszy wszelkie obiaśnienia, może odwoluć, albo ograniczyć nakaz wydany przez Prezydenta trybunału pierwszey inllancyi.
383; Artykuły 376. 377. 378. i 379służyć będą oycom i matkom dzieci naturalnych, prawnie uznanych.
384* Oyciec w czasie małżeńfiwa, a po iego rozwiązaniu pozofiały przy życiu oyciec albo matka; będą mieli używanie dóbr dzieci swoich, 92 do czasu skończonych ośmnaftu lat wieku dzie-
ci, albo ich usamowolnienia, klóreby pierwey ieszcze mogło mieć mieysce.
385’ Obowiązki tego używania będą:
1) Wszelkie obowiązki iakie maią używaiacy przychodów (2).
2) Żywienie, utrzymywanie, wychowanie dzieci podług ich maiątku.
3) Wypłacanie przychodów czynszowych albo procentów od kapitałów.
4) Koszta pogrzebowe, i nakłady na oftatnią chorobę.
386. Takie używanie nie może służyć oycu albo matce, przeciw któremu wyrok rozwodu był wydany; uflaie względem matki w powtórne małżeńliwo wchodzącey.
387^ Używanie takie nie może się rozciągać do maiątku dzieci, nabytego przez ich prace i przemysł oddzielny, albo danego i zapisanego pod wyraźnym warunkiem, że go oyciec ich i matka używać nie będą.
fi] Przytrzymanie, areszt, drenation, ściąga się ten wyraz w téin micyscu do pozbawienia osoby wolności. czyli do ićy zamknięcia na czas pewien-, używany iest także często w przedmiotach kryminalnych; przytrzymana iest osoba oskarżona o występek, aby sądzoną była. Kóżni si^ takie przytrzymanie od uwięzienia, które z wyroku następować powinno. [i] Różne są względy pod iakicmi uważać można prawa, przez iakie rzeczy czyli dobra w ogólności ludziom służą: Droit de praprilté, Prawo własności. Prawo używania przychodow, Uwfruit; Prawo używania, Uso^ti Prawo
służebności, SerfituJes ou serfices fontieri. Ptimą naymu, czyli dzierżawy, Louage dei rhaiet, Fermę, wytłumaczone, to icst obszerniey w mędzc drugiey i trzecicy. Anfrage. znaczy ten wyi«z czynszowe przychody czyli przychody z wypłat rtpte nazywanych. Procenta, opłary od sta, Stowe, lntcreit; kapitały, summy, od ktbrych rachują się procenta, Capilaux; tuinina znacznieysza istotna dawana n^ procenta, albo na iakie założenia użyteczne przynoszące zysk, Capital printipal.
TYTUŁ X.
«.* O Małoletnościy opiece i usatriowolnieaiu.
[DZIAŁ L
o Małoletności.
i
388- Małoletnią każda ieſt osoba, tak Jedney płci iak i drugiey, która nie ma ieszcze dwadzieścia ieden lat skończonych wieku swego.
DZIAŁ II.
o Opiece.
ODDZIAŁ I. o Opiece oyca i matki.
389- W czasie trwania związków małżeńskich, oyciec ieſt ’rządcą | osobiftych dóbr małoletnich dzieci swoich; ieſt odpowiedzialnym fp do własności i przychodów z dóbr, których nie ma używania, a co do własności tylko z dóbr takich, z których użytki Prawo mu nadaie.
3go. Po rozwiązaniu malżeńftwa przez śmierć naturalna, albo cywilną iednego z małżonków, opieka nad dziećmi mafolętniemi i njeusamowolnionemi, samem przez się* prawem należy do
pozollałego przy życiu oyca lub matki.
*
391. Może iednak oyciec pozofłałey przy życiu matce i opiekunce, wyznaczyć radę sczególną, bez którey zdania matka nie może wykopywać żadnego aktu łtosownego do opieki.
Jeżeli oyciec wyszczególnia akta, do których rada wyznaczona będzie, opiekunka ma móc wykonywać inne akta bez wiedzy rady.
392. Takie rady wyznaczenie, iednym tylko Znałłępuiących sposobów czynione będzie:
1) Przez akt oftatniey woli.
2) Przez oświadczenie uczynione, albo przed Sędzią pokoiu w przytomności iego Pisarza, albo przed Notaryuszami.
S93. Jeżeli w czasie śmierci męża, żona ieſt przy nadziei, wyznaczony będzie przez radę familiyną Kurator dla spodziewanego dziecięcia.
Przy narodzeniu dziecięcia, matka lianie się opiekunką, a Kurator tem samem ftanie się O p i eKunem przydanym.
3gĄ. Matka nie iełt obowiązaną do przyięcia opieki; iednakże w przypadku gdy się od niey wymawia, powinna wszelkie obowiązki opieki wykonywać dotąd, póki się nie poftara o wyznaczenie Opiekuna.
3g5. Jeżeli matka opiekunka, chce znowu iść za mąż, przed wniyściem w małżeński wziązek powinna zwołać radę familiyną, która uItanowi, czyli opieka przy niey ma pozoftać.
Gdyby uchybiła takiego zwołania, traci tem samćm opiekę, i nowy iey mąż odpowiedzialnym iefl solidarnie za ^wszelkie wypadki z opieki, którą żona nieprawnie zachowała (1).
3g6. Gdy rada familiyna przyzwoicie zwołana, utrzyma matkę przy opiece, doda iey koniecznie za współ opiekuna drugiego i-y męża, i ten odpowiedzialnym będzie solidarnie, z żoną swoią, ze sprawowania opieki, od czasu zawartego związku małżeńftwa.
ODDZIAŁ ll.
o Opiece powierzoney przez oyca albo matkę.
397. Prawo obierania za Opiekuna krewnego, albo nawet obcego, należy tylko do o/tatniego i umimiących rodziców.
3g8TO prawo używane bydź nie może, łylko według form przepisanych w artykule 39a. i pod wyiątkami i ograniczeniami niżey wyrar Żonemi.
399. Matka po powtórnćm zamęściu, nie utrzymana przy opiece dzieci z małżeńltwa pierwszego, nie może wybierać dla nich Opiekuna.
400. Skoro matka po powtórnem zamęściu utrzymana przy opiece, wybrałaby Opiekuna dla dzieci z pierwszego małżeńfiwa, laki wybór wtenęzas tylko ważnym będzie, gdy zoftanie potwierdzony przez radę familiyną.
401. Opiekun obrany przez oyca albo matkę, nie iefi obowiązany przyinć opieki, ieżeli się nie znayduie w szeregu tych osób, na które w braku takiego wyboru szczególnego, rada fam iii ypa powinności opieki włożyćby mogła.
ODDZIAŁ III. o Opiece wstępnych.
Ąo2. Gdy oftatni z umieraiąćych oyciec albo matka nie obrali Opiekuna małoletniemu, opieka pależy prawem do dziadzia z oyca, a w braku tego do dziada z matki, i tak w górę idąc, w tym sposobie, żeby wltępny z oyca był zawsze przenoszony nad wlłępnego z matki, w tymże samym Ilopniu.
403, Jeżeli w braku dziada z oyca, i dziada? paatki, zbieg zachodzi między dwoma wltępnemi wyższego flopnia, którzyby należeli flo iedney linii oycowskiey małoletniego, opieka z prawa przeydzie do tego z tych dwóch, który się okaże, że ieſt dziadem z oyca, oyca małoletniego.
ĄoĄ. Jeżeli takiż sam zbieg mieysce mieć będzie pomiędzy dwoma pradziadami z linii macierzyńskiey, mianowanie nalłąpi przez radę fani i liyną, ktira iednak wybrać powinna iednega z tych dwóch koniecznie.
O D D Z I A Ł IY.
o Opiece powierzoney przez radę familii.
4o5Gdy, dziecię ’małoletnie i nietisamowolnione, pozo/tanie bez oyca i matki; bez opiekuna wybranego przez oyca lub matkę}, i bez wftępnego płci męzkiey, iako też gdy Opiekun z rzędu teraz wyrażonego, znayduie się w przypadku wyłączenia od opieki, o iakim będzie mowa nizey, albo w przypadku ważnego wymówienia się, wtenczas rada familii przyłląpi do mianowania Opiekuna.
Ąo6. Ta rada zwołana będzie albo na żądani4 i dopilnowanie krewnych małoletniego, albo iego wierzycieli, lub innych ſtron interesowanych, albo urzędownie i z nakazu Sędziego Pokoiu, gdzie ieſt zamieszkanie małoletniego; każda osoba może donosić Sędziemu Pokoiu zdarzenia wymagające, aby opiekun był mian«wany.
; 4°7Rada familiyna zło/ona będzie, nie obeymuiąc Sędziego Pokoiu, z sześciu krewnych, lub powinowatych, w połowie ze ſtrony oycowskiey, w połowie ze Itrony macicrzyńskiey, i według porządku bliźszości w każdey linii branych, tak w gminie w którym ultanawia się opieka, iako tez i w odległości dwóch myryametrów, od tego mieysca.
Krewny przenoszony będzie nad powinowatego, w tymże samym ftopniu; a między krewnemi iednegoż itopnia, Ilarszy wiekiem nad młodszego.
Rodzeni bracia małoletniego, i mężowie sioftr rodzonych, wyłączeni są z ograniczenia liczby, wjartykule poprzedzaiącym położoney.
Jeżeli ich ieſt sześciu, albo i więcey, będą wszyscy członkami rady familiyney, którą będą składać sami, ze wdowami poprzedników, i z poprzednikami, ważnie od opieki wymowionemi, ieżeli się znayduią.
Jeżeli są w mnieyszey liczbie, inni krewni przywokmemi będą, tylko do uzupełnienia rady*
Gdy krewni, albo powinowaci iedney lub drugioy linii, nie znayduią się w liczbie do-’ ftateczney na mieyscu, albo w odległości oznaczoney przez artykuł 4°7i Sędzia pokoiu przywoła albo krewnych lub powinowatych, zamieszkałych odlegley, albo w tym samym gminie obywateli znanych, stad iż mieli ciągle związki przyiażni z oycem lub matką małoletniego.
410. Chociażby nawet znaydowala sin na mieyscach doiłateczna liczba krewnych lub powinowatych, Sędzia Pokoiu będzie mógł zezwolić na przywołanie z jakieykolwiek odległości mieszkania krewnych lub powinowatych, w bliższych Iłopniach, a nawet i w tych samych, w jakich są krewni lub powihowaci obecni; ale zawsze w takim sposobie, żeby się to działo z wytrąceniem na to rnieysce niektórych obecnych, i żeby nigdy przewyższona nie była liczba ^’artykułami wyższemi uttanowiona.
4i 1. Przeciąg czasu do ftawienia się, ułożony będzie przez Sędziego Pokoiu, na dzień oznaczony, ale w takim sposobie, żeby między oznaymieniem przywołania, a dniem oznaczonym do zgromadzenia rady, przerwa była trzech dni przynaymniey, gdy wszyilkie Iłrony przywołane mieszkaiu w jednymże gminie, albo w odległości dwóch myryametrów.
Ile razy zaś niektóre ze flron przywołanych, bardziey będą oddalone w mieszkaniu, przeciąg czasu powiększany będzie dniem iednym na trzy myryainetry.
41 a. Krewni, powinowaci, albo przyjaciele tym sposobem przywołani, obowi izani będą flawić się osobiście, albo przez swoich pełnomocni-; ków szczególnych.
Pełnomocnik iednę tylko osobę może zaftępować.“ ».
Ąi 3. Każdy przywołany krewny, powinowaty albo przyiaciel, gdy się nie ftawi bez prawney wymówki, skazany będzie na karę pienieżną, która nigdy pięćdziesiąt franków nie może przenosić, i wydana będzie bez apellacyi przez Sędziego Pokoiu.
Ąi4. Jeżeli ieſt doftateczna wymówka, i ieżeli ieſt przyzwoitą rzeczą, aby oczekiwać nieprzytomnego członka, lub go zaftąpić w takiin przypadku, iako też i łW każdym innym, w którym interes małoletniego zdaie się tego wymagać, Sędzia pokoiu może odroczyć posiedzenie, albo go przedłużyć.
415. Posiedzenie takie odbywać się będzie z prawa u Sędziego Pokoiu, chybaby sam inne mieysce wyznaczył; przytomność przynaymniey trzech czwartych z liczby członków ieſt potrzebna, do naradzenia się w tem posiedzeniu.
416. Na czele rady faniiliyney, będzie Sędzia Pokoiu z głosem ftanowczym i przemagaiącym, w przypadku rozdwoiema.
417. Gdy1 małoletni zamieszkały weFrancyi, mieć będzie dobra w osadach, i nawzaiem, rząd szczególny dóbr iego, dany będzie P o d o p i ek u n o w i.
W tym przypadku Opiekun i Podopiekun, uiezależącemi będą i nieodpowiedzialne-
mi ieden względem drugiego, w zarządzaniu wzaiemn^m.
Ą18 Opiekun działać i zarządzać będzie w tym przymiocie, od dnia mianowania swego, ieżeli iefl przytomny; a ieżeli nie, to od dnia w któiym mianowanie oznaymione mu będzie.
419. Opieka iefi: obowiązkiem osobistym, który nie przechodzi do dziedziczących po opiekunie. Ci odpowiedzialnemi będą tylko z zarządzania ich poprzednika; a ieżeli są pełnoletni, powinni utrzymywać opiekę aż do mianowania nowego opiekuna.
Oddział V.
». ’,, ’, »
o Opiekunie przydanym.
/fzo. W opiece każdey będzie Opiekun przydany, mianowany pi^zez radę familiyną.
Obowiązki iego zależeć będą na dopilnowaniu interesów małoletniego, gdyby te w sprzeczności były z interesami opiekuna.
431. Gdy obowiązki Opiekuna spłyną na osobę maiącą przymioty wyliczone w Oddziale!. II. i III. ninieyszego Działu, Opiekun taki przed zaczęciem swego urzędu, powinien zwołać radę familiyną, w składzie wymienionym w Oddziale IV. dla uftanowienia Opiekuna przydanego.
w
Jeżeli się mieszał do sprawowania opieki. przed dopełnieniem tey formalności, rada famiłiyna zwołana, bądź na żądanie krewnych, wierzycieli, lub innych Uroń interesowanych r bądź z urzędu przez Sędziego pokoiu, może, ieżeliby oszukiwanie ze Itrony opiekuna nallępowalo, odiąć mu opiekę, bez uszkodzenia wynagrodzeń, należących się małoletniemu.
422. W opiekach innych, Opiekun przydany mianowanym będzie bezpośrzednie po mianowaniu opiekuna.
423. W żadnym przypadku opiekun kreskować nie może w mianowaniu Opiekuna przydanego: ten brany bydź powinien, oprócz przypadku rodzonych braci, z jedney ze dwóch liniy, do klórey Opiekun nie należy.-
424. Gdy opieki nie dofiaie, albo opuszczona’ była przez nieprzytomność, tein samem Opiekun przydany nie zaltąpi Opiekuna, lecz w ta!dem zdarzeniu powinien żądać miahowania nowego Opiekuna, pod karą wynagrodzenia szkód małoletniemu, któreby stąd wyniknąć mogły.
425* Obowiązki Opiekuna przydanego, w tym samym czasie uliaią, w którym i opieka.
4a6. Urządzenia zawarte w Oddziale VI. i Vn. ninieyszego Działu, maią się ftosować i do* opiekunów przydanych.
Jednakże Opiekun nie będzie mógł wymagać złożenia opiekuna przydanego, ani kreskować w radzie familiyney, zwołaney w tym zamiarze.
Oddział VI.
o Przyczynach uwalniaiących od Opieki.
427. Uwolnioneini są od opieki:
Osoby oznaczone w Tytułach III. V. VI. VIII. IX. X. XI. Aktu Konllytucyynego 18Maia i8«4 Roku (2).
Sędziowie Sądu Kassacyynego, Prokurator generalny Cesarski przy tymże sądzie i zaftępcy iego.
Komisarze narodowych rachunków.
Prefektowie.
Wszyscy obywatele odbywaiący urzędy publiczne, nie w tym Departamencie, w którym ullanowiona iefl; opieka.
428. Równie uwolnionemi są od opieki:
Woyskowi w czynney służbie zołłaiący, i wszyscy Obywatele którzy za granicę Cesarftwa są posłani, w obowiązkach od Cesarza na nich włożonych.
429Jeżeli posłanie za granicę nie iefl Urzędowe i wątpliwe, uwolnienie od opieki wtenczas uznane będzie, gdy odwołuiący się złoży zaświadczenie Miniftra, do którego wydziału należy poselftwo za wymówkę przytaczane.
43o. Obywatele umieszczeni w rzędzie wyrażonym w artykułach poprzedzaiacych, którzy Jjrzyięli opiekę póżniey, po prżyięciii urzędów; służby; albo poselftwa, iakieby ich od opieki uwalniać mogły, nie będą mogli domagać się, abjf ich od niey z iey przyczyny uwolniono:
1
43! Ci zaś którym hamienione urzędy, słu^ żba albo poselllwo, powierzone były późniey, po przyięciu i sprawowaniu opieki, ieżeli iey zatrzymać liiechcą, w przeciągu miesiąca zwołać mogą ladę faiiiiliyuą, aby przyftąpiła do wyznaczenia innych na ich mieysce:
Jeżeli po ukończeniu urzędu; służby, poselftwa; nowy Opiekun wymaga dla siebifc uwolnienia, albo dawny powrocenial opieki, może mu i a| oddać rada fairiiliyna.
432. Każdy obywatel nie krewny, ani po^ winowaty, nie może bydź przymuszony do przyięcia opieki, chyba w takim przypadku, gdyrby nie znaydowali się w odległości czterech myryametrów, krewni, albo powinowaci źdatni do sprawowania opieki.
433’ Każda osoba maiąca sześćdziesiąt pię<? lat skończonych, może się wymówić od opieki.“ Opiekun wprzód wyznaczony nim doszedł do takiego wieku, w siedemdziesiątym roku życia swe£0’ tao że złożyć opiekę:
434’ Kaziln osoba ciężka chorobą i przyzwoicie dowiedziona, złożona, uwolniona ieſt od opieki.
Będzie mogła nawet opiekę złożyć, ieżeliby po mianowaniu swoiein w chorobę wpadła.
435’ Dwie opieki sprawiedliwym są uwolnieniem dla każdey osoby, od przyięcia trzeciey.
Mąż lub oyciec maiący iuż iednę opiekę, nie będzie obowiązany do przyięcia drugiey, wyiąwszy opiekę swoich dzieci.
436. Maiący pięcioro dzieci prawych, wolnemi są od wszelkiey opieki inney, oprócz opieki dzieci swoich.
Dzieci umarłe w czynney służbie, wśrzód woysk Cesarskich, będą zawsze umieszczone w rachunek do takiego uwolnienia.
Inne dzieci umarłe, wtenczas tylko rachowane będą, gdyby zoitaly się po nich dzieci ich zyiące.
’437Zrodzone dzieci w czasie opieki, nie upoważniaią do ićy złożenia.
438Jeżeli mianowany opiekun ieſt przytomny rozwadze, która mu opiekę powierza, powinien natychmiaft pod karą usunięcia wszelkich iego przełożeń; iakieby mógł czynić na dal, podać swoie wymówki, które rada familii rozważy.
43g. Jeżeli mianowany Opiekun przytomnym nie był rozwadze powierzaiącey mu opiekę,
’ li’. JJ
o Opiece i ttsaniowofnieniu. 1i 7
może Żądać zwołania rady farailiyney, aby wymówki iego rozważyła,
Dopilnować powinien uskutecznienia tego w przeciągu trzech dni, rachując od oznaymienia, iż Opiekunem mianowany; taki przeciąg czasu dniem iednym pomnożony będzie, na trzy myryametry odległości zamieszkania iego, od mieysca, w którem opieka iełt uttanowiona; gdy ten czas minie, wymówki iego przyymowane nie będą.
440. Jeżeli wymówki iego są odrzucone, może się udać do Trybunału, aby były przyięte, a w czasie trwania sporu, obowiązany ieſt zarządzać tymczasowo.
441. Jeżeli przez wyrok uwolnionym zoftanie od opieki, ci którzy wymówek iego nie chcieli przyiąć, mogą bydź skarani na zapłacenie kosztów prawnych.
Jeżeli Sąd wymówek iego ważnemi nie uzna, on sam powinien koszta prawne ponosić.
Oddział VII.
o Niezdolno ici, wyłączeniach i złożeniu opieki.
ĄĄz. Nie mogą bydź opiekunami ani członkami rady familiyney:
1. ) Alałolelny, wyiąwszy gdy iełt oycem. lub matką.
2. ) Pozbawieni wlasney woli.
4 18 Tytuł X.
3-) Inne niewinfty, oprócz matek lub wflępnych.
Ą.) Wszyscy ci, którzy sami albo ich oycoyvie lub matki, niaią z małoletniemi sprawę taką, >v jakiey Han małoletniego, iego maiątek, albo znaczna część dóbr iego, ieſt w zatargu.
443Skazanie na karę cięlesną lub hańbiąęą, tem samem pociąga za sobą wyłączenie od ppieki, i złożenie, gdyby poprzedniczo powierzona byłą.
444* Wyłączeni są także od opieki, a nawet podlegli złożeniu, ieżeli ią sprawuią:
1. ) Ludzie znani z nieprzyzwoitych obyęzaiów.
2. ) Ci którzy by przez sprawowanie opieki pkazali się niezdatnerni albo nierzetelnemu
445. Każda osoba wyłączona od opieki ^ albo złożona, nie może bydż członkiem rady familiyney.
ĄĄ6. W każdym przypadku wymagaiącym złożenia opiekuna, naftąpi złożenie za wyrokiem rady familiyney, zwołaney na wniesienie opiekuna przydąnego, lub z urzędu przez Sędziego pokoiu.
Sędzia uwalniać się. nie może od nakazu, do takięgć zwołania, gdy ieſt formalnie wzywany ęrzez iednego lub kilku krewnych, albo powinowatych małoletniego, w, ftopniu ſtryiecznego t )jyuiecznego i ciotecznego rodzcńftwa, albo w ^liższych ieszczo ftopniach.
r ’
447. Wszelka rozwaga rady familiyney, na którey wyrokowane będzie wyłączenie albo złożenie Opiekuna, powinna wyjuszczyć powody, i nie może bydż przedsięwzięta bez wysłuchania lub przywołania opiekuna.
448* Jeżeli Opiekun przychyla się do rozwagi, będzie o tein wzmianka uczyniona, i nowy Opiekun natychmiafl do urzędowania swego przystąpi.
Jeżeli zaś odwołanie się ma mieysce, przydany opiekun ftarać się będzie o potwierdzenie rozwagi w Trybunale pierwszey initancyi, który wyda wyrok, dozwalaiąc apellacyi.
Wyłączony albo złożony Opiekun w tym przypadku może sam pozwać opiekuna przydanego, aby go uznano, iż przy opiece ma się utrzymać.
.449. Krewni i powinowaci, którzy zwołania żądali, mogą do sprawy wchodzić, która roztrząsana będzie i sądzona, iako czynność nagła.
O n n z 1 A Ł VIII.
p Zarządzaniu Opiekuna.
45o. Opiekun ilaranie mieć będzie o osobie małoletniego?, i zaftąpi ’go we wszelkich aktach ęywilnych.
Zarządzać będzie dobrami iego iak dobry oyęiec familii, i odpowie za wszelkie szkody, któreby ze złego rządu mogły wyniknąć.
Nie może kupować dóbr małoletniego, anj ich brać w dzierżawę, oprócz takiego zdarzenia, w którym rada familijna upoważni Opiekuna przydanego, aby mu ie dzierżawą wypuścił; ani może przyymować ufiąpicnia iakiogokolwiek pra, wa lub wierzytelności przeciw mianemu w opiece (Z).
4510piekun w dziesięć dni uplynionych od dnia, w którym się dowiedział o mianowaniu siebie na Opiekuna, żądać będzie zniesienia pieczęci, ieżeli przyłożone były, i przystąpi bezpośrzednie do zrobienia inwentarza maiątku małoletniego, w przytomności opiekuna przydanego.
Jeżeli się mu fo należy od małoletniego, powinien to oznaymić w inwentarzu pod karą uIracenia swego prawa, a to na żążanie, do którego uczynienia obowiązany ieſt Urzędnik publiczny, i o którym wzmianki wprotokule zapisana będzie.
452. W miesiąc po zamknięciu inwentarza, w przytomności Opiekuna przydanego, każe przedawać przez licytacyą odbywaiącą się przed I rzęflnikiem publicznym, za poprzedzaiącein obwieszczeniem’, lub ogłoszeniem, o Iktórem protokuł przedaży wzmiankę uczyni, wszelkie ruchomości, pprócz tych, do których zachowania w naturze upowaźnia go rada familiyna.
453Rodzice dopóki maią używanie własne i prawne dóbr małoletniego, wolnemi są od przedawania ruchomości, ieżeli się im podoba zachować ie dla powrócenia ich w naturze.
W tym przypapk.ii poliaraią sie własnym kosztem o oznaczenie sprawiedliwey wartości przez biegłego, któiy wyznaczony będzie od Opiekuna przydanego, i wykona przysięgę przed Sędzin pokoiu. Oddadzą szacunkową wartość ruchomości takich, którychby oddać w naturze nie mogli.
454* Gdy się zacznie wykonywanie wszelkiey opieki, wyiąwszy rodzicielską, rada familijna ułoży przybliżonym sposo’bem, i podług ważności dóbr zanudzanych, stimmę, iaka wynosić maią roczne wydatki małoletniego, iako też i wydatki na zarządzanie iego rnaiątkiem.
Tenże sam akt wyszczególni, czyli Opiekun ieſt upoważniony do przybrania ku pomocy iednego, lub kilku rządców szczególnych, płatnych i działaiących pod odpowiedzialnością iego.
45 5« Ta rada oznaczy wyraźnie summę, po którey zebraniu obowiązany będzie Opiekun obrocić na zysk prze wyżkę przychodów nad wydatki; takie obrocenie na zysk uskuteczniona bydź powinno w przeciągu sześciu miesięcy, pa których upłynieniu gdyby tego nie uczynił, wi-» nien będzie zapłacić procent.
456. Jeżeli Opiekun nie poftarał się, aby jada familii, oznaczyła summę, po którey.zebra-
niu zarzynać się powinno obm acanie na zysk, gdy upłynie czas wyrażony w poprzedzaiącym artykule, winien będzie zapłacić procent od wszełkiey summy nie obróconey na zysk, choćby ta naymnieyszą była.
457^ Opiekun nawet oyciec lub matka, nie może długu zaciągać na rzecz małoletniego, ani alienować, lub hipoteką obciążać nieruchome iego dobra, nie będąc do tego upoważnionym przez radę familiyną.
To upoważnienie nie powinno bydż dozwalam ne, tylko z powodu nieodbitey konieczności, albo óczywi/tego pożytku.
W pierwszym przypadku, rada familiyną nie udzieli swego upoważnienia, aż gdy będzie dowiedziono rachunkiem ogólnym, złożonym przez opiekuna, że pieniądze, ruchomości, i przjchody małoletniego są niedollateczne.
Rada familiyna w każdym przypadku wskaże nieruchomości, maiące bydż wybrane do sprzedaży, i wszelkie warunki, które pożytecznemi uzna.
458* Rozwaga rady familiyney tycząca się tego przedmiotu, wykonaną nie będzie, aż gdy Opiekun poda żądanie, i.potwierdzenie otrzyma od Trybunału cywilnego pierwszey inftancyi, który względem tego poftanowi w izbie radney, po wysłuchaniu Prokuratora Cesarskiego.
Przedaz czyniona będzie publicznie, w przytomności Opiekuna przydanego, przez licytaęyą odbywającą się przez iednego członka Trybunału pierwszey inftancyi, albo wyznaczonego na to Notaryusza, z poprzedzeniem trzech uwiadomień zawieszonych przez trzy dni niedzielne na/łępne, na mieyscach do oglaszań w powiecie zwyćzaypych.
Każde takie uwiadomienie podpisze i zaświadczy Burmilirz gminu, w którym ma bydź zawieszone do ogłoszenia.
460. Formalności przepisane artykułem ĄHf. i 438względem alienacyi dóbr małoletniego, nie Itosuią się do przypadku, w którymby sad nakazał licytacyą, na żądanie wspówłaściciela niepodzielnego (4). »,
W takim tylko przypadku, licytacya może bydź odbywana, według formy artykułem poprzedzaiącym oznaczoney; obce osoby koniecznie przypuszczone do niey będą.
461. Opiekun nie może przyiąć ani odrzucić spływaiącęgo spadku na małoletniego, bez poprzedzającego upoważnienia od rady familiyney. Przyjęcie nie naftąpi tylko z dobrodzieydwom inwentarza.
463. W przypadku, gdy spadek odsunięty w imieniu małoletniego, nie byłby przez kogo innego przyjętym, mpże bydź wzięty na nowo, bądź ^rzez Opiekuna, upoważnionego na ten koniec nową rozwagą rady fmiliyney, bądź przez małoletniego, gdy do lat doydziej ale w takim tylko ftanie, w jakim *ię znayduie przy nowem obięciu, bez możności sprzeciwiania się przedaży^ i innym aktom, które mogły bydź prawnie wykonane, między czasem pierwszego odsunięcia, a przyięcia na nowo.
463. Darowizna mełoletniemu uczyniona, nie może bydź przyiętą przez opiekuna bez upoważnienia rady familiyney.
Ten sam skutek mieć będzie względem małoletniego, iak i względem pełnoletniego.
464. Żaden Opiekun, bez upoważnienia rady familiyney nie może wprowadzać do sądu sprawy tyczącey się praw nieruchomych małoletniego, ani zezwalać na ścingaiące się do tychże praw żądania.
465. Takież samo upoważnienie potrzebno będzie Opiekunowi w żądaniu podziału; lecz bez takiego upoważnienia będzie mógł odpowiadać na wymagania podziału przeciw małoletniemu wnoszone.
466. Ażeby podział otrzymał względem małoletniego wszelkie skutki, iakiedy miał pomiędzy pełnoletniemi, wykonywany bydź powinien sądownie, i poprzedzony oszacowaniem przez biegłych, wyznaczonych od Trybunału pierwszey inftancyi mieysca, w którem otworzony iełt spadek.
Biegli wykonawszy przysięgę przed Prezydentem tegoż Trybunału, albo przed Sędzia od niego Wyznaczonym, na dobrei wierne dopełnianie danego im zlecenia, przyftąpią do podzielenia dziedzictwa i ułożenia części, które losem ciągnione bgda w przytomności, bądź członka Trybunału, bndź „wyznaczonego na ten koniec przez Trybunał Kotary usza, który wydawać będzie przypadaiące części. *
V\ szelki inny podział, za tymczasowy tylko uważany będzie.
4G7. Opiekun w imieniu małoletniego, nie będzie mógł zawierać tranzakcyi, tylko na mocy upoważnienia rady familiyney, i za zdaniem trzech prawników, wyznaczonych przez Prokuratora Cesarskiego przy Trybunale pierwszey inAancyi.
Tranzakcye takie ważnemi nie będą, bez potwierdzenia przez Trybunał pierwszey iniiancyi, po wysłuchaniu Prokuratora Cesarskiego.
4680piekun maiący powody do wielkiego nieukontentowania z poitępowań małoletniego, może zażalenie swoie zanieść do rady familiyney; ieżeli upoważnienie do tego od rady otrzyma, może wymagać zamknięcia małoletniego, podług tego, co ieli ultanowione w tym przedmiocie w Tytule o tYiadzy oycowskiey.
ODDZIAŁ IX. ’ o Rachunkach z opieki.
469. Każdy Opiekun rachować się z opieki powinien po iey ukończeniu.
470. Każdy Opiekun prócz oyca i matki; może bydż pocklgnionym, nawet w czasie opieki; tto złożenia opiekunowi przydanemu stanu swego zarządzania, w czasach, które rada familiyna za przyzwoite osądzi; nie możeiednakOpiekun przynaglanym bydfc do tego składania, tylko raz w rok.
Taki opis itahu, czyniony będzie bez kosztów, nie na iłęplowanyin papierze i bez żadriey formalności sądowey;
471. Ofiateczny rachunek z opieki, oddany będzie kosztem małoletniego, gdy ten dć lat dóydzie, albo usamowolhienie otrzyma; Opiekun te koszta tymczasowo zalłapi;
Będą powrocone Opiekunowi wszelkie wydatki w rachunku tym, dofiatecznie usprawiedliwione, i których przedmiot był użytecznym.
472. Każdy układ, któryby mógł zayść między Opiekunem a małoletnim, gdy do łat doydzie, nieważnym będzie, ieżeli go nie poprzedziło oddanie rachunku w szczegółach, i złożenie dowodów usprawiedliwiaiących, a to wszyftko zapewnione zaświadczeniem odbieraiącego rachunek, na dziesięć dni przynaymniey poprzedzaiącćm takowy układ.
473. Jeżeli względem rachunków zachodzą spory, zaskarżone i sądzone będą sposobem wszelkich innych1 sporów W przedmiotach cywilach.
474) Summa pozoftałey reszty przy Opiekunie, przynosić będzie zyski od fta, choćby żądane nie były, od czasu zamknięcia rachunków.
Zyski od tego, co małoletni opiekunowi winien’, rachowane będą tylko od dnia, w którym wezwanie naliąpi do zapłacenia, po zaniknięciu rachunków-.
475. Wszelkie sprawy małoletniego przeciw swoiemu Opiekunowi , z powodu sprawowania opieki, upadaią po dziesięciu latach, rachuiąc od pełnoletności!
DZIAŁ DI.
o Usamowolnieniu.
476. Małoletni gdy wchodzi w małżeńilwo, tem samem usamowolnionym się Itaie.
477. Małoletni nawet nie będący w malżeńftwie, może bydż usamowolnionym przez oyca swego, albo w niedoltatku oyca, przez matkę, gdy lat piętnaście skończy.
Takie usamowolnienie uskuteczni się przez samo oświadczenie oyca, albo matki, przyięte od Sędziego Pokoiu, w przytomności Pisarza iego.
478. Małoletni pozoftały bez oyca i matki, może bydż także usamowolnionym, ale aż po skończonym ośmnaliym roku, ieżeli rada faniiliyna? zdatnym go uzna.
W tym przypadku, u s a m o w o 111 i e n i e naftąpi z rozwagi, która ie upoważni, i z oświadczenia które Sędzia pokoiu iako Prezydent rady familiyney, w tym samym akcie uczyni; że małoletni iest ukamowobiionymi
Ąjg. Gdy Opiekun nie uczyni żadnego kroku o usamowolnienie małoletniego, o iakićm mowa była w poprzedzającym artykule, a gdy ieden, lub kilku krewnych, albo powinowatych małoletniego, w Ilopniu Jiryiocznego, wuiecznego, ciotecznego rodzeńltwa, albo w bliższych ieszcze ftopniach, uznaią go zdatnym do.nsamolnienia; mogą ci krewni domagać się od Sędziego pokoiu, aby zwołał radę familiyną dla rozważenia tego przedmiotu.
Sędzia pokoiu przychylić się powinien do takiego żądania.
480. Rachunek z opieki oddany będzie małoletniemu usamowolnioneinu, w przytomności kuratora, którego mianować mu będzie rada familiyna.
481. Małoletni usamowolniony może wypuszczać dobra swoie w dzierżawy nie dłuższe, nad lat dziewięć; odbierać przychody swoie, wydawać na odebranie zakwitowania, i wszelkie akta wykonywać, które należa do właściwego zarządzania; i nie będzie mógł wymagać rpowrocenia za takie akta we wszelkich przypadkach, wiakichby i sam pełnoletni wymagać nie mógł.
482. Nie będzie mógł popierać sprawy nieruchorney, ani iey bronić, ani na\yet przyymować ruchome kapitały, i z nich kwitować bez przytomności Kuratora swego, który w ołtatniin przypadku czuwać będzie nad obróceniem na zysk odebranego kapitału;
483Małoletni usamowolniony, nie może zaciągać długu pod żadnym pozorem, bez rozwagi rady familiyrtey, potwierdzoney przez Trybunat pierwszey inltancyi, po wysłuchaniu Prokuratora! Cesarskiego.
484* Równie przedawać, alienowae nieruchomości swoich, ani żadnych aktów, oprócz samego zarządzania, czynić nie może, bez zachowania form przepisanych dla małoletniego nieusamowolnionego.
Obowiązki zaciągnione przez niego droga kupna, lub innym sposobem, mogą bydż żmnieyszane, w przypadku, gdyby miarę przechodziły: Trybunały w tym względzie uważać będą na maintek małoletniego, do b rą lub złą w i a r ę osć b, które z nim w umowy wchodziły, użyteczność lub’ nieużyteczność wydatków.
485Każdy małoletni usamowolniony, któregoby zaciągnione obowiązki zmnieyszane były, na mocy artykułu poprzedzającego, może bydź pozbawionym dobrndzieyliwa usamowolnie-’ liia, które odięte mu będzie, podług tychże samych form, podług iakich było mu udzielone.
Xięga I. g 48^. Od dnia w którym usamowolnienie ieſt cofnięte, wróci się małoletni pod okiekę, i w niey zoltawać będzie aż do swey pełnoletności.
487Małoletni usamowolniony, bawiący się handlem, poczytywany ieſt za pełnoletniego, w czynnościach tyczących się tego handlu,
£IJ Opieka, Tulelle, Tutela, Opiekun, Tuteur, Tutor-, Opieka z prawa w.yn>.kaiąca, opieka prawna, Tutelle legittme, opieka przez testament wyznaczona, Tulelle teitamentaire, opieka z urzędu wyznaczona, Tulelle dative, Współopiekun, Cotuteur, podopickun ho tuteur. Opiekun pr;ydany, opiekun namjestniciy, albo Przeciw Opiekun Subrogć tuteur, Kurat-ir, Curateur; Opiekun zarządza osobą i majątkiem, Kurator pilnuie szczcgrilniey intcre«5w zwłaszcza ważnych i prawnych. Byu/a Opiekun albo Kurator srczegolny do pewnego zdarzenia, do iedney okoliczności, do iednego interesu, Tuteur ou Curateur ad hor. Kurator spodziewanego dziecięcia, Curateur an ventre. Rada fimiliym, Conreil de Jamille. Rozwagi rady familiyney Deliberation. Roztrząsanie kilku osob, z którego pewien wyrok, pewne ustanowienie wypływa. Różne są gatunki znaczenia zdań na radzie, na rozwadze. Gtos stanowczy, Deliberatiue, który się rachuic w rozwagach. Głos doradzcy, Comuhatit/e, (który się nic rachuic w zbiecaniu zdafi, w kre. skowaniu; Solidarnie, Solidarność, Solidairemeat, Solid arite, in Solidum, gdy wszyscy razem obowiązani, i każdy za wszystkich, albo za całość, czyli ogólno-szczególnie, wspolno-szczegolnic; wytłumaczona iest solidarność w Tytule lit. Xięgi trzecicy.
[ł] Tytuły Konstytucyi, ’o iakich wspomina artykuł Kodexu, wyszczególniają osoby, to iest wszystkie członki familii Cesarskiey, wszykich wielkich Dygnitarzy Pafistwa, wielkich Urzędników, Senatorów, Radców stanu, członków Ciała prawodawczego i Trybunatu; Trybunat teraz wcielony Ust do Ciała Prawodawczego.
o Pełnolet: pozbaw: własnćy woki. 1ZI
[i] Każdy dług miedzy dwiema stronami bydź musi, należy sic iorinćy, druga go winna; stąd wypada potrzeba dwbch szczególnych nazwisk. Jest dług czynny, który się stronie należy, można go nazwać w ierzytclność, Creance, Debitum actlfum. Jest dług bierny, który się od strony należy, Dette, Debitum pcuwum. Stąd też wynikaią dwa nazwiska, Dłużnik, Debiteur, Wierzyciel, Creancier.
[ą] Własność iest podzielna, albo niepodzielna, Niepodzielna, że dć kilku należy, i podzielona ieszcze między nich nie iest, albo tez z natury swoicy 1 z użytków dla iakich przeznaczona, pt dzieloną bydź nic może. Stąd też pochodzi współ-właściciel niepodzielny, Copiopri taire par indiuis. Są także zobowiązania podzielne lub niepodzielne, Obligatioiu diviiiblei, ou indiuisU bies. Wytłumaczone są w Tytule III. Xięgi trzeciey.
TYTUŁ XI.
t> Pełnoletności, pozbawieniu wlasney woli, i Doradzcy sądowym.
DZIAŁ I.
o Pełnoletności.
488Pełnoletność uftanowiona ieſt na’ dwudziefty pierwszy rok ukończony; osoby w tym wieku zdatne są do wszelkich $któw życia cywilnego, z zachowaniem ograniczeń wyrażonych w tytule o Małżeństwie;
DZIAŁ II.
o Pozbawieniu własnty woli, czyli bezwlasnowolności.
f t..
489Pelnoletny zoflaiacy w ciągłym ftanieniedołęzności, pomieszania zmysłów, albo szaleńliwa, powinien bydź pozbawiony wlasney woli, choćby nawet w niektórych przerwach okazywał rozsądek.
490. Każdy krewny może żądać pozbawienia woli krewnego swego. Równie małżonek ieden względem drugiego.
4gi. W przypadku szaleńftwa, gdy pozbawienie woli nie ieſt żądane, ani przez małżonka, ani przez krewnych, powinien go wymagać Prokurator Cesarski, który może go także wymagać W przypadkach niedolężności, lub pomieszania zmysłów, co do osoby nie maiącey, ani małżonka, ani krewnych znanyth.
4ga. Każde żądanie bezwlasnowolności, zanoszone będzie przed Trybunał pierwszey instancyi.
493Czyny niedołężności, pomieszania zmysłów, albo szaleńflwa, wyszczególnione będą na piśmie. Nalegaiący o pozbawienie woli, flawią świadków i dowody piśmienne. *
4g4Trybunał nakaże, aby rada familiyna złożona sposobem oznaczonym w Oddziale IV.
o Pełnolet: i pozbaw: włamey woli. 13 3
Działu II. Tytułu: o Malolerności, Opiece, i Usamowolnieniu zdanie swoie o ftanie osoby, którey pozbawienie woli ieſt żądane.
495Żądaiący pozbawienia woli, nie mogą należeć do skladil rady familiyney: iednakże małżonek i dzieci osoby, którey pozbawienie woli ieſt wymagane, mogą bydź przypuszczonemi do tey rady, ale ftanowczego w niey głosu mieć nie będą. ’ |
4g6. Trybunał powziąwszy zdania rady familiyney, badać będzie pozwanego w izbie radney; ieżeli pozwany nie może flanąć, badania czynione będą w, iego mieszkaniu, przez wyznaczonego na to Sędziego w przytomności Pisarza. W każdym przypadku Prokurator Cesarski przytomny będzie badaniom.
497« Po pierwszym badaniu Trybunał wyznaczy, ieżeli potrzeba, tymczasowego zawiadowcę, ażeby miał flaranie o osobie i maiątku pozwanego.
498- Wyrok na żądanie pozbawienia woli, nie może bydź wydęny, tylko w czasie publicznego posiedzenia, po wysłuchaniu ſtron albo przywołaniu.
499- Trybunał odrzucainc zadanie pozbawienia woli, może iednak podług wypadaincych okoliczności, nakazać;’, aby pozwany nie prawował się nadal, tranzakcyi nie zawierał, nie zaciągał długów, kapitałów ruchomych nie od-, bierał, i z nich nie kwitował, dóbr swoich nie alienował, ani ich obciążał hipoteką, bez przyr tomności doradcy, który mu mianowany będzie tymże samym wyrokiem.
5oo. W przypadku apellacyi od wyroku pierwszey infiancyi, Trybunał apellacyyny, ieżeli uzna potrzebę, może badać na nowo, albo nakazać przez komisarza badanie osoby, którey pozbawię-: nie woli żadane.
X. i,
5o i. Każdy wyrok uznaiący pozbawienie woli, albo mianuiący doradzcę, za dopilnowaniem źądaiących, wyięty będzie, wręczony ſtronie, i wpisany w dniach dziesięciu, na tablicach, które zawieszone bydż powinny w publiczney izbie sądowey, i w kancelaryach Notaryuszów okręgo-. wych.
503. Pozbawienie woli, albo mianowanie doradzcy, swóy skuttek weźmie od dnia wyroku. Wszelkie akta póżniey uczynione, przez pozbawionego własney woli, albo bez przytomności doradzcy, tem samem nieważnemi będą.
| /
5o3. Akta poprzedzaiące pozbawienie woli, (nogą bydź unieważnione, ieżeli przyczyna dq
o Pelnolet: i pozbaw: własney woli. i 35
.., i pozbawienia woli oczywi/ią była w czasie czynie-
nia tych aktów.,
504. Po śmierci osoby, akta przez nię uczynione zaskarżone by<lź nie mogą, z przyczyny pomieszania zmysłów, chyba że wyrok pozbawienia woli tey osoby, wydany byl, albo żądany przed iey śmiercią, albo gdy dowód pomieszania wypływa z samego aktu, który ieſt zaskarżony.
505. Jeżeli od wyroku pozbawienia woli w pierwszey inftancyi, apellacya nie zaszła, lub taki wyrok potwierdziła, przyltąpi się do mianowania Opiekuna, i Opiekuna przydanego, dla pozbawionego własney woli, według prawideł przepisanych w tytule o Malolctności, Opiece i Usamowolnieniu. Zawiadowca tymczasowy ułlanie w urzędowaniu swoiem, i zda rachunek Opiekunowi, ieżeli nim sam nie zoftał.
506. Mąż opiekunem ieſt z prawa żony swoiey, pozbawioney własney woli.
507. Żona może bydż mianowana opiekunką męża swego; w takim przypadku rada familiyna ułoży formę, i warunki zarządzania; wolno ieſt żonie udać się do Trybunału, gdyby się sądziła skrzywdzoną wyrokiem rady familiyney.
’x3<5 Tytuł XI. >
5°8Nikt oprócz małżonków, wflępnych i zftępnych, obowiązany.jnie będzie dłużey, iak lat dziesięć utrzymywać opieki pozbawionego własney woli. Po upłynieniu tego czasu, może ’żądać Opiekun, aby był zaltąpionym, i powinien Jo otrzymać.
/tor). Pozbawiony własney woli przyrównywa się małoletniemu, co do osoby i maiątku swego; prawa o opiece małoletnich, ftosuią się do opieki pozbawionych własney woli.
4
5x o. Przychody pozbawionego własney woli, powinny bydź obracane iftotnie na pslodzenie iego losu, i przyspieszenie wyleczenia. Rada familiyna podług gatunku choroby iego, i Hanu maiątku, będzie mogła ułożyć, czyli ma bydź opatrywany w swoiem zamieszkaniu, czyli przeniesiony do domu zdrowia, albo nawet do szpitala.
5xi. Gdy rzecz idzie o małżeńftwo dziecięcia osoby, która ieſt pozbawiona własney woli, posag albo ilość zadalkowo dana na przyszłą część spadku, i inne umowy małżeńskie, ułożone będą przez radę familiyną, potwierdzone przez Trybunał, na wniosek Prokuratora Cesarskiego (0-
51 a. Pozbawienie własney woli ufiaie, z ułiaęiem przyczyn, któie do niego powodem byly: iednakże zniesienie iego, wydf.ne będzie tylkft z zachowaniem formalności przepisanych, dla otrzymania wyroku ftanowiącego pozbawienie własney woli; a pozbawiony wlasney woli, nie może wrócić się do używania praw swoich, aż po wyroku zniesienia.
DZIAŁ III.
o Doradzcy Sądowym.
513Zabroniono bydż może rozrzutnemu, aby się nie prawowal, nie zawierał tranzakcyy, nie zaciągał długów, kapitałów ruchomych nie odbierał, nie kwitował z odebranych, nie alienował dóbr swoich, ani ie obciążał hipoteką, bez przytomności doradzcy przez Trybunał iemu mianowanego.
Zabronienie działań bez przytomności doradzcy, przez tych samych żądane bydź może, którzy maią prawo wymagać pozbawienia kogo wlasney woli, i ich żądanie tymże samym sposobem roztrząsane i sądzone bydź powinno.
Kownie podług takich tylko formalności zabronienie zniesionem bydź może.
5i5. Żaden wyrok w przedmiocie tyczącym się pozbawienia wlasney woli, albo mianowania
doradzcy, nie może bydź wydany, bądź w pierwszey inftancyi, bądź w apellacyi, iak tylko na wnioski urzędu publicznego.
[IJ Istotny iest podział rzeczy w nauce prawa, na rutłio me i nieruchomeW wielu względach inne prawa służą rzeczom ruchomym, inne nieruchomym. Stąd też wypływaią kapitały i sprawy ruchome i nieruchome, tneublet, imbeubUi, podług przedmiotów do iakich się jciągaią, i praw, iakie im służą. Obłzernicy o tem w Xiędźe drugiey. Ilość zadatkowo dana na przy. złą część spadku > Afanctment d’hoir’te, rozumieją się pieniądze, albo iakieżkolwick rzeczy ruchome lub nieruchome, dane pod tym względem, aby w czasie na część spadku rachowane były. W tytule I. Xięgi trzccicy wyłtumaczone są przepisy, iak się zachować i potrącai to powinno osobom przy urządzaniu interesów spadkowych, co wcześnie wybrały, nawet zażycia tego, po kim do spadku przychodzą.
KONIEC XIĘGI P/ERWSZEY. łS«
XIEGA DRUGA
CŚ
* Dobrach, i różnych ograniczeniach własności.
^OOOOOOOOO)
TYTUŁ I.

516. Wszyfdcie dobra, ruchome są, albo jiieruchome.
DZIAŁ L
o Nieruchomościach,
£17. Dobra są nieruchome, albo z swoiey natury, albo ze swego przeznaczenia, alboli też z przedmiotu, do którego się flosuią.
518. Rola i budynki, są nieruchomością z natury swoiey.
519. Młyny wietrzne albo wodne, osadzone na]palach, i skladaiące część budynku, nieruchomością są także z natury swoiey.
520. Zboża’na pniu, owoce na drzewach ni® zebrane ieszcze, równie są nieruchomością.
Jak tyłko zboże ścięte, owoce zerwane, choćby ieszcze nie były zwiezione, ftaią się iuż ruęhomością.
Xięgi II. Tytuł I.
Gdyby część Ijlko zboża zżęta była, la tylko część ftaie się ruchomością.
521. Wycinania zwyczayne drzew mnieyszych, albob też większych, których wycinania dzieią się w porządku uftanowionym, liaia się ruchomością dopiero( podług tego, co ieit wycięte (1).
522. Zwierzęta, czyli inwentarz bydlny, który właściciel.gruniu zoftawia Dzierżawcy lub Czynszownikowi dzielącemu się zbiorem z właścicielem, czyli ieſt oceniony inwentarz, albo nie, uważany ieſt za nieruchomość, póki przez skutek umowy przywiązany ieſt do gruntu.
.Bydło w pakt puszczone komu innemu, nie dzierżawcy gruntu, lub czynszownikowi, ieſt ruchomością (2).
523. Kury służące na sprowadzanie wody do domu, lub innego dziedzictwa, są nieruchomością, i składaią część gruntu, do którego są przywiązane.
524. Przedmioty, które właściciel umieścił na gruncie, dla użytkowania z niego, nieruchomością są z przezna czenia.
I tak nieruchomością są z przeznaczenia, gdy są umieszczone przez właściciela do uprawy gruntu, i użytkowania z niego:
tĄo
Zwierzęta przeznaczone do uprany roli. Narzędzia rolnicze.
o Różności Dóbr. 1Ą1
Nasiona dane dzierżawcom, lub koloniftom częściowym. v.
Gołębie w gołębniku.
Króliki w królikarni.
Ule z Pszczołami.
Ryby w itawach.
Prasy, kotły, garce, kadzie i beczki.
Narzędzia potrzebne do użytkowania z Kuźnic, Papierni, i tym podobnych założeń.
Słoma i gnóy.
Są także nieruchomością z przeznaczenia, wszelkie ruchomości, które właściciel przywiązał do gruntu na wieczne trwanie.
5 2 5. Sądzi się, że właściciel przywiazał do gruntu ruchomości na wieczyłte trwanie, gdy są przylepione na gipsie, wapnie, albo inney miesz.-lninie, gfly ich nie można odiąć bez złamania i zepsucia, albo też bez ſtrzaskania lub uszkodzenia części gruntu, do którego są przywiązane.
Zwierciadła w mieszkaniu, uważane są za umieszczone na wieczne trwanie, gdy ich osada i ramy wpuszczone są w ścianę, i iedność z nią robią.
Toż samo służy co do malowań, i innych ozdób.
Statuy poczytuią się za nieruchomości, choćby nawet bez ſtrzaskania, lub nadpsucia odięte bydź mogły, gdy są osadzone w mieyscu umyślni® na nie wyrobione®.
ł4» X. II. Tytuł z 0
£26. Nieruchomości są z przedmiotu, do którego ftosuią się:
Użytki przychodów z rzeczy nieruchomych;
Służebności albo służby gruntowe;
Sprawy tyczące się wydobycia nieruchomo^ ści (3).
DZIAŁ II.
o Ruchomościach.
527. Dobra są ruchome z natury swoiey, albo przez oznaczenie prawa.
528Wszyliko to ieſt ruchomością z natury, co przenieść się może, bądź własnym ruchem, iak zwierzęta, albo co nie Trloże odmienić inieysca, tylko przez skutek obcey mocy, iak rzeczy nie żyiące.
529. Ruchomością są przez oznaczenie prawa, zobowiązania, i sprawy w przedmiocie summ wymagalnych, albo rzeczy przenośnych; części czyli akcye, albo procenta w kompaniach skarbowych, handlowych, przemysłowych, choćby nawet nieruchomości zawisłe od takich założeń, należały do towarzyftwa, czyli kompanii. Takie akcye i procenta poczytywane są za ruchomość, względem każdego ftowarzyszonego, tylko dopóty, dopóki trwa towarzystwo.
Ruchomością są także z oznaczenia prawa wypłaty wieczne, lub dożywotnie, bądź od narodu, bądź od osób szczególnych (4).
\ 53o. Każda wyplata uftanowiona wieczyście za cenę z przedaży nieruchomości, albo iako warunek odftąpienia, pod tytułem uciążaiącym, lub dobroczynnym gruntu nieruchomego, ieſt iftotnie zdatna do wykupienia. Wolno iednak wie« rzycielowi, ’ułożyć zaftrzeżenia i warunki wykupna. “
Wolno mu także zawierać umowę, że wy-«i * , V piata nie mogłaby bydź okupiona, aż po upłynieniu pewnego czasu, który nigdy trzydziefiu lat przechodzić nie może: wszelka inna przeciwna u-. mowa ieſt nieważna.
531Statki, łodzi, okręty, młyny, łazienki na ftatkach, i w ogólności cokolwiek nie ieſt osadzone na palach, i nie składa części domu, ieft: ruchomością; zaięcie iednak urzędowe niektórych z tych przedmiotów, z powodu ich ważności, może bydź poddane formom szczególnym: iako to wytłumaczone będzie w Kodexie poftępowania cywilnego. t ^
532. Materyały z rozrzucenia budynku, i zgromadzone do poftawienia nowego, dopóty są ruchomością, póki ich rzemieślnik do budowy nie użyie, (h: 1
533’ Wyraz sprzęt, ruchomość, używany oddzielnie w przepisach prawa, Iub+ człowieka, bez żadnego dodatku, ani oznaczenia, nie obeymuie pieniędzy gotowych, kamieni drogich, długów czynnych, xiążek, medalów, narzędzi do nauk, sztuk, rzemiosł, bielizny osobiftey, koni, powożów, broni, ziarna, wina, siana, ’i iakiegóżkolwiek zbożowego zbioru; nie obeymuie lakże tego wszyftkiego, co iefi przedmiotem handlu;
554’ Wyrazy surze ty pokojowe ^ obeynrtuią * i tylko sprzęty przeznaczone do użytku i ozdoby f*l.i 0-, <**tfjnieszkania, iako to: obicia, łóżka, fiołki, zwierciadła, zegary, fioły, porcelany, i insze przedmioty tym podobne.
Obrazy, fiatuy, które składaią części sprzętów mieszkania, należą równie do sprzętów pokoiowych, ale nie zbiory obrazów, które mogą bydź wgaleryach, lub w szczególnych inieyscach.
Toż samo ma się rozumieć o porcelanie: ta tylko obięta ieſt w nazwisku sprzętów pokoiowych, która składa część ozdób mieszkania.
535Wyrażenia: dobra ruchome, ruchomości, albo rzeczy przenośne, obeymuią powsze, a chnie wsźyfiko to, cokolwiek poczytane iefi za ^^♦^Miruchomośę, podług prawideł wyżey ufianowionych.
Przedaż, albo darowizna domu ze sprzętami, obeymuie tylko sprzęty pokoiowe.
536. Przedaż, albo darowanie domu, zfc wszyftkiem, co się w nim znayduie, nie obeymuie pieniędzy gotowych, ani długów czynnych, lub praw inszych, na które papiery mogą bydź złożone w domu; wszelkie inne rzeczy przenośne., są w tem obięte.
DZIAŁ
t
i 45
DZIAŁ III; ’
i> Dobrach, codo ich stosunków z tymi, którzy ie posiadała.
537. Osoby prywatne maią wolność zarządzania dobrami, którego nich hależą, z zachowaniem ograniczeń uftanowionyćh przez prawa.
Dobra, które do prywatnych osób nie należą,“ śą adminiftrowane, i alienowanemi bydż nie mogą, tylko w formach, i podług prawideł, które są dla nich właściwe.
538- Drogi mnieysze i większe, ulice przez Rzad Utrzymywane, rzeki mnieysze i większe spławne w jakikolwiek sposób, brzegi, odsepy morskie, porty, ftanowiska, i ogólnie wszelkie’ części francuzkiey ziemi niezdatne, aby były własnością prywatną, są uważane, iako należące’ do właśności narodowey (5);
539- Wszelkie dobra beżdziedziczne i bez pana, i dobra osób, które umarły nie zoftawuiąc dziedziców po sobie, albo po których spadek ieſt ópuszczony, należą do własności narodowey;
540. Bramy, mury, *rowy; okopy w mieyscach obronnych i fortecach, są także częścią własności narodowey.
54JToż samo się rozumie o ziemi, o okopach, fortyfikacyach inieysc, które iuż nie są ofcronnemi: należą do narodu, ieżeli ważnie alieXiega II; ’ i o’
lĄG ’ X. II. Tytuł I.
nowancmi nie były, albo ieżeli kto nie nabył ich własności [prawem przedawnienia.
542. Gminne dobra są te, do których własności, lub przychodów, nabyli prawa mieszkańcy, iednego lub kilku gminów.
543Można mieć na dobrach, albo prawo własności, albo samo prawo używania, albo tylko wymagania służebności gruntowych.
PRZYPISY.
{IJ Wycinania drzew, Its cotipt dei boii, roznmieią się wycinania w lasach podzielonych na części, które zupełnie wycinane bywail, i zasiewane na n^mi. Gospodarstwo leśne wiclkiey iest w*gi, szczególne m« przepisy od dawna zaprowadzone we Francyi, i w innych krai.ich. Dzielone s?, lasy na stosowną liczbę części, każdi część oddzielnie podług k lei wycinana, niin koley obejdzie wycięcia wszystkich dzielnic, tym czasem nowe drzewa następnie wyrastał ą stopniami, i nadal zdatne drzewa w przyp<daiacych z kolei dzielnicach znayduią się. Są lasy składaiące się z drzew większych i mniey^zych: koley wycinania drzew innicyszych >est częstsza, co dńcsięi, co dwanaście, albo co piętnaście lat obchodzi wszystkie dzielnice. Większych zaś ca siedmdziesiic, ośmdzicsiąt, sto lat, albo i więcey. Drzewa mnieysze albo chrosty, nazywają się u Francuzów Boit itillis, dtzewa wielkie donośne, Futaiei Dla zachowania’.drzew na wyrost, żeby ich ilość tak potrzebna narodom nie niszczała co. raz więcey, ustanowiono we Francyi od dawna, że przy wycinaniu drzew mnicyszych, iest konieczny obowiązek zostawia; na wyrost pewną liczbę młod/ieży, w stosunku miary gruntu, aby z młodzieży takicy. następowały w czasie donośne drzewa, wyrostki takie nazywaią się Baliveaux 1 szczególne przepisy co do laiOw są od rządu postanowione, i z miejscowych zwyczaiow znane.
flj R6żne są nazwiska osób, które naymuią i dzierżawią grunt cudzy; gospoHartiią w nim, tiągną z niego użytki, daiac za to.właścicielowi pewną zapłatę; Dzicrżawca Fermier, trzyma flwark, znaczniey^za część gruntu, płaci jjicnlędz“-’i lub innrirł rzeczami. Dzierżawca dzielący się z Właścicielem zbiorem przychodow w pewnym stosunku, pązywa się flletayer, iesc tai gatunek czynszownika; kto śam u zad/iccż>wioney roli pracuie, n.izyiva się kolonistą j Colon, Rolnik, wieśniak, uprawiacz ziemi, czynszownik > zbiór kolonistów, w jtdnźm mie>scu osiadłych, nazywa się Kolonia, wieś, Colonie Gospodarowanie, użytkowanie 4 gntprdarstwo, ciągnienie użytków, Expioiioliont Przychody, owoce, Fruiti, zwierzęta puszczone w dzicrżauę, pakr, CKeptel.
tiJ Wydobywanie rzeczy, upomnienie się drogą przyzwoity o prawa do nich słilzącc, wydiwignicnie rzeczy swoich, Ripendiiation; Sprawy o wydobycie, sictiont yiii tendenl 3 renendiyuer.
[Ą] Akcya w kompanii, czyli w cowarzystwic, w spółce, td iest część pfcwna, ilość, summa do społk’ „niesiona, sil non dani In Comptgniet, Wypłity 1-b Opłaty są to nalcżtrości diw.ine w prwny<h cas^ch i iak napczykład pensye, czynie, gatumk procei tow; Rentci. Ustanawiane bywaia do jimerci Rtnfs via. gerei, albo na lata, na zawsze. Będzie częsta wzmianka o takich wypłatach w Xiędze trzeeiey.
tłJ Wyraz uII Ruchomość, AleuOle, w nauce prawa, iesc ugolny, oznacza wszelkie rzeczy ruchome, przenośne } ale w bZc?eę Iriości znaczy sprzęty, bzczitolmey ieszczc inowiąc sprzęty pokniowc, to naaywać liędzumy, ’ co iest u Francuzów flleubies, mriibUnti. Dobra ruchome, ruchomości, rzeczy ruchome, przenośne iesc to wszystko co pndlega prawem, iakic służą rucho. m ościom w ogo’n.iści l)to»i większe i mnieysze, let Chemint et Rotites, Rzeki większe i mnitysze, lei Fleupes et Rivierei, Rzeki spławne w jakikolwiek sposob, większemi, lub lylko mnicyszrmi statkami; galarami, tJevigablei ou Flotiablct;j własność.naló4owa, Domgine public.
IO
r
146 ’ x. II. Tytuł II.
i
TYTUŁ JJ.
o Wł as noś ci.
0
544’ Własność, ieſt to prawo używania, i rozrządzania rzeczami, w sposobie nnyrozciągleyszym, byleby w używaniu nic takiego nie czynić, cokolwiek zabronione iełt prawami, albo urządzeniami.
545 Nikt przymuszonjrm bydź nie może, do ułląpienia swoiey własności, wyiąwszy przypadki użytku publicznego, i to za poprzedzaiącem sprawiedliwym wynagrodzeniem.
546. Własność rzeczy, bądź ruchomey, bądź nieruchomey, daie prawo do wszelkich z niey przychodów, i do wszyitkiego co się z nią łączy, bądź naturalnie, bądź sztucznie.
Takie prawo nazywa się prawem przybycia,
DZIAŁ L
o Prawie przybycia z przychodów rzeczy.
547. Przychody z ziemi naturalne, lub przemysłowe,
Przychody cywilne,
Przychówek ze zwierząt, należą do właściciela
prawem przybycia.
548Przychody, które rzecz wydaie, należą ido iey właściciela, pod obowiązkiem, że powróci łożone przez trzecich koszta, na uprawę, roboty, i nasienie.
o Własności 14g
54g. Przychody należą do pro/lego posiadacza wtenczas tylko, gdy posiada w dobrey wierze; w przeciwnym przypadku, obowiązany ieſt oddać przychody z rzeczą właścielowi, który iey poszukuie.
550. Posiadacz iefl w dobrey wierze, gdy posiada iak właściciel, na mocy tytułu przenoszącego własność, którego wady sn mu niewiadome.
Przefiaie bydź w dobrey wierze od momentu, w którym takie wady poznaie (i).
DZIAŁ II.
o Prawie przybycia z tego, co się przyłącza i wciela do rzeczy.
551. Cokolwiek przyłącza się i wciela do rzeczy, należy do właściciela, podług prawideł niżey uflanowionych.
ODDZIAŁ I.
o Prawie przybycia, co do rzeczy nieruchomych.
55aWłasność ziemi, pociąga za sobą własność wszyltkiego, co ieſt wewnątrz iey i zewnątrz.
Właściciel może na ziemi wszelkie uprawy i budowy podług woli swoiey zakładać, oprócz wyiątków uftanowionych w tytule o służebnościach, czyli służbach gruntowych.
K.II. Tytuł II.
Wewnątrz ziemi może robie wszelkie kopanin i budowle, podług woli swoiey, i ciągnąć stad pożytki j [zachowuiąc ograniczenia wypływaiące z praw i przepisów względem kopalni; równie iak z praw i przepisów Policyi.
553Każda upt-awa, budowa, każde dzieło $ia ziemi, lub wewnątrz ziemi, poczytywane ieft, ze zrobione nakładem właściciela, i żp do niego należy, gdy zaprzeczanie temu dowiedzionem nie ieft; ale to szkodzić nie może własności, którey {rzeci nabył, albo mógłby nabyć przez prze-: flawnienie, bąd’/ do podziemnego lochu pod budynkiem cudzym? bądź też do iakiey inney części budynku.
554* Właściciel ziemi, który porobił budo-,.wy, uprawy, i dzieła z materyałów nie należących do niego, powinien wartość ich zapłacić s może bydż także skazany na powrócenie szkód wszelakich, ieżeli te wypadły; ale właściciel takich |mateiyałów nie ma prawa ich zabierać.
555Gdy uprawy, budowy, i dzieła zrobione są przez trzeciego i z jego materyałów, właściciel gruntu ma prawo, albo ie zatrzymać, albo zobowiązać tegoż trzeciego, aby ie zniósł.
Jeżeli właściciel gruntu wymaga zniesienia takich upraw i budowli, powinno to bydż wykonane kosztem tego, któiyie zakładał, bez radnego dla niego wynagrodzenia; nawet może on bydź skazany na wynagrodzenie sz]f.ód wszelakich, gdyby te wypadały z pokrzywdzenia, iakie właściciel graniu mógł ponieść.
Jeżeli właściciel obiera dla siebie zachowanie tych upraw i budowli, powinien powrócić i wartość matf ryałów, i koszta roboty, bez względu na iakieżkolwiek powiększenie szacunku, które grunt przez to mógł nabydź. Jednakże, ieżeli uprawy, budowy, dzieła zrobione bydy przez trzeciego, pozbawionego dziedzictwa, któryby nie był skazany na powrócenie przychodów, przez wzgląd, że w dobrey wierze posiadał, właściciel nie może wymagać zniesienia rzeczonych dzieł, upraw i budowli; ale wolno nm ieft, albo powrócić wartość matelyałów i koszta roboty, alboli też wypłacić summę równą tey, którą cena gruntu powiększoną zoflala.
556. Nadsypki i przybycia, które się układaią nałlępnie i nieznacznie na^ brzegach rzek większych i mnieyszych, nazywaią się odsep.
Odsep|idzie na zysk właściciela brzegu, bądź w rzekach spławnych, bądź niespławnych; ale w przypadku splawności rzeki, obowiązany iefi: zofiawić ścieszki do holowania, Itosownie do urządzeń w tey mierze (1).
557. Toż samo się rozumie co do usepów, które układa woda bieżąca, oddalając się nieznacznie od“ iednego brzegu, a przenosząc na dragi. „Właściciel odkrytego brzegu, użytRuie 7. uftępu, a posiadacz brzegu przeciwnego, nie może się upominać o ziemię, którą utracił.
To prawo nie ma mieysca względem uAępaw morza.
558. Odsep nie ma mieysca, co do iezior i stawów, któiych właściciel zachowuie zawsze ziemię, iaką okryła \yoda, gdy się podniosła do wysokości przyzwoitey, na odpływanie ze ftawu, choćby nawet póżniey obiętość wody zmnieyszona zoftała.
Nawzaiem właściciel ftawu nie ma prawa do 2iemi brzeżney, którą woda iego przykryła, w nadzwyczaynych wylewach.
559Jeżeli rzeka większa albo mnieysza, spławna, lub nie, gwałtownym pędem porwała znaczną i łatwą do rozpoznania część pola brzeinego, i przeniosła go na poła niższe, albo na ſtronę przeciwną, właściciel części porwaney może upominać się o własność, ale obowiązany pociąć o to żądanie w przeciągu roku; po upłynieniu takiego czasu, żądanie iego przyiętein bydź nie może; chybaby właściciel pola, do którego część porwana zollała przyłączoną, ieszcze iey nie zaiął yt posiadanie.
560. Wyspy, zmieliska, przedbrzeża, które się ukladaią w korycie rzek większych, albo mnieyszych, spławnych w iakiżkolwiek sposob, należą do narodu, ieżeli nie masz przeciwnego tytułu, albo
* przedawnienia.
561. Wyspy i przedbrzeża, które się układaia w rzekach, w żaden sposób niespławnych, należą do właścicieli brzegów z tey Itrony, przy
juórey wyspa ułożona: ieżeli wyspa nie iefl ułożona z iedney tylko ſtrony, to należy do brzego-. wych właścicieli dwóch ſtron podług linii, którą wyltawić sobie potrzeba, iako przechodzącą śrzodkiem rzeki.,
56:’.. Jeżeli rzeka większa [lub mnieysza, robiąc sobie nowe koryto, przerzyna i zaymuie pole właściciela brzegowego, i układa z tego pola wyspę; taki właściciel zachowuie własność pola tego, choćby wyspa idożona była w rzece większey, lnb mnieyszey, splawney w jakiżkolwiek sposób.
563. Jeżeli rzeka w iakiżkolwiek sposób splawna lub nie, robi sobie nowe koryto, opuszczaiac dawne, właściciele gruntów nowo zaiętych, biorą na mocy wynagrodzenia, dawne koryto opuszczone, każdy w proporcyi ziemi, która mu była zabrana.
56Ą. Gołębie, króliki, ryby, przechodzące do innego gołębnika, królikarni, lub stawu, należą do właściciela tych przedmiotów, byleby przywabiane nie były oszukaniem i sztuką.
Oddział II.
o Prawie przybycia co do rzeczy ruchomych..
5G5. Prawo przybycia, gdy ma za przedmiot dwie rzeczy ruchome, należące do dwóch różnych panów, ielł zupełnie poddane zasadom słuszności nąturalney.
X; II. Tytuł II.
Naflępuiące prawidła służyć bfdę Sędziemu na wydanie wyroku, w nieprzewidzianych przypakach podług okoliczności sczególnych.
5GG. Gdy dwie rzeczy należące do dwóch różnych panów, tak z sobą złączone były, że składały iednę całość, a iednak rozdzielone bydź mogą, i iedna bez dragiey może się utrzymać, całość należy do pana maiącego część celnieyszą, z obowiązkiem zapłacenia drugiemu wartości rzeczy z pierwszą połączoney.
£67, Ta część za celnieyszą ieſt uważana, do którey druga przyłączona była tylko dla użytku, ozdoby, albo dopełnienia pierwszey,
£C8Jednakie, gdy rzecz przyłączona, znacznie szacownieysza ieſt od [pierwszey, i była użyta bez wiedzy właściciela, może właściciel wymagać odłączenia iey i oddania, chociażby ftąd mogło wypaść nadpsucie tey do którey była przyłączona.
“5G9. Gdy z dwóch rzeczy złączonych w jednę całość, iedna nie może bydź uważana za przybycie do drugiey, to ta ieſt poczytana za celnieyszą % którey większa wartość, a w równey prawie waę-» tości, którey większa obiętość.
i54
370. Jeżeli rzemieślnik, albo iakażkolwiek osoba użyła materyału, który do niey nie należał, do zrobienTa rzeczy nowego gatunku, czyli to materyał może się wrócić do pierwszey poflaci, »lbo nie; właściciel materyału ma prawo upoou-
o Własności. ł 55
nać się o rzecz z niego zrobioną, wracaiąc koszta roboty.
571. Jeżeli zaś robota tak ieſt ważna, że znacznie przewyższa wartość meteryalu użytego, to w ten czas przemysł poczytywany będzie za część iftotną, i rzemieślnik będzid miał prawo zatrzymania rzeczy wypracowaney, powracaiąc wlaścicie-. Jowi wartość rnateryału.
572. Gdy osoba używała rnateryału w części należącego do niey, a w części (nie należącego, na zrobienie rzeczy nowego gatunku, chociaż i ieden i drugi z tych materyałów nie ieſt zepsuty zupełnie, ale iednak bez nieprzyzwoitości rozdzie-r łone bydź nie mogą, rzecz taka wspólna ieſt obudwoiu właścicielom; iednemu służy w ftosunku ęzęści rnateryału iego, a drugiemu w ftosunku części rnateryału i ceny roboty iego.
573. Gdy rzecz iaka zrobiona była z mieszaniny kilku materyałów, należacych do właścicieli różnych, a ieden z tych materyałów za celnieyszy uważanym bydź nie może; ieżeliby materyajy rozdzielonemi bydź mogły, to ten może żądać rozdziału, którego materyał bez iego wiedzy był pomieszany.
Jeżeli materyały bez nieprzyzwoitości rozdzielone bydź więcey nie mogą, wszyscy nabywaią wspólnie własności, w ftosunku ilości, iakości 1 wartości rnateryału, do każdego z nich należą-, ęego,
574. Jeżeli materyał mależncy do iednegd właściciela, przewyższa znacznie drugi, w ilości i renie, w takim przypadku, właściciel niateryalu przewyższającego, może się dopominać rzeczy z mieszaniny zrobioney, wracaiąc drugiemu wartość iego materyału.
575. Gdy rzecz z materyałów należących do różnych właścicieli, zrobiona, zołłaie im wspólna, powinna bydź licytowana na zysk wspólny..
576. W każdym przypadku, który nadaie prawo właścicielowi materyału użytego bez iego wiedzy, do zrobienia rzeczy nowego gatunku, wymagania własności tey rzeczy, wolno mu iełt wymagać powrocenia swego materyału w teyże samey naturze, ilości, wadze, mierze i dobroci, albo też Wartości iego.
577. Ci, którzyby użyli materyałów należących do innych osób, bez ich wiedzy, mogą bydź skazani na wynagrodzenie szkód wszelakich, ieżeli te nafląpiły; i nadto mogą bydź czynione przeciwko nim poszukiwania drogą nadzwyczayną, ieżeli przypadek tego wymaga.
(Ij Prawo przybycia, Droit d’accetiion, Posiadacz, Posietteur. Dobra wiara, Bonnefoi, rozumie się w nauce prawa szczerość, rzetelność, wewnętrznę przekonanie, kiedy człowiek tak posrtpuie iak chce, rzeczywiście iak prawdziwie rozumie. [i] Odscp, Altu vi0; Holowanie iest to ciągnięcie statków pod wodę przez ludzi, lub zwierzęta które hczegiem rzeki idą. DtOfci do liobwiuia, Mar che pied ou Chemin ie htlage. Usepy alho ustępy, które woda przy brzegach robi, nazywaią sit po francuzku, Relais, Wyspy, wysepki, hles, Iiloit. W nauce prawa u Francuzów dawnieysze wyrary i sposob ich pisania, często są używauc. Hrzysepy, przedbrzcża, Atttriiitmt*().
TYTUŁ IIL
O używaniu przychodów, o używania i o mieszkaniu.
DZIAŁ L
o Używaniu-przychodów.
578Uży wanie-przychodów, ieſt prawo używania w sposobie służącym samemuż właścicielowi rzeczy, których kto inny ma własność, z obowiązkiem zachowania ich iftoty.
579. Używanie-przychodów uftanowione bywa przez prawo, albo przez wolą człowieka.
1. ’„V u
580. Używanie-przychodów uftanowione bydź może albo nieograniczenie, albo do pewnego dnia, lub pod warunkiem.
58Może bydż nftano wionę na każdym dóbr gatuuku, ruchomych, albo nieruchomych*.
158 X. II. Tytuł III.
ODDZIAŁ I. o Prawach uiywaiącego-przychodów.
58a. Używaiący-przy chodów, ma prawo używać wszelkiego gatunku przychodów, bądź naturalnych, bądź przemysłowych, bądź Cywilnych, iakie może wydawać przedmiot, z którego ma używanie-przychodów*
585. Przychody naturalne są te, które ziemia samowolnie wydaie; przychody ze zwierząt i ich przymnożenie, są także przychodem naturalnym.
Przychody przemysłowe z gruntu, są to przychody otrzymane z uprawy iego,
584 Przychodami cywilnemi są naymy domów, procenta od summ wymagaluych, przychody z wypłat, czyli z czynszów.
Pśależytości od dzierżawców, są także umieszczone w rzędzie przychodów cywilnych.
585* Przychody naturalne i przemysłowe wiszące na gałęziach, albo korzeniach, w czasie zaczętego używania-przychodów, należą do używaiącego przychodów.
Takież same przychody przy kończeniu się ui iywania-przychodów, należą do właściciela, bez obowiązku nagrodzenia, ani z jedney ſtrony, ani zdrugiey, za uprawy i nasiona; ale też także bez uszkodzenia części przychodów, których mógł był nabyć czynszownik częściowy, ieżeli się taki znaydował w początku, albo w końcu używania przychodów.
58G. Poczytuie się, że cywilne przychody nabywaią się dziennie, i należą do używaiącego przychodów, tv ftosunku trwania iego używaniaprzychodów. To prawidło flosuie się tak. do należy toSci. dzierżawnych, iako też do najmu domów i innych przychodów cywilnych.
587. Jeżeli używanie przychodów obeymuie rzeczy takie, których używanie połączone ieſt z ich zniszczeniem, iako to pieniądze, ziarna, płyny, używaiący-przychodów ma prawo obracać ie na swóy pożytek, z obowiązkiem oddania ich w równey ilości, iakośoi i cenie, albo ich oszacowanie, przy kończeniu się używania-przychodów.
588Używanie-przychodów wypłaty dożywotniey, daie także uży waiącemu przychodów prawo wybierania przychodów z tych wypłat czyli czynszów, przez czas jw którym trwa używanieprzychodów, bez żadnego obowiązku powrócenia.
58{T Jeżeli używanie-przychodów obeymuie rzeczy takie, które przez używanie nie psuiu się natycluniaft, ale się pogorszaią powoli, iako to bielizna, sprzęty pokoiowe, używaiący-przychodów ma prawo obracać ie na użytek, na iaki są przeznaczone; i przy kończeniu się używania przychodów, obowiązany ieſt oddać ie w takim tylko ftanie, w jakim się znayduią, byle ich nie popsuł umyślnie, albo przez swoię winę.
X. II. Tytuł III.
5go. Jeżeli używanie-przychodów obeymiiie wycinanie drzew mnieyszych, krzaków, używaiący przychodów obowiązany ieſt zachowywać porządek i ilość wycinań, Itosownie do osczędzenia, albo ftałych zwyczaiów właścicieli; i sam albo dziedziczący po nim, nie maią nigdy wynagrodzenia za zwyczayne wycinania, bądź krzaków, bądź zoilawionych wyrofików, bądź drzew donośnych j których ńie obrócił na swoy pożytek, w czasie swego używania.
Drzewa ze szkołyr drzewney, choćby bez iey nadpśiicia brane, nie należą do używania przychodów, tylko pod obowiązkiem, aby używaiący przychodów ftosował się do zwyczaiów mieyscowych, względem przyzwoitego zapełnienia w szkole mieysc, z których drzewa wzięte.
591. Używaiący-przychodów pożytkuie także, byle się zawsze llosował do czasu i zwyczaiów dawnych właścicieli, z części drzew dorosłych, które są przeznaczone na porządne wycinania, bądź gdy te wycinania odbywać się maia po pewnym i ftalym biegu czasu, na oznaczoney [rozciągłości ziemi, bądź też gdy się odbywaia w pewney ilości drzew branych, bez oznaczenia, z całey dóbr powierzclmi,
592. We wszyfikich inszych przypadkach, używaiący-przychodów, nie może tykać drzew dorosłych, może tylko używać drzew obalonych,
iGo
lub
lub złamanych przypadkiem, na naprawy, do których ielł obowiązany: może także na ten sam Cel ścinać drzewa, których potrzebnie, ale wprzód wyrobić sobie powinien uznanie z właścicielem takiey potrzeby*
593. Może brać z lasu tyczki do winnic} inoże także pobierać roczne albo przypadaiące podług biegu czasu przychody z drzewa: a to wszy fik o podług mieyscowych zwyczaiow kraiu, albo właścicieli.
594. Owocowe drzewa, które same giną, te nawet które są wyrwane, lub złamane przez przypadek, należą do używaiącego przychodowy lecz z obowiązkiem zaftąpienia ich innemi.
5g 5. Używaiący-przychodo w może używać sam, albo puszczać w dzierżawy innemu, a nawet przedawać, lub ultępowacl prawa swego pod tytułem dobroczynnym.. Jeżeli puszcza w dzierżawę, powinien liosować się co do epok uftanowionych na odnawianie kontraktów dzierżawnych, i względem ich trwania, do prawideł ufianowionych dla męża, co do dóbr żony, w tytule o Kontraktach małżeństwa, i względnych prawach małżonków.
596. Używaiący-przychodów, używa przybycia, które naftąpiło z odsepu do przed miotu, na którym ma używanie-przychodów.
597. Używa praw służebności; przechodn, i ogolnie wszelkich praw, których właściciel mógł
Xięga II, 11 używać, i używa ich takim samym sposobem, iak właściciel.
5g8. Używa także w takirn samym sposobie, iak właściciel, kopalni i wydobywania kamieni, ieżeli iuż były zaczęte, przy zaczęciu używania-przychodów; iednakże gdy idzie o takie roboty, które bez pozwolenia przedsiębrane bydź nie mogą, używaiący — przychodow nie może ich używać, poki nie otrzyma pozwolenia od Cesarza. ,
Żadnego nie ma prawa do kopalni, i wydobywania kamieni nie zaczętych icszcze, ani do wydobywania węgli ziemnych, nie zaczętego pierwey, ani do skarbu, któryby mógł bydź odkrytym w czasie bytu używania-przychodow.
599* Właściciel nie może przez swoy czyn, albo iakimkolwiek bądź sposobem, szkodzić prawom używaiącego-przychodów.
Używaiący-przychodów, przy uftawaniu takiego używania, nie może ze swoiey ſtrony dopominać się o wynagrodzenie za polepszenia, któfychby wykonanie okazywał, choćby nawet przez nie wartość rzeczy powiększoną była.
Może on iednak, albo dziedzice po nim, odiąć zwierciadła, obrazy, które był umieścił, ale z obowiązkiem zwrócenia mieysc do pierwotnego ich Hanu.
O O O Z I A i. II;
b Obowiązkach uzywaiącego przychodów.
600. Używaiący-przychodów obeymuie rzeczy w Hanie, w jakim są; ale nie może wniyść w ich używanie, poki w przytomności właściciela, albo po należytym iego przywołaniu, ułożony nie będzie inwentarz ruchomości, i Itan nieruchomości, które są poddane UŻywaniu-przy chodów;
601. Dale zaręczenie, że używać będzie iako dobry oyciec familii.; ieżeli od niego uwolniony/ii nie ieſt przez akt ułłanawiaiący używanieprzychodów; iednakże oyciec i matka maiący prawne używanie-przy chód w z dóbr dzieci swoich, przeda wca lub daruiący z załlrzeżeniem używania-przychodow, nie są obowiązani dawać zaręczenie.
602. Jeżeli używaiący-przychodów zaręczeniai nie składa, nieruchomości puszcone śą w dzierżawę, albo urzędownie zatrzymane (1);
Summy obięte w używaniu przychodów, dane’ są na procent;
Przedane są zboża, i wartość ich obroconai także na procent;
W takim przypadku, procenta od summ i cenai z dzierżaw należą do uzywaiącego-przychodow.
603. Gdyby nie złożył zaręczenia używaiąCy-przychodów; to właściciel może wymagać ę
ii*
i64 X. II. Tycuł III.
aby ruchomości psuiące sfę przez używanie, przedanemi były, a wartość ich umieszczona na procent, równie iak wartość zboża, a wtenczafc używaiący-przychodów odbiera procenta, podczas sw«go używania przychodów: jednakże używaiący-przychodów będzie mógł wymagać, i Sędziowie nakazać będą mogli, według okoliczności, aby inu zoftawiona była część ruchomości, dla iego używania potrzebnych, pod proftém iego zaręczeniem, przysięgą ftwierdzonem, i pod obowiązkiem, że takież same odda przy ukończeniu się używania-przychodów.
6oĄ. Opóźnienie w złożeniu zaręczenia, nie pozbawia używaiącego-przychodów tych zysków, do których ma prawo; należą się one dla niego od momentu, w którym się zaczęło używanieprzychodów.
6o5« Używaiący-przychodow obowiązany ieſt tylko do takich napraw, których przyzwoite utrzymanie rzeczy wymaga.
Wielkie naprawy powinnością są właściciela, byleby nie było do nich przyczyną zaniedbanie napraw utrzymania rzeczy, od zaczętego używania-przychodów; w takim przypadku, obowiązany ie podiąć używaiący przychodów.
606. Wielkiemi naprawami są te, gruby mur, sklepienie, zaprowadzenie nowych balek, danie dachu całego;
Poftawienie grobli, podmurowanie całkowite, ogrodzenie.
Wszelkie inne naprawy, są naprawami utrzymania rzeczy.
G07. ani używaiacy-przychodów, ani właściciel nie ieſt obowiązany budować na nowo, co przez fiaróść upadło, albo przypadkiem zoftało ębalone.
608. Używaiacy-przychodów obowiązany ieſt przez czas używania swoiego podfeymować wszelkie ciężary roczne dziedzictwa, iako to, podatki i inne, które zwyczayuie na przychody nakładane bywaią.
6og. Co do ciężarów, któreby w czasie bytu używania przychodów, mogłyby bydź nakładane na własność, używaiący-przychodow, i właściciel, składaią się wspólnie podług tego, co naftepuie:
Właściciel powinien ie zapłacić, a używaiącyprzychodów procenta od nich dawać powinien właścicielowi. ,
Jeżeli ie zapłacił używaiacy-przychodów, może się dopominać o kapitał przy ukończeniu używania przychodow.
610. Używaiący-przychodow na mocy zapisu ogolnego, powinien z używania-przychodów zaspokoiłw calośoi zapisane przez czyniącego teltament wypłaty dożywotnie, lub pensye ajimentarne, a używaiacy-przychodów na mocy zapisu,, pod tytułem ogólnym, obowiązany do takiego zaspokoienia w ftosunku u-
>66 JL II. Tytuł III.
źywania swoiego, i nie mogą nic wymagać za fakie zaspokoienie (2).
1. Używaiący-pizychodów pod tytułem szczególnym, nie ieſt obowiązany do długów, które na gruncie są hipotekowane; ieżeli przymuszony iefl. do ich zapłacenia, poszukiwać tego może na właścicielu, ale obowiązany zachować fo wszyftko, co ieſt powiedziane w artykule J oao. w tytule: o Donacyach między tyiącemi i JTestamentach.
6x2. Używaiący przychodów ogólnie, albo pod tytułem ogólnym powinien przykładać się z właścicielem do wypłacenia długów podług tego, co iiaftępuie:
Oszacowany bywa) grunt, poddany używaniuprzychodów, i w ftosunku tey wartości, układa się składka na wypłacenie długów.
Jeżeli używaiący-przychodów chce założyć summę, do którey grunt przykładać się powinien, wrocony mu będzie kapitał bez procentu, pi-zy ukończeniu się używania przychodów.
Jeżeli jużywaincy-przychodow nie ęhce tey summy za ożyć, wolno iefl właścicielowi, albo faką summę zapłacić, i w tym przypadku używaiacy przychodów, powinien mu dawać procenta od takiey summy przez czas bytu używaniaprzychodów, alboli też wyrobić przedaż części fłóbf podległych używaniu przychodów, wyror. (ynywaiącey wartości takiey summy.
>613. Używaiący-przychodów obowiązany ieſt podeymować koszta z processów, ściągacych się do iego uży wania-przychodów i inne skazania sądowe, do iakich takie processa mogą dać powód*
Gi Ą. Jeżeli przez czas w którym trwa używanie-przy chodow, trzeci przywłaszcza co dla iebie z gruntu, albo innym sposobem krzywdzi prawa właściciela, używaiący-przychodow powinien donieść o t&n właścicielowi; a gdyby tego nie wykonał, odpowiedzialnym ieſt za wszyftkie zkody, wyniknąć mogące dla właściciela, równie iakby był odpowiedzialnym za spuftoszeni* przez siebie udziałane.
615« Jeżeli używanie-przychodow uftanowione było na zwierzęciu, które żyć prze/lało bez winy używaiącego-przychodów, nie będzie on obowiązany dać za nie inue, albo go zapłacić*
616. Jeżeli ftado zwierząt, na którem używanie — przychodów uftanowionem było, wyginęło całkiem przez przypadek, albo przez chorobę, bez winy używaiącegoprzychodów, ten powinien oddać właścicielowi skóry tylko, albo ich wartość.
Jeżeli ftado nie wyginęło całkiem, używaiący-przychodów powinien zafiąpić zginione sztuki, aż do wyrównania ilości z przybywaiącego przychówku.
168 X. II. Tytuł III.
. ODDZIAŁ III.
Jakim sposobem ginie uiywanic-przychodów,
617 Używanie przychodów ginie: Przez śmierć naturalną i przez śmierć cywilną używaiącogo przychodów; Przez wyyście czasu, na który udzielone było; Przez ulialenie, albo połączenie w jedney osobie prawa uży wania przychodu w, z prawem yylasności;
Przez nieużywanie prawa przeciągiem lat trzydzieftu; .
Przez całkowite zniszczenie rzeczy, na którey używanie-przychodów uflanowione było.
GI8Może tak£e uftać używanie przychodów przez używanie na złe takiego prawa, gdy używaiący-przychodow, albo puftoszy grunta, alboli też dozwala, aby niszczały dla niedolłaiecznego Utrzymania rzeczy.
Wierzyciele używaiącego-przychodow, mogą wchodzić do sporów w tyra względzie, dla utrzymania praw swoich; mogą ołiarować naprawę zaszłych spuftoszeń, i zabezpieczenie nadal.
Sędziowie mogą według wagi okoliczności, albo dać wyrok na zupełne zniesienie używania przychodów-, albo nakazać właścicielowi wniyście w używanie przedmiotu obciążonego używaniem-przychodow, ale tylko pod warunkiem, ftby wypłacał corocznie używaiącemu-przychodów»
Uib osobom prawo lega maincym, oznaczoną suninię, a/, do czasu, w którym używanie-przyęhodow uftać powinno.
61 g. Używanie przychodow nie udzielone sczególnym osobom, trwa tylko lat trzydzieści.,
630. Używanie-przychodow udzielone do czasu, w którym trzecia osoba oznaczonego wieku (loydzie, trwa aż do takiego czasu, choćby nawet umarła trzecia osoba przed doyściem do oznaczonego wieku.
G 2 1. Przedaż rzeczy podległey używaniu-przychodow, nie wprowadza żadney odmiany wyprawie używaiącęgo-przychodów; używa on ciągle takiego swego prawa, chybaby się go zrzekł, formabiie.
622. Wierzyciele używaiącego-przychodow, moga wyrobić unieważnienie zrzeczenia się takiego, któreby z ich krzywdą uczynił.
6a3Jeżeli z rzeczy poddanych używaniuprzychodow część tylko ieſt zepsuła, to się używanie utrzymuie na tein, co pozoftaie.
624. Jeżeli używanie-przychodow uftanowionę było na budynku, a ten budynek znisczonym zoftal, bądź przez ogień, bądź przez inny przypadek, albę się obalił ze ftarości, używaiący-przychodow nie ma prawa używania ani ziemi, ani materyalow.
Jeżeli używanie-przychodow uftanowione było flą maiętności, którey część budynek składał,
używaiący-przychodow miałby prawo do (używania i ziemi i materyalow.
DZIAŁ II.
o Używaniu i mieszkaniu.
6aJ. Prawo ’ używania i mieszkania tym samym sposobem uilanawia się i ginie, iak używanie przychodow,
6a6. Nie można tych praw używać równie, iak i używania-przychodow, nie dawszy poprzedniczo zaręczenia, i nie spisawszy ftanu i inwentarzy.
627. Maiący prawo używania i mieszka ni a używać tych praw powinien, iako dobry oyciec familii.
628. Prawa używania i mieszknia, ureądzaią się przez tytuł, który ie uflanowił, i podług iego przepisów ścieśniane, lub rozciągane bywaią.
629. Jeżeli ten tytuł nie wyraża rozciągłości praw takich, urządzane są podług tego co nalłępuie.
630. Maiący używanie z gruntu, owocow, ezyli przychodów, tyle tylko wymagać ich moie, ile wypada na potrzeby iego, i iego familii.
Może ich także wymagać na potrzeby dzieci, które uiu przybyły po dozwoleniu używania.
631. Maiący prawo używania, nie może go jiaiąć, ani uftąpić komu innemu.
633. Maiący prawo mieszkania w domu, rooie w nim mieszkać z familią swoią, choćby nie Jjył ożenionym w czasie, w którym prawo mieszkania nadane mu było.
633. Prawo mieszkania ogranicza się do tego tylko, co ielł potrzebnym na mieszkanie osoby, którey takie prawo pozwolone, i iey familii.
G34. Prawo mieszkania nie może bydż ani uftąpione, ani nayinowane,
63J. Jeżeli maiący prawo używania, spotrzebuie wszelkie, przychody z gruntu, lub dom cały zaymie, obowiązany ieſt podeymować koszta uprawy, napraw tyczących się utrzymania, i wypłacać podatki, równie iak używaiącyprzychodow,
Jeżeli część tylko przychodow z gruntu pobiera, albo w części domu mieszka, obowiązany ieſt przykładać się do ciężarów w ftosunku części, którey używa.
636. Używanie drzewa, lasów, urządzane by-’ wa sczególneini Prawami.
fi J Zaięcie urzędowe, przytrzymanie, areszt, Saisie, może się uważać co do osób, i cc do rzeczy; co do osób uważa się cywilnie i kryminalnie. Gdy człowiek od-, powiada z osoby za zobowiązania cywilne, atrtzt taki naiywa się przymus osobisty, Contrainte par corpt. Gdy są zaięte czyie rzeczy na mocy prawa, nazywać będziemy zaięcie urzędowe, Saisie. Tego różne (są
/
173 X II. Tytuł IV.
gatunki, podfug różności rzeczy zaiętycft, ruchomych lub nieruchomych, pieniędzy, rzeczy zmysłowych, przychodów &cZatrzymanie rzeczy, aby z nich.w potrzebie po ukończeniu sporu dostateczna mogła bydź odpowiedzialność, iestto sekwcsti: nazywać będziemy za. trzymanie urzędowe, Sequcstre. To wszystko wy tłu. iraczone obszemiey, i w Tytułach XI. i XVI. Xi{gi trzccicy, i w postępowaniu Sądowcm.
[2] Zapis ogólny, Lef ttniuericl. Zapis pod tytułem ogol. nym, Lcgt <J titre uniutnel. Zapis pod tytułem sczegolnym, Legi pćrliculier, znaczenie“ tych wyra* żeń wytłumaczone iest w Tytule U. Xięgi trzccicy, (czrgolnićy od artykułu 1002.
>!
TYTUŁ IV.
. ’,,,.
’o Służebności ach, albo służbach gruntowych.
637- Służebność ieſt obowiązek włożony na iakie dziedzictwo, dla użyteczności i pożytków dziedzictwa należącego do innego właściciela.
638- Służebność nie wprowadza żadnego Itarszeńllwa iednego dziedzictwa nad drugie.
63g. Służebność pochodzi albo z naturalnego położenia mieysc, albo z obow iązków nałożonych Prawein, albo z umow między wła. ścicielami.
DZIALI.
o Słuiebnościach, które pochodzę} Z położenia mieysc.
fi/fo. Grunta niższe poddane są wyższym, co do naturalnego spadku wód, do którego nie przyczyniła’się ręka ludzka.
Właściciel niższego gruntu, nie może ftawiać grobli, któraby spadek włtrzymywała.
Właściciel gruntu’wyższego nic takiego czynić nie powinien, coby obciążało służebność niższego gruntu.
64 Maiacy źrzódło w’gruncie swoim, możń go używać podług woli swoiey, byle zachował prawo, którego właściciel gruntu niższego mogt nabyć, albo przez tytuł, albo też przedawnieniem. ’
642. Przedawnienie w tym przypadku nabywa się iedynie nieprzerwanym używaniem w przeciągu lat trzydzie/łu, rachuiąc od chwili, w którey właściciel niższego gruntu pobudował, i ukończył roboty widoczne, przeznaczone do łatwości spadku i biegu wody na swoig własność.
643. Właściciel źrzódła nie może biegu iego odmienić, gdy to żrzódło dołlarcza potrzebnej wody mieszkańcom gminu, wioski, chaty; a ieżeli mieszkańcy do używania tego źrzódła żadnego prawa nie maią, ani przez przedawnieni® nie nabyli, właściciel może dopominać się wyj nagrodzenia, które ułożone będzie przez biegłych.
644Kto własnością swoią graniczy z wodę bieżącą, nie obiętą w tych wodach,. które są uznane za należące do zarządu publicznego przes artykuł 538. o hóżnośoi dóbr, może iey używać w jćy-przechodzie przez grunt swoy, do skrapiania swoiey własności.
Gdy taka woda przerzyna czyie dziedzictwo, ten może iey używać w jakimkolwiek sposobie, w mieyscach przerzynanego dziedzictwa, ale z obowiązkiem, aby przy wychodzie z jego gruntu, zwrócił ią do zwyczaynego wybiegu.
645* Jeżeli zachodzą spory między właścicielami, którym te wody użyteczne bydź mogą, Trybunały wydaiąc względem nich wyroki, powinny łączyć interes rolnictwa, z uszanowaniem należącym się własności, i we wszyłlkich przypadkach urządzenia szczególne i mieyscowe, względem biegu i używania wod, zachowywanemi bydź powinny.
646. Każdy właściciel zobowiązać może sąsiada swoiego, do ograniczenia ftykaiących się własności: koszta ograniczenia są wspólne.
647. Każdy właściciel zamknąć może dziedzictwo swoie, oprocz wyiątkow wyrażonych w artykule 682.
648. Właściciel, który chce swoy grunt ogrodzić, utraca prawo do przeefrodow, czyli do wygonow, 1 mieysc na pastwiska obrocjnych, w liosunku ziemi, którą zaymuie wyłącznie (1).
DZIAŁ U.
o Służebno/ciach prawem ustanowionych.
649. Służebności ullanowione prawem, maią u cel użytek publiczny, albo wspólny, alboli też użytek szczególnych osób.
650. Ufłanowienie dla użytku publicznego, lub wspolnego, maią za cel ścieszki wzdłuż brzegów rzek w jakikolwiek sposób spławnych, zrobienie, lub naprawę drog, i innych dziel publicznych, albo wspólnych.
Wszyltko to, co się tycze takiego gatunku służebności, oznaczone ieſt Prawami, albo urządzeniami szczególnemi.
651. Prawo wkłada rożne obowiązki na właścicieli, iednych względem drugich, nie zawisłe od żadney umowy.
652. Część takich obowiązkow iell urządzona przez Prawa Policyi wieyskiey.
Inne ściągaią się do muru i rowu śrzodkowego, do przypadków, w których ma mieysce przeciwny mur, do widoku na własność sąsiada, do ćcieku 2 dachów, ’do prawa grzęchodu*
X. II Tytuł IV.
O D O Z I A^Ł ’i.
w — Ht „Ij
o Srzodkowym murze i rowie. »
653- W miaftach i wsiach, każdy mur służący do oddzielenia budynków aż do mieysca w ktorem się dach iedney firony zaczyna, albo między podtorzem i ogrodami, a nawet między ogrodzeniem w polach, poczytywany ieſt za śrzodkowy, ieżeli nie masz dowodów, lub znaków na przeciwną ſtronę, “
654- Znak ieſt nieśrżodkowości, gdy wierzćft muru iell profty i pod pion w powierzchni swoiey układany z jedney ſtrony, a z drugiey okazuie pochyłość.
Gdy ieszcze z jedney tylko ſtrony są gzymsy, wyftaiące uftępy, wydrążenia przy przyniurowaniu porobione.
W tych przypadkach poczytywany ieſt mur za należący wyłącznie do właściciela firony, z którey są ścieszki, wyftaiące ufiępy i wydrążenia z Kamieni.
655- Naprawy i budowy na nowo śrzodkowych murów, obowiązkiem są tych wszyftkich, którzy do nich maią prawo, i w fiosunku prawa każdego.
656. Jfednakże każdy wspoł-właściciel śrzodkowego muru, może się uwolnić od wspolki dć napraw j nowego pofiawienia, odftępniac prawa śrzodkowości, byleby mur srzodkowy nie utizymywał budynku, który do niego należy.
657. Każdy współ-właściciel może przyfta*wać do śrzodkowego muru, i osadzać w nirri bale i belki, w całey grubości muru, aż do pięćdziesiąt czterech milimetrów (dwóch cali prawie), nie szkodząc prawu sąsiada, które ma na ukrócenie takich belek do połowy grubości mtiru, w przypadku, gdyby sam chciał osadzać bale w temże sarnim mieyscu, albo komin przymurować.
658Każdy współ-właściciel może podnieść mur śrzodkowy, ale powinien sam łożyć koszta na podniesienie; sam utrzyinuie potrzebne naprawy części podniesioney nad wspólne zagrodzenie j i oprocz tego * powinien nagrodzić ciężary w ftosunku podwyższenia, i podług wartości.
659. Jeżeli mur śrzodkowy nie iefl w Zlanie utrzymać podniesienia, żądaiący go podnieść, powinien go przeftawić Całkiem swoim kosztem, i przybywaiąca grubość brana bydź powinna z jego ſtrony.
660. Sąsiad, który się nie przykładał do podniesienia, może iego śrzodkowości nsbydź, płacac połowę kosztów na podniesienie, i połowę wartości gruntu, ieżełi był zaięty na dodatek grubości.
661. Każdy właściciel przyftawiaiący do muru sąsiada, może go zrobić śrzodkowy in, w całości, albo w części, wracaiąc właścicielowi muru połowę iego wartości, albo połowę wartości
Xi(ga II. 1 2 178 X II. Tytuł IV.
części, którą chce mieć śrzodkową, i połowę wartości gruntu, na którym mur ieſt poftawiony.
GGa. Jeden z sąsiadów nie może robić żadnego wydrążenia w śrzodkowym murze, ani przy niin Itawiae lub opierać żadnego dzieła, bez zezwolenia drugiego sąsiada; albo gdyby ten odmowił, bez poprzedniczego ułożenia przez biegłych potrzebnych śrzodków, aby nowe dzieło nie było szkodliwe prawom drugiego.
663. Każdy może przymusić sąsiada swego w miaftach i przedmieściach, aby się przyłożył do poftawienia i naprawy zamknięcia, czyniącego przedział ich domow, podwórza, ogrodow w tychże mialiach i przedmieściach; wysokość zamknięcia oznaczona będzie podług przepisów szczególnych, ftałych i uznanych zwyczaiow; a gdyby takich przepisów i zwyczaiów nie było, każdy mur oddzielaiący sąsiadów, któryby był llawiany albo naprawiany w przyszłości, powinien mieć przynaymniey trzydzieści i dwa decymetry-dziesięć lióp) wysokości, obeymuiąc i gzyms wierzchni, w miaftach pięćdziesiąt tysięcy dusz maiących, i więcey; a dwadzieścia sześć decymetrów, (ośm ftóp), w miaftach innych.
664. Gdy różne piętra iednego domu należą do różnych właścicieli, ieżeli tytuły własności nie urządzaią sposobu czynienia napraw, i poftawienia jnanowo, powinny te bydź wykonywane podług naftępuiących przepisów:
Koszta na mury główne i na dach; podeyftniią wszyscy właściciele razem, każdy w ftosunkii wartości piętra, które do niego należy.
^Właściciel każdego piętra sam daie podłogę; po którey chodzi.
(©Właściciel pierwszego piętra daie schody, które do iego piętra prowadza: właściciel długiego piętra daie schody do hiego od pierwszego piętra j i tak naftępnie.
If66 5. Gdy się przeftawia na nowo mur śrzodkowy, albo dom, służebności i czynne i bierne utrzymuią się względem nowego muru lub domuj ale nigdy bydź nie mogą powiększane, i byleby przeftawienie naftąpiło przed nabyciem przedawnienia. < %S 666. Każdy rów między dwoma dziedzictwami poczytnie się za śrzodkowy, ieżeli na przeciwną fliohę hie masz dowodów na piśmie; albo znaków.
Gdy ziemia z rowu wyrzucana będzie hsł. iednę tylko llronę rowu; ieſt té znak nieśrzodkowości iego;
t/668ltów taki poczytuiet się za należący do tego właściciela wyłącznie, nai którego lironie wyrzuty ziemi znayduią się.
669. Rów śrzodkowy wspólnym kosztem utrzy mywany bydź powinien. ^.670. Każdy płot, który oddziela dziedzictwa; poczytywany ieſt za śrzodkowy, chybaby iednć tylko dziedzictwo ogrodzenia potrzebowało; albo)
i a*
J80 X. II: Tytuł IV.
ieżeliby na flronę przeciwną doftateczne zachodziły dowody na piśmie lub posiadanie.
Drzew wysoko rosnących nie wolno zasadzać, iak tylko w odległości przepisaney urządzeniami szczegolneni, rzeczywiście utrzymywanemi, albo podług zwyczaiow ciągłych i uznanych;. a gdyby takich urządzeń i zwyczaiow nie było, to w odległości na dwa metry od linii oddzielaiącey dwa dziedzictwa, co do drzew wysoko rosnących, a w odległości połowy metru, co do drzew innych, i żywych płotow.
f. 673. Może sąsiad wymagać, aby wykorzeniono drzewa i płoty, które bjiżey sadzone były, i^Na czyię własność zachodzą gałęzie drzew sąsiada, ten może wymagać, aby ie sąsiad obciął.
A ieżeli wychodzą korzenie, to ie sam wyciąć może.
Drzewa w śrzodkowym płocie będąc«v, śrzodkowe są tak, iak i płoty, i każdy z dwóch właścicieli może wymagać, aby ściętemi były.
ODDZIAŁ II.
o Odległości i dziełach pośrzcdnich, wyma ganych do pewnych budowli.
. > S\
674. Kto chce kopać ftudnią, albo dół dla odchodów, przy murze śrzodkowym, albo nie-
śrzodkowym’; kto chce tam ftawiać komin, ia. kieżkolwiek ognisko, kuźnią, piec;
Przyftawić ftayrtią;
Albo oprzeć o taki mur skład soli, lub innych rzeczy żrących;
Obowiązany iełt zachować odległość przepisaną przez urządzenia i zwyczaie szczególne, względem takich przedmiotów, albo poczynić dzieła przepisane przez też same urządzenia i zwyczaie,. aby uniknął uszkodzenia sąsiadai
- v
ODDZIAŁ III.
o Widokach na własność sąsiada.
675. Jeden sąsiad bez pozwolenia drugiego> nie może w śrzodkowym murze robić żadnego okna, albo otworu w jakimkolwiek bądź sposobie, choćby nawet w śkła tak osadzone, iżby się nie otwierały. ,
676. Właścicieł muru nieśrzodkowego, przyłączonego bezpośrzednie do dziedzictwa cudzego-, może zrobić w murze otwor dla widoku, łub okna z kratą żelazną, i z osadą śkieł, która się nie otwiera.
Okna takie opatrzone bydź powinny kratą żelazną, w którey otwory miętbędą ieden decymetr (około trzech cali i ośmiu liniy ) uaywi^cey, i oiad^ okia, która sig nie otwiera.
677. Te okna i otwory nie mogą* bydź piżey, iak na dwadzieścia sześć decymetrów, (ośm ftóp) nąd podłogę, albo dno pokoiu, który ma bydź obiaśniony, ieżeli na samym dole, a niżey, iak na dziewiętnaście decymetrów (sześć ftóp) nad podłogę, ieżeli na którenikojwiek wyższe m
piętrze.
678Nie można mieć widoków proftjtph, okien do patrzenia, galeęyy, i innych podobnych wyftępów na sąsiedzkie dziedzictwo, zamknięte, lub nie zamknięte, ieżeli pdległość muru, w którym takie widoki są rpbione, od rzeczonego dziedzictwa’ nie wynosi dziewiętnaście decymetrów, (sześć ftóp).
Gyg. Nie można mieć na takież dziedzictwo widoku z boku, lub ukośnie, ieżeli nie masz odległości sześć decymetrów, (dwie ftopy).
»
680. Odległości, o których mowa w popoprzedzaiących dwóch artykułach, rachuią się pd zewnętrzndy powierzchni inuru, w którym robi się otwór; a ieżeli ieſt galerya, lub iakiżkolwiek wyftęp, to od oftatniey zewnętrznej ich linii, aż do linii oddziału dwóch własności.
Oddział IV.
o Ścieku z dachów.
$81. Każdy właściciel tak powinien zakła^ dachy, aby deszczowe z nich wody, sply* wały na iego ziemię, albo na drogę publiczną, a nigdy dawać nie może ścieku wód takich na grunt sąsiada swoiego.
ODDZIAŁ V.
o Prawie przechodu.
682. Właściciel, którego grunta tak są zamknięte, że nie masz żadnego z nich wyjścia na drogę publiczną, może wymagać przechodu przfez grunta sąsiadów swoich, dla użytkowania z dziedzictwa swoiego, ale pod ftbowiązkiem wynagroilzenia ftosownego do szkody, którą przez to sprawić może.
683. Przechód ułożony bydż powinien porządnie z tey ſtrony, z którey naykrótsze ieſt pr/erznięcie od gruntu zamkniętego, do drogi publiczney.
684’ Jednakże oznaczony bydż powinien w mieyscu naymniey podległem uszkodzeniu tego, na czyim gruncie ieſt dozwolony.
685Sprawa o wynagrodzenie na przypadek przewidziany w artykule 682. podlega prawu przedawnienia; i przechód powinien bydż utrzymywany na dal, chociażby sprawa o wynagrodzenie przyiętą bydż nie mogła.
X\ri. Tytuł ir,
D Z I A Ł UL,
p Słuźebnościach ufianowionych prze* ęzyn człowieka.
ODDZIAŁ Ł.
q Róinych gatunkach służebności, które mogą » ustanowione na dobrach.
C86. Wolno iefl właścicielom uftanowić n* ich własnościach, i na zysk ich własności takie służebności, iakie im zdawać się będą, byleby iednak uftanowione służebności, nakładanemi nie fcyły na osobę, albo dla zysku osoby, ale tylko pa grunt, i dla gruntu; i byleby takie służebności nie sprzeciwiały się w niczem porządkowi pu-. blicznemu.
Użycie i rozciągłość służebności tak uftanowionych, urządza się podług tytułu, który ie ufianawia; a gdyby takiego tytułu nie było, to według naftępuiących prawideł.
687. Uftanowione są służebności, albo dla użytku budynków, albo dla użytku gruntów ziemi.
Służebności pierwszego gatunku, nazywaią się mieyskie, czyli to budynki, którym się należą, położone są w mieście, lub we wsi.
Służebności drugiego gatunku, nazywaią się fieyskie.
588 Służebności są albć ciągłe, albo przerywane. Ciągłe służebności są te, których ulżycie ieſt lub bydź może ciągłe, choć nie potrz3ba, aby człowiek przykładał się do nich rzeczywiście; takieun są zbiegi w/>d, ścieki, widoki, i i inne tego gatimku.
Przerywane służebności są te, do któtych potrzeba rzeczywillego przyłożenia się człowieka, aby były wykonywane; takiemi są prawa przechodu, brania wody, paftwiska, i inne tym podobne.
G89. Służebności są widoczne, albo niewidoczne.
Służebności widocne są te, które się same okazuią przez zewnętrzne dzieła, iako to, brama, okno, kanał.
Niewidoczne służebności są te, które nie maią znaku zewnętrznego ich bytu, iak naprzykład, zabronienie nie budowania na gruncie, albo budowania tylko do oznaczoney wysokości.
ODDZIAŁ II,.
Jak się ustęjiawiaią służebności.,
<~
6 g o. Służebności ciągłe i widoczne, nabywanemi bywaią pr?ez tytuł, albo przez trzydzieſtoletnie posiadanie.
691. Służebności ciągłe niewidoczne, i słu^ zebności przerywane widoczne, lub niewidoczne* uftanawiaią się tylko na mocy tytułu..
X. II. Tytuł IV.
Posiadanie nawet od niepamiętnych czasów nie ieſt doftatfeczne do ich uftanowienia, iednakJte nie można wzruszać teraz służebności lak iey natury, nabytych przez posiadanie w kraiach, w których tym sposobem na bytem i bydż mogły.
692. Wyznaczenie oyca familii, waży tyle co tytuł względem służebności ciągłych i widocznych.
693. Wtenczas tylko wyznaczenie ieſt oyca familii, gdy dowiedziono, że dwa grunta rozdzielone rzeczywiście, należały do tegoż samego właściciela, i on do tego ftanu rzeczy przyprowadził, którego służebuość wypływa.
694. Jeżeli właściciel dwóch dziedzictw, między któremi ieſt znak widoczny służebności, tak rozrządza iednem z tych dziedzictw, że kontrakt
nie zamyka żadney umowy ścingaiacey się do służebności, ta utrzymywać się będzie nadal czynnie, albo biernie, na zysk gruntu alienowanego, albo na gruncie alienowanym.
6g5« Stanowczy tytuł służebności względem takich, które się nie nabywaią prawem przedawnienia, nie może bydż zafląpionym, tylko przez tytuł uznania służebności, i pochodzący od właściciela gruntu służebności poddanego.
696. Gdy się uflanawia sh&ebność, tem sajmem mniemać należy, że wszyftko to dozwolone, ęokolwiek potrzebne do iey używania.
I tak służebność brania wody ze studni cudzey, pociąga koniecznie za sobą prawo przeęhodu.
ODDZIAŁ III.
o, Prawach właściciela gruntu x któremu, należy się służebność.
697. Maiacy należytość służebności, ma prawo wszelkie d^fela przedsiębrać potrzebne do używania służebności i iey zachowania.
698. Powinien sam podeymować koszta na takie dzieła, a nie właściciel (ginnlu poddanego służebności, chybaby tytuł ultanawiaiący służebność inaczey okazywał.
699. W takim nawet przypadku, gdy właściciel gruntu poddanego służebności, obowiązany ieſt przez tytuł łożyć koszta na dzieła potrzebne dla używania i zachowania służebności, może uwolnić się od takiego obowiązku, odllępuiąc gruntu poddanego służebności, właścicielowi gruntu, do którego służebność na eży.
700. Jeżeli podzielone będzie dziedzictwo, dla którego służebność ultanowiona była, ta pozoftaie dla każdey części, ale pod tym warunkiem, żeby przez to ltan gruntu służbowego nie ponosił uciążenia. v
Tak naprzyklad: ieżeli idzie o prawo przechodu, wszyscy współ-właściciele przez toż sarno miey?. sęe używać tego prawa powinni.
701. Właściciel gruntu służbowego nic takiego czynić nie może, cokolwiekby zmierzało do zmnieyszenia używania służebności, i robiło go nie lak wygodnem.
I tak nie może odmienić ftanu mieysc, ani przenosić używania służebności na inne mieysce, różniące się od tego, na którem pierwiaiikowo służebność uflanowiona była.
Jednakże, gdyby to uilanowienie pierwiaftkowe Itawało się bardziey uciążaiącem właściciela gruntu służbowego, albo mu przeszkadzało do czynienia zyskownych napraw/może ofiarować właścicielowi drugiego gruntu inne mieysce, równie wygodne do używania praw iemu służących, i ten przychylenia się swego odmówić nie może.
702. Także maiący prawo służebności, nie może go używać, tylko podług swego tytułu; żadnych odmian czynić nie może, ani w gruncie służbowym, ani w gruncie maiącym prawo służebności, któreby powiększały ciężar gruntu słu» ibowego.
ODDZIAŁ Jakimsposobem sluiebnos’ci giną..
703. Uftaią służebności, skoro rzeczy znayiduią się w takim lianie, że ich iui używać nie można.
Go^. Ożywiaią się na nowo, ieżeli rzeczy przywracaią się na nowo do tego ftopnia, że ich można używać, byleby iuż nie upłynął przeciąg czasu dollateczny do mniemania, że wygasła służebność, podług tego, co ieſt powiedziane w arkule 707.
705. Ginie każda służebność, gdy i grunt służbowy, i maiący służebność, zjednoczone są w jedney ręce.
j *
706. Ginie służebność przez trzydzieſtoletuia iey nieużywanie.
707. Czas trzydzieſtoletni zaczyna swoy bieg podług różnych gatunkówjsłużebności, a boj >d dnia w którym udało używanie służebności, ieżeli idzie o służebności przerywane; albo od dnia, w którym uczyniony był akt przeciwny służebności, gdy idzie o służebności ciągłe.
708Sposob używania służebności równie przedawuieniu podlega, iak sama służebność, i takim samym trybem.
709. Jeżeli dziedzictwo, dla którego służebność nftanowiona, należy do kilku, prawem niepodzielności, używanie przez iednego z nich, przeszkadza przedawnieniu względem wszyftkich.
710; Jeżeli pomiędzy współ-właścicielami znayduie się ieden, przeciw któremu przedawnień nie nie może mieć biegu, iako małoletni, zachowa on prawo dla wszyli kich innych.
[lj Mieysca na pastwiska obracane, yeine pature, <ą to w rzeczy S2iney pastwiska, podług wyobrażenia iakie zwykliśmy w gospodarstwie uicyskm do tego wy. razu przywiązywać i są to mieysca, na których się nie sicie, ani się z nich zbiera; na takich zwykle słu^flchność paszcnia uscanawiana bywaPastwisk“ w ogól^ ności znaczy paszą i posiłek bydła: może Gospodąrż paść zwierzęta na łąkach me skoszonych, nawet na polu, z którego zboża nie zebrał.
KONIEC XIĘGI DAUOIIY., XIEGA TRZECIA.
4U
o Różnych sposobach, przez które nabywa
sie własność. *
URZĄDZENIA OGOLNE.
71z Własność dóbr nabywa się i przenosi, przez spadek, przez darowiznę między żyiącemi, albo teltamentową, i przez skutek zobowiązań.
712. Własność także nabywa się przez przybycie albo wcielenie, i przez przedawnienie.
713. Dobra nie maiące pana, należą do narodu.
714. Są rzeczy, które nie należą do nikogo, i których użycie wspólne ieſt wszyftkim.
Sposób ich używania, urządzaią prawa policyi.
715. Możność polowania lub łowienia ryb, urządzana ieſt równie prawami szczególnemi.
716. Własość skarbu należy do tego, który go znayduie w gruncie’ swoim: ieżeli skarb znalem aiony ieſt w cudzym grunci#? w połowie należy do tego który go odkrył, W drugiey połowie dd właściciela gruntu.
Skarbem ieſt każda rzecz, ukryta albo zakopana, do którey nikt okazać nie może prawa własności, i która“ przez sam skutek losu od-« krytą była.
717. Trawa do rzeczy wtzuconych w morze, do przedmiotów przez morze wyrzuconych, iakieykolwiek mogą bydź natury, do roślin i ziół rosnących na brzegach morza, urządzone są także uftawaini szczególuemi.
Toż samo także służy co do rzeczy zgubionych, których nie iefl: znany właściciel.
TYTUŁ L
o Spadkach, DZIAŁ L
Otworzeniu spadków, i przeniesieniu posiadania na dziedziców.
— ~ * t*’ ~ 1 k
7180twieraią się spadki przez śmierć naturalną, i przez śmierć cywilną.
7ig. Otworzony iefl spadek przez śmierć cywilną od momentu, w którym ta śmierć naftąpi» podług urządzeń Oddziału ago w Działe II. Tytułu o Używaniu i utracie praw cywilnych.
t
720 Jeź<li kilka osób, które względnie należały do spadku iedna po di ugiey, zginęły przez ieden przypadek, a nie można rozpo* znać, która wprzód zginęła,, mniemanie przeżycia oznaczone ieſt przez okoliczności zdarzenia; a gdyby tych nie było, przez moc wieku albo płci.
7a 1. Jeżeli mieli mniey nid lat piętnaście, którzy zginęli razem, domniemanie iefl;, że ftarw.y wiekiem przeżył.
Jeżeli mieli więcey nad lat sześćdziesiąt, iefl mniemanie, że młodszy przeżył.
Jeżeli ledni mieli mniey nad lat piętnaście, a drudzy więcey nad sześćdziesiąt, ieſt mniemanie, że pierwsi przeżyli.
722. Jeżeli ze zginionyeh razem mieli dopełnionych lat piętnaście, a mniey niż sześćdziesiąt, mniemanie iest, że mężczyzna przeżył, gdy zachodzi równość wieku albo gdy zachodząca różnica iednego roku nie przenosi.
Jeż’ li teyże samey płci byli, mniemanie przeżycia d ną^e otwarcie spadku, powinno bydż przypuszczone podług porządku natury: i tak młodsza osoba poczytuie się, że przeżyła llarszą.
723 Prawo urządza porządek spadku między dziedaicami prawemi: gdyby takich nie było, to dobra przechodzą do dzieci naturalnych; potym do małżonka, który przeżył, a gdyby*i te«o nie było, to do nnrodu.
Xięga III. 13
724 Prawi dziędzice obeymuią przez sam skutek prawa swego, dobra, prawa, i wszelakie sprawy umarłego, z obowiązkiem zaspokoienia wszelkich ci£ż«rów spadku: naturalne dzieci, małżonek który przeżył, i naród powinni wyrobić, aby przez sąd wprowadzeni byli w posiadanie, podług form, które oznaczone będą.
DZIAŁ II.
o Przymiotach potrzebnych do obiecię spadku
715. Aby brać spadek, potrzeba mieć byt w chwili otwarcia spadku.
A zatem niezdatnemi są do obięcia spadku: sod. Kto poczęty nie ic-IL are. Dziecię urodzone, które żyć nie może. gezę. Kto cywilnie umarł
726. Cudzoziemiec nic ieſt przypuszczony do brania spadku dóbr, które krewny iego cudzoziemiec lub Francuz posiada w kraiu Psńftwa, tylko w przypadkach, i podług %posobu, przez iaki Francuz bierze spadek po swoim krewnym posiadaiącym dobra w kraiu tegoż cudzoziemca, ftosownie do urządzeń artyk. 11 w Tytule o Używaniu i utracie praw cywilnych.
727. INfiegodnemi są do brania spadku, i iako tacy wyłączeoi są od spadków:.
Jod. Ktoby był skazany, że zadał, albo usiłował zidać śmierć nieboszczykowi;
zre. Kto przeciw umarłemu zanosił skargę główną, uznaną za potwarz;
o Spadkach, ig5
jete. Dz’edzi^ pełnoletni, który uwiadomiony o zabóyltwie umarłego, nie zaniósł o to skargi do sądu.
7^3Uchybienie takiego zaskarżenia nie szkodzi wfijgpaym i zst£[»nyBł zabóycy, ani iego powinowatym w takiniże llopniu, ani mężowi lub żonie, ani iego braciom. lub sioItrona, ani iego ſtryiom. wuioin, ciotkom, ani iego synowcom, sjnowicom, sioftrzeńcom i siolłrzenicom.
629. Dziedzic wydarzony od spadku z przyczyny niegodnośri, obowiązany ieſt oddać pożytki i przychody, których używał od otwarcia spadku.
730. Dzieci niegodnego, biorące spadek prawem własnem, i bez pomocy zaftępltwa, nie są wyłączonenii dla winy oyca; ale ten w żadnym przypadku dopominać się nie może ubywania przychodów, na dobrach takiego spadku. którego używania pozwala prawo oycoin i matkom na dobrach ich dzieci (1).
DZIAŁ III.
o Różnych porządkach spadku. OD dział. I.
Urządzenia ogólne.
731. Spadki przechodzą d.o.dzieci i zstępnych umarłego, do iego wftępnych, do iego krewnych pobocznych, w |;orządku 1 podług prawideł niżey oznaczonych.
igG X. Z. Tytuł I.
732. Prawo dla urządzenia spadku, nie rważa ani natury, ani początku dóbr.
733. Każdy spadek idący na wftępnych, lub krewnych pobocznych, podziela się ti« dwie części równe, iednę dla krewnych 1 nii oycowskiey, drugą dla krewnych linii uiacierzyłley.
Krewni przyroilni, czy z oyca, czyli z matki, nie są wyłączeni przez rodzonych, ale biorą część tylko w swoiey\ linii, z zachowaniem tego, co będzie rzeczono w artykule 752. Rodzeńftwo bierze część w obudwóch lianach.
W ten czas tylko iest przej ście z jedney linii do drugiey, skoro s:ę nie znayduie żaden wftępny, ani krewny poboczny w jedney z dwóch „ linii.
734* zrobieniu takiego pierwszego podziału między dwie Iiniie, oyczyftą i macierzyftą, nie naftępuie więcey podziałów między różnemi gałęziami; ale połowa przjpadaiąca na każdą liniią, nsleży do dziedzica, albo dziedziców naybliższych w Ropniach, oprócz przypadku zastępstwa, iako powie się niżey.
735. Bliskość pokrewieńftwa. uftanawia się przez liczbę rodzeń; każde rodzeuie nazywa się stopniem.
756. Naftępftwo łtopni składa liniią; nafiępRwo ftopni między osobami, które iedne od drpgieli pochodzą, iest liniią prostą; naiiępftwo łtopni między osobami nie pochodząceuii
jedna od drugiey, ale od iedney osoby, iako wspólnego początku, ieſt liniią poboczną.
Podziela się lmiia profla, na liniią proftą zstępującą i wstępuiącą.
Pierwsza łączy początek ze wszyftkimi, którzy od niego pochodzą; druga łączy osobę z temi, od których ona pochodzi.
757. W linii proftey rachuie się tyle ftopni, ile i cii rodzeń między osobami: i tak syn ieſt w pierwszym ftopniu względem nyca; wnuk w drugim; i nawzajem oyciec i dziad względem syna 1 wnuka.
738W linii poboczn^y rachuią się ftopnie przez rodzenia, od iednego z krewnych do pierwszego początku wspólnego, nie obeymuiąę tegoż początku czyli szczepu, i od niego do drugiego krewnego.,
A tak dway bracia są w drugim ftopniu; wuy, ſtryy i synowiec, sioftrzeniec lub siofłrzenica w trzecim; rodzeńftwo łlryierzne, wuieczne, cioteczne w czwartym, i tak naftępnie.
Oddział II.
o Zastępstwie.
739. Zastępstwo ieſt zmyślenie prawa, przez którego skutek zastępcy wchodzą w mieysce, ftopień i w prawa osoby, którą zastępują.
74<> Zastępstwo idzie nieskończenie w linii proftey zstępuiącey.
198 X. 3. Tytuł z
i
Przypuszczone iest we wszystkich przypadkach, bądź dla dzieci umarłego, upływających wspólnie ze zstępmnni dziecięcia, które wprzód umarło, bądź g’!y wszystkie eer umarłego przed nim icszize umarły, a zstępni rzeczonych dzie> i znayduią się między sobą w Ropniach równych lub nierównych.
y4Zaftępstwo nie ma micysca dla wltępnych, naybliższy w każdey ze dwóch-linii, wyłącza zawsze bardziey oddalonych.
y43W linii poboczncy prz) ięte ieſt zafiępftwo dla dzieci i zstępnych braci, albo siolir umarłego, bądź gdy przychodzą do spadku wspólnie ze llryiami, wujami, lub ciotk’ mi, bądź’ gdy wsnsry bracia i sioftiy umarłego pomarli pierwey, spadek przechodzi do ich zstępnych w Ropniach równyęh, albo nierównych.
743. We wszyftkich przypadkach, w których zaftępftwo ieſt przyjęte odbywa się podział przez pnie czyli szczepy: ieżeli tenże sam szczep kilka gal(;żi wydał, podział naftępuie także przez szczepy w każdey gałęzi, > członki iedrieyże gałęzi dzielą się między sobą podług głów.
744, Nie można zaftępować osób żyjących, ale te tylko, które umarły naturalnie, lub cywilnie.
Można zaftąpić osobę, po kfórey do spadku zrzeczenie się uc/ynione było.
o Sp odkach.
« ODDZIAŁ III.
o Spadkach idących dla zstępnych.
7/1.5 Dzieci, albo ich zstępni, biorą spadek po oycu swoiin i matce, dziadach, baliach i innych wftępnych, bez różnicy płci albo pierworództwa, i nawet bez względu na pochodzenie z różnych malżeńli.w.
liiorą spadek w równych częściach, i podług głów, gdy są wszyscy w pierwszym ftópniu, i wezwani prawem własnej; biorą podług pnia, skoro idą wszyscy, lub w części prawem zastępftwa.
ODDZIAŁ IV.
o Spadkach idących na wstępnych
7 Jeżeli umarły nie zoftawił ani potoinftwa, ani brnta, sni siofiry, ani ich zstępnych, spadek podziela się przez połowy na wstępnych z linii oyczyltey, i z linii macierzyftey.
WftępDy, który ieſt w naybliższym ftopniu, bierze połowę przywiązaną do iego linii, z wyłączeniem wszyftkich innych.
Wftępni w tynrże samym ftopniu, biorą.podlug głów.
199
7.^7. Wftępni biorą spadek, z wyłączeniom wszyftkich innych, tych rzeczy które dali dzieciom swoim, albo zstępnym, umzrłym bez potomstwa, s<oro rzeczy dane znayduią się w spadku w naturze,
Jeżeli;.przedmioty tskie alienowanemi b\ły, biorą wftępni n^Ieżucą się ieszcze za nie wartość:’bi >rij takie spadek sprawy o zwrócehie rzeezy, iaką mógł mieć obdarowany.
748Gdy przeżył oyriec i matka osobę umarlą bez potomfiwa, ioieli ta osoba zostawiła braci, sioflry, albo ich zstępnych, spadek podziela się na dwie części równe, którego polowa tyłko idzie na oyca i matkę, ktonj między siebie równo pudzielaią.
Druga połowa nsleży do braci, siofir, albo ich stępnych, podług tego, iak wyłożone będzie w oddziale piątym ninieyszego działu.
749. W przypadku, gdy osoba umarła bez potouiftwa, zolUwia braci, siolłry, albo ich zstępnych, ieżch.ovciec all>o matka umarli pierwey, część któraby przypadała na oyca lub matkę umaiłego. podług poprzedzaiąre^o artykułu, łączy się do połowy przypadająey braciom i siollrom. albo ich zastępcom, podług tego, co wyłożone będzie w oddziale piątym ninieyszego działu.
ODDZIAŁ v.
o Spadkach krewnych pobocznych.
750. W przypadku, gdy oyciec i matka osoby umariey bez potom/twa, umaili pierwey, bracia iey i siofiry, albo ich zstępni, wzywani są do spadku, z wyłączeniem wstępnych i innych krewnych pobocznych.
Biorą spadek, albo prawem własnćm, albo przez zastępllwo, podług tego, co iest urządzone w oddziale drugim ninieyszego działu.
751. Jeżeli oyciec i matka przeżyli osobę umarłą bezpotomnie, bracia iey, siollry, albo ieh zaltępry, połowę tylko biorą spadku. Jeżeli przeżył oyciec t)Iko albo matka, to biorą trzy czwarte części.
752. Podzisł połowy, albo trzech Czwartych części, przypadających n* br»ci, albo siostry, podług wyrażeń artykułu popr-cdzaiflcego, odbywa się mię Iz) niemi w równych częściach, ieżeli są wszyscy z jednego łoża; a ieżeli »ą z różnego ł>>£ft, to się dziele podział przez połowę 11.jędzy d»ie łunie, oyczystą i macierzy stą, umarły o; rodzeń!) wo bierze rzęść w obudwć h liniiach, a przyrodni z ojca lub z matki, każdy w swoiey linii tylko; ieżeli bracia lub siollry z jedney tjlko są strońly, biorą całość z wyłączeniem wszelkich innych krewnych drugiey linii.
7<JV Gdyby niebyło braci lub sióstr, albo ich zstępny! h, i gdyby nie było wstępnych z jedney lub z drugiey linii, spadek przechodzi w połowie do wstępnych pozuliałych przy życiu, a w drugiey połowie do naybliższych krewnych drugi*?y linii.
Jeżeli ieſt zbieg krewDych pobocznyłh w tymże samym ftopniu, dzielą się podług płów.
754przypadku artykułu poprzeó?ł.’ąćego, oyciec albo matka pozołlała przy życiii, ma używanie przychodów trzeciey części dóbr, do.których własności nie bierze spadku.
7/55! Krewni dalsi nad dwunafly stopień, spadku nie biorą.
Gdyby nie było krewnych do brinia spadku w jedney linii, krewDi z drugiey linii biorą wszyfiko.
DZIAŁ IV.
o Spadkach ni’eporządkowych.
1
ODDZIAŁ I,
H / ’ “ *
o Prawach dzieci naturalnych, na dohraah
oyca ich lub watki, i o spadku po dzie~ dach naturalnych umarłych bez potomstwa.
756. Dzieci naturalne nie są dziedzicami: prawo w ten czas tylko dozwala im praw na dobrach umarłego oyca ich lub matki, gdy są prawnie uznane: żadnego im prawa nie daie ua dobrach krewnych oyca ich, lub matki.
757. JJrawo dziecięcia naturalnego na maiątku oyca iego lub matki umarłych, urządzone ieſt podług tego, co następuie:
Jeżeli oyriec albo matka zoltawili zstępnych prawych, takie prawo rachuie się w trzeciey części, części dziedziczney, którąby miało dziecię naturalne, gdyby było prawe; a w połowie gdy oyciec albo matka nie zostawiaią zstępnych, lecz wstępnych tylko, lub braci, albo sioftry; w trzech zaś czwartych częściach, gdy oyciec albo matką nie zoftawiaią ani zstępnych, — oni wstępnych, ani braci, ani siollr.
7* 8Dziecię naturalne ma prawo do całości <!óbr, skoro oyciec iego albo matka, nie zoftawia krewnych w It ipniu zdatnym do brania spadku.
759. W przypadku poprzrdzaiąrey śmierci dziecięcia naturalnego, dzieci iego albo zstępni mogą upominać się o prawa oznaczone artykułami poprzedzaiacemi-
760. Naturalne dziecię, albo iego zstępni obowiązani sa rachować na rześć, i.*tka ini
6 w — S> ’
z prawa przypada, wszyfiko to. co odebrali od oyca albo matki, po których spadek iest otwarty, i cokolwiekby poddane było p owrotowi, według prawideł ustanowiocych w Oddziale drugim, Działu VI, niniejszego Tytułu.
761. Zabronione im iest wszelkie dopominanie się, skoro odebrali za życia oyca ich lub matki, połowę tego, co im ieſt przyznane artykułami poprzedzaiącemi, z wyraźnem oświadczeniem z ſtrony oyca ich lub matki, że iest ich zamiarem porfoftawić nM-ur&lne dziecię przy części, którą mu naznaczyli.
W przypadku, gdyby ta część mnieysza była od polowy tego, coby się należało naturalnemu dziecięciu, może dziecię dopominać
X. 3. 7ytui 1.
się tylko o dodatek potrzebny do całkowitego uzupełnienia połowy.
762. Urządzenia artvkułu 757 i 758, me służą dzieci >m z cudzołoztwa lub kazirodztwa.
Prawo alimenta im tylko dozwala.
763. Alimenta takie urządzone są według możności oyca lub matki, i liczby oraz iakoaci prawych dziedziców.
764. Skoro oyciec albo matka dziecięcia z cudzołoztwa lub kad/irodztwa „ nauczyli go sziuki mechaniczney, albo iedno z nich za życia swego wy znaczyło mu alimenta, dziei ię nie może się niczego dopominać z ich spadku.
765. Spadek po dziecięciu naturalnem, które bezpotomnie umarło przechodzi do oyca albo matki, który lub która go uznała; albo w połowie do obudwóuh, ieżeli go uzuali, i iedno i drugie.
766. W przypadku poprzedniczey śmierci oyca i matki naturalnego dziecięcia, dobra które od nich odebrało, przechodzą do braci i siołlr prawych, ieżeli się wśrzód spadku znayduią w naturze: sprawy o zwrócenie rzeczy, ieżeli to wypada, albo wartość tych dóbr alienowanych, ieżeli się ieszcze należy, wracaią się równie do braci i sioflr prawych. Wszelkie inne dobra przechodzą do braci i sioftr naturalnych, albo do ich zstępnych.
\
ODDZIAŁ IR.
o Prawach pozostałego przy życiu współ’ małżonka i Narodu.
767. Skoro umarły nie zofiawia ani krewnych w [topniu spadkowo.ści, ani d/ieci naturalnych, dobYa spadku należą do pozoftałego pr’y ży <u małżonka, który się nie rozwiódł.
768 Gdyby niebyło msł/onka pozoftałego przy życiu-, spadek należy do Narodu.
769. Poziftały przy życiu małżonek, i adminiftraeya dóbr narodowych, którzy roszczą prawo do spadku, obowiązani są poitarać się o przyłożenie pieczęci, i sporządzenie inwentarza w formach przepisanych na przyymowanie spadku, z d o brodzi eystwem inwentarza.
770. Powinni wymagać wprowadzenia siebie w posiadanie od Trybunału pierwszey ioftancyi obrębu, w którym otworzony, ieſt spadek. Trybunał nie może nic llanowić na takie wymaganie, póki nie poprzedzą troiste doniesienia i zawieszenia uwiadomień w formach zwyczaynych, i póki wysłuchany nie będzie Piokurator Cesarski.
771. Pozoftały przy życiu małżonek, obowiązany ieſt nadto obrócić na zysk ruchomości, albo doftateczne dać zaręczenie zabezpieczaiące powrócenie ich w całości, na przypadek, gdyby się ftawili dziedzice po umerłym, w przeciągu trzech lat: po uplynieniu czasu tego, znf>si się zaręczenie.
77S. Fozoltały przy życiu małżonek, albo adniiniftracya tlóbr narodowych, którzyby nie dopełnili formalności względem njch przepisanych, mogą bydż skazani na wynagrodzenie szkód wszelakich dziedzicom, g’l)by się ci stawili..
Urządzenia artykułów 769, 770, 771, i 772, wspólne są t^zieciom naturalnym, przywołanym w braku krewnych.
DZIAŁ, V.
o Przyięćiu i odstąpieniu spadków.
ODDZIAŁ I, o Przyięciu.
774. Spadek przyięty bydż może poprostu, bezwarunkowo, albo z d o b r o d ziey s t w em inwentarza.
775. Nikt obowiązany nie iest przyymować spadek., który na niego przechodzi.
77G. Mężatki nie mogą przyymować ważnie spadku, bez upoważnienia na to od ich mężów, ałbo od sądu, itosownie do urządzeń Działu VI. w Tytule o Małżeństwie.
Spadki przychoodzące na małoletnich, albo bezwłasnowolnych, nie mogą bydż ważnie przyietemi, tylko według urządzeń Tytułu o Malolptnościy Opiece i Usamowohiieniu,,
777. Skutek, przyięcia cofa się do dnia otwarria spadku.
773. frzyięcie może bydź wyraźne, lub niewyraźne: wyraźne iest, gdy się przyymuie ty tuMub przymiot dziedzica, w akcie urzędowym, albn prywatnym; iest niewyraźne, gdy dziedzic taki akt czyni, który okazuie konieczny domysł, że ma zamiar przyięcia, i któregoby nie miał prawa uczynić, tylko iako dziedzic.
Akta samego iedynie zachowania dozoru, adminiftracj i tymczasowey, nie sąaktami przyięcia dziedzictwa, ieżeli przyięty nie był tytuł lub przymiot dziedzica.
Darowizna, przedaż, albo przeniesienie, które czyni ieden ze współ-dziedzicć w praw swoich spadkowych, bądź dla obcey osoby, bądź dla wszystkich współ-dziedziców, bądź dla niektórych z nich, pociąga za soba z jego ſtrony przyięcie spadku.
Toż samo także służy* iod. Co do zrzeczenia się nawet dobroczynnego, które czyni ieden z dziedziców na zysk iednego, lub kilku ze wspól-dziedziców swoich.
are. Co do zrzeczenia się, które czyni nawet dli zysku wszyftkich współ-dziedziców bez różnicy, skoro odbiera wartość zrzeczenia się swoiego.
78’. Gdy osoba otrzymuiąra spadek, umafła, nie uczyniwszy zrzeczenia się, all.o nie przylawszy spadku, wyraźnie lub nicw\ raźoie; dziedzice po niey mogą przy iąć spadek, albo go odfiąpić, prawem wtasnem.
Jeżeli nie masz zgody między dziedzicami do przyięcia, albo odliąpienia spadku, powinien bydź przyjęty z dobrodzieystw em inwentarza.
783’ Pełnoletni nie może sprzeciwiać się przyięciu spadku, wyraźnemu lub niewyraźnemu, przez siebie uczynionemu, tylko w tym przypadku, gdyby w takim przyięciu był oszukanym przei podfłęp: nigdy nie może zrzucać się z niego, pod pozorem ukrzywdzenia, wyiąwszy tylko przypadki, w których spadek byłby zniszczony, albo zmnieyszony o więcey niż połowę, przez odkrycie teflamentu nieznanego w chwili przyięcia.
O D D Z I A Ł II.
o Zrzeczeniu się spadków.
784Zrzeczenie się spadku nie iest domniemane: czynione bydź inaczey nie może, tylko w kancellaryi Trybunału pierwszey instancyi, w okręgu w którym spadek iest otwarty, na szczególnym reiestrze, na ten koniec utrzymywanym.
785. Dziedzic, który się zrzeka, poczytywany iest, że nie by i nigdy dziedzicem.
786.
o Sp a dlia c h. 209
786- Częśd zrzekającego się przybywa współdziedzicom; a ieżeli on ieſt sam, to przechodzi w ftopicń naftępuiący.
787- Nie ma nigdy mirysca zastępftwo 010by, która się zrzekła: ieżeli zrzekający się sam tylko ieſt dziedzicem w swoim ltopniu, albo ioż di się zrzekaią wszyscy wspól-dziedzicc, dzieci przychodzą na mocy własnego ich prawa, i bior.i spadek podług głów.
788- Wierzyciele tego, który się zrzeka z pokrzywdzeniem ich praw, mogą wyrobić sobie upoważnienie od sądu do przyięeia spadku, w imieniu swoiego dłużnika, na uiieyscu i ltopniu iego.
W takim przypadku, zrzeczenie się ieſt unieważnione tylko dla pożytku wierzycieli, i tylko w części wyrownywaiąećy ich wierzytelności; ale nie ieſt unieważnione dla pożytku dziedzica, który się zrzekł.
789. Możność przyięeia lub odftąpienia spadku, podlega prawu przedawnienia, przez przeciąg czasu wyznaczony, na naydłuższe przedawnienie praw nieruchomych.
790. Póki przedasvnienio prawa przyięeia nie ieſt ieszcze nabytym, przeciw dziedzicom którzy się zrzekli, maią oni możność pr/yięcia ieszcze spadku, ieżeli dotąd przyjętym nie był od innych dziedziców; bez ^szkodzenia iednak praw, których mogły nabydż trzecie osoby na dobrach spadku, bądź przez przedawnienie,
Xięga III, 14.
bądź. przez akta ważne zawarte z kuratorem spadku bezdziedzicznego.
791. Nawet przez kontrakt małżeński, zrzec sig nie można spadku po człowieku żyiącym, ani alienować praw przypadkowych, którcby bydź mogły do takiego spadku.
yge. Dziedzice, którzyby usunęli lub utaili rzeczy spadku, utracaią możność zizeczenia się iego; ftaią się dziedzicami profto i bezwarunkowo, bez względu na ich zrzeczenie się, i nie mogą dopominać się żadney części a przedmiotów, które usunęli lub zataili.
Oddział III.
o Dobrodzieystwie Inwentarza, o skutkach iego, i obowiązkach dziedzicu maiącego takie dobrodzieystwo.
7g3. Oświadczenie dziedzica, że dziedzicem bydź nie chce, tylko z dobrodzieyftwem inwentarza, uczynione bydź powinno wkancellaryi Trybunału pierwszey inftancyi okręgu, w którym spadek iest otwarty; powinno bydź wpisane na reieftrze przeznaczonym do przyyinowania aktów zrzeczenia się.
794. Oświadczenie się takie, tyle tylko swóy skutek otrzymuie. ile poprzedziło go, albo nastąpiło po nićm, sporządzenie inwentarza wiernego i dokładnego dóbr spadku w formach przepisanych prawami w postępowaniu sądowem, i w przeciągu czasu na ten koniec niżey oznaczonym.
795. Dziedzic ma trzy miesiące na zrobienie inwentarza, rachując od dnia otwarcia spadku.
Ma ieszcze nadto dla namysłu nad przyjęciem albo zrzeczeniem się czterdzieści dni czasu, które zaczynają swóy bieg od dnia uplynienia trzech miesięcy danych na zrobienie inwentarza, albo od dnia zan knięcia inwentarza, ieżeli był ukończony przed trzema miesiącami.
7^6. Jeżeli iednak znayduią się w spadku przedmioty podległe zepsuciu, albo kosztowne do utrzymania, może dziedzic, iako zdatny do spadkowości, otrzymać upoważnienie od sądu przedaży takich rzeczy, a stąd żaden wniosek przyjęcia iego czyniony przeciw niemu bydż nie powinien.
Przedaż taka czyniona bydż powinna przeć urzędnika publicznego, z poprzedzeniem uwia* domień i obwieszczeń, przepisanych w prawach poftępowania sądowego.
797. W przeciągu czasu do zrobienia inwentarza i namysłu, dziedzić przymuszonym bydż nie może, aby przyjął przymiot dziedzica, i nie można przeciw niemu otrzymać skazania: ieżeli się zrzeka przy upłynieniu czasu, lub pierwey ieszcze, koszta, które prawnie ponosił, aż do tego czasu, rachowane są na spadek.
798Po wyjściu czasu powyższego, dziedzic w przypadxu poszukiwań przeriw niemu wszczynanych, może żądać nowćy zwłoki, kto-
’4ł
rćy Trybunał obeymuiący spór taki, udziela mu, lub odmawia podług okoliczności.
799. Koszta poszukiwań w przypadku artykułu poprzedzaiącego ciężarem są spadku, ieżeli dziedzic dowiedzie, że albo nie wiedział o śmierci, albo zwłoki czasu niedostateeznemi były, bądź z powodu położenia dóbr, bądź z powodu zaszłych sporów: ieżeli nie dowiedzie, koszta zoftaią osobiłłym iego ciężarem.
goo. Dziedzic iednak po uplynicniu zwłoki czasu dozwolonuy artykułem 795, a nawet i téy, którą dał sąd ftosównie do artykułu 798, zachowuie ieszcse ’możność sporządzenia inwentarza, i otrzymania dobrodzieystwa inwentarza, ieżeli nie uczynił iakiego aktu iako dziedzic; albo ieżeli nie zapadł przeciw niemu wyrok, od którego nie masz appellacyi, a który gć skazuie, iako dziedzica prollego i bezwarunkowego.
801’. Dziedzic, który ftał się winnym zataienia, albo który opuścił wiadomie i złą wiarą wpisanie w inwentarz rzeczy spadkowych, utraca dobrodzieyftwo inwentarza.
802. Skutek dobrodzieyftwa inwentarza, nadaie dziedzicowi pożytek:
Jtod. Że nie iest obowiązany płacić długów spadku, tylko w części wyrównywaiącey wartość maiątku, który pobiera, a nawet może złożyć, z siebie wypłatę długów, opuszczając maiątek spadku wierzycielom, i zyskuiącyin zapisy.
arc, Źe może nie mieszać maiatku swe®o
v O
osobifteso z maiątkiem spadku, i zachować’ prawo upominania się u spadku zapłaty swoich wierzytelności.
8m3. Dziedzic dobrodzieyftwo inwentarza maiący, obowiązany ieſt zarządzać maiątkiem spadku, i powinien zdać rachunek z zarządzania swoiego wierzycielom i zyskuiącym zapisy.
W ten czastjlko odpowiada z maiątku osobifiego, gdyby się opoźnił ze złożeniem rachunków, i nie uczynił zadosy ć takiemu obowiązkowi.
Po oczyszczeniu rachunków, nie może bydź przymuszonym do odpowiedzialności z dóbr swoich osobiftych. tylko co do ilości wyrównywaiącey summom, które u niego pozostały. ( 2 ).
804. ciężkie tylko uchybienia odpowiada w zarządzaniu, do którego obowiązany.
805. Nie może przedawać ruchomości spadku inaczey, iak tylko przez urzędnika publicznego na licytacyach, z poprzedzeniem uwiadomień i oznaymień zwyczaynych.
Jeżeli ie oddaie w naturze, odpowiedzialnym ieſt tylko za zmnieyszeDie ich ceny lub nadpsucie, z jego winy pochodzące*
806. Nieruchomości przedawać nie może» tylko w formach przepisanych prawami poftępowania sądowego; obowiązany ieſt przekazać ięh cenę wierzycielom maiącym hipoteki, którzy dali się poznać.
807. Jeżeli wierzyciele, albo inne osoby interesowane wymagaią, powinien dać zaręczenie dobre i wypłacalne ceny ruchomości obiętych w inwentarzu, i części ceny nieruchomości nie przekazanćy wierzycielom maiąeym hipoteki.
Gdyby takiego zaręczenia nie złożył, przedane będą ruchomości, i wartość ich złożona równie, iak nieprzekazaua część ceny nieruchomości, ażeby obrócone były na zaspokoienie ciężarów spadku.
8°8« Jeżeliby byłi sprzeciwiaiący się wierzyciele, to dziedzic z dobrodatieystwem inwen, tarza wypłacać nie może. tylko w porządku, i sposobie od sądu przepisanym.
Jeżeli nie mas/, sprzeciwiających się wierzycieli, wypłaca wierzycielom i zyskuiącym zapisy podług tego, iak /ławaią.
gog. Wierzyciele niesprreciwiaięry lię, którzy nie ftawaią aż po oczyszczeniu rachunku, i zapłaceniu pnsoftałości, nie mof ą czynić poszukiwań, tylko na zyskuiących zapisy.
W jednym i drugim przypadku poszukiwanie podlega przedawnieniu przez trzechletni przeciąg czasu. rachuiąc od dnia oczyszczenia rachunku, i zipbty pozo/łałości.
810. Koszta pieczętowania, ieżeli to czynione było, inwentarza i rachunku, ciężarem są spadku.
Oddział I T.
o Spadkach be&dziedzicznych.
8(1. Po upłynieniu czasu na sporządzeni* inwentarza i do namysłu, gdy nikt nie Iława, któryby się do spadku odwoływał, i nie masz dziedziców znanych, albo zrzekli się dziedzice znani spadek takowy poczytywany ielł za bezdziodziczny-
8ia. Trybunał pierwszey inftancyi, w którego okręgu otwarty ielł spadek, mianuie kuratora na żądanie osób interesowanych, albo na przełożenie Prokuratora Cesarskiego.
gi3. Kurator do spadku bezdziedzicznego, obowiązany ieſt naprzód oznaczyć ftan iego przez inwentarz: wykęnywa prawa iego i tych poszukiwa: odpowiada na przełożenia przeciw niemu wnoszone: zarządza z obowiązkiem oddawania pieniędzy znayduiącyih się w spadku, równie iak pochodzących z przedaży ruchomości i nieruchomości do kassy odbieracza adminiftracyi Cesarskićy dla zachowania praw, i pod obowiązkiem zdania rachunków, do kogo należeć będzie.
814. Urządzenia Oddziału trzeciego ninieyszego Działu, o formach inwentarza, o sposobie adniiniflracyi, i zdawaniu rachunków ze ſtrony dziedzica, maiącego dribrodzieyftwo inwentarza, są nadto wspólne Kuratorom spadków bczdziedzicznych.
a i 6 X. 3 7>/wJ z
DZIAŁ VI. ’
o Podziale i Powrotach.
ODDZIAŁ PIERWSZY. o Sprawie o podział i iey formie.
8 5Nikt przymuszonym bydż nie może, aby pozoftał w niepodzielności; i zawsze można wymagać podziału bez względu na zabronienia i umowy przeciwne.
Można iednak ułożyć się o zawieszenie podziału przez czas ograniczony: układ taki nie obowięzuienad lat pięć, ale odnowiony m bydż może.
8 1 6. Mozna nawet wymagać podziału, choćby ieden ze współ dziedziców używał części maiątku spadkowego oddzielnie, ieżeli nie był akt podziału. albo posiadanie dofłateczne na nabycie przedawnienia.
8’7. Sprawa o podział względem współ-dziedziców inałoletnii h, lub bezwłasnowolnych, może bydż odbywana przez ich opiekunów, upoważnionych szczególnie od rady familiynć).
Co się tycze współ-dziedziców nieprzytomnych, sprawa należy do krewnych wprowadzonych w posiadanie.
818Mąż bez wpływu żony swoiey, może wymagać podziału przedmiotów ruchomych, t albo nieruchomych, na żonę spadaiących, kté re należą do wspólności maiątku; co do przed
miotów, które do takiey wspólności nie należą, mąż nie może podziału wymagać, bez zezwolenia żony swoiey: ieżeli ma prawo używania iey dóir, może tylko wymagać podziału tymczasowego.
Współ-dziedzice żony nie mogą wymagać oftatecznego podziału bez wprowadzenia do sprawy i męża i żony.
919. Jeżeli wszyscy dziedzice są przytomni i pełnoletni, przyłożenie pieczęci na rzeczach spadku potrzebne nie ieft, i podział może bydź wykonany w formie takiey, i przez taki akt, iaki łtrony interesowane za przyzwoity osądzą.
Jeżeli nie masz przytomnych wszyfikich dziedziców, albo ieżeli są mifdzy niemi małoletni, lub bezwłasnowołni, pieczęci przyłożone bydź powinny w j-ik naykrót*zym czasie’, bądź na żądanie dziedziców, bądź za dopilnowaniem Prokuratora Cesarskiego przy Trybunale pierwszey inftancyi, bądź z urzędu przez Sędziego pokoiu okręgu, w którym spadek ieſt otwarty.
820. Wierzyciele także mogą żądać przyłożenia pieczęci, na mocy tytułu nadającego wykonanie, albo za pozwoleniem sądu..
8ai. Gdy pieczęci przyłożone były, wszyscy wierzyciele zanosić moga przeciwicńftwa, choćby nie mieli ani tytułu nadaiącego wykonanie, ani pozwolenia sądu.
Formalności na zniesienie pieczęci, i sporządzenie inwentarza, urządzone są w prawach o postępowaniu sądowem. X 3. Tytuł 1.
822. Sprawa o podział i zachodzące spory w biegu ftosownych działań, poddane są trybunałowi mieysca, w którym otwarty ieſt spadek.
Do takiego trybunału udawać się potrzeba o licytacye, zanosić żądania ściągające się do zabezpieczenia części między wspóldzieląceroi ig i do zniesienia podziału.
8»3. Jeżeli ieden ze współ-dziedziców nie chce na^podział zezwolić, albo jeżeli wszczynaią się spory, bądź o sposób poftępowania w działach, bądź o sposób ich ukończenia; Trybunał wyrzecze tak, iak w przedmiocie zbiorowym, albo wyznaczy, ieżeli potrzeba, do czynności działowych iednego z Sędziów, na którego aprawo-zdanie rozwięzuie spory (3).
824. Oszacowanio nieruchomości uczynione ieſt przez biegłych. wybranych przez osoby interesowane, albo, gdyby te uczynić wyboru oie chciały, mianowanych z urzędu.
Protokuł biegłych powinien przedftawiać zasady oszacowania: powinien wyrażać, czyli przedmiot oszacowania może bydź dzielony dogodnie; iakim sposobem; i oznaczyć nakoniec na przypadek podziału każdą z części, iąkieby w nim uczynić można, i ich wartość.
825. Oszacowanie ruchomości, ieżeli nie była robiona ich cena w porządnym inwentarzu, uczynione bydź powinno przez znające się osoby podług sprawiedliwćy ich wartości, i bet powiększenia (4).
o Spadkach. 219
8c6. Każdy ze współ-dziedzicow może wymagać c/ęś>’i swoićy w naturze z ruchomości i nieruchomości spadku: jednakże, ieżeli są wierzvciele maiący prawo do zaięria tych rzeczy, albo sprzeciwiaiący się działowi, albo ieżeli większość dziedziców sądzi przed i potrzebną dla zaspokoienia długów i ciężarów spadku, przedaią się ruchomości publicznie, I w farmie zwyczayney.
8-7. Jeżeli nieruchomości nie mopą bydż podzielone dogodnie, potrzeba przyhąpić do przedaży przez licytaryą, przed trybunałem.
Jednakże, ieżeli ſtrony wszyftkie są pełno» letnie, to mogą zezwolić, aby licjtacya odbywana była przed Notaryuszem, na którego wybór ułożą się z sobą.
8*8 Po oszacowaniu i sprzedaży ruchomości i nieruchomości, ieżeli potrzeba, to Sęć<ia wyznaczony odsyła flrony przed Notaryusza, którego wspólnie obieraią, albo mianowanego z urzędu, ieżeli się Arony w wyborze nie zgadzaią.
Hrzyftępuie się przed tym urzędnikiem do rachunków, iakie współdzielący się mogą bydź sobie winni: do ułożenia ogółu, sporządzenia części, i co ma bydź doftarozone dla kałdiy ze współdzielących się osób.
8ug Każdy współ dziędzir powraca do ogółu, podług przepisów uftanowiony ch niżćy, dary które mu uczynione były, i summy, których ieſt dłużnikiem. 830. Je Leli powrot nie ieſt uczyniony w naturze, współ-dziedzice, którym się należy, pobieraią «:zęść równą z ogółu spadku
fobiertmia takie dzieią się, ile to tydź może, w przedmiotach teyże samey natury, iakości i dobro-ci, iakiey są przedmioty nie powrócone w naturze.
83’Po takiem pobieraniu przyftępuie się do ułożenia z reszty ogółu, tyle równych części, ile iest dzielących się dziedziców, albo ile pniów, które się dzielą.
838. Wskłsdaniu i ułożeniu części, chronić się potrzeba ile możności, szarpania dziedzictw, i podziału uprawy i użytkowania; i przyzwoitą i;ft rzeczą, aby w każdą część wchodziła, ieżeli to bydź może, takaż sama ilość ruchomości, nieruchomości, praw albo wierzytelności, takieyże natury i wartości.
833- Nierówność części w naturze, nagradza się prM-z zwrócenie, albo w przychodach, albo w pieniądzach. t
834- Układane są części przez iednego ze wspól-dzit:dziców, ieżeli na wybór iego ułożą się między sobą, i ieżeli obrany takie zlecenie przyymuie; w przypadku przeciwnym, układa części biegły, naznaczony od Sędziego wyznaczonego.
Potém ciągnione są losem.,
835 PrzeJ zaczęciem ciągnienia części, każdy współdzielący się ieſt dopuszczony do prze-
tf’ “ łożenia swych odwolywań przeciw ułożeniu
części. »
’ 85® Przepisy uftanowione na po dział całego ogółu, zachowuią się i w czynueniu poddziałów, niiędzy pnie dzielące się.
837’ Jeżeli w działaniach odesłmych przed Notaryusza zachodzą spory, Notaryusz spisze protokuł trudności, i wzaieinnych Itron powieści, odeśle ie do wyznaczonego Kommisarza działowego, i nadto poftępowanie dalsze naftąpi według form przepisanych prawami o poftępowaniu sądowćm.
838Jeżeli wszyscy współ dziedzice nie są przytomni, albo ieżeli są między ni enii bez1 własnowolni lub małoletni, choćby usamowolnieni, podział robiony bydż’ powinien w sądzie’, ftosowniedo prawideł przepisanych w artykule 819. i naftępuiących, aż do artykułu poprzedzaiącego i z jego obięciem. Jeżeli ieſt kdku małoletnich, którychby interesa w podziale przeciwne były, każdemu z nich dany bydż powinien opiekun szczególny i osobny.
83g. Jeżeli licytacya ma miey*ce w przypadku poprzedzaiącego artykułu, czyniona bydż nie możeinaczey, tylko w sądzie, podług formalności przepisanych na alieno* anie dóbr małoletnich. Obce osoby są do nićy przyiftemi zawsze.
84o. Uczyniony podział podług powyższych przepisów, bądź przez opiekunów, z upowa-
żnieniem od rady familiyney, bądź przez małoletnich usamowolnionych, z pomocą ich Kuratorów, bądź w imieniu nieprzytomnych, albo nie znayduiących się pod ten c/as, są ofbteczne: tymczasowamiby tylko były, gdyby prawidła przepisane zachowanemi nie zostały
841 Każda osoba, nawet krewna umarłego, nie maiąca prawa do spadku, a którzy jeden z dziedziców uftąpił prawa swego do spadku, usuniętą bydź może od działu, bądź przez wszyfikich dziedziców, bądź przez iednego, gdy iey zapłacona będzie wartość nabytego przez nię ufląpienia.
842podziale, oddane bydź powinny każdemu ze współ dzielących się t<iu’v szczególne do przedmiotów, które na niego przypadły.
Tytuły własności podzielonćy zofl»ią przy tym, który ma część i«*y naywiększą, ale obowiązany dawać z nich pomoc współdzielącym się z niai, któryih interes wymagać tego będzie, gdy zaniosą do niego żądanie.
Tytuły całemu dziedzictwu wspólne oddane są temu, którego wszyscy dziedzice wybrali, aby iako skład zolUły u niego. ale na każde żądanie współdzielących się dawać z nich pomoc powinien. Jeżeliby względem takiego wyboru zachodziła trudność. Sędzia urządzi w tey mierze.
Oddział II.
o Powrotach.
8.^5. Każdy dziedzic, nawet z dobrodzieyftweui iawentarza, gdy przychodzi do spadku, powrpcić powinien współ-dziedzicom wszyflko to, cokolwiek wziął od umarłego, przez darowiznę między zyiącemi, wyraźnie lub ubocznie: nie może zatrzymywać darów, ani upominać się o zapisy, które nieboszczyk dla niego uczynił, chybaby dary takie i zapisy uczynione mu były wyraźnie przez wzgląd szczególny, wyięte z części na niego praypadaiącćy, albo z uwolnieniem od czynienia powrotu.
84<H W przypadkach nawet, w których dary i zapisy uczynione były przez wzgląd szczególny, albo z uwolnieniem od powrotu, dziedzic przychodząc do działu, nie może z nich zatrzymać, tylko ilość wyrównywaiącą ilości r ozr z ą dz a In ey; przewyżka nad to, powrotowi podlega (5).
845. Dziedzic, który się zrzeka spadku, może iednak zatrzymać darowiznę między £yią^emi, albo dopominać się zapisu, który dla niego uczyniony, w ilości wyrównywaiąc^y części rozrządzałoby.
8460bdarowany, który n;e był dziedzicem za najbliższego mianym w czasie darowizny, ale który mieć będzie prawo spadkowości, przy otwarciu spadku, obowiązany ieſt równie do powrotu, chybaby go daruiący od tego uwolnił.
?
847Dary i zapisy uczynione synowi tego, który mieć będzie prawo spadkowości, przy otwarciu spadku, poczytywane są zawsze za uwolaione od powrotu.
Oyciec przychodzący do spadku po daruiacym, do ich powracania nie iełt obowiązany.
848. Równie syn na mocy prawa własnego przychodzący do spadku po daruiącym, nie ieſt obowiązany powracać dary oy<u iego uczynione, choćby nawet spadek po nim przyiął: ale ieżeli syn przychodzi tylko przez zaftępftwo, powinien to powrócić, co dane było oycu iego, nawet w przypadku takim, gdyby zrzekł się spadku po nim.
849Dary i zapisy uczynione małżonkowi małżonka maiącego prawo spadkowości, poczytywane są, że uczynione z uwolnieniem od powrotu.
Jeżeli dary i zapisy uczynione były łącznie obudwom małżonkom, z których ieden tylko ma prawo spadkowości, ten powraca poiowę; ieżeli dary uczynione były małżonkowi maiącemu prawo spadkowości, powraca ie całkiem.
850. Powrot czyni się tylko do spadku po daruiącym.
851. Należy się powrot tego, co było użyte do poftanowienia iednego ze współ-dziediiców, albo do zapłacenia długów iego.
85a. Koszta na wyżywienie, utrzymanie, wychowanie, wyuczenie sposobu do życia;
koszta
a /
koszta zwyczajne na konie, powozy, na wesele, i podarki używane, powróconemi bydź nie p-iwinny.
y/53. Toż samo się rozumie o pożytkach, iakie dziedzic mógł odnieść z umów zawartyih z nieboszczykiem, ieżpli umowy takie nie przedstawiały żadnego pożytku ubocznego-, gdy zawieranemi były.
854Równie nie należy się nic do powrotu za spółki uczynione bez oszukania między nieboszczykiem. a jednym z jego dziedziców., gdy wsrunki ułożone były przez akt urzędowy.
355Nieruchomość, która zginęła przypadkiem losowy m, bez winy obdarowanego, nie podlega powrotowi.
856. Przychody i zyski z rzeczy podległych powrotowi, należą się dopiero od dnia otwarcia spadku.
857. Powrot należy się tylko od współdziedzica dla swego współ dziedzica; ale się nie należy zyskuiącym zapisy, lub wierzycielom spadku. — <
858 Powrot czyni się w naturze, albo przez potrąceni fl.
859Można go wymagać w naturze, co do nieruchomości za każdą* razą, »’iy nieruchomość dana alienowauą nie by fa przez obdarowanego, i gdy nie masz w spadku nieruchomości teyże samey natury, wattośei i dobroci, z którychby można ułożyć części prawie równe, dla iunych współ dziedziców, Xięga Ul. 15
860 Powrót ma mieysce tylko przez p otrącenie, gdy obdarowany alienował nieruchomość, przed otwarciem spadku; należy się od niego wartość nieruchomości w czasie otwarcia (6).
861. We wszyllkich przypadkach rachować się powinny obdarowanemu nakłady, które rzecz polepszyły, ruaiąc wzgląd na zwiększenie wartości, iakie się znayduie w czasie działu.
862. Równie należy rachować obdarowanemu potrzebne koszta na utczynianie rzeczy, które on łożył, choćby nawet grunt rzeczy polepszonym nie był.
863. Obdarowany ze swoiey ſtrony rachuie się ze spuftoszeń i zepsuciów, które zmaieyszyły wartość nieruchomości, przez iego czyny, albo winę i niedbalftwo.
864. W przypadku, gdyby obdarowany alienowal nieruchomość, to polepszenia, lub spuItoszema przez nabywcę poczynione, przyzna, wane bydź powinny podług trzech artykułów poprzedzających.
865. Gdy powrót odbywa się w naturze, przylączaią się dobra do ogółu spadku, wolne i oswobodzone ze wszyftkich ciężarów, wprowadzonych przez obdarowanego; ale wierzyciele hipotekę maiący, mogą wchodzić do działu, i obftawać, aby powrót taKi nie był uczyniony z oszukaniem ich praw.
866. Skoro dar nieruchomości uczyniony maiacemu prawo spadkowości, z uwolnieniem od powrotu przewyższa część rozrządzalną, pawrot przewyżki odbywa się w naturze, ieżeli odtrącenie takiey przewyżki naltąpić może dogodnie.
W przeciwnym przypadku, ieżeli przewyżka większa iell nad połowę ceny nieruchomości, to obdarowany powrócić powinien całą nieruchomość. zachowując sobie do wzięcia z ogółu wartość części rozrządzalney: ieżeli część taka przewyższa połowę ceny nieruchomości, obdarowany może zatrzymać całą nieruchomość z zaftrzeżeniem potrącenia i wynagrodzenia swych współ-dziedziców pieniędzmi, lub innym sposobem.
867 Współ-dziedzic powracaiąey nieruchomość w naturze, może posiadanie iey zatrzymać, aż do czasu, w którym uskutecznione zoltanie wypłacenie summ, iakie mu się należą, za nakłady lub polepszenia.
8^8. Powrot ruchomości czyni się tylko przez potrącenie. Naftępuie podług ceny ruchomości w czasie darowania wyrażonćy, w oszacowaniu, które do aktu przyłączone było; a ieżeli takiego oszacowania nic masz, to podług oszacowania przez biegłych, w sprawiedliwey wartości i bez powiększania.
86g. Powrót danych pieniędzy nafiępuie przez potrącenie w gotowiznie spadku.
W niedoftateczności na to, obdarowany może bię uwolnić od powrócenia pieniędzy, odIłgpuiąc aż do wyrównania należytości, część
i5° ruchomości; a gdyby tych nie b)ło, to nieruchomości spadku.
ODDZIAŁ III.
o Płaceniu długów.
-t
870Współ-dziedzice składnią się między sobą na zapłacenie długów i cię/arów spadku, każdy w (losuoku tego, co w spadku bierze.
871. Zyskuiąey zipis pod tytułem ogólnym, składa się z dziedzicami, w Itosunhu zysku swoiego; ale zyskujący zapis szczególny, nic iefl obowiązany do długów i ciężarów, wyiąwszy zawsze sprawę hipoteczną, na nieruchomości zapisaney.
872. (idy nieruchomości spadku obciążone są wypłatami czyli czynszami, przez hipotekę szczególną, każdy ze współ dziedziców może wyruag.6, aby wypłaty tskie zaspokoionemi były. i nieruchomości uwolnionemi zoIlały, nim się przystąpi do układania części. Jeżeli współ-dziedzice podzielają między siebie spadek w takim ftanie, w j kim się zn*yduie, nieruchomość obciążona oszacowaną bydź powmua na takąż sarnę wartość, na >aką i inne nieruchomości: odtrąca się kapitał Ilosowny do wypł ty, z eał >go oszacowania; dziedzic, na którego część taka nieruchomości przypadnie, sam iest obowiązany, do czynienia wypłat, i powinien dać na to zaręczenie swoim współ-dzie Jzicom.
o Spadkach, 329
873. Obowiązani są dziedzire do długów i ciężtrów spadku, osobiście za część swoię i równy <11 i a ł, a hipotek * 1 nie za całość; z zachowaniem im poszukiwań, bądź na ich wspoł-dziedzicach, bądź na zyskujących zapisy ogólne, z powodu-te) <zęści, dla którey muszą się na to przykładać (7).
874 Zy-kuiący zapis szczególny, który zaspokoił dług, iakim nieruchomość zapisana obciążoną b)la, bierze miejsce wierzyciela w prawach przeciw dziedzicom i biorącym spadek, pod tytułem ogólnym.
875. Wspól-dziedzic, *lbo biorący spadek pod tytułem ogólnym, który przez skutehipote„ki zapłacił więcey długów wspólny < h, niżeli wypadało na część lego, ma prawo upominania się u innych współ-dziedziców, lub biorących spadek pod tytułem ogólnym, takiey tylko części, którą każdy z nich osobiście ponosić powinien, nawet w tym przypadku, w którym współ dziedzic wypłaciwszy dług, postawił się na mieyscu wierzycieli, co do ich praw: nie szkodzi to iednak prawom współdziedzica, który przez skutpk dobrodzieyftwa inwentarza zachował sobie możność poszukiwania zapłaty swoiey wierzytelności osobilley,
iak każdy inny wierzyciel.
1
876. W przypadku niewypłacalności jednego ze współ-dziedziców, albo biorących spadek poJ tytułem ogólnym, częśd lego w dłuX. 3 1.
gu zahipotekowanym, iest rozrzucona między wszyftkich innych w ftosunku ich części.
877. Tytuły obowiązujące do wykonania przeciw umatłemu, równie obowiążuią przeciw dziedzicowi po nim osobiście: iednakże wierzyciele nie uiogą naftawac o ich wykonanie, aż w osm dni po wręczeniu ty h tytułów osobie, lub w zamieszkaniu dziedzica.
8/8 Mogą oci wymagać we wszyfikich przypadkach. i przeciw każdemu wierzycielowi, rozdzielenia niaiątku nieboszczyka, od maiątku dziedziczącego.
H’jg. Jednakże tego prawa używać więcey nie można, gdy zayd?ie odnowienie wierzytelności przeciw nieboszczykowi, przez przyięcie dziedzica za dłużnika.
880. Co do ruchomości, trzechletni przeciąg czasu przedawnienie te^.o prawa sprawuie.
Co do nieruchomości, sprawa wnoszona bydź może zawsze, dopóki one zoftaią w ręku dziedzica.
881. Nie może bydź przyjęte żądanie wie* rzycieli dziedzica, oddzielenia familiynych maiątków przeciw wierzycielom spadku.
23o
882 Wierzyciele iednego ze współ dzielących się, dla uniknienia, aby w dziale oszukanemi nie zoftali co dopraw swoich, mogą obftawać, aby bez ich przytomności nie robiono działu: mają prawo wchodzić do tego kosztem swoim, ale nie mogą wzruszać działu ukończonego, byleby nie robiono bez nich, i z uszkodzeniem przeciwieństwa, które założyli.
Oddział IV.
o Skutkach podziału. i o zabezpieczeniu części.
SS^. Każdy współ-dziedzic poczytuie się, ie bierze spadek sam i bczpośrzednie, wszyilkićh rzeczy w jego części obiętych, albo przypadłych na niego zjicytacyi, i że nie miał nigdy własności innych rzeczy spadku.
884 Współ dziedzice są zabezpieczeniem na wzaiem, iedni względom drugich, co do wzruszeń i pozbawień posiadania. pochodzących tylko z przyczyny dział poprzedzniącey.
Zabezpieczenie nie ma mieysca, ieżeli gatunek ponoszonego pozbawienia, wyięty był przez szczególne i wyraźne zafirzi.’żenie, w akcie podziału: uftaie zabezpieczenie, ieżeli współ-dziedzic ze swoiey winy pozbawienie ponosi ( S ).
885Każdy z dziedziczących obowiązany iell osobiście, i w łlosunku swoiey części dzicdzic/ney wynagrodzić współ dziedzicowi swe mu łłratę, którą mu sprawiło pozbawienie.
Jeżeli ieden ze współ-dziedziców niewypła-, calnym się znayduie, część doł którey obowiązany, rozrzucona bydż powinna równie między mąiąeego zabezpieczenie, a wszyftkich współ dziedziców wypłacalnych.
8g6. Zabezpieczenie wypłacalności dłużnika wypłat, używane bydź może tylko przez lat pięć, które po podziale naflępuią. ZaJbezpierzenie niema mieysca, no do niewypłacalności dłużnika, gdy ta nali.ipila dopiero po ukończonym podziale.
Oddział V. o Zerwaniu działów.
887- Działy zerwanemi bydź mogą, z przyczyny gw.-łtu lub, podftępu.
Mi także mipysce zerwanie, gdy ieden ze współ-dziedziców dowodzi, iż ukrzywdzenie iego przenosi część czwartą Profie opuszr?enie przedmiotu w spadku, nie otwiera spiawy o zerwanie, ale tylko o dodatek do aktu działowego.
888- Sprawa o zerwanie iefl przyięta przeciw wszelkiemu nkiowi. któr\by miał ZB przedmiot udanie niepodzielności pomiędzy współdziedzicami, choćby nawet był aktem przedaży, zamiany, tranzakcyi, albo w inaym iakim sposobie.
Ale fio podziale, albo po akcie, który mieysce iego zaftępuie, sprawa o zerwanie przyiętą bydź nie może, przeciw tran akryi zawartey w rzeczywiflych trudnościach, które pierwszy fikt przedftawia, choćby* nawet z tego powodu spray \ fcarzętiy nie było.
SS9Sprawa nie ie/t przyięta przeciw przedaży prawa spadkowości, uczytioney bez oszukania iednemu ze współ-dziedziców, na mogące wyniknąć własne iego szkody i nieo Spadkach. 253
bezpieczeństwa, przez innych iego współdziedziców, albo przez iednego z nich.
ggo. Szacuią się przedmioty podług ich ceny w czasie podziału, aby poznać, czyli nie było pokrzywdzenia. —
t
891. Pozwany w sprawie o zerwanie., może bieg iey wfłrzymać, i przeszkodzić nowemu działowi, ofiaruiąc i daiąc powodowi dodatek do części iego dzicdziczney, bądź w pieniądzach, bądź w naturze.
892. Wapól-dziedzic, który alienował część a w o i ę w całości, lub w części, nie może bydź przyiętym, gdyby wszczynał sprawę o zerwanie, z powodu podfiępu, łub gwałtu, ieżeli alienowanie przez niego uczyń one, póżnieyszem ie/f, niżeli odkrycie podfiępu, lub uftanie gwałtu.
PRZYP I S Y.
(1] Pod rciżncmi względami uważa się prawo, na mocy kt6. rego rftżiic osoby biorą, spadki, i podług iakich działy w spadkach odbywają się. Biefcęe kto prosto po osobie, po kt-rey iest dziedzicem: de son che}, po swoim naczelniku, ze suiey srro’y prawem własnćm, prawem bezpośrzedniem. Bierze kto spadek na mocy zastępstwa osohy, na ktf-rą spadek przychodzi, par repreicniaiion. Dtieli się spadek na głowy, par Ute, gdy osohy biorące spadek w swoićm własnćm prawie do spadku przychodzą, iak dzieci do spadku po oyca lub m.itce. Dzieli się spadek na gałęzie, u a źrzódfa, na początki! na pokolenia, par souche, gdy nap.-zvkfad wnukowie i prawnukowie ze stryjami su cmi do spadku po swoim dziadzie Jub babie przychnriz-ł > f rfy zgoła os by w ćtiżnych sepniach pokrewieńscua na ir.ocy prawa spadek brać niaia. Osoba po którey prawo do brania spadku następuic, czyli źriodło albo początek lub naczelnik d’iący spadkowość, nazywa się wc Francuzk em wyrażeniu Auteur; używa się ten wyjaz og&Inicy nawet irowiąc o osobie, od którey iakieżkolwiek piawo pochodzi. »
[2] Wiadome są powszechnie Środki, iakich zwykle się używa w czynnościach tyczących się spadku, iak naprzy-x kład przyłożenie pieczęci, Ohsifilacyc, les scelles. Sporządzenie Inwentarzy, faire inpeniaire. Dobrodzieystwo inwentarza, Eenefice d’inventaire. Obrachowania, Liquiiation. Oczyszczenie rachunków, uznanie wyrażonych w nich przychodow i wydatków, l’apurement dn comptc. Opiźnienie się, nieoddanie rzeczy w czasie, nic stawienie się w słowie, nic dopełnienie zobowiązania na czas uinowiony, ćire mis en demeure
Cl] Sprawy i czynności sądowe odbywaią się zwyczaynym torem i w właściwym porządku; Są przypadki w których trzeba szybko postępować, skrojoną drogą, sposobem zbiorowym, w przędli iocie zbiorowym, en matiire sommaire, wytłnmaczonc to iest obszerniey w postępowaniu. Sądowftn. Są wyrazy, których znaczenie w rożnych okolicznościach różnie brane bywa, i z przyległych wyrazów, z przedmiotu do którego używane daic się poznać, naprzykład Sprawozdanie nazywa się Rapport. Vowrot rzeczy do spadku, do działów które powróconcmi bydź powinny, nazywa się także Rapport.
Ocenienie rzeczy, oszacowanie, otaxowanie, l’est’:mation; gdy oszacowanie takie wyrażone bywa przy spisywaniu inwentarza, nazywa się Prisie. Cena umiarkowana, wartość rzeczy wewnętrzna, juste prix, wartość mierna bez względu na przybyłe powiększenie z powodu zmiany cza;ow, zbiegu kupujących i przedai^cych, i innych okoliczności, juste prix sans ot/e.
[yj W rozrządzaniu maiątkicm przez do.iacye, lub przez testamenta, uważi się część, która k’niccznic blhkim krewnym zostawić ujparia, nazywa się część taka zachowanie, Reserve, albo czeć ohowią;kowa, le„gitima. l’o odtrąceniu takioy części zachowaney od całego maiątku, tff co się pozostaje, nazywa się część ro?rządzalna. Wyznaczenie komu części pewney, albo pewney Keczy z okiem zastrzeżeniem, że ta część lub rzccz ma mu bydź dana koniecznie, i nic rachowana na inną przypadłość dla niego z działów ze spadku, nazywać będziemy wzgląd szczególny, Prtciput.
[6] Potrącenie w czynnościach działowych iest wtenczas, gdy to co wziąłem poptzednico, i winienem powrocić do ogołu, rachowane mi iest na „cześć z działu przypadającą, le rapport a lieu en moim prenant Rzecz całą, która ina bydź dzielona na części, cały spadek, massę, nazywać hędziiiny ogoł, lilaise.
[yj Można mieć rożne prawa do brania części ze spadku, albo prawo wierzyciela, albo fprawo spadkowości własne hezpośrcdnie lub też przez zastępstwo; gdy osoby biorą spadek prawem iodiakowem, biorą części równe, to się nazywa w języku prawnym: Portion pirile, dział lub przypadłość rOwna. Odnowienie wierzytelności, lub zobowiązania, Nouatio, wytłumaczone to iest w Tytule XIX. Xięgi trzeciey,
[Sj Zabezpieczenie na przypadek, w ktbrym osoba pozbawiona iest posiadania rzeczy, Garantie en cas d’lvichon, wy tłumaczone iest w Tytule IV Xięgi trzccicyWzięcie rzeczy na własne niebezpiecefistwo, na mogące stąd wyniknąć szkody lub zyski, d ses risques et perils. Dodatki wypłacali w działach spadkowych w pozostałościach pcwnych należytości, nazywają się po Francuzku Soult. TYTUŁ H.
o Darowiznach miedzy żyiacemi, i Te sianie ni ach.
DZIAŁ I.
Urządzenia ogólne
893. Nie można rozporządzać dobrami sweroi, pod tytułem darni}m, c/yli dobroczynnym, tylko przez darowiznę między żyiącemi, albo przez teftament w fonua<h nizey ustanowionych.
894 Darowizna między źyiącrmi ieſt akr, przez który daruiący pozbywa się rzeczywiście i nieodwołalnie rzeczy darowaney, na korzyść obdarowanego, który to przyy n>uie.
8g5» Testament ieſt akt, przez który Teftator rozporządza na czas, w którym iuż nie będzie, całośrią lub częścią dóbr swoich, i który może odwoł?ć.
89G Podst iwiania są zabronione.
Każde rozporządzenie, przez które obdarowany, dziedzic uftanowiony, albo zyskujący zfpis obow ązany będzie zachować 1 oddać trze< temu, iest niewr>żre, nawet względem obdarowanego, dziedzica uftanowionego, elbo zyskuiącego zapis.
Jednakże dobra wolne, skłądaiące uposażenie tytułu dziedzicznego, który Cenarz wyniósł do pewnego ftopnia na korzyść iednego
z Xiąiąt, lub Naczelnika familii, mogą bydź podawane dziedzicznie, podług tego, ćo ieſt urządzone w ak’ie Cesarskim 5 o Marca j-y 6, i przez Senatus Consultum 1Ą Sierpnia tegoż rotu C)
8y 7> Wyięte są z pod tvch dwóch paragrafów artykułu poprzedzaiącego, rozporządzenia, p.zgolone oycom, matkom, braciom, siostrom, w Uziile VI ninieyszego tytułu.
31, 3. Rozporządzenie, przez które trzeci byłby wzywanym do wzięcia daru, dziedzictwa, lub zapisu, na przypadek, gdyby go nie wziął obdarowany, ulianowiony dziedzic, alt>o zy* skuiąny zapis, nie ieſt uważanym za podltawienie. 1 będzie ważne.
399. Toż samo także służy rozporządzeniu między żyiącemi albo teftau entoweniu, przez które używanie przychodów, dane będzie iednemu, a sama własnośę drugiemu.
900 W każdem rozporządzeniu między żyiącemi, albo teftamentowćm, warunki niepodobne, albo przeciwne prawom, lub dobrym obyczaioni, uważaią się, lakoby w niem nie były pisane.
DZIAŁ II.
o Zdolności rozporządzania, albo przyjmowania darowizn między żyiącemi, lab przez testament.
901. Trzeba bydż zdrowym na umyśle, aby uczynić darowiznę między żyiącemi, lub teftanient.
a33 xZTytul H-
902. Każda osoba rozporządzać? może, i przyymować, bądź przez darowiznę między iyiąceiui, bądź przez teftament, wyiąwszy te osoby, które prawo niezdatacmi uznaie.
903. Małoletni przed szesnaftym rokiem wieku swego, niczóm rozporządzać nie może, wyiąwszy to, co ieſt urządzone w Dziale IX. ninieyszego tytułu.
904. Małoletni, który szesna ftu lat doszedł, przez teftament tylko rozporządzać może, i to tylko w ilości wyrównywaiącey polowie dóbr, któremi prawo pełnoletniemu rozporządzać pozwala.
905. Mężatka nie może darować między żyiącemi, bez obecności, lub szczególnego zezwolenia męża swego, albo bez upoważnienia na to od sądu, ftosownie do tego, co iest przepisane w artykułach 217 i aig tytułu o Małżeństwie.
Do rozporządzenia przez teftament, nie potrzebuie ani zezwolenia męża, ani upoważnienia od sądu.
906. Aby bydź zdatnym do przyymowania między żyiącemi, dosyć iest bydź poczętym w chwilę darowizny: aby bydż zdatnym do przyymowania przez teftament, dosyć iest bydź poczętym w czasie śmierci Testatora. Jednakże darowizna. lub testament, wtenczas tylko ma swóy skutek, gdy się urodzi dziecię żyć mogące.
907. Małoletni choćby miał lat szesnaście, nie może rozporządzać, nawef przez teftament, na pożytek swoiego opiekuna.
Małoletni llawszy się pełnoletnim, nie może rozporządzać, bądź przez darowizny między żyiącemi, bądź przez tellament, na zysk tego, który był iego opiekunem, ieżeli pierwry oftnteczny rachunek z opieki oddanym i uznanym r.ie był.
Wyięteuii są od tych dwóch powyższych przypadków, wflępni małoletniego, którzy są albo byli iego opiekunami.
908. Naturalne dzitfdzi nie mogą przez darowizny między żyiącemi, lub przez teiiament, nic więcey przyymować nad to, co im iest dozwolone w Tytule o Spadkach.
gog. Doktorowie, Chirurgowie, Urzędnicy zdrowia, i Aptekarze, którzy mieli ftaranie około osoby w jey chorobie, w którey umarła, nie mogą odcosić korzyści z rozporządzeń między żyiącemi, lub teiiamentowych, i-.kie ta osoba w ciągu choroby tey na ich korzyść uczyniła.
, Nie są w tóm obięte xod. Rozporządzenia wynagradzające, uczyniono pod tytułem szczególnym, maiąc wzgląd na oio^ność rozporządzaiącego, i na usługi dla niego podięte.
a/e. Rozporządzenia ogólne w przypadku’ pokrewieńftwa, aż do czwartego ftopnia włącznie, byleby nieboszczyk nie miał dziedziców w linii profley; chyba gdy w liczbie ta-
kich dziedziców znayduie się ton, dla którego korzyści rozporządzenie uczynione.
Też sama przepisy zachowywane będą, wzclędem służebników religi yaych.
IJIO. Rozporządzenia między żyiącemi, albo przez teftainent. na korzyść Szpitalów, ubogich, gminu, lub uftanowienia do publicznego dobra zmierztiąceg >, tyle tylko swóy skutek mieć będą, ile wyrokiem Cesarskim.upoważnione zoftaną.
911. Każde rozporządzenie na korzyść niezdatnego, iest nieważne, bądź gdy ie ukryto pod formą kontraktu obowiązuiącego, bądź gdyby było uczynione pod imieniem podłożonych osób.
Oyciec, matka, dzieci, zstępni, małżonek niezdatney osoby, poczytuią się za osoby podłożone.
912. W takim tylko przypadku rozporządzać można na korzyść cudzoziemca, gdy ten cudzoziemiec może rozporządzać na korzyśćFrancuza.
DZIAŁ III.
u Części dóbr rozporząclzalney, i o zmniejszaniu.
ODDZIAŁ I. o Części dóbr rozrządzalney.
913. Szczodrobliwości, bądź przez akta między żyiącemi, bądź przez teliament, nie
no-
inogą przewyższać polowy maiątku osoby rozrządzaiącóy, ieżeli iedno tylko dziecko prawe po śmierci swoiey zoftawia; trzeciey części, ieżeli zoftawia dwoie dzieci; czwartéy części; ieżeli ich zoftawia troie, albo większą liczbę.
914. W artykule poprzedzaiącym, po„d imieniem Dzieci, obięci są zstępni w jakimkolwiek bądź ftopniu, iednakźe rachowani są tylko za dziecko, które zaCępuią w spadku tozporządzaiącego.
gi5Szczodrobliwości przez akta między żyiącemi, albo przez teftament, nie mogą przenosić polowy maiątku, ieżeli nieboszczyk nie maiąc dzieci, zoftawił iednego lub kilku wftępnych, z każdóy linii, oyczyftey i niscierzyśtey; a trzech czwartych części, ieżeli wftępnych w jednćy tylko linii zoftawia.
Maiątek zachowany tym sposobem na korzyść wftępnych, brany bywa przez nich w porządku, w jakim do spadku wzywa ich prawo; sami tylko będą mieli prawo do zachowanego maiątku, w każdym przypadku, w którym z powodu wpływu do dzialii krewnych pobocznych, nie mieliby takióy ilości maiątku, w jakiey zachowanie iest im oznaczone.
giG. Gdyby nie było wftępnych i zftępnych szczodrobliwości przez akta między żyiącemi, albo teftamentowe, cały maiątek zaiąć mogą.
917. Jeżeli rozporządzenie przez akt między żyiącemi, albo przez teftament, obeymuis Xiega //z 16’
używanie przychodów, albo wypłatę dożywotnią, którey wartość przenosi ilość rozrządzalną; dziedzice na korzyść których prawo zachowanie zrobiło, maią wybór, albo wykonać takie rozporządzenie, albo odftąpić własności ilości rozrządzalniiy.
g 18. Wartość w zupełney własności dóbr alienowanych bądź pod obowiązkiem wypłat dożywotnich, bądź na zgubę kapitału, albo z zachowaniem używania przychodów, iedneniu z mjiąeych prawo spadkowości w linii proftóy, rachowana będzie na część rozrządzalną, a przewyżka, ieżeliby była, powrócona będzie do ogółu. Rachunku takiego i powrotu wymagać nie mogą z pomiędzy innych maiącyeh prawo spadkowości w linii prostóy, ci którzy zezwolili na takie alienowania, ani w żadnym przypadku maiący prawo spadkowości w linii pobocznćy (2).
919. Może bydź dana diieciom, albo innym inaiącym prawo spadkowości po daruiącym, rozrządzalna ilość w całości, lub w części, bądź przez akt między żyiącemi, bądź przez teftament, i obdarowani albo zyskuiący zapisy, biorąc spadek, obowiązani nie będą do powrotu, bjleby rozporządzenie takie uczynione było wyraźnie, pod szczególnym względem, albo z wyłączeniem iego od przypadaiącćy części.
Oświadczenie, że dar, albo zapis, iest pod tytułem szczególnego w z g 1 f d u,, albo
Bie obięty w części, uczynione bydź może i albo przez akt, który zamyka rozporządzenie i albo też poźniey w formie rożporządzeń między żyiącemi, lub teftamentowych.
*
Oddział I i.
o Zmniejszeniu Darowizn i Zapisów.
gco. Rozporządzenia bądź między żyiącefaii, bądź z przyczyny śmierci, które przewyższaią ilość roztządzalną, zmnicyszalncmi będą do tey ilości przy otwarciu spadku
gai. Mogą żądać zmnieyszania rozporządzeń między żyiącemi, te tylko osoby, na korzyść których prawo zachowanie uczyniło, albo ich dziedzice, lub prawa ich maiący; ale nie mogą żądać tego zmnieyśzenia, i z niego poźytkować obdarowani, zyskuiący zapisy, i wierzyciele nieboszczyka.
922. Oznacza się zmnieyś/enie układając ogól ze wszyfikich dóor będących przy śmierci daruiącego, lub Telłatora. ł’rzy l^czaią się do ogółu umysłowym sposobem i te dobra, któremi rozporządził przez darowizny między żyiącemi, podług ich ftanu, w czasie darowania, i wartości, w czasie śmierci daruiącego. Rachuie się z tych wszyfikich dóbr ilość, którą mógł rozrządzić odtrącając długi, i maiąc wzgląd na iakość dziedziców, którycłf eoftawia.
16 «
A — \
923. Zmnieyszanie darowizn między żyiąeemi, nigdy mieysca mieć nie będzie, póki wyczerpaną nie zoftanie wartość wszystkich dóbr obiętych w rozporządzeniach teltamentowych; i gdyby zmnieyszanie powinno następować, to czynione będzie naprzód na oFtatniey darowiźnie, i tak naftępnie idąc od ollatnich, aż do naydawnieyszych.
924Jeżeli darowizna zmnieyszeaiu podległa uczyniona była iednemu z maiących {Trawo spadkowoari, może on zatrzymać Da dobrach darowanych wartość części, któraby mu należała, iako dziedzicowi, w dobrach nierozrządzaloych, ieżeli są téyże samey natury.
ya5Gdy wartość darowizn między żyiącemi przewyższy, albo wyrówna ilość rozrządzalną, wszelkie rozporządzenia tefiamentowe upadną.
926. Gdy rozporządzenia teftamentowe przewyższą, bądź ilość rozrządzalną, bądź część tey ilości, któraby pozoftała po odtrąceniu wartości darowizn między żyiącemi, zmnieyszenie czynione będzie w stopniach stosunkowych, bez żadney różnicy między zapisami ogólnemi i szczególnemi.
9Jednakże we wszyftkich przypadkach, w których Testator wyraźnie oświadczył, ii chce, aby taki zapis zaspokoiony był przed innemi, takie pierwszeńftwo będzie miało mieysce; a zapis, który będzie iego przedmiotem, wtenczas tylko Łtupieyszanym będzie, gdyby wartość innych nie uzupełniła zachowania prawnego.
9280bdarowany odda przychody z przewyżki części rozrządzalnćy, rachuiąc od dnia śmierci daruiącego, ieżeli żądanie zmnieyszenia w przeciągu roku czynione było j a ieżeli nie, to od dnia żądania.
9C9. Nieruchomości które na mocy zmniey»2euia oddanemi bydż powinny, wolDe zoftaną od długów i hipotek, wniesionych przez obdarowanego.
§3o. Sprawę o zmnieyszenie, albo wydobycie, mogą wnosić dziedzice przeciw trzecim zatrzymującym nieruchomości skladaiące część darowizn alienowanych przez obdarowanego, w takim samym sposobie, i w tym samym porządku, iak przeciw samymże obdarowanym, i z poprzedzonym r ozstrząśni eniem ich dóbr. Sprawa taka odbywana bydź powinna podług dat alienacyi, zaczynaiąc od nayświeższćy.
DZIAŁ IV.
o Darowiznach miedzy żyiącemi.
Oddział I.
o formie darowizn między żyiącemi.
g3! Wszelkie akta zawieraiące darowizny między żyiącemi, czynione będą przed Notafyuszami w zwyczaynćy formie kontraktów, i oryginalne irh akta pozolianą u tychio pod kara nieważności.
g3a. Darowizna między żyiącemi, nie obowiązuie daruiącego, i nie sprawuie żadnego skutku, tylko od dnia, w którym przyięta Jłyla w wyrazach oczywiftych.
Przyięcie odbyte bydź może za życia darującego, przez akt póżnieyszy i urzędowy, którego akta oryginalne pozofiaoą; ale w tcą czas darowizna moc swoię bierze względem daruiącego tylko od dnia, w którym oznaymiony mu będzie akt wyrażaiący takie przyięcie.
9o3» Jeżeli obdarowany ieſt pełnoletni, sam uczynić powinien przyięcie, albo w jego imieniu osoba od niego umocowana do przyjęcia uczynioney darowizny, albo do przyymowania ogólnie darowizn, które były, albo inogą bydż uczynione.
Umocowanie takie zrobione bydź powinno przed Notaryuszem, i expedycya iego przylączonajcydź powinna do oryginalnych aktów darowizny, albo oryginalnych aktów ićy przylgcia, ieżeli nastąpiło przez akt oddzielny.
934. Mężatka nie może przyymować darowizny bez zezwolenia męża swoiego; albo gdyby mąż tego odmawiał, bez upoważnienia od sądu podług tego, co. iefl przepisane przez artykuły 217 i cigw tytule o Małżeństwie.
g35Darowizna uczyniona małoletniemu ę.ieusąmowolniouemu, a^bo ’bezwłasnowolnemu. przyiętą ’bydź powinna przez opiekuna iego, Ilosownie do artykułu 4^3w tytule o Małoletności, Opiece i Usamowolnieniu.
Małoletni usamowolniony, może przyjmować w obecności kuratora swego.
Jednakże oyciec i matka małoletniego usamowolnionego, albo nieusamowolnionego, lub inni wftępni, nawet za życia oyca i matki, chociaż nie są opiekunami, ani kuratorami iego, mogą za niego przyj’mować.
936. Głuchoniemy umieiąoy pisać, może przyymować przez siebie, albo przez osobę
od siebie umocowano.
it
Jeżeli pisać nie umie, przjięcie nastąpić powinno przez Kuratora mianowanego na ten koniec, podług prawideł uftanowionych w tytule o Maloletnoici, Opiece i Usamowolnieniu.
93.7. Darowizny uczynione na korzyść szpitalów, ufróftwo gminu, albo uftanowienia do publicznego dobra zmierzaiącego, przyymowane będą przez Administratorów tych gminów., albo uftanowień, po przyzwoitym ich na ten koniec upoważnieniu. .
938Darowizna pizyięta przyzwoicie, będzie zupełną przez samo flron zezwoleniet i własność darowanych przedmiotów przeniesiona będzie na obdarowanego, i nie potrzeba wydania innym sposobem.
g3g. Gdy nastąpi darowanie dóbr mogących bipotekg przyiąć, powinno bydź zrobiono
»
w Kancellaryi hipotek okręgu, w którym dobra są położone, przepisanie aktów zawiera.? iących darowanie i przyjęcie, równie iak pzneypiienie przyjęcia, ieżeli aktem oddzielpym uczynione było.
g4°> Przepisanie takie uczynione będzie za popilnowaniem męża, skoro dobref darowane były żonie iego: a ieżeli mąż nie dopełpia t«5y formalności, to żona sama bidzie mogła to wykonać bez upoważnienia... ’.
Gdy uczyniona będzie darowizna malolpfnim, bezwłasnowolnym, albo ullanowieniom publicznym, to naftąpi przepisapie za dopilnowaniem Opiekunów, Kuratorów, lub Ądr pjinillcatorów.
g4». Wszyfikie osoby maiące interes, mogą zarzucać opusczenie przepisania, wyiąwszy zawsze daruiącego, i te osoby, ktqre obo-; wiązane były poftarać się o przepisanie, ’ albo yrawa ich maiące.
942. Małoletni, bezwłasnowolni, mężatki, pie zyskuią zupełnego powrócenia dla tego, £e przyięcie, albo przepisanie darowizn wy-; konanćm nie było; ale wolne im iest poszukiwanie o to na ich mężach lub opiekunach, Jeżeli wypada, a nawet choćby rzeczeni opiekuni, i mężowie niewypłacaloemi byli, wszelako zupełne powrócenie mieysca mieć nie ęnoże. + ’
g43« Darowizna między żyiącemi obeymoIHOże tylko dobrą terainieysze parujące*
go i ieżeli obeymuie dobra przyszłe, Co do dóbr tych iedynie nieważną będzie.
6 j. f. Każda darowizna między żyiącemi nieważką będzie, gdy ieſt uczyniona pod warunkiem, którego wykonanie zależy iedynie od Woli darującego.
ę45’ Hównie nieważną będzie, ieżeli uczyniona była pod warunkiem zaspokoienia innych długów, lub ciężarów nad te, któreby były w czasie darowizny, albo któreby wyrażone były, bądź w akcie darowizny, bądź W opisie stanu, który do aktu darowizny przyłączony bydź powinien.
g4®» W przypadku, gdyby daruiący zachował sobie wolność rozporządzenia rzeczą objętą w darowiźnie, albo summą oznaczoną na dobrach darowanych; ieieli umiera nie uczyniwszy takiego rozporządzenia, taka rzecz lub summa ^uleżeć będą do dziedziców po daruiącym, bez żadnego względu na wszelkie zafłrzeienia i układy temu przeciwne.
9^7. Cztéry artykuły poprzedzaiące nie ftosuią się do darowizn, o których wzmianka W Działach VIII i IX. ninieyszego Tytułu.
9’+8. Każdy akt darowizny rzeczy ruchoł mych, ważnym nie będzie, iak t) Iko co do takich rzeczy, których oszacowanie podpisane przez daruiącego i obdarowanego, albo. przez tych, którzy za nich przyymuią, przyłączone będzie do oryginalnego aktu daror
g4g. Wolno iest daruiącemu uczynić z achowanie na swoię korzyść, albo rozporządzić na korzyść drugidy osoby, używania, lub używania przychodów z darowanych dóbr ruchomych lub nieruchomych.
950. Gdy darowizna rzeczy ruchomych uczyniona będzie z zachowaniem używaniaprzychodów, obdarowany obowiązany będzie przy ukończeniu się używania-przychodów wziąć darowane rzeczy, które się znaydą w naturze w takim lianie, w jakim będą, i będzie miał sprawę przeciw daruiącemu, albo dziedzicom po nim z powodu przedmiotów nieznayduiących się, o ilość wyrównywaiącą wartości, iaka im naznaczona była w opisie oszacowania..
g5’Daruiący może ułożyć powrócenie przedmiotów darowanych, bądź na przypadek poprzedzaiącey śmierci obdarowanego, bądź na przypadek poprzedzaiąc^y śmierci i obdarowanego i iego zstępnych.
Praw;o takie ułożone bydź może dla kórzyści samego tylko daruiącego.
952. Skutek takiego prawa powrócenia, rozwiąże wszelkie alienacye dóbr darowanych, i zwróci do daruiącego też dobra wolne, i o* swobodzone od wszelkich ciężarów i hipotek, wyiąwszy iednak hipotekę posagu i umów małżeńskich, ieżeli inne dobra obdarowanego małżonka nie wyftarczaią; i w takim tylko przypadku, gdy darowizna uczyniona mu. byU
przez tenże sam kontrakt małżeński, z którego wypływają te prawa i hipoteki.
Oddział II.
0 TYyiątkach od prawidła nieodwołalność1
darowizn między żyiącemi.
Darowizna między żyiącemi odwołana bydż może tylko dla przyczyn niewykonania warunków, pod któremi wykonana była, niewdzięczności, i przybycia dzieci.
954W“ przypadku odwołania z przyczyny niewykonania warunków, wrórą się dobra do rąk darującego, wolne od wszelkich ciężarów
1 hipotek przez obdarowanego wniesionych
i daruiący mieć będzie przeciw trzecim zatrzymującym nieruchomości darowano, wszelkie praw a-, iakieby miał przeciw samemuż obdarowanemu.
gS5’ Darowizna między żyiącemi odwołana bydż może z powodu niewdzięczności, w tych tylko przypadkach:
Jod. Jeżeli obdarowany nafiawał na £yria darującego.
are. Jeżeli (lał się winnym względem niego, srogości, zbrodni lub ciężkićy obelgi, jc/tf. Jeżeli mu odmawia alimentów.
956. Odwołanie z przyczyny niewykonania warunków, albo z przyczyny niewdzięczności, nie nalłępuie nigdy samo przez się.
957. Żądanie odwołania z przyczyny niewdzięczności, podane bydź powinno w roku.,
rachuiąc od dnia zbrodni przypisaney obdaro* wanemu przez daruiącego, albo od dnia, od którego daruiący mógł dowiedzieć się o tey zbrodni.
Daruiący nie może żądać odwołania takiego przeciw dziedzicom po obdarowanym, ani dziedzice po daruiącym nie mogą żądać odwołania przeciw obdarowanemu, chybaby w tym olłatnim przypadku zaczęta była sprawa przez daruiącego, albo też umarł przed rokiem od popełnioney zbrodni.
g58« Odwołanie z przyczyny niewdzięczności, nie będzie szkodzić, ani alienacyom uczynionym przez obdarowanego, ani hipotekom i innym ciężarom rzeczowym, które mógł nałożyć na przedmiot darowizny, byleby to wszyflko poprzedzało wpis, który byłby uczyniony, wyciągu żądania o odwołanie na brzegu przepisania, nakazanego artykułem 939’
W przypadku odwołania, obdarowany skazany będzie, ahy powrócił wartość przedmiotów alienowanych, maiąc wzgląd na czas, w którym zaniesione żądanie, i pożytki, rachuiąc od dnia żądania takiego,
g5g. Darowizny na korzyść malżeńftwa, nie są odwołałne z przyczyny niewdzięczności.
góo. Wszelkie darowizny między żyiącemi, uczynione przez osoby, które nie miały dzieci albo zftępnych, rzeczywiście żyiących, w czasie darowizny, iakieykolwiek mogłyby b)di
wartości, pod iakimkolwiek tytułom byłyby uczynione, i choćby były wzaiemne, albo nagradzające, nawet takie, któreby były uczynione na korzyść małżeńliwa przez inne osoby, a nie przez wftępnych nnłżopkom, lub przez małżonków iedncgo dla drugiego, odwolanemi zoftaią same przez się przez przybycie daruiącemu dziecięcia prawego, choćby pogrobowego, albo przez uprawnienie dziecięcia naturalnego naflępuiącóm małżeńllwem, ieżeli się urodziło po darowiźnie.
961. Takie odwołanie ma mieysce, choćby dziecię daruiącego albo daruiąc^y, poczęte było w czasie darowania.
962. Darowizna równic odwołana zoftanie Wtenczas nawet, gdyby obdarowany wszedł w posiadanie dóbr darowanych, i byłby w nich zoftawiony przez daruiącego, po przybyciu dziecięcia; iednakże obdarowany obowięzanym nie iest powracać przychody, które pobierał, iakićykolwiek byłyby natury, tylko od dnia, w którym urodzenie dziecięcia, albo uprawnienie przez naftępuiąCe małżeństwo, oznaymione mu było pr/ez pozew, albo inny akt w przyzwoitey formie; i choćby żądanie powrotu do dóbr darowanych zanoszone było późnimy po takiem oznaymieniu.
963. Dobra obięte w darowiźnie, która sama przez się odwołana, wniydą w maiątek daruiącego, wolne od wszelkich ciężarówki hipotek, przez obdarowanego wprowadzo* nych, i nie może pozoftać przywiązane dd niph nawet pomocniczo powrócenie posagu zony obdarowanego, i iey rzeczy zwróceniu podległych, albo innych umów małżeńskich: co mieysce mieć będzie, choćby nawet darowizna uczyniona była na korzyść małżeństwa obdarowanćy osoby, i wciogniona w kontrakt, i daruiący byłby się obowiązał, iako ręczyciel przez darowiznę do wykonania kontraktu małźcńftwa.
964. Darowizny odwołane tym sposobem, nie bę^ą mogły ożyć, albo mieć na nowo swóy skutek, ani przez śmierć dziecięcia darującego, ani przez inny akt potwierdzający; i ieżeli daruiący chce dać też same dobra te<nuż samemu obdarowanemu, bądź przed, bądź po śmierci dziecięcia, przez którego urodzenie darowizna odwołaną była, nie może tego uczynić inaczćy, tylko przez nowe rozporządzenie.
965. Każde zafirzeżenie, lub umowa, przez które daruiący zrzekłby się odwołania darowizny, na przypadek przybycia dziecięcia, > loczytane ieſt za nieważne, i żadnego skutku sprawić nie może.
966. Obdarowany, dziedzice po nim, albo tnaiący iego prawa, lub inni zatrzymujący łzeczy darowane, nie mogą ftawiać prawa przedawnienia na utrzymanie ważności darowizny odwołaney przez przybycie dziecięcia AŹ po trzydzieſtolelnićm posiadaniu, któktórych lat zacznie się bieg dopiero od dnia urodzenia oftatniego z dzieci darującego, nawet pogrobowego; a to bez uszkodzenia przerwań, co do przedawnienia, iakie z prawa wypaśdź mogą.
DZIAŁ V.
o Rozporządzeniach Testamentowych.
ODDZIAŁ I.
o Prawidłach ogólnych, co do formy testamentów.
967. Każda osoba rozporządzać może przea testament, bądź pod tytułem uitauowienia dziedzica, bądź pod tytułem zapisu, bądź pod innćm iakiem nazwiskiem, zdatnćm do wyrażenia ićy woli.
963. Nie może bydź zrobiony testament w tymże samym akcie, przez dwie albo więcćy osób, bądź na zysk trzeciego, bądź pod tytułem wspólnego i wzaieninego rozporządzenia.
969. Teftament może bydź własnoręczny, albo uczyniony przez akt publiczny, albo w formie taiemn^y (3).
370, Własnoręczny testament nie będzie ważny, ieżeli pisany nie ieſt cały, datowany, i podpisany ręką Teftatora; testament taki żadnćy innćy formie nie podlega.
971. Testament przez akt publiczny iest ten, k^óry przyięty przez dwóch Notaryw*
szów w przytomności dwóch świadków, hlbd przez iednego Notaryusza, w przytomności czterech świadków.
972. Jeżeli teftament przyymowany iest przez dwóch Notaryuszów, dyktowany im iest przez Testatora’, i ieden z tych Notaryuszów pisać powinien to wszyftko, co icst dyktowane.
Jeżeli ieden tylko ieſt Notaryusz, równie dyktowany bydź powinien teilameot przez Teftatora, a pisany przez tegoż Notaryusza.
W jednym i drugim przypadku czytany bydź powinien Testatorowi w przytomności świadków.
O wszyftkićm wyraźna wzmianka uczyniona będzie. . ,
973. Ten testament podpisany bydź powinien przez Teftatora; ieżeli oświadcza, że nie umie, albo nie może podpisać, uczyniona będzie w akcie wyraźna wzmianka oświadczenia iego, równie iak i przyczyny prze* szkadzaiącćy do podpisu.
874. Podpisany bydź powinien testament przez świadków; iednakże na wsiach doftateczny będzie podpis iednego ze dwóch świadków, ieżeli teftament przyymowany ieſt przez dwóch Notaryuszów, a doftateczny podpis dwóch ze cztérech świadków, gdy ieden Notaryusz przyymuie. ,
975. W testamentach przez akt publiczny ńie mogą bydź przyimowani za świadków, ani żyskui^cy zapisy pod iakimkolyyiek bądź tytułem
’tulem, ani Ich krewni, lub powinowaci, aż do czwartego stopnia włącznie, ani aplikanci tych Notaryuszów, którzy te akta przyyniować będą.
976. Gdy Teftator zechce uczynić teftament taiemny, albo skryty, obowiązany będzie podpisać rozporządzenia Swoie, bądź gdy le pisze sam, bądź gdy są pisane przez kogo innego. Papier, który zawierać będzie rozporządzenia iegó, albo ieżeli iest obwinięcie tego papićru, złożone będą i zapieczętowane. Teftator okaże Notaryuszowi złożony i zapieczętowany teftament w przytomności przyńaymnićy sześciu świadków, albo przy nich każe go zlóżyć i zapieczętować, oraz ośwjadczy, że pismo w tym papierze obięte, iest teftament iego, pisany i podpinany przez niego samego, albo kogo innego, a przez niego podpisany. Notaryusz spisze Protokiił podpisań, który napisany będzie na tym samym papierze, albo na obwinięciu; akt ten podpisany będzie tak przez Teftatora, iako też przez Notaryusza TÓwnie, iak I przez świadków razem. Wszyftko to czynione bydż powinno natychmiast bez żadnćy przerwy i czynności innych aktów; a w przypadku, gdyby Teftator przez wypadłą przeszkodę po podpisie teftamrntu, nie mógł podpisać aktu podpisywań/uczyniona będzie wzmianka o oświadczeniu, iakie wypadnie, I ’Xiega III. 17
X. 3. 7ytuł II.
niemasz potrzeby w tym przypadku pomnażać liczby świadków.
977- Jeżeli Tefiator nie umie podpisać, albo nie mógł po napisaniu swoich rozporządzeń, przywołany będzie ieszcze ieden świadek do aktu podpisań, nad liczbę świadków artykułem poprzedzaiącym wyrażoną, który podpisze akt wraz z innemi świadkami; i uczyniona będzie wzmianka o przyczynie, dla którey ten świadek przywołanym zotłał.
978- Nie umieiący, albo nie mogący czytać, nie mogą czynić rozporządzeń w formie testamentu taiemnogo.
979 W płzypadku, gdy Teftator nie mógłby mówić, ale mógłby pisać, może uczynić testament taiemny, z obowiązkiem, aby testament taki zupełnie był napisany, cjatowany, i podpisany iego ręką, żeby go pokazał Notaryuszowi i świadkom, i żeby na wierzchu aktu zawieraiąrego podpisania, napisał w ich przytomności, że papier, który im pokaźnie, iest teftameotem iego; poczem Notaryusz napisze akt podpisań, w którym uczyniona będzie wzmianka że TeftatOr pisał te słowa w przytomności Nof.ryusza i świadków; i nadto zachowane będzie wszystko, cokolwiek przepisano przez artykuł 976.
1*48
980. Przywołani świadkowie, aby przytomnemi b)Ii przy t-Ttamentach, powinni bydź mężczyźni, pełnoletni, poddani Cesarza, używający praw cywilnych.
Oddział II.
o Szctefcólnych prawidłach, co do formy pewnych Testamentów.
gS i Testament* wojskowych, i osób użytych przy woysku, w jakimkolwiek kraju będą, mogą bydź przyympwane przez Szefa batalionu, albo szwadronu, albo przez iakiegożkolwiek (Jfficera wyższego fiopnia, w przytomności dwóch świadkósv, albo przez dwóch Komniissarzy wojennych, albo przez iednego z tych Komniissarzy, w przytomności dwóch świadków.
g3a. Mogą bydź także przyymowane, ieżeli Testator ieſt chory, albo ranny, przez naczelnego Officcra zdrowia ^ w przytomności kommcndanta wojskowego, utrzymuiącego połicyą w szpitalu.
983Przepisy powyższych artykułów, dla ty« h tylko wojskowych maią mieysce, którzy są na wyprawie woienn»5y, albo kwaterze lub garnizonie, nie w kraiu Francuzkim, albo niewolnikami u nieprzyjaciela, a nie mogą z tych przepisów pożytkować ci, którzy będą na kwaterze, albo na garnizonie wewnątrz kraju, chybaby się znaydowali w mieyscu obłężonóm, ałbo w fortecy, lub innych mieyscach, których bramy są zamknięte, i łatwość związków z przyczyny wojny przerwana.
g84« Teflaruent uczynionj’ w formie powy-
żey uftanowioney, nieważny m będzie w s?eść
«7»
miesięćy po powrocie Tefiatora na mieysce, w którym mieć będzie wolność używania form zwyczaynych.
g85> Testamenta uczynione w mieyscu, z którćm wszelkie związki są przerwane, z przyczyny zarazy morowey, albo in ićy choroby zaraźliwćy, mogą bydź czynione przed Sędzią Pokoiu, albo przed iednym z mieyscowych urzędników gminu, w przytomności dwórh świadków.
986. Takie urządzenie służy nie tylko względem dotkniętych takiemi chorobami, ale też i dla tych, którzy są w uueyscach zarażonych. chociażby ieszcze nie byli choremi rzeczywiście.
987 Teftamenta w dwóch poprzedzających artykułach wzmiankowane, ftaną się nieważnertii w sześć miesięcy po przywróceniu łatwości związków mieysca, w którem się znayduie Testator, albo w sześć miesięcy po przeyściu iego w takie mieysce, w którtóm iwią»-
ki przerwane nie będą. —
988 Teftamenta czynione na morzu, w ciągu żeglugi mogą bydź przyymowane, to ieft;
Na okrętarh i innych {tatkach Cesarskich, przez Officera kommenderuiącego okrętem, albo gdyby tego nie było, przez zastępcę iego, w porządku służby, i ieden i drugi pr/yymuie wspólnie z Officerem aJminiftracyi, albo z tym, który obowiązków iego dopełnia;
A na okrętach handlowych, przez Pisarza okrętu, albo przez dopełniającego iego obowiązki, ieden i drugi przyymuie łącznie z kapitanem, właścicielem, albo szyprem okrętu, albo gdyby tych nie było, to przyymu»ą ich zadępcy.
W każdym przypadku przyymowane bydź powinny teilamenta w przytomności dwóch 8>viadków.
989. Na okrętach Cesarskich, testament Kapitana, albo Officera adminiliracyi, i na okrętach handlowych, teftament Kapitana, właściciela, albo szypra, albo pisarza, mogą bydź przyymowane przez tych, którzy po nich idą w porządku służby, ftosuiąc się nadto do urządzenia artykułu poprzedzaią ego.
990We wszyftkich przypadkach sporządzony będzie na dwie ręce oryginał testamentów wzmiankowanych, w dwóch artykułach poprzedzających.
991. Jeżeli okręt przybywa do obcego portu, w którym się znayduie Konsul Francuzki, obowiązani będą ci, którzy teftament przyjęli, złożyć ieden z oryginałów zamknięty lub zapieczętowany w ręce tegoż Konsula, któfy go prześle Miniflrowi morskiemu; a Minifter nakaże złożyć go w kanceb ryj Sądu Pokoiu mieysca, w którem ieſt zamieszkanie Toftatora.
T
gg2. Gdy okręt wróci do Francyi, bądr do portu rozbrojenia, (bądź do innego portu nie dla rozbrojenia, obadwa oryginały testamentu.
równie zamknięte i zapieczętowane, albo po* zoftaly oryginał, ieżeli inny podług popraedzaiącćgo artykułu, złożony zollał w ciągu żeglugi, oddane będą do kancelaryi przełożonego nad wpisami morskiemi; ten przełożony prześle ie natychmiast do Miniftra morskiego, który nakaże ich skład równie, iak iest rze~ czono w tymże sam).11 artykule
gg3 Uczyniona będzie wzmianka w reie-. ſtrze osób znayduiących się na okręcie, na brzegu, przy imieniu Teflatora, o złożeniu, które uczynione było oryginałów teftarnentu, bądź w ręce Konsula, bądź w kancelarii przer łożonego nad wpisami morskiemi.
994. Teliament nie będzie poczytywany za uczyniony na morzu, chociażby był sporzą-> dzony w ciągu żeglugi, ieżeli w czasie, w którym czyniony, okręt przybił do brzegu, bądź obcego, bądź pod panowaniem Francuzkićm zoltaiącego, gdzie byłby Urzędnik publiczny Francuzki: w tyra przypdku, waźnynr będzie tyle tylko, ile iest zrobiony podług form przepisanych we Francyi, albo według forin używanych [w kraiach, w których był sporządzony.
995Powyższe urządzenia wspólne będą teflamentom uczynionym przez prolłych j)odró-. żnych, którzy nie składaią części ekwipażu.
996. Tefument uczyniony na morzu, w formie przepisaney przez artykuł 988wtepczas tylko ważnym będzie, gdy teFtator-umrze na
morzu, albo w trzerh miesiącach po wylądowaniu, i w mieyscu, w któróm mógłby go był przerobić w formach zwyczaynych.
997. Testament na morzu uczyniony, nie może obeymować żadnych rozporządzeń dla korzyści Officerów okrętowych, ieżeli nie są krcwnemi* Teft»tors.
gg8. Teftainenta objęte w artykułach po ^wyższych ninieyszego Oddziału, podpisane będą przez Teflatorów, i przez tych, którzy ie przyymuią.
Jeżeli Teftator oświadcza, że nie umie, albo nie może podpisać, uczyniona będzie wzmianka oświadczenia iego, rówDie iak i przyczyn przeszkadzaiących do podpisania.
W przypadku, w którym przytomność dwóch świadków iest potrzebna, teftament podpisać ny będzie przynaymnićy przez iednego z nich, i uczyniona będzie wzmianka o przyczynie, dla któróy drugi nie podpisał.
999. Francuz, któryby się znaydował w kraiu obcym, może czynić rozporządzenia swoie testamentowe, przez akt, z prywatnym podpisem, podług tego, co iefl przepisane w artykule 970. albo przez akt urzędowy w formach zwyczaynych, w tem mieyscu, w którem akt zawarty.
1000. Teftameota uczynione za granicą, nie mogą bydż wykonywane na dobrach położonych we Francyi, póki nie będą wciągnione w reieftra kancelaryi zamieszkania Teautora, ieżeli iedno zachował, a ieżeli nie, to w kancelarii ofiatniego iego zamieszkania znanego we Francyi; a w przypadku, gdyby testament zawierał rozporządzenia nieruchomościami tu pułożonemi, powinien bydź,, prócz tego wciągniony w reieftra kancelaryi położenia tych nieruchomości, a nie można, za to wymagać dwoistych należytości.
loot. Formalności, którypi poddane są ró-* żne testamenta, przez urządzenia niniejszego, i poprzedzającego Oddziału, zachowane bydź, powinny pod karą nieważności.
ODDZIAŁ MF
Ustanowieniu Dziedzica, 1 o Zapisach w ogólnością
looa. Teflamentowe rozporządzenia, albo są ogólne, albo pod tytułem ogólnymi albo, pod tytułem szczególnym.
Każde z takich rozporządzeń, bądź gdy uczynione będzie pod nazwiskiem ustanowienia Dziedzica, bądź gdy uczynione będzie pod nazwiskiem zapisu, otrzyma swóy skutek według prawideł niżóy ustanowionych, na zapisy ogólne, na zapisy pod tytułem ogólnym, i na zapisy w szczególności.
Q. D D z 1 A Ł IV. o Zapisach ogólnych.
1, 003. Z ap i s. og ć 1 qy » iest rozporządzenie testamentowe, przez które Testator daie iedney, lub kilku osobom, ogół dóbr,, które zoilawi po swoiey śmierci}
1004. Skoro przy śmierci Teftatora Sfj dziedzice, dla których ilość dóbr iego zachowana iest przez prawo, dziedzice tacy na mocy samego prawa, przez śmierć Testatora Obeymuią wszyftkie, dobra spadku; a zy>kuiący zapis ogólny, obowiązany iestwymagać, od nich wydania dóbr obiętych w teliamencie.
1005. Jednakie w tychże samych przypadkach, zyskuiący ogólny z a p i s, mieć będzie używanie dóbr obiętych w testimencie, rachuiąc od dnia śmierci, ieżeli wyuiaganie wydania uczynione było w przeciągu roku od czasu tego; ieżeli nie, to używanie takie zacznie się dopiero od dnia zaniesionego wymagania do Sądu, albo od dnia, w, którym na Wydanie zezwolono dobrowolnie.
1006. Skoro przy śmierci Tefiatpra nie masz dziedziców, dla których ilość dóbr leg© zachowana iest. przez prawo, zyskuiący zapił ogólny, zaymuie wszyfiko na mocy samego, prawa, przez śmierć Testatora wypadłego, i, nie iest obowiązany wymagaj wydania.
1007. Każdy tellament własnoręczny, przed wprowadzeniem iego w wykonanie, bedzie
przedstawiony Prrzy dentowi Trybunału pićrwszóy infianoyi okręgu, w którym spadek iełl otwarty. Otworzony będzie ten testament, ież>4i był zapieczętowany. Prezydent spisze Protokuł przedllawi»-nia, otwarcia, i stanu teft imentu, nakaże go złożyć w ręce Nota-j łyusza, którego wyznaczy.
Jeżełi reftament iest w formie taiemnćy, przedstawienie iego, otwarcie, opisanie i skład, uczynione będą w tymże samym sposobie; ale otwarcie iego nie może naftąpić, tylko w przytomności tych Notaryuszów, i świadków podpisanych na akcie podpisywań, któizy znaydować się będą na mieyscu, albo po ich przywołaniu.
ioo8s W przypadku artykułu 1006, ieżeli testament ie»t własnoręczny, albo taicmny, zyskuiący zipis ogólny. obowiązany będzia ©trzymać wprowadzenie siebie w posiadanie, przez nakaz Prezydenta, położony na dole zaniesionego o to żądania, przy którym pray» łączony bydź powinien akt składu.
ioog. Zyskuiący zapis ogólny, który miee będzie zbieg razem z dziedzicem, dla iakiego prawo zachowuie pewną ilość dóbr, obowiązany ieſt do długów i ciężarów spadku po teftatorze, osobiście co do swoićy części i przyprzypadłośui, a hipotecznie, co do wszy/ikiego, i będzie obowiązanym zaspokoić wszystkie zapisy, wyiąwazy przypadek zmnieyszenia, iAś ieit wyrażono w artykułach 926 i 927.
Oddział V. o Zapisie pod tytułem ogólnym,
101 o. Zapis pod tytułem ogólnym, iest ten, przez który Testator zapisuie ilą część dóbr, któremi prawo pozwala mu rozporządzać, iako to połowę, trzocią część, albo wszyftkie swe nieruchomości, albo wszy-, stkie ruchomości, albo oznaczoną ilość wszy-, stkich swych nieruchomości, lub wszystkich ruchomości.
Wszelki inny zapis iest rozporządzeniem pod tytułem szczególnym.
101 1, Zyskuiący zap>s pod tytułem ogólnym, obowiązani będą ź.ąilać wydania od dziedziców, którym ilość dóbr zachowana iest przez prawo; gdyby tych nie było, to cd zyskujących zapijy ogólne, a gdyby i tych nie było, to od dziedziców przywołanych w porządku ustanowionym w Tytule o Spadkach.
1012. Zyskuiący zapis pod tytułem ogólnym, obowiązany będzie równie iak i zyskuiący zapis ogólny, do długów i ciężarów spadku po Tes\atorze, osobiście co di* swoiey części i przypadłości, a hipotecznie co do wszystkiego.
10 13. Gdy Testator rozporządzi tylko pewną ilość części rozrządzalnóy, a to uczynił pod tytułem ogólnym, zyskuiący zapis taki, obowiązany będzie zaspokoić zapisy szczególne, przez składkę z dziedzicami naturalnemu Oddział VI.
o Zapisach szczególnych.
1014. Każdy zapis czyfiy i prnfiy, nada ąyskuiącctpu taki zapis, od dnia śmierci Teatatora, prawo do rzeczy zapisaliby, prawo przenośne na dziedziców po nim, albo maiąeych tego prawo.
Jednakże zyskujący zapis szczególny, nie będzie mógł obiąć w posiadanie rzeczy zapisaney, ani dopominać się pożytków z niey 1 procentów, tylko rachuiąc od dnia? w którym żądanie wydania zaniesione, było, w porządku uftanowiony m prze^ artykuł 101 1, albo od dnia w którym zezwolono dobrowolnie na takie, ieinu wydanie.
1015. 1’rocenta i pożytki z rzeczy zapisacby, idą Da korzyść zyskującego zapis, od dnia śmierci, 1 chociaż nie zaniesie żądania swego do Sądu:
Jod. Skoro Testator oświadczył wyraźnie w teftamencie wolą swoię względem tego.
are. Skoro wypłata dożywotnia, lub penaya, pod tytułem alimentów, zapisaną była.
1016. Koszta za żądanie wydania, ciężarem są spadku, iednakże nie może z nich wyniknąć odtrącenie od części, prawem zachowanby.
Należytości od wciągnienia w reieftta obowiązkiem są zyskuiącego zapis.
Wszystko to wtenczas tylko, ieżeli inaczby testament nie rozporządził.
Każdy zapis wciągniony bydż może w reiefir oddzielnie, a takie wciągnienie w reiestr idzie, na pożytek dla samego tylko zyskującego zapis, albo dla mających iego prawo.
1017. Dziedzice po Teftatorze. albo inni dłużnicy zapisu, obowiązani są osobiście do onegoż zaspokojenia, każdy w ftosunku części i przypadłości, iaką w spadku pozy ska.,
Obowiązani będą względem unegoż hipotek cznie, co do wszystkiego, aż do ilości wyrównywaiącby cenie ’nieruchomości spadku, który zatrzymują.
łoi’8* Rzecz zapisana wydana będzie z potrzebnemi „do niby przybyciami, i w Hanie, w jakim się znaydzie w dzień śmierci darującego.
1019. Skoro czyniący zapis własności nieruchomości, powiększy ł ią potem przez nabycia, nabycia takie choćby się liykały z tą nieruchomością, nie poczytuią się za czyniące część zapisu, bez nowego rozporządzenia.
Co innego się rozumie względem ozdób, albo budowli nowych poftawiónych na gruncie zapisanym, albo ogrodzenia, przez które Teftator powiększył obwód.
1020. Jeżeli przed, albo po tefiamencie, na rzeczy zapisaney hipotekowany był dług spadku, albo nawet dług trzeciego,;lbo ieżeli ta rzecz obciążona używaniem-przychodów, kto zaspokoić powinien zapis, ten nie ieſt ’obowiązany uwolnić rzecz taką od ciężarów, > chybaby obowiązek taki włożony był na niego przez wyraźne rozporządzenie Teftatora.
ioai» Skoro tefiator zapisał rzecz cud2a« zapis iest nieważny, bądź że tefiator wiedział, albo nie wiedział, iż ta rzecz nie należała do niego.
toea. Gdy będzie zapis rzeczy nieoznaczor.ey, dziedzic obowiązanym nie będzie wydadź ią w naylepszym gatunku, ale też nie będzie mógł dawjsr w fiaygorszym.
1023. Zapis uczyniony wierzycielowi, nie będzie poczytywany za nagrodzenie czyniące zadosyć wierzytelności iego, ani zapis uczyniony służącemu za nagrodzenie zadosyć czyniące zasługom iego. ,
1024. Zyskuiący zapis pod tytułem sczegółuym, nie ieſt obowiązany do długów spadku> wyiąwszy zmnieyszepie zapisu, podług tego » co iest powyżóy powiedziane, i wyiąwssy sprawę hipoteczną wierzycieli.
O D » Z 1 AF Ł VII.
O TVykonywaczach testamentowych.
1025. Telłator może mianować iednego,, lub kilku wykonywaczów teftamentowych.
1026 Może im przeznaczyć zaięcie w posiadanie całości, albo części tylko ruchomości swoich; ale to trwać dłużmy nie może, nad rok i dzień, rachuiąc od iego zeyścia.
s
Nie mogą tego wymagać, ieżeli im nie wyznacz) ł.
10.47. Dziedzic może wyrobić ustanie takiego zaięcia, dijitjc wykonywa^zom testamentowym summę doliateczną, do zapłacenia zapisów rucjiomych, albo składając dowody wypłacenia takiego.
io?.S Nie może bydź wykony warzem testamentowym, kto nie może obowiązku ca siebie zaciągnąć,
iocg. Mężatka nie może przyiąć wykonywania testamentowego, tylko za zezwoleniem męża swego.
Jeżeli iest rozdzielona, co do maiątku, bądź przez kontrakt małżeński, bądź pr?es wyrok sądu, będzie mogła przyiąć takie wykonywanie, albo za zezwoleniem męża, albo glyby ten odmawiał, za upoważnieniem od *ądu itosownie do tego, co iest przepisane przez artykuły 217 i a 19 w tytule o Maiieńsiwie.
1030. Małoletni nie będzie mógł bydi wykonywaczem teftamentu, choćby nawet z upoważnieniem Opiekuna swego, albo Kuratora.
1031. Wykonywacze testamentowi postaraią się o przyłożenie pieczęci, ieżeli dziedzice są małoletni, bezwłasnowolni, albo nieprzytomni.
Wyrobią sporządzenie inwentarza dóbr spadkuf w przytomności krewnego, który iest miany za naybliższego, albo pć przyzwoitym iego przywołaniu.
Dopominać się bę<lą sprzedaży ruchomości, gdyby nie było dosyć pieniędzy na zaspokojenie zapisów.
Pilnować te£ć będą, aby teftament był wykonanym; i w przypadku sporu w wykónaniti teftamehtu, mogą wchodzie do utrzymywania ważności ićgo.
Po uplynieniu roku od zeyścia testarora, powinni zdae rachunek z zarządzania swoiego.
1036. Władza wykony w acza teftamentowego nie przeydzie do dziedziców p6 nim.
1033. Jeżeli iest kilku wykonywaczów testamentowych, którzy ten obowiązek przyjęli na siebie, ieden z nich działać może, gdyby drugich nie było; i odpowiedzialni będą solidarnie, co do rachunku z powierzonych im ruchomości, ’chybaby testator rozdzielił ich obowiązki, i każdy z nich tego się tylko podiąl, co mu wyznaczone było.
1034Koszta podeymowane przez wykonywacza teftamentowrge, na przyłożenie pieczęci, inwentarz, rachunek, i inne koszta tyczące się obowiązkow iego, obowiązują spadek.
ODDZIAŁ viii. o Odwołaniu Testamentów i ich upadku.
io35 Teftamenta odwołane bydź nie mogą, w całości albo w części, tylko przez teftament
późni ey-
póżnieyszy, lub przez akt przed Notary uszami odbyty, zawierający oświadczenie odmienioney woli.
1036. Późnieysze teftamenta, które nie odwołaią poprzedzających wyraźnym sposobem unieważnią w nieb takie tylko rozporządzenia, w nich zamknięte, które się znayduią niezgodne z nowemi, albo będą im przeciwne.
1037. Odwołanie uczynione w późnieyszym teftamencie, cały swóy skutek mieć będzie, chociaż ten akt nowy zoftanie niewykonanym, dla niezdatności ustanowionego dziedzica, albo zyskuiącego zapis, lub gdy ci odftępuią prawa swoiego.
io38 Każde alienowanie, nawet naftępuiące przez przedaż, z możnocią odkupu, albo przez zamianę, wykonane przez teftatora całości lub części rzeczy zapisaney, pociąga za sobą odwołanie zapisu do tego wszyftkiego. cokolwiek alienowanem było, choćby późnieysze alienowanie nieważnym zoftsło, i przedmiot wrócił się do rfik teftatora.
1039. Każde rozporządzenie teftamentowe upada, ieżeli ten, na którego korzyść uczynionym było, nie przeżył teftatora
1040. Każde rozporządzenie teftamentowe uczynione pod warunkiem zawisłym od wypadku niepewnego. i takim, »że podług zamiaru testatora, to rozporządzeni** ty le tylko wykonanóm bydź powinno, ile przypadek nastąpi, lub nie naftąpi; upadnie, ieżeli 4zło»
„Xifga III, 18
dzic ustanowiony, albo zyskuiący zapis, umiera przed dopełnieniem warunku.
1041. Warunek, który w zamiarze tefłatora zawiesza tylko wykonanie rozporządzenia, nie przeszkodzi ustanwionemu dziedzinowi, albo zyskuiąremu zapis do tego, aby nie miał nabytego prawa i przenośnego na dziedziców swoich.
io4aUpadnie zapis, ieżeli rzecz zapisana zginie zupełnie za ży< ia te/łatora.
Toż samo się rozumie, ieżeli zginęła po iego śmierci bez winy i przyłożenia się dziedzica, choćby się ten opóźnił z wydaniem ióy, ieżeli równie miału zginąć w rękach zyskującego zapis.
1043. Upadnie rozporządzenie teflamentowe. skoro ustanowiony dziedzic, albo zyskuiący zapis, zrzeka się go, albo do iego przyjęcia znaydzie się niezdatnym.
1044. Przybycie ma mieysce na korzyść zyskuią<y<h zapis, w przypadku takim, gdy zapis był uczyniony dla kilku razem łącznie.
Poczytywany będzie zapis za uczyniony łącznie, gdy będzie zapisany przez toż samć rozrządzenie, 1 gdy testator nie wyznaczył każdemu ze wspólnych w zapisie zyskanym, szczegółowy części z r/eczy zapisanćy.
1045. Poczytywany ieszcze będzie za uczy* niony łącznie, gdy rzecz, któraby nie mogła bydż podzieloną bez zepsucia, dana była praet tenże sam akt kilku osobom, choćby nawet oddzielnie.
1046. Też same przy«zyny, które podług artykułu 954 i dwóch pierwszych urządzeń artykułu g55» upoważnią żądanie odwołania darowizny między żyiącemi, przyiętemi będą w żądaniu odwołania rozporządzeń testamentowych.
1047. Jeżeli żądanie takie zasadza się na ciężkiey obeldze uczynioney pamiątce testatora, powinno bydź wnoszone w ciągu roku, od dnia popełnionego wyilępku.
DZIAŁ Vi.
o Rozporządzeniach pozwolonych dla wnucząt daruiącego, lub testatora. albo dzieci od braci iego i sióstr.
loĄ8 Dobra, iakiemi oycowie i matki mogą rozporządzać, darowanemi bydź mogą przez nich w całości, lub w części dla iednego, lub ’kilku ich dzieci, pizez akt między-żyiącemi, albo teftamentowy, z obowiązkiem, aby oddane były też dobra urodzonym i spodziewanym dzieciom obdarowanych, o których tu wzmianka, ale w pierwszym tylko stopniu.
1049. Na przypadek zeyścia bezdzietnie^ ważne będzie rozporządzenie, ^tóre nieboszczyk uczynił przez akt między żyiącemi, albo tefUmentow.y, dla iednego lub kilku
18 *
braci swoich, lub aioflr, całości, lub części dóbr swoich. które nie są prawem zachowane w jego spadku, z obowiązkiem oddania tych dóbr dzieciom urodzonym, i spodziewanym, w pierwszym tylko ftopniu, rzeczonych braci lub sioflr obdarowanych.
1050. Rozporządzenia pozwolone dwoma artykułami poprzedzaiącemi, nie będą ważne, tylko pod obowiązkiem, aby powrócenio naftąpiło na korzyść wszy fik ich urodzonych i spodziewanych dzieci obowiązanego tym sposobem, bez ró&nicy ani pierwszeństwa co do wieku, lub płci.
1051. Jeżeli w powyższych przypadkach obowiązany do powrócenia na korzyść dzieci swoich, umiera, zoftawiaiąc dzieci w pierwszym ftopniu zstępnych z dziecięcia umarłego pierwey; ci ofiarni biorą przez zastępstwo część dziecka umarłego pierwey.
1q5e. Jeżeli dziecię, brat ałbo sioftra, którym dobra dane były przez akt między żyiącemi, bez obowiązku powracania, przyymuićt nową szczodrobliwość Uczynioną przez akt między żyiącemi, albo testamentowy, pod warunkiem, że dobra dane poprzedniczo, mieć będą na osobie ten nowy obowiązek; iuż im więcćy nie wolno frozdzielać dwóch rozporządzeń dla ich korzyści uczynionych, i 2>-zec się drugićy, dla utrzymania się przy pierwszey, choćby nawet oświadczali oddadż dobra obięte w drugiem rozporządzeniu.
1053. Prawa przywołanych otwarte będą w czasie, w którym dla iakieykolwiek bądź przyczyny, używanie, iakie ma dziecię, brat, lub siolira obowiązani do powrócenia, ustanie: poprzedzone odfiąpienie używania na korzyść przywołanych, nio może szkodzić wierzycielom obowiązanego poprzedniczym przed odstąpieniem.
1054. Żony obowiązanych nie mogą na dobrach podległych oddaniu, czynić poszukiwań posiłkowych, w przypadku niedostateczności dóbr wolnych, iak tylko, co do kapitału pieniędzy posagowych, i Wtenczas tjlko, gdy to teftator wyraźnie nakazał.
io55Kto uczyni rozporządzenia upoważnione artykułami poprzedzaiącemi, będzie mógł przez tenże sam akt, albo przez inny późniejszy, w formie urzędowóy, mianować opiekuna obowiązanego do wykonania tych rozporządzeń: opiekun taki uwolniony m bydź nie może, tylko dla przyczyn wyrażonych w Oddziale szóstym Dzi&lu II. w Tytule o Matole tn ości, Opiece i Usamowolnieniu.
1056. Gdyby takiego opiekuna niebyło, to będzie mianowany za itarannoęcią obowiązanego. albo iego opiekuna, ieżeli ieſt małoletni, w przeciągu iednego miesiąca, rachuiąc od dnia zeyścia d.iruiącego, lub teftatora, albo od dnia, w którym po iego śmierci doszedł do wiadomości akt obeymuiący rozporządzenie.
1057. Obciążony, któryby nie uczynił zadosyć artykułowi poprzedzającemu, utraci dobrodzieyllwo rozporządzenia; i w takim przypadku może bydź uznane otwarcie prawa dla korzyści przywołanych, za dopilnowaniem, bądź przywołanych, ieżeli są pełnoletniemi, bądź opiekuna ich, lub kuratora, ieżeli są małoletni, lub bezwłasaowolni, bądź któregokolwiek krewnego przywołanych pełnoletnich, małoletnich, lub bezwłasnowolnych, albo nawet z urzędu za dopilnowaniem Prokuratora Cesarskiego przy Trybunale pierwszey inftancyi mieysca, w którym spadek ieſt otwarty.
1058. Po zeyściu tego, który rozporządził z obowiązkiem powrócenia, przystąpi się w formach zwyczaynych do sporządzenia inwentarza wszyftkich dóbr i rzeczy, które składać będą spadek, wyiąwszy iednak przypadek, w którymby szło tylko o zapis szczególny. Inwentarz taki zawierać będzie oszacowanie, podług słusznśy wartości, sprzętów i rzeczy ruchomych.
1059. Uczyniony będzie inwentarz na żądanie obowiązanego do powracania, i w przeciągu czasu oznaczonym, w Tytule o Spadkach, w przytomności opiekuna mianowanego do wykonania. Koszta na to brane będą z dóbr obiętych w rozporządzeniu.
1060. Jeżeli inwentarz nie będzie sporządzony na żądanie obowiązanego, w przeciągu powyższego czasu, to się do sporządzenia iego przystąpi w naflępuincym miesiącu, za dopilnowaniem opiekuna mianowanego do wykonania, w przytomności obowiązanego, lub iego opiekuoa.
IOCI, Jeżeli nie ftało się zadosyć dwóm poprzedzającym artykułom, to się przyftąpi do tegoż inwentarza, za dopdnowaniem osób oznaczonych w artykule i 057, przywoluiąc do tego obowiązanego, lub iego opiekuna, i opiekuua mianowanego do wykonania.
io(ia. Obowiązany do powrócenia, powinien wyrobić przystąpienie do przedaży, przez uwiadomienia, i licytacye wszyllkich sprzętów i rzeczy obiętych w rozporządzeniu, wyiąwszy iednak te, o których wzmianka w dwóch artykułach następujących.
10G3. Sprzęty pokoiowe, i inne rzeczy ruchome, które obięte były w rozporządzeniu, pod wyraźnym warunkiem zachowania ich w naturze, oddane będą w ftanie, w jakim się znaydą w czasie powrócenia.
Zwierzęta i narzędzia służące do uprawy i pożytkowania z roli, poczytane będą za obięte w darowiznach między żyiącemi, albo teflamentowych, co do wspomnioney roli; i obowiązany powinien będzie wyrobić tylko ich ocenienie, aby przy powracaniu równą wartość oddał.
W przeciągu sześciu miesięcy, rachuiąc od dnia, w którym inwentarz zamknięty, obowiązany obróci na procent gotowa pieniądze, i pochodzące z ceny ruchomości i rzeczy, które przedane były, iako też i z tego, co wzięte było w rzeczach czynnych.
Ten przeciąg czasu, ieżeli potrzeba, przedłużony bydź może.
1066 Obowiązany równie powinien będzie obrócić na procent pieniądze pochodzące z rzeczy czynnych, i te które będą odebrane z okupu wypłat, a to naypoźniey w przeciągu trzech miesięcy po odebraniu takich pieniędzy.
1067. Obrócenie takie uczynione będzie stosownie do tego, co nakaże w\ daiący rozporządzenie, ieżeli oznaczył naturę rzeczy, z których obrócenie uczynione bydź powinno; ieżeli nie, to nie można inaczey obrócenia takiego czynić, tylko na nieruchomości, a, bo z przywiłeiem na nieruchomościach (4).
106’g. Obrócenie nakazane artykułami poprze Izaiącemi, uczynione będzie w przytomności, i za dopilnowaniem opiekuna mianowanego do wykonania.
1069. Rozporządzenia przez akta między żyiącemi, albo teftamentowe, z obowiązkiem powrócenia, ogłoszone będą publicznie za dopilnowaniem bądź obowiązanego, bądź opiekuoa mianowanego do wykonania; to ieſt co do nieruchomości przez przepisanie aktów na reieflrach kancelaryi hipotek mieysca, w którćin nieruchomości położone; a co do suinm umieszczonych z przywiłeiem na nieruchomościach, przez wpis na dobrach związanych takim przywilejem.
1070 Uchybienie przepisania aktu obeymuiącego rozporządzenie, może bydź stawiane przez wierzycieli, i trzecich nabywców nawet przeciw małoletnim, albo bezwłasnowołnym j zachowuiąc im poszukiwanie na obowiązanym, i na opiekunie do wykonania, a małoletni, lub bezwłasnowolni, nie mogą mieć prawa do powrócenia, z powodu uchybionego przepisania. choćby nawet obowiązany i opiekun byli w /tanie niewypłacalności,
1071. Uchybienie przepisania nie może bydź zastąpione, albo uważanem za wymówione, przez wiadomość o rozporządzeniu, iaką mogli mieć wierzyciele, albo trzeci nabywcy ini nemi drogami, nie przez przepisanie.
1072. Obdarowani, zyskuiący zapisy, a nawet dziedzice prawi po tym, który rozporządzenie uczynił, i równie obdarowani od nich, zyskuiący zapisy, albo dziedzice po nich, w żadnym przypadku nie będą mogli wnosić braku przepisania lub wpisu, przeciw przywołanym.
1073. Opiekun mianowany do wykonania, odpowiedzialnym będzie osobiście, ieżeli się nie /losował we wszyftkich szczegółach do prawideł wyżćy ustanowionych, co do opisania stanu dóbr, przedaży ruchomości, obrócenia pieniędzy na procent, przepisania i wpisu, i w ogólności, ieżeli nie pilnował ściśle wszjftkiego, cokolwiek iest potrzebne, aby obowiązek powrócenia dopełniony był dobrze i wiernie.
1074. Jeżeli obowiązany iest małoletnim, nie może otr/ymsć powró> enia zupełnego, nawet w przypadku niewypłacalności opiokuaa swoiego. z powodu niewykonania prawideł, które mu są przepisane przez artykuły niniey« szego Działu
DZIAŁ VII.
o Podziałach uczynionych przez Oyca, Ma tkę, albo innych wstępnych między ich zstępnemi,
1075. Oyciec i matka, i inni wstępni, mogą między dziećmi swemi i zstępnemi uczynić rozkład, i podział dóbr swoich.
1076. Podziały takie cenione bydź mog$ przez akta między żyiącemi, albo teftamentowe, z formalnościami, warunkami i prawidłami przepisanemi, na darowizny między żyiącemi i teftamenta.
Podziały czynione przez akta między żyiącemi, mogą mieć za przedmiot tylko dobra terażnieysze.
1077. Jeżeli wszyftkie dobra, które wstępny zostawił przy zeyściu swoiem, nie są obięte w podziale, to te, które w podziale obiętemi nie są, podzielone będą według prawa.
10-78. Jeżeli podział nie był uczyniony między wszyftkie dzieci, będące w czasie zeyścia, i między zstępnych po dzieciach pierwćy umarłych, to podział taki nieważnym będzie co do Wszystkiego. Mogą nowego podziału wymagać w formie prawney, bądź dzieci, lub zstępni, którzy żadney części nie doftali, bądź nawet ci, pomiędzy których podział taki był uczyniony.
1079 Podział, który wstępny uczyni, zaskarżony bydź może z powodu pokrzywdzenia więcśy nad część czwartą; i w tym także przypadku, gdyby wypadało z podziału i z rozporządzeń przez wzgląd szczególny zrobionych, że ieden ze współ-podzielonych miałby zysk większy nad ten, iaki mu prawo pozwala.
1080. Dziecię, które dla iedn4y z przyczyn wyrażonych w artykule poprzedzającym, zaskarżać będzie podział uczyniony przez wstępnego, powinno poprzedniczo złożyć koszta oszacowania, i ponosić ie będzie ostatecznie, równie iak i koszta sporu, ieżeli zaskarżenie nie iest gruntownem.
DZIAŁ VIII.
o Darowiznach uczynionych przez kontrakt małżeński, małżonkom, i dzieciom spodziewanym z małżeństwa.
1081. Każda darowizna między żyiącemi dóbr teraźniejszych, chociaż uczyniona przez kontrakt małżeński małżonkom, albo iednemu z nich, poddana będzie prawidłom ogólnym, przepisanym na darowizny czynione pod tym tytułem.
Nie może mieć jnieysca dla pożytku dzieci spodziewanych, wyiąwszy przypadki wymienione w Dziale VI. ninieyszego Tytułu.
iogs. Oycowie, matki, i inni wstępni, krewni poboczni małżonków, a nawet obce osoby, mogą przez kontrakt małżeński rozporządzać całością, lub częścią dóbr, iakie zoftawią w dzień zeyścia swego, tak na korzyść rzeczonych małżonków, iako też i dzieci spodziewanych z ich małżeństwa, w przypadku, gdyby daruiący przeżył małżo.nka obdarowanego.
Podobna darowizna chociaż uczyniona tylko, dla pożytku małżonków, lub iednego z nich, poczytywana będzie zawsze we wspomnionym przypadku, gdyby daruiący przeżył, za uczynioną na pożytek dzieci, i zstępnych spodziewanych z małżeństwa.
io83Darowizna uczyniona w formie poprzedzającego artykułu, nieodwołalną będzie w tém tylko rozumieniu, ’be daruiący nie będzie mógł więcey rozporządzać pod tytułem darmym, czyli dobroczynnym, przedmiotami obiętemi w takiey darowiźnie, chyba małemi tylko ilościami, pod tytułem nagrody, lub w innym sposobie.
IO34I Darowizna przez kontrakt małżeński, będzie mogła bydź czyniona zbiorowo co do (]óbr teraźnieyszych i przyszły*, w całości, albo w części, z obowiązkiejjł, ze przyłączony będzie do aktu Han długc®* i ciężarów daruiącego, iakie są w duiu^J&rowizny; w takim przypadku, wolno będ^Robdarov«oemu po zeyściu daruiącego, pozolnć przy dobrach teraźnieyszych, zrzckaiąc się reszty dóbr daruiącego.
io85Jeżeli ftan, o którym wzmianka w poprzedzającym artykule, przyłączony nie byt do aktu zawieraiącego darowiznę dóbr teraźnieyszych i przyszłych, obdarowany obowiązany będzie przyiąć, albo się zrzec tey darowizny, co do całości. Jeżeli przyymie, nie będzie się mógł upominać, tylko o dobra, które się znayduią w dniu zeyścia darującego, i obowiązany będzie do zapłaty wszyftkich długów i ciężarów spadku.
108S, Darowizna przez kontrakt małżeński dla pożytku małżonków, i dzieci z tego malżeńftwa spodziewanych, może bydź ieszcze czyniona pod warunkiem zapłacenia, bez różnicy wszyftkich długów i ciężarów spadku po daruiącym, albo pod innemi warunkami, których wykonanie zależeć będzie od iego woli, przez iakążkolwiek osobę darowizna uczyniona będzie: obdarowany będzie obowiązanym dopełnić tych warunków, ieżeli nie obiera raczey zrzec się darowizny; a w przypadku, gdy daruiący przez kontrakt małżeński zachował sobie wolność rozporządzenia rzeczą obiętą
i<^ół

dziców po nim.
1087Darowizny przez kontrakt małżeński uczynione, zaskarżanemi bydź nie mogę. ani uznanemi za nieważne, pod pozorem braku przyię< ia.
iog8. Każda darowizna na pożytek małżeństwa uczyniona, upada, ieżeli małżeństwo nid następnie.
1089. Darowizny uczyniono dla iednego z tnalżonków, podług oznaczeń w powyższych artykułach togs > io84« > 1086 upadną, ieżeli daruiący przeżyie małżonka obdarowanego i iego potomstwo.
1090. Wszelkie darowizny czynione małżonkom przez ich kontrakt małżeński, mogą bydź zmnieyszane do ilości, iaką prawo daruiącemu pozwoliło rozrządzać, przy otwarcia spadku po nim.
DZIAŁ IX.
o Rozporządzeniach między rnałźońkamii bądź przez kontrakt małżeństwa, bądź
w czasie małżeństwa.
logi. Małżonkowie mogą przez kontrakt małżeński czynić sobie nawzaiein, albo iedno.
z nich drugiemu taką darowiznę, inka im się podoba, pod ograniczeniami niżóy wyrażc.nenii.
ioij2. Każda darowizna między żyiącemi dóbr terażnieyszych. uczyniona przez małżonków kontraktem małżeńskim, nie będzie poczytywana za uczynioną pod warunkiem przeżycia daruiącego ieżeli ten warunek nie iest wyrażony formalnie; i poddani będzie wszelkim powyższym prawidłom i formom, przepisanym na takie gatunki darowizn.
1093. Darowizna dóbr przyszłych, albo dóbr terażnieyszych i przyszłych, uczyniona między małżonkami przez kontrakt małżeń* ski, bądź profta, bądź wzaiemna, poddana będzie prawidłom ułlanowionym przez Dział poprzedzający, względem podobnych darowizn, które uczynione im będą przez trzecią osobę: wyiąwszy, że ne może bydź pizenośną do dzieci pochodzących z małżeńftwą, w przypadku zeyścia małżonka obdarowanego, przed małżonkiem daruiącym.
jog4Małżonek może, bądź przez kontrakt małżeński, bądź w czasie małżeństwa, na przypadek, w którymby nie zoftawił dzieci, ani zstępnych, rozporządzić dla kor/yści drugiego białżonka na własność wszyftko to, cokolwiek mógłby rozporządzić na korzyść obce* go, i prócz tego używanie pr/ychodów z całości części, którą prawo zabrania rozporzą*, dzać z pokrzywdzeniem dziedziców*
A na przypadek, w którymby małżonek daruiący zostawił dzieci, albo zstępnych, będzie mógł dadź drugiemu małżonkowi albo czwartą część na własoość, a drugą czwartą na używanie-przyi hodów, albo połowę wszystkich dóbr swoich na używanie-ptzychodów tylko.
1095. Małoletni nie będzie mógł przez kontrakt małżeński dawać drugiemu małżonkowi, bądź darowizną profią, bądź darowizną wzajemną, tylko z pozwoleniem i obecnością tych wszystkich, których pozwolenie iest potrzebne do ważności małżeństwa iego; i z takióm pozwoleniem może dawać wszyliko to, tokołwiek prawo pozwala małżonkowi pełnoletniemu dla drugiego małżonka.
Xog6. Wszelkie darowizny uczynione między małżonkami w czasie małżeństwa, chociażby miały nazwisko darowizn między żyiącemi, będą zawsze odwołalne.
Żona odwołać ie może nie maiąc na to upoważnienia, ani od męża, ani od sądu.
Darowizny takie odwołanemi nie będą przez przybycie dziecięcia.
1097. Małżonkowie w czasie małżeństwa, nie mogą sobie czynić, ani przez akt między żyiącemi, ani pizez teftameut żadney wzaiemney darowizny, przez ieden i tenże sam akt.
1098. Mężczyzna lub niewiasta, który maiąc dzieci z innego łoża, zawrze drugie lub następne małżeństwo? nie może dawać nowemu
sweswemu małżonkonwi, tylko część dziecięcia prawego, naymnióy biorącego; a w żadnym przypadku darowizny takie nie mogą przenosić czwartóy dóbr części,
1099. Małżonkowie nie mogą sobie dawać ubocznie nad to, co im ieli pozwolone przez powyższe urządzenia.
Każda darowizna ukryta, albo osobie podIlawionćy uczyniona, ieſt nieważna.
1100. Poczytywane będą za uczynione podstawionym osobom, darowizny iednego z małżonków dzieciom, albo iednemu z dzieci innego małżonka, pochodzących z innego małżeństwa, i darowizny uczynione przez daruiącego krewnym, po których inny małżonek miany będzie za naybliższego dziedzica w dzień darowizny, choćby nawet ten ollatni nie.przebył krewnego swego obdarowanego.
[Jj Podstawienia w braniu dziedzictwa, Subslitwiont, ograniczone w artykule Rp6. urządzone są nowtm prawem na początku Marca roku 1808. wydanem we Francyi.
/aj Gdy się daią komu pieniądze pod tym warunkiem,;że ich niema oddadź, ale tylko pewny procent wypłacać do umowionego czasu, nazywa się pożyczka taka na zgubę kapitału, A londi pfrdu. Roziriitnienie czyiego mai;rku, poiuanie iego stanu, iego wartości, czyli dj.rateczny będzie na zaspokoienie zobowiązać, Ditcussinn, wytłumaczone iest obsztriney — w Tytule XIV TCięgi trzecićy.
*9
’fłl Różne ’są nazwiska Testamentów! Włanoręczny, O/ographe; Publiczny, Par ecie public; Taiemny, My stiqut. Kóż.ic tu także wypadali wyrazy: daruiący
Xięga III.
Dmateur, obdarowany, Dtnaidire; Zyskujący zapis, U gai tire. Łuckutor testamentu, Wykonywacz, Exccu>’»r.
[ĄJ Odpowiedzialność osobista, cdp„wirdzialność hipoteczna, wpisy, pizepisania, przswiley na nieruch, inościach, objaśnione są przez znaioiność hipotek; obszemićy tem doczytać się można w Tytule XVIII Xię£i Ul.
tytuł III.
0 Kontr alit ach, albo zobowiązaniach
umownych w ogólności.
DZIAŁ U
Rozporządzenia poprzednicze.
II ot. Kontrakt iest umowa, przez którą iedna lub kilka osób obowiązują się względem iedney, lub kilku innych osób, do dania, uczynienia, lub nie uczynienia iakićy rzeczy.
1 loa. Kontrakt ieft.synallagmatyczny, czyli dwustronny, gdy kontraktujący obowięzuią się nawzajem iedni względem drugich.
1103. Jest iednostronny, kiedy jedna lub kilka osób zobowiązane są względem iednóy, lub kilkn innych. które ze swóy ſtrony żadnego obowiązku nie zaeiągaią na siebie.
H04. Jest zamienny, gdy każda ze firon podeymuie się dadź, albo uczynić rzecz iaką, która iest uważana za wyrówny waiącą temu, co drugie firony daią, albo czynią dla niey.
Skoro wyrównanie zależy na przemianach «ysku lub ſtraty, dla każdćy lirony, podług wypadku niepewnego, kontrakt nazywa się losowy.
i io5Kontrakt iest dobroczynny, w którym iedna ze Itron udziela drugióy korzyść zupełnie darnią.
^IOG. Kontrakt pod tytułem uciąiaiącym, (OT ten, który poddaie każdą ſtronę do dania lub uczynienia iakićy rzeczy.
1107. Kontrakty, czyli maią nazwisko właściwe, czyli go nie maią, poddane są prawidłom ogólnym, które «ą przedmiotem ninieyszego tytułu.
Szczególne prawidła na kontrakty pewne* ullanowione są pod tytułami tyczącemi si^ każdego z nich; i prawidła szczególne kontraktom handlowym ustanowione są przez prawa ściągaiące się do handlu.
DZIAŁ II.
w Istotnych warunkach do ważności umowy
11 08. Cztery są warunki istotne do ważności nmowy:
Zezwolenie osoby, która się zobowięzuie;
Zdatność i<5y do kontraktowania;
Przedmiot pewny, który składa rzecz zobowiązania;
Przyczyna godziwa w zobowiązaniu.
ODDZIAŁ I.
o Zezwoleniu.
1109. Nie iest zezwolenie ważnem, ieżeli dane było tylko przez omyłkę, albo wymuszone gwałtem, albo otrzymane przez podłięp,
ino. Omyłka liaie się przyczyną niew^ żności umowy tylko w ten czas, gdy pada na sarnę istotę rzeczy, która tóy umowy przedmiotem.
Nie iest przyczyną nieważności, gdy pada na osobę tylko, z którą iest zamiar kontraktowania, chybaby uważanie tey osoby celnieyszą było przyczyną do umowy.
II II. Gwałt używany przeciw temu, który zaciąga zobowiązanie, iest przyczyną nieważności, choćby nawet używany był przez trzecią osobę, inną nad tę, dla którby korzyści umowa iest czyniona.
n 12, W ten czas iest gwałt, skoro iest taki«?y natury, że czyni wrażenie osobie rozsądney, i może ią natchnąć boiażnią wyftawienia osoby swoićy, albo maiątku swego na zły skutek znaczny i terażnieyszy.
Ma się wzgląd w tey rzeczy na wiek, płeć i stan osób.
1113. Gwałt przyczyną ieſt nieważności kontraktu, nie tylko w ten czas, kiedy iest używany przeciw flronie koutraktuiącby, ale nawet i w ten czas, gdy iest używany przeciw ićy
mężowi, albo przeciw iey zonie, przeciw iey zstępnym albo wstępnym.
ii 14.. Sama tylko boiaźń z uszanowania pochodząca względem oyca, matki, albo innego wstępnego, gdy gwałt używanym nie był, nie iest dostateczną do unieważnienia kontraktu.
111 5. Nie może bydź więcćy zaskarżanym z przyczyny gwałtu kontrakt, gdy po udaniu gwałtiT potwierdzonym zodał, bądź wyraźuie, bądź niewyraźnie, bądź przez dozwolenie upłynienia czasu oznaczonego prawem na powrócenie.
1116, Podstęp iest przyczyną nieważności umowy, skoro śrzodki używane od iednóy strony takiemi są, iż się z nich oczywiście pokazuje, że bez takich śrzodków druga drona nie byłaby kontraktowała.
Domniemanie w t^y rzeczy nie ma inieysca, dowodów potrzeba.
1117. Umowa zawarta przez omyłkę, gwah albo podftęp, nie daie się nieważną sama z siebie; daie tylko mieysce sprawie o nieważność, albo o zerwanie w przypadkach, i sposobem wyłożonym w Oddziale siódmym Działu V. ninieyszego Tytułu.
1113. Ukrzywdzenie psuie umowy w pewnych tylko kontraktach, albo względem pewnych osób, iak to będzie wyłożone.w tymże samym Oddziale.
1119. Nie można w ogólności obowiązywać siebie, i zawierać układów w własnem imieniu, tylko dla samego siebie.
1120. Jednakże można obiecać za kogo trze. ciego, przyrzekając iego czyn; i można poazukiwać wynagrodzenia na obiecuiącym, alba oa tym, który przyrzekł wyrobić potwierdzenie, ieżeli trzeci obowiązku zaciągniętego tym sposobem dotrzymać nie chce,
iiai. Można także zawrzeć układ na korzyść trzeciego, gdy taki iest warunek układu, że się go czyni dla samego siebie, albo darowizny, którą się czyni innemu. Kto taki układ zawarł, odwołać go nie może, ieżeli trzeci oświadczył, że chce z niego korzyftsć.
1122. Poczytuie się, że iest zawarty układ dla siebie samego, i dziedziców swoich, i maiących prawo, ieżeli przeciwne znaczenie wyrażone nie iest, albo nie wypływa z natury umowy.
ODDZIAŁ II.
o Z da tn ości stron kontr aktuiących.
naj. Każda osoba może kontraktować,, ieżeli nie iest uznana za niezdatną przez prawo. 1124. Niezdatnemi są do kontraktowania Małoletni; hezwłasnowolni;
Mężatki w przypadkach w prawie wyrażonych;
1 ogólnie wszyscy ći, którym prawo zabroniło pewnych kontraktów.
1125. Małoletoi, bezwłasnowolni i mężatki, roogą zaskarżać zobowiązania swoie z przyczyny niezdatności w tych tylko przypadkach, które prawo przewidziało.
Osoby do zaciągania obowiązków zdatne, nie m«igą przywodzić przeciw zobowiązaniu niezdatności małoletniego, bezwłasnowolnego, albo mężatki, z któremi zawaiły kontrakt.
1
ODDZIAŁ III.
o Przedmiocie i rzeczy kontraktów.
1126. Każdy kontrakt ma za przedmiot łzecz którą iedna ſtrona obowięzuie się dadź, albo iedna itrona obowięzuie się uczynić, lub nie uczynić.
1127. Prolłe używanie, ałbo proste posiadanie iakiey rzeczy, może bydź równie, iak rzecz sima przedmiotem kontraktu.
11 Te tylko rzeczy mogą bydź przedmiotem umów, które maią miejsce w zamianach, czyli w używaniu między ludźmi (1).
1129. Potrzeba, aby zobowiązanie miało za przedmiot rzecz oznaczoną, przynaymnićy co do swego gatunku.
Ilość rzeczy może bydź niepewna, byleby mogła bydź oznaczoną.
1130. Rzeczy przyszłe mogą bydź przedmiotem zobowiązania.
Nie można iednak zrzekać się spadku nieotworzonego, ani żadnego czynić układu względem podobnego spadku, ehoćby nawet z zezwoleniem tego, po kim spadok takiego układu byłby przedmiotem.
O n r» z. i a ł £». o Przyczynie*
Ii3r. Zobowiązanie bez przyczyny j albo dla przyczyny fałszywi/y, lub dla przyczyny niegodziwcy, żadnego skutku mieć nie może.
ii3a. Ważna iest umowa, chociaż przyczyna wyrażono Die iest.
i 133 Niegodziwa iest przyczyna, gdy ieſt zabroniona prawem, gdy ieſt przeciwna dobrym obyczaioui, albo porządkowi^ publicznemu.
DZIAŁ III.
<ł Skutkach zobowiązań.
ODDZIAŁ I.
»
Urządzenia ogólne.
1134. Umowy prawnie ułożone, zastępuią tnieysce prawa dla tych, którzy ie uczynili.
Nie mogą bydź odwołane, tylko za wzaie<11 nem ich zezwoleniem, i dla przyczyn które prawo upoważnia.
Wykonywane bydż powinny dobrą wiarą.
y 1 ’l V.
II Umowa obowięzuie nie tylko do tego, co w niey wyrażone, ale też ieszcze i do wszyftkich następujących wypadków, które słuszność, zwyczay, albo prawo nadaie zobowiązaniu podług iego natury.
Oddział II. Zobowiązaniu dania.
1136. Zobowiązanie dania pociąga za sobą wydanie rzeczy, i iey zachowanie aż do wydania, pod karą wynagrodzenia szkód wszelakich wierzycielowi.
1137. Obowiązek czuwania nad zachowaniem rzeczy, bądź gdy umowa ma za przedmiot użytek iednćy tylko strony, bądź gdy idzie o użytek wspólny, wymaga po czuwaiącym, ażeby wszyftkich ftarań przykładał, iako dobry oyciec familii.
Obowiążek taki iest więcćy lub mnićy roz* ciągły, co się tyczy pewnych kontraktów,“ których skutki w tym względzie, wyłożone są* pod ftosownemi tytułami.
1133. Zobowiązanie wydania rzeczy ieſt zu^ Jl* pełne, przez samo zezwolenie ſtron kontraktujących.
Czyni wierzyciela właścicielem, i wyftawia rzecz na iego niebezpieczeństwo od chwdi, w którćy wydaną mu bydź pawinna, choćby nawet oddanie nie naftąpiło, byleby z wydaniem nie opoźniał się dłużnik, bo w tym przypadku rzecz na iego niebezpieczeństwo pozostaie.
1139. Dłużnik winnym iest opoźnienia, bądź przez wezwanie t bądź przez inny akt podobny, bądź przez sam skutek umowy, skoro w niey wyrażono będiie, że żadnego aktu nie potrzeba, i samo wyyście czasu oznaczonegot czyni dłużnika winnym opoźnienia.
1140. Skutki obowiązku dania, albo odftąpienia nieruchomości, urządzone są w Tytule o Przedaiy, i w Tytule o Przywileiach i Hipotekach.
1141. Jeżeli rzecz, względem którzy wydania albo odliąpienia dwóm osobom naftępnie zaszedł obowiązek, iest ruchoma zupełnie, ta ze dwóch osób ma pierwszeństwo, i pozoftaie właścicielką, która wprowadzona była w rze-
i czywifte posiadanie; choćby data ićy tytułu f poźnieyszą była, byleby iednak posiadanie ^ w dobrćy wierze było.
i. ODDZIAŁ III.
| o Zobowiązaniu, czynienia, lub nieczynienia.
41 142Każde zobowiązanie czynienia lub niezynienia, rozwięzuie się przez wynagrodzenie szkód wszelakich, gdy go dłużnik nie wykonywa.
1143Jednakże wierzyciel ma prawo wymagać, aby to zepsute było, co zrobiono przez wykroczenie przeciw obowiązkowi; i
może zyskać upoważnienie, aby to sam zepsuł kosztem dłużnika, bez pokrzywdzenia szkód wszelkich, ieżeli te tnaią mieysce.. 1
1 1^4. Na przypadek nie wykonania, moż® bydź także upoważnionym wierzyciel, aby sam wykonał zobowiązanie kosztem dłużnika.
1 145. Jeżeli zobowiązanie iest nie czynienia, wykraczaiący przeciw zobowiązaniu powinien wyuagrodzić wszelkie szkody przez sam czyn wykroczenia.
Oddział IV.
Wszelakich szkodach wynikaiących z niewykonania zobowiązań.
1146. W ten czas tylko wynagrodzenie szkód wszelakich należy się, gdy dłużnik ftaie się wianym spóźnienia w dopełnieniu zobowiązania swego, wyiąwszy iednak, gdy rzecz,, którą dłużnik zobowiązał się dadź, albo uczynić w pewnym tylko czasie, mogła bydź daną, lub uczynioną, a dozwolił, aby ten czas upłynął
1147. Skazany iest dłużnik, ieżeli to wypada, na zapłacenie szkód wszelakich, bądź z powodu niewykonanego zobowiązania, bądź z powodu opoźnienia w wykonaniu; w każdym razie, gdy się nie usprawiedliwia, że niewykonanie pochodzi z obcóy przyczyny, która przyczytaną mu bydż nie może, choćby nawet
zła wiara ze ſtrony iega bynaymnićy nie za. chodziła.
1148. Nie masz mieysca do rachowania szkód wszelakich, skoro dłużnik przez skutek większey mocy, albo losowego przypadku, przeszkodzony był do dania, albo uczynienia tego. do czego się zobowinzał, albo to uczynił, co mu zabronione było,
1149Szkody wszelakie należące się wierzycielowi, są w ogólności, strata, którą poniósł, i zysk którego pozbawiony, oprócz poniższych wyiątków i ograniczeń.
1150. Takich tylko szkód należą się wynagrodzenia od dłużnika, które przewidziane były, albo mogły bydź przewidziane, w czasie kontraktu, i skoro niewykonanie zobowiązania nie pochodzi z podftępu iego.
1151. W samymże przypadku takim, gdy niewykonanie umowy wypływa z podftępu dłużnika, to tylko obięte bydź powinno we wszelakich szkodach względem ſtraty doznaney przez wierzyciela, i pozbawienia go zysku, co iest wypadkiem bezpośrzednim i prostym niewykonania umowy.
Ii5a. Skoro niesie umowa, że uchybiaiący w iey wykonaniu, zapłaci pewną summę, pod tytułem szkód wszelakich, nie może bydź przyznana summa drugiey stronie, ani większa, ani mnieysza.
n53. W zobowiązaniach, które są ograniczone zapłatą pewnćy summy, szkody wsze-
Iakie wypływające z opoźnienia w wykonaniu, nie zalezę nigdy na niczćm więcey, tylko na skazaniu na zapłatę procentów prawem oznaczonych, wyjąwszy szczególne prawidła w handlu i rękoymiach.
Należy się wynagrodzenie szkód wszelakich, chociaż wierzyciel nie iest obowiązany do usprawiedliwienia się z żadney ſtraty.
Należą się tylko od dnia, w którym są wymagane, wyjąwszy przypadki, w których podług prawa, bieg czasu do ich Tachunku, samem przez się prawem naftępuie.
ii£4. Procenta przypadaince od kapitałów, mogą przynosić procenta, na mocy, albo żądania podanego do sądu, albo umowy szczególney, byleby szło, bądź w żądaniu, bądź w umowie o procenta należące si^ za rok cały przynaymnićy.
ii55. Jednakże przychody wynikaiące z dzierżaw, naymów, przychodów czynszowych czyli wypłat, wiecznych, lub dożywotnich, przynoszą procenta od dnia, w którym są wymagane, albo od dnia umówionego.
Toż samo prawidło llosuie się do powrócenia przychodów, i procentów płaconych przez trzeciego wierzycielowi La zaspokoitnie za dłużnika. 303 X. 3. Tytuł III.
t
ODDZIAŁ
* \
o Tłumaczeniu umów*
1156. Potrzeba poszukiwać w umowach wię« cćy tego, iaki był zamiar firon kontraktująCych, aniżeli zatrzymywać się nad literalnym znaczeniem wyrazów.
11^57. Skoro iakie zaHrzeżenie dwoiste znaczenie przyiąć może, rozumieć go potrzeba w takiem raczey, które iaki skutek wydać może, aniżeli w takiem, w którem żadnego sku* tku nie może sprawić.
1158 Wyrazy podległe dwoifiemu znaczeniu, w takiem brane bydż powinny, które naylepićy priyftoi rzeczy kontraktu.
ii5g. Cokolwiek iest różnoznaczącem, tłumaczy się podług zwyczaiów kraiu, w którym kontrakt zawarty.
1160. Uzupełniać potrzeba zwyczayne zaftrzeżenia w kontrakcie, chociażby wyrażoneini nie były.
itói. Wszelkie zastrzeżenia w kontrakcie tłumaczą się iedne przez drugie, daiąc każdemu takie znaczenie, iakie z całego aktu wynika.
1162. W zachodzącćy wątpliwości tłumaczy się umowa przeciw temu, który układał, a na korzyść tego, który obowiązek za> ciągnął. , ’
1163. Chociażby wyrazy były nayogółnieysze, w których umowa była, ułożona, obeyniuią iednak takie tylko rzeczy, względem których zdaie się, że ſtrony kontraktować miały zamiar.
1164. Skoro ſtrony w kontrakcie wyraziły przypadek na wyłuszczenie zobowiązania, nie rozumie się, że ch< iały przez to ścieśnić rozciągłość. iaką zobowiązanie przyymuie z prawa na przypadki nie wyrażone.
ODDZIAŁ y.
o Skutku umów względem trzecich osób.
1165. Umowy maią skutek tylko między ſtronami kontraktuiącemi; nie szkodzą trzeciemu, ani mu korzyści nie przynoszą. tylko w przypadku przewidzianym przez artykuł 11 21.
1 166. Jednakże wierzyciele mogą używać wszelkich praw, i mieć sprawy dłużników swoich, wyjąwszy te, które są przywiązane wyłącznie do osoby.
1167. Mogą także w osobistóm swoiem imieniu zaskarżać akta, które z oszukaniem ich praw dłużnik ich uczymł.
Jednakże, co się tycze ich praw wymienionych w Tytule o Spadkach, i w Tytule o Umowie małteńskiey i wzaiemnych prawach małżonków, ftesować się powinni do przepisanych tam prawideł.
DZIAŁ IV.
o Rożnych gatunkach zobowiązań* ODDZIAŁ Piznwszr. o Zobowiązaniach warunkowych.
5.J.
o Warunku W ogólności, i o różnych i cg* gatunkach.
i 168. Zobowiązanie iest warunkowe —, skoro tak uczynione, że zależy od wypadku priyszłego i niepewnego, bądź gdy iest zawieszone aż do nastąpienia wypadku, bądź gdy ma się rozeyśdź według nastąpienia, łub nienastąpienia wypadku.
1169. Warunek przypadkowy ieſt ten, który zależy, od losu, i który żadnym sposobem bydź nie może w mocy wierzyciela, ani dłużnika.
1170. Warunek możności iest ten, przes lctóry wykonanie umowy zależy od wypadku, który aby naftąpił, lub nie naftąpił, w mocy ieſt iedney lub drugiby strony z kontraktujących.
1171. Warunek mieszany iest ten, który zależy razem od woli iednby ze ſtron kontraktuiących, i od woli trzeciego.
1172. Każdy warunek rzeczy niepodobney, albo przeciwnćy dobrym obyczaiotn, albo prawem
wem-zakAzanćy, icst nieważny, i unieważnia umowę, która od niego/załeży.
1173. Warunek nieczynienin rzTzy niepodobney, nie unieważnia umowy zawartóy pod tym warunkiem.
itjĄ. Każde zobowiązanie iest niewa-żne, skoro zawarte było pod. warunkiem możności ze strony te^o, który, się zobowiązuie.
1 17-. Każdy warunek dopełniony bydź powinien takim sposobem, w jakim dopełnienia iego lirony według podobieństwa do prawdy, chciały, i iak go rozumiały.
1176. Skoro zobowiązanie iest zawarte pod warunkiem, że wypadek nastąpi w < zasie oznaczonym, warunek taki poczytnie się za upadły. gdy czas upłynie, a wypadek nieoaftąpi. Jeżeli nie masz czasu oznaczonego, warunek może bydź zawsze dopełniony, i nie iest poczytywany za upadły tylko w ten czas, gdy się lianie pewnością, że wypadek nie nafiąpi.
1177. Gdy zobowiązanie zawarte iest pod warunkiem, że wypadek nie nastąpi w rzssie oznaczonym, dopełniony iest t<o.i warunek, gdy czas upłynie, a wypadek nie 11-stąpi. łtównie iest dopełniony. ieżeli przed tymże samym czasem, pownośf-io będzie, io wypadek nie nastąpi; a ieżeli ni* mas* czasu oznaczonego, warunek w ten rz«s tylko iest dopełniony, gdy się staie pewnością, że wypadek nie nastąpi.
Xiega III, 20
1178 Poczytywany iest warunek za dopełniony, skoro dłużnik zobowiązany poił tym warunkiem, przeszkodził dopełnieniu iego.
1179. Warunek dopełniony wraca się W skutku swoim do dania, w którym zobowiązanie zawartem było; ieżeli wierzyciel umarł przed dopełnieniem warunku, prawa iego przechodzą do dziedzica po nim.
1180. Wierzyciel, przed dopełnieniem warunku, może używać wszelkich aktów, które prawo iego zachowuią.
o Warunku zawieszaiącym.
ligiZobowiązanie zawarte pod warunkiem zawieszaiącym, iest to, które zależy albo od wypadku przyszłego i niepewnego, albo od wypadku, który rzeczywiście nastąpił, lecz ieszcze ſtrony o nim nie wiedzą.
W pierwszym przypadku zobowiązanie wykonanym bydź nie może, aż po wypadku.
W drugim przypadku zobowiązanie ma swóy skutek od dnia, w którym zawarte było.
118^Skoro zobowiązanie zawarte było pod warunkiem zawieszaiącym, rzecz, która iest przedmiotem umowy, pozostaie na niebezpieczeństwo dłużnika, który się zobowiązał do wydania iey w ten czas tjlko, gdy warunek wypadnie.
Jeżeli rzecz zginęła zupełnie bez winy dłużnika, zobowiązanie niknie.
Jeżeli rzecz iest nadpsutą bez winy dłużnika, wolno iest wierzycielowi, albo rozwiązać zobowiązanie, albo wymagać rzeczy w stanie takim, w jakim się znayduie, bez zmnieyszenia ceny.
Jeżeli rzecz iest nadpsuta przez winę dłużnika, wierzyciel ma prawo, albo rozwiązać zobowiązanie, albo wymagać rzeczy w ftanie takim, w jakim się znayduie, i razem wynagrodzenia szkód wszelakich.
§ HI.
o IVarutiku rozwiązuiąrym,
i.
i i 83 Warunek rozwiązuiący ieſt ten, który gdy iest dopełniony, sprawnie odwołanie zobowiązania, i który wraca rzeczy do takiegoż samego ftanu, w jakimby były, gdyby zobowiązania nie było
Wykoninie zobowiązania nie zawiesza się przez ten warunek; obowięzuie.tylko wierzyciela, ażeby to powrócił co wziął, w ten czaj, gdy następuie wypadek w warunku przewidziany,
ii84Dymyślać się trzeba zawsze warunku rozwiązuiącego w kontraktach obuftronnych, na przypadek, w którym iedna ze stron nie uczyni zidosyć obowiązkowi swoiemu.
20 *
W tym przypadku kontrakt nie iest rozwiązany sani przez się. ’ Strona względem którey obowiązek wykonanym nie był, ma wybór, albo przymusię drugą do wykonania umowy, gdy to bydź może, albo rozwiązania ićy żądać i wynagrodzenia rażeni szkód wszelakich’.
Rozwiązanie żądane bydź powinno w sądzie, i zwłoka czasu pozwolona bydż może pozwanemu według okoliczności.
Oddział II.
o Obowiązkach do wyztiaczoney grętnicy czasu.
1185Granica czasu tem różni się od warunku, że obowiązku nie zawiesza, ale tylko wykonanie iego zwłóczy.
iigG. Co się należy w wyznaczonym tylko Czasie, nie może bydź wymagane przed upłynieniem tego czasu, ale też nie można poszukiwać tego, co się przed czasem zapłaciło.
1187Granica czasu poczytuie się zawsze, że iest ułożona dla korzyści dłużnika, chybaby wypływało z układu, albo z okoliczności, że umówiona była także dla korzyści wierzyciela.
’f^są. Dłużnik nie moźe^się odwoływać do dobjodzleystwa granicy czasu, gdy wpadł w niejpożność wypłacania długów, czyli podupadł, albo gdy sam przez swóy czyn zmnieyszył ^pewność, którą dał przez kontrakt wierzycielowi swemu.
ODDZIAŁ III.
0 Ziobbwiąyiniach na przemian idących.
1189. Dłużnik z zobowiązania na przemian idącego, uwolnionym się ft.aie przez oddanieiedney ze dwóch rzeczy, które są objęte w zobowiązaniu.
ligo. Wybór należy do dłużnika, ieżeli wierzycielowi dozwolony nie był wyraźnie.
ligi. Może się uwolnić dłużnik oddaiąc iednę ze dwóch rzeczy obiecanych; ale nie może przymusić wierzyciela do przyjęcia części lednćy rzeczy, i części drugióy.
11 g t. Zabowiązanie iest profie i czyste, chociaż zawarte sposobem na przemian idącym, ieżeli iedna ze dwóch rzeczy obiecanych nie może bydź podległą zobowiązaniu.
1 193. Zobowiązania na przemian idące, ftaie się czyftł$m i profiem, ieżeli iedna z rzeczy obiecanych ginie, i nie może bydź wydana, choćby nawet przez winę dłużnika. Wartość téy rzeczy nie może bydź ofiarowana na ićy mieysce.
Jeżeli obiedwie rzeczy zginęły, a w zgubie iedney z nich zachodzi wina dłużnika, powinien zapłacić wartość téy, która na ostatku zginęła. >
i-1 g/j. Skoro w przypadkach przewidzianych przez artykuł poprzedzający, dany był wybór przez uniowg wierzycielowi;
Albo iedoa tylko ze dwóch rzeczy zginęła; i w ten czas, ieżeli bez winy dłużnika, wierzyciel powinien mieć pozołlałą; ieżeli dłużnik iest winny, wierzyciel może wymagać rzeczy pozoftałey, albo wartości rzeczy tóy, która zginęła:
Albo obiedwie rzeczy zginęły; i w ten czas, ieżeli dłużnik iełt winny, co do obudwóch, łub do iedney z nich tylko, wierzyciel może wymagać wartości iednćy lub drugióy, podług swego wyboru.
1195. Jeżeli obiedwie rzeczy zginęły bez winy dłużnika, i wprzód niżcdi się opóźnił, zobowiązanie niknie flosownie do artykułu 1302.
119G. Takież same zasady stosuią się do przypadków, w których więcćy ielł obiętych, niż dwie rzeczy w zobowiązaniu naprzemian idącem.
Oddział IV. o Zobowiązaniach solidarnych.
§. I.
o Solidarności między wierzycielami.
1197. Zobowiązanie iest solidarne między kilkoma wierzycielami, skoro tytuł każdemu z nich daie wyraźnie prawo żądania wypłaty całey wierzytelności, i gdy wypłacenie uczynione iednemu z nieb, uwalnia dłuznika, choćby nawet dobrodzieyftwo zobowiązania rozkładne było, i podzielne miedzy róioy’ h wierzycielów.
1198Wolno ieft; dłużnikowi wypłacać iedncmu, lub drugiemu z wierzycieli solidarnych, póki uprzedzonym nie był przez nadawanie iednego z nich.
Jednakże uwolnienie otrzymane od iednego tylko z wierzycieli solidarnych, uwalnia dłużnika tylko co do części tegoż wierzyciela.
1199. Każdy akt, który przerywa przedawnienie względem iednego z wierzycieli solidarnych, idzie na korzyść innych wierzycieli.
§ II-
o Solidarności ze strony dłużników.
1 200. Jeił solidarność ze flrony dłużników, gdy ci są obowiązani do teyże samey rzeczy w takim sposobie, że każdy z nich przymuszonym bydż może do całości, i że wypłacenie przez iednego uczynione, uwalnia innych względem wierzyciela.
, 1201. Zobowiązanie może bydź solidarne, chociaż ieden z dłużników obowiązany iest inaczey. niżeli drugi^do wypłacenia te\ że samey rzeczy; naprzykład, ieżeli ieden obowiązany ieſt warunkowo tylko, a obowiązek drugiego iest prosty i czysty; albo ieżeli ieden otrzymał oznaczoną granicę^czasu, która drugiemu dozwolona nie iest.
i»02. Solidarność domniemywaną nie bywa, trzeba, aby wyraźnie ułoż>>ną była.
W taki ih tvlko przypadkach to prawidło uAaie, w których solidarność nia mieysce sama przez się, na mocy rozrządzenia prawa.
iao3 Wierzyciel zobowiązania zawartego solidarnie, może się udadż do tego z dłużników, do którego chce, i ten nie może mu się zallawić dobrodzieystwein podzielności.
i ao’(. Poszukiwania czynione na iednym z dłużników, nie przeszkadzaią wierzycielowi do czynienia podobnych poszukiwań na innych.
i-<o5Jeżeli rzecz należna zginęła przez winę, albo w czasie opóźnienia iednego, lub kilku dłużników solidarnych, inni współ-dłużnicy ni1* sa uwolnieni od obowiązku wypłacenia wartoś’i rzeczy; ale rne należy się od nich wynagrodzenie szkód wszelakich.
Wierzyciel może upominać się o wynagrodzenie szkód wszelakich u tych tylko dłużników, przez których winę rzecz zgir.ęła, albo którzy się opóźnili.
1206. Poszukiwania czynione na iednym z dłużników solidarnych, przerywaią przedawnienie względem wszyltkich.
1207 Żądanie procentów, zanoszone przeciw iednemu z dłużników solidarnych, sprawuie bieg ru’huaku takich procentow względem wszyltkich.
i £08.Spół-dłużnik solidarny w nadawaniu przez wierzyciela, może się zastawiać wszel0
kiemi wyiątkami, które wypływaią z natury zobowiązania, 1 takiemi, które są mu osobilie, i takiemi równie, które są spólue wszyftkim współ-dlużnikom.
Nie może się zaftawiae takiemi wyiątkami, które są osobilte zupełnie niektórym z innych współ-dłużników.
1209. Skoro ieden z dłużników ftaie się iedynym dziedzicem po wierzycielu, albo gdy wierzyciel łlaie się Jedynym dziedzicem po iedoym z dłużników, pomieszanie takie niszczy wierzytelność solidarną tylko w części, i przypadłości na dłużnika, lub wierzyciela.
121 o. Wierzyciel, który zezwala na podział długu względem iednego 2e współ-dłuźników, zachowuie sprawę swoię solidarną względem innych. ale 1 odtrąceniem części dłużnika, którego od solidarności uwolnił.
fmt. Wierzyciel, który odbiera rozdzielnie część od iednego z dłużników, nie zachowując w zakwitowaoiu solidarności, albo praw swoich w ogóloości, nie zrzeka się solidarności tylko względem tego dłużnika.
Nie poczytuie się, że wierzyciel odlląpił solidarności dłużnikowi, gdy odbiera od niego ilość wyrównywają ą części, Nlo iakićy obowiązany (.’łużnik, ieżeli zakwitowanie nie wyraża, że to za część iego.
Toż samo się rozumie co do prolłego-żądania, zanoszonego przeciw iednemu ze współdłużników o częśc iego j ieżeli ten współ-dłu-
3^4 — X. 3lytul III.
’ r
żnik nie zezwoli} na żądanie, albo ieżeli nie zoftał skazanym prztez wyrok sądowy.
i c 12, Wierzyciel, który przyymuie rozdzielnie, i bez zachowania części iednego ze współdlużnikow w przychodach czynszowych, czyli z wypłat, lub procentach długu, utraca solidarność tylko co do wypadłych przychodów czynszowych lub procentów, ale nie do tych, które na przyszłość idą; ani też do kapitału, chybaby wypłacanie rozdzielne utrzymywało się przez lat dziesięć następnie.
i 213. Zobowiązanie zawarte solidarnie względem wierzyciela, rozdziela się samo przez się między dłużników, którzy obowiązani są między sobą, każdy tylko co do swoiey części i przypadłości.
1 £ 14* Współ-dłużnik solidarnego długu, który dług cały zapłacił, nie może się upominać u innych współ-dłużników, tylko u każdego części, iaka na niego przypada.
Jeżeli ieden z nich iest niewypłacalnym, strata, do któróy powodem niewypłacalność iego, podziela się podług rozkładu między innych współ-dłużników wypłacalnych, i tego który zapłacił.
1215, W przypadku, gdy wierzyciel zrzekł się sprawy solidarnćy przeciw iednemu z dłużników, ieżeli ieden, lub kilku współ-dłużnik ów innych, flaią się niewyplacalnemi, część niewypłacalnych podzielona będzie według rozkładu między wszyflkich dłużników, nawet między tych, których poprzedniczo wierzyciel od solidarności uwolnił,
iai6. Jeżeli interes, dli którego zaciągnięty był dług solidarnie, ściąga się tylko do iednego ze współ obowiązanych solidarnie,;ten obowiązany będzie do całego długu względem iunych współ-dłużników, którzy uważani będą względem niego tylko, iako iego ręczyciele.
Oddział V.
o Zobowiązaniach podzielnych i niep o dzielnych.
1217. Zobowiązanie podzielne ieft, lub niepodzielne, według tego, gdy ma za przedmiot rzecz, która w wydaniu, albo czyn, który w wykonaniu iest, lub nie iest zdatny do podziału, bądź zmysłowego, bądź umysłowego.
1218* Zobowiązanie iest niepodzielne, chociaż rzecz bib czyn, które są iey przedmiotem, podzielne są ze swoićy natury, ieżeli ftosunek, pod którym uważane są w zobowiązaniu“, czyni ie niezdolnemi do użycia, lub wykonania cząstkowego.
121 g. Solidarność ułożona, nie daie zobowiązaniu cechy niepodzielności.
§. I.
o Skutkach zobowiązania podzielnego.
1220. Zobowiązanie, które iest zdatne do podziału, wykonane bydź powinno migdzy
wierzycielem a dłużnikiem, izk gdyby było niepodzielne.
fddzii laość fiosuie się tylko co do dziedziców po ni< h, którzy nie mogą wymagać długu, albo do wypłacenia iego obowiązani nie są, tylko podług części, iakie obięli w posiadanie, i które“ od nich się należą, iako od zaflępców wierzyciela, lub dłużnika.
IJSI. Zasada uftanowiona w artykule poprzedzającym, przyymuie wyjątki Względem dziedziców po dłużniku:
Jod. W przypadku, gdy dług iest hipotekowany.
are. Gdy iest pewną rzeczą zmysłową. 5Cie. Gdy zachodzi dłng na przemian idący w rzeczach zawisłych od wyboru wierzyciela, z których iedna iest niepodzielna.
Ąte. Gdy ieden z dziedziców obowiązany ieſt sam przez tytuł do wykonania zobowiązania.
Gdy wypływa, bądź z natury obowiązku, bądź z rzeczy, która iest iego przedmiotem, bądź z celu założonego w kontrakcie, że chęcią było kontraktujących, aby dług nie mógł bydź zaspokoiony częściowo.
W pierwszych trzech przypadkach, u dziedzica który posiada rzecz należącą się, albo grunt, na którym dług hipotekowany, może bydź poszukiwana całość na rzeczy należącey, albo na gruncie obciążonym hipoteką, ale się leniu zachowuie poszukiwanie na iego współdziedzicach. W czwartym przypadku dziedzic sam obowiązany iest do długu, a w przypadku piątym, u każdego dziedzica można poszukiwać całości, z zachowaniem iemu poszukiwań na iego współ-dziedzicach.
§ II-
o Skutkach zobowiązania niepodzielnego.
, is:2, Każdy z tych, którzy zaciągnęli łącznie dlu£ niepodzielny, obowiązany iest do całości, choćby zobowiązanie nie było zawarte solidarnie.
1223. Toż sanio się rozumie o dziedzicach po tym, który zawarł podobne zobowiązanie.
« 22.(.. Każdy po wierzycielu dziedzic, może wymagać wykonania w całości zobowiązania niep o dzielnego.
Sam nie może uwalniać od całości długu; sam nie może przyymować zamiafi, rzeczy, iey ceny. Jeżeli ieden z dziedziców sam uwolnił od długu, albo przyiął wartość rzeczy, współ-dziedzic iego nie może żądać rzeczy niepodziełney, tylko potcącaiąc część współ dziedzica, który uwolnił, łub wartość przyiął.
Dziedzic dłużnika pozwanego o całość zobowiązania, może żądać zwłoki czasu, aby wprowadził do sprawy swoich współ-dziedziców; chybaby dług takióy był natury, że tylko przez samego dziedzica pozwanego zaspokoionym bydż może, a ten w ten czas skazanym bydź może sam, z zachowaniem dla niego poszukiwań o wynagrodzenie na iego wspól-dziedzicach.
ODDZIAŁ VF.
o Zobowiązaniach z zastrzeżeniem kary.
I2s6. Zastrzeżenie kary iest to, kiedy osoba iaka, aby zabezpieczyć wykonanie umowy, obowięzuie się do iak iey rzeczy w przypadku niewykonania.
i2ay. Nieważność iftotnćy umowy, pociąga za sobą nieważność zaftrzeżenia kary.
Nieważność zaftrzeżenia kary, nie pociąga za sobą nieważności umowy istotney (s).
1228Wierzyciel zamiaft żądania kary włoźonóy na dłużnika, który się opóźnia, może poszukiwać wykonania istotnźy umowy.
1229. Zastrzeżenie kary, iest nagrodzenie szkód wszelakich, iakie wierzyciel ponosi z niewykonania zobowiązania istotnego.
Wierzyciel nie uioże razem żądać i iftotnćy umowy i kary, chybaby ułożona była za samo proste opóźnienie.
ic3o. Zobowiązanie pierwotne bądź gdy w sobie zawiera, bądź gdy nie zawiera czasu oznaczonego, w którym dopełnione bydź powinno, kara wtenczas tylko następuie, gdy się ten opóźnia, który się zobowiązał, bądź do dania, bądź do wzięcia, bądź do uczynienia.
1231. Sędzia może umiarkować karę, gdy zobowiązanie istotne wykonane było w części.
123®. Gdy zobowiązanie pierwotne zawarte
t ostrzeżeniem kary. iest względem rzeczy niepodzielnóy, kara naftępuie przez wykroczenie choć iednego tylko z dziedziców po dłużniku; i może bydż żądana, bądź w całości na tym, który wykroczył, bądź na każdym z dziedziców, co do ich części i przypadłości, a hipotecznie, co do wszystkiego, ale się im zachowuie poszukiwaoie na tym, który w karę popadł.
1233) Gdy zobowiązanie pierwotne zawarte pod karą, iefi: podzielne, ten tylko z dziedziców po dłużniku wpada w taką karę, który wykroczył przeciw temu zobowiązaniu, i tylko co do części, która się należała od niego w zobowiązaniu istotnem. i nie masz sprawy przeciw tym, którzy zobowiązanie wykonali.
To prawidło przyymuie wyiątek, gdy zastrzeżenie kary dodane było w zamiarze, że zapłata nie może naftępować częściowo, a ieden z dziedziców przeszkodził wykonaniu zobowiązania w całości; w takim przypadku ca1 ty kary na niui żądać można, a na innych współ-dziedzicach, co do ich części tylko, zachowuiąc służące im poszukiwanie.
DZIAŁ V.
o Zniesieniu zobowiazań.
c
t 234. Zobowiązanie niknie;
Przez zapłacenie, Przez odnowienie,
Przez uwolnienie dobrowolne, Przez nagrodzenie, Przez pomieszanie, Przez str*tę rzeczy, Przez nieważność lub zerwanie, Przez skutek, warunku rozwiązującego, który wytłumaczony był w Dziale poprzedzającym;
I przez przedawnienie, które będzie przedmiotem szczególnego Tytułu.
ODDZIAŁ U
o Zapłaceniu.
§ I-
1
o Zapłaceniu w ogólności.
1 n35Każde zapłacenie domyślać się każe długu: można się o to upominać, co było zapłacone bez obowiązku.
Nie przyymuie się upominanie się co do obowiązków naturalnych, które wypełnione b)ly dobrowolnie.
1356. Zobowiązanie dopełnione bydź może przez każdą osobę, która w nim iest interesowaną, tak naprzykład przez współ obowiązanego, albo przez ręczyciela.
Trzeci nawet może dopełnić zobowiązania, który w nim interesowany nie iest, byleby ten trzeci czynił w imieniu i na zaspokoienie za dłużnika; albo ieżeli czyni wswoićm własnćm
imie-
imienia, żeby nie by 1 pod/lawionym w prawach
wiem cielą.
j ^37Zobowiązanie uczynienia nie mo?« bydź dopełnione przez trzecie o przeciw woli wierzyciela, gdy tea ma w teni interes, aby dopełnione było przrz samego dłużnika.
ia58Aby zapłacić ważnie, trzeba bydź właścicielem rzeczy danby na zapłatę, i zdatny m do iey alicnowacia.
Jednakże zapłata pieniędzmi, albo iDną rzeczą, która się niszczy prze/, używanie, nie może bydż poszukiwana na wierzycielu, który ią spotrzebowal w dobrćy wierze, chociażby ten był zapłacił, który wlaścicirleip pieniędzy lub rzeczy takióy nic by 1, i nie miał zdatuości <lo alienowania.
1239. Zaplata czy niona bydź powinna wierzycielowi, albo umocowanemu od niego, albo temu, który iest upoważniony przez sąd lub prawo do odbierania za niego.
Zapłata uczyniona temu, którv nie miał mocy odbierać za wierzyciela, iest ważna, ieżeli ią wierzyciel potwierdza, albo z niey pożytkował.,
1240. Zaplata uczyniona w dobróy wierze temu, który iest w posiadaniu v icrzj telności, iest ważna,,choćby ten posiadacz pozbawiony iey był potem prawnie.
1241 Zaphta uczyniona wierzycielowi iest nieważna, ież-li nie miał zdolności do przyjmowania; chybaby dłużnik dowodził, iż rzecz
Xięga Ul. ’, £ 1
wypłacona obrócona była na pożytek wierzyciela.
1242. Zapłicenie przez dłrżmka wierzycielowi swemu uczynione z uszkodzeniem zaięcia urzędowego, czyli aresztu, lub dawania z pizeszkodą, nie iest ważue względem wierzycieli zaymuiących, albo przeszkadzających: ci podług prawa swoi ego mogą’ dłużnika przymusić, aby na nowo zapłacił; ale w tym przypadku tylko ma swoie poszukiwanie na wierzycielu.
1243. Wierzyciel przymuszony bydź nie może, aby przyiął rzecz inną nad tę, która mu się należy, choćby wartość rzeczy oftarowaney równa była, a nawet i większa.
1244- Dłużnik nie może przymuszać wierzyciela, aby przyymował w części zapłatę długu choć podziełnego.
Jednakże Sędziowie uważaiąc położenie dłużnika, i używaiąc: władzy tey z wielką ofirożnością, mogą dozwolić umiarkowan<5y zuloki czasu do zapłaty, i wstrzymać wykonanie poszukiwań, zachowuiąc wszystkie rzeizy w swoim stanie.
1245- Dłużnik rzeczy pewney i oznaczoney iest uwolnionym, gdy tę rzecz odda. w takim stanie, w jakim będzie w czasie wydania byleby nadpsucia w tey rzeczy zaszłe nie były sprawione przez iego czyn, albo nie pochodziły z jego winy, ani osób, za które on iest odpowiedzialnym, albo żeby nadpsucia nie zaszły dopiero po uchybieniu przez niego wyznaczonego
czasu
12Ą6. Jeżeli długiem będzie rzecz, która iest o/naczons tylku przez swóy gatunek, dłużnik aby zysksł uwolnienie, oie iest obowiązany dawać ią w ni) lepszym gatunku, ale też nie może dawać w navgorszym.
1247. Zapłata wvki>n«ną bydź powinna w mieyscu oznaczonćm przez umowę. Jeżeli oiii*\sce w niey oznaczone nie iest, to ieżeli idzie o rze z pewn i i wyznaczoną^ zapłata u vyniona bydź powinna w tem mieyscu, w którem był, ® rnecz w’ czasie zobowiązania, którego jest przedmiotem.
Oprócz tych dwóch przypadków zapłjta czynioną bydź powinna w zamieszkaniu dłużnika.
1248 Koszta zapłaty obowiązkiem są dłużnika.
§ II.
o Zapłacenia z podstawieniem.
1239 Podstawienie w pr.wach wierzyciela na korzyść trzecićy osoby, która go płaci, iest albo umowne, albo prawne
1250. Podstawienie takie ieſt umowne:
jtod. Gdy wierzyciel przyyaiuiąc zapłatę od trzecićy osoby, podstawia ią w SWOKII prawach, sprawach, przywileiach, albo hipotekach, przeciw dhiżtfii<owi. Podstawienie takie wyraźne bydź powinno, i bydź powinno
3*4 3. Tytuł W.
uczynione w tymże samym czasie, w którym i zaplata;
żre. Gdy dłużnik pożycza summy na zapłacenie swego długu, i podstawia pożycialnika w prawach wierzyciela. Dła ważności takiego podstawienia potrzeba, aby akt pożyczki i zakwitowanie uczynione by ły pr^ed’ Notaryuszami; ażeby w akcie pożyczki było oświadczono, że summa iest pożyczona na uskutecznienie zapłaty, i w zakwitowaniu żeby było oświadczono, że uczyniona ziplata pieniędzmi pożyczonemi na ten koniec przez nowego wierzyciela. Takie podltawienie następuie bez “ wpływu woli wierzyciela.
1251. Podltawienie nallępuie samem przez się prawem:
.tocl. Na korzyść tego, który sam będąc wierzycielem, spłaca innego wierzyciela maiąre.»o przed nim pierwszeństwo, z powodu przywileiów, lub hipotek;
sra. Na korzyść nabywcy nieruchom«>ś< i, który obraca cetię nabycia swoiego na iłpłatę wierzycieli niaiących hipoteki na tem dziedzictwie;
5cz’e. Na korzyść tego, który obowiązany będąc z innemi, albo za innych do zapłaty długu, miał interes, aby go zaspokoił;
Ąte. Na korzyść dziedzica maiące^o dobrodziejstwo, który zapłacił pieniędzmi swemi długi spadku.
i 252. Podftawieiiie uftanowione artykułami popraedzaiącemi, ma miejsce tak przeciw ręczyidom, ial o też i przeciw dłużnikom: nie może szkodzić wierzycielowi, ieżeli zapłacony Lj ł tylko w części; w takim przjpodku ma on pierwszeństwo w używaniu praw swoich do pozo (t a ł ey reszty, nad tym od którego częściową tylko zapłatę odebrał.
§. III.

o Przyznawaniu zapłaty.
1253. Dłużnik kilku długów ma prawo oIwiadczyć przy zapłacie, iaki dłiig za zapłacony p iczjtuie.
1254. Dłużnik takiego długu od którego przypada procent, albo przychody z czynszów
czjdi 7. wypłat* bez zezwolenia wierzyciela nie może rachować uczynioney zapłaty na kapitał, przed zapłatą zaległości, lub procentów: zapłata uczyniona na kapitał i procenta, gdy nie >cst całkowita, raehuie się naprzód na procenta.
1255. Gdy dłużnik różnych długów przyiął zakwitowanie, w którym mu wierzyciel rachuje to, co przyiął na icden z tych długów szczególnie, nie może iuż dłużnik wymagać przyznania na dług inny, chybaby oszukanie było, lub podlłęp ze ſtrony wierzyciela.
ia/>G Gdy w zakwitowaniu nie masz żadnego przyznania, to zapłata rarhowaną bylż powinna na ten dług, w którego z&spokoieniu
1
’dłużnik w ten rzas największy niiił interes, między ’innetiii długami razem, przypadajaeemi; ieżeli nie, trzeba ią rachować na dług przypadaiąry. choć mniey uciążliwy, niż iune nie przypsdaiące jeszcze.
Jeżtli długi równey są natury. rachunek idzie na nayda wnieyszy: w równości wszy fi ki’brzęczy, rachunek idzie w przyzwoity NI lioi ULKU.
IV.
o Ofiarowaniu zapłaty, i o zaznaczeniu.
1257Gdy wierzyciel nie chce przyiąć wypłaty swoićy, dłużnik może niti sH^dnć ofiarę zapłaty izec/yujfią; a gdyby wierzyciel odmawiał iey pray jęcia, może dłużnik zaznaczyć summę. luli rzecz ofiarowaną.
Oddalania rzeczywilte, po których zaznaczenie naliąpiło, wolnym czynią dłużnika; zaftępuią mieysce zapłaty ze lirony iego, gdy są.ważnie uczynione; i rzecz tym sposobem zaznaczona, zostaje na niebezpieczeństwo wierzyciela.
ia5g. Ażeby rzeczywiste oddawanie ważnym było, potrzeba
Jod. Aby było uczynione wierzycielowi mającemu zdatność do przyymowania, albo temu, który mocen iest przyymować za niego.
arc Ażeby uczynione było przez osobę zdatną do wypłacenia.
jc/e Ażeby obeymowało całość summy wypixj..lnćy, przychody z czynszów czyli i wj nll>o procenta, ktĄre się należą, koszta obrachowaue i sumuię na koszta nieobrachowane, z obrzeżeniem ukończenia obrachunku.
4t.e ’/eby upłynął czas oznaczony, ieżeli był ułożony na korzyść wierzyciela.
Zehy nastąpił warunek, pod iakim dług był zacieniony.
6ce Zeby oddawanie czynione było w mieyscu urnó.vionem do zapłaty; a ieżeli nie masz umowy szczególney względem mieysc do zapłaty, ażeby ta czyniona była, albo osobie wierzyciela, albo w jego zamieszkaniu, albo w zamieszkaniu obranem do wykonania umowy.
pnie. Żeby oddawanie czynione było przez urzędnika publicznego, do którego akta takiego gatunku należą.
1259. Nie iest potrzeba do ważności zaznaczenia, aby upoważnione było od Sędziego; dosyć iest,
Xod. Gdy poprzedzone było wezwaniem wręczonym wierzycielowi, obeymuiącćm wskazanie dnia, godziny i mieysca, w którćm rzecz oddawana złożoną będzie.
c re. Aby dłużnik wyszedł z posiadania rzeczy othlawanćy, oddaiąc lą w mieysce składu oznaczone przez prawo, dla odbierania zaznaczeń z procentami aż do dnia składu.
5cie. Aby był sporządzony protokuł przez osobę urzędową o naturze gatunków oddawanych, o odmówieniu przyjęcia ze firony wierzyciela, albo o oieftawieniu się i^go, a nakoDiec o składzie.
Ąte. Aby w przypadku niestawienia się wierzyciela, protokuł składu był mu wręczony z wezwaniem, aby odebrsł rzetz’ złożoną.
IŁ60. Koszta na oddawanie rzeczywisto i zaznaczenie, ieżeli to ważnemi były, są obowiązkiem wierzyciela.
IEóI. Dopó<i zaznaczenie przyiętym nie było przez wier/ycirla, dłużnik może go cofnąć; tężeli cofiął, to współ-dłużnicy iego albo ręczyniele uie są uwolnionenii.
12(12. Jeżeli sim dłużnik otrzymał wyrok, od którego iuż nię masz appellacyi, uznający, IO odd.„anie przez II ego, i zazuaczcnie dobre iest i ważne, nie może iuż więc^y, rlioćby nawet z zezwoleniem wierzyciela, cofnąć swego zaznaczenia, z’ uszkodzeniem swoich wzpól-dłużników, albo swoich ręrzycieb.
1265. Wierzyciel, który zezwolił, aby dłużnik cofnął s voie zaznaczenie, po uznaniu iego za ważne przez wyrok, od którego nie masz apellacyi, nie może iuż więcey dla zapłaty swoiey wierzytelności używać swoich pr/ywileiów i hipotek, które do tego przywiązane były: nie ńia iuż więcóy hipoteki, tylko od dnia, w którym, akt przez iaki zezwolił na cofnięcie zaznaczenia, nabył form potrzebnych do utrzymania hipoteki.
126^.. Jeżeli rzecz należąca się iest rzeczą zmysłową i pewną, która ’wydaną bydź powinna na mieyscu, w którem się znayduie, dłużnik powinien wydać wierzycielowi wezwanie do iey wzięcia, przez akt wręczony osobie iego, albo w jego zamieszkaniu, nlbo w zamieszkaniu obrauem na wykonanie umowy. Po uczynieniu takiego wezwania, ieżeli wierzyciel nie bierze rzecy, a dlu/nik potrzebuje mieysca, w którćm rzecz zoftaie, to dłużnik może otrzymać od Sądu pozwolenie przeniesienia rzeczy na skład w jakie inne niieysce.
§. V.
o Odstąpieniu dóbr.
1265. Odstąpienie dóbr iest opuszczenie, które czyni dłużnik wszystkich dóbr swoich swoim wierzycielom, gdy nie iest w ftanie wypłacenia długów swoich.
1 »6G. Odstąpienie dóbr iest, dobrowolne, albo sądowe.
1267. O iliapienie dóbr iest dobrowolne, gdy ie wierzyciele przyymuią dobrowolnie, i które ma skutek wymkaiący tylko z samj’ch układów kontraktu zawartego między wierzycielami a dłużnikiem.
ra68. Odstąpienie sądowe iest d o brodzieystwo, którego prawo udziela dłużnikowi nieszczęśliwemu, a w dobrey wierze poftępuiąceBIU, któremu iest wolno dla utrzymania wol«
\
ności osoby swoiey, uczynić sądowe opuszczenie wszyflkich dóbr swoich dla swoich wierzycieli, bez względu na wszelki przeciwny temu układ
1263. Odfląpienie sądowe nie nadaie własności wierzycielom; daie im tylko prawo wyrobienia przedaży dóbr na ich korzyść, i pobierania z nich przychodów aż do przedaży.
1270. Wierzyciele, w przypadkach tylko prawem wyiętych, mogą n«e dopuszczać odftąpienia sądowego.
Odstąpienie sprawuie uwolnienie od przytrzymania osoby.
Nadto uwalnia dłużnika tylko od ilości wyrównywaiącey wartości dóbr opuszczonych: a w przypadku, gdyby były niedoflateczne, ieżeli mu inne przybywaią, obowiązany iest od-
ftąpić ie, az do zupełnego wypłacenia.
»
Oddział II.
o Odnowieniu.
r
1271. Odnowienie następuie troistym sposobem:
jtod. Gdy dłużnik zaciąga względem swego wierzyciela nowy dług, który iest podftawiony za dawny, a dawny niknie.
are. Gdy nowy dłużnik zaftępuie dawnego, którego wierzyciel uwolnił.
v Kontraktach.
5cie. Gdy przez skutek nowego obowiązku, nowy wierzyciel zastępuie dawnego, względem’ którego dłużnik iest uwolniony.
1272. Odnowienie nie może się odbywać, ’ tylko między osobami zdatnemi do kontraktowania.
1273. Odnowienie domniemywanym nie bywa; potrzeba, aby wola do odnowienia wypływała iaśnie z aktu.
1274 Odnowienie przez podstawienie nowego dłużnika, może się odbywać bez wpływu dłużnika pierwszego.
1275. Przekazanie, przez które dłużnik daie wierzycielowi innego dłużnika, który się zobowięzuie względem wierzyciela, nie sprawuie odnowienia, ieżeli wierzyciel nie oświadczył wyraźnie, iż chciał uwolnić dłużnika swe. go, który przekazanie uczynił,
1270. Wierzyciel który uwolnił dłużnika, od którego przekazanie wyszło, nio ma poszukiwania przeciw temu dłużnikowi, ieżeli przekazany ftaie się niewypłacalnym, chybaby akt względem tego zawierał zachowanie wyraźne, albo przekazany był iuż w otwartym ftanie niemożności uiszczenia się, czyli podupadł znacznie, albo upadł zupełnie w chwili przekazania (3).
33 i
1277. Prośte przez dłużnika wskazanie osoby, która na ićy mieysce wypłacić powinna, nie sprayyuie odnowienia,
Toż samo się ręzumie o wskazaniu uczynionym przez wierzyciela osoby, która za niego odebrać powinna.
1278. Przywileie i hipoteki dawney wierzytelności, nie przechodzą do tey, która ią zastępuie, chyb aby wierzyciel zachował té sobie wyraźnie.
1279. Gdy odnowien’r odbywa się przez podftawienie nowego t.i.żnika, przywileie i hipoteki pierwotne wierzytelności nie mogą przechodzić na dobra nowego dłużnika.
1280. Gdy odnowienie odbywa się między wierzycielem’, a iednynt z dłużników solidarnych, przywileie i hipoteki dawney wierzytelności nie mogą bydź zachowane, tylko na dobrach tego, który nowy dług zaciągnął.
128’. Przez odnowienie uczynione między wierzycielem, a iednym z dłużników solidarnych, współ-dłużnicy są wolni.
Odnowienie zaszłe względem dłużnika istotnego, uwalnia iego ręczycieli.
Jednakże, ieżeli wierzyciel wymagał w pierwszym przypadku przyfiąpienia współ-dłużników, albo w drugim ręczycieli, dawna wierzytelność pozostaie, ieżeli współ-dłużnicy, albo ręczyciele nie chcą przyftąpie do nowego układu.
O DDZIAŁ* nr. o Darowaniu długu.
1282* Oddanie dobrowolne tytułu oryginalnego. z podpisem prywatnym, przez wierzyciela dłużnikowi, iest dowodem uwolnienia.
1 g^. Oddanie dobrowolne wyciągu urzędowego tytułu, daie do mniemania o darowaniu długu, albo wypłaceniu, ule to nie szkodzi dowodom przeciwnym.
IC84* Oddanie tytułu oryginalnego z podpisem prywatnym, albo urzędowego wyciągu tytułu, iedpemu z dłużników solidarnych, tenże sam ma skutek na korzyść iego współdlużników.
1285Darowanie, lub uwolnienie umowne, na korzyść iednego ze współ-dłużników solidarnych, uwalnia wszyftkich innych, chybaby wierzyciel zachował sobie wjraźnie prawa swoie względem innych.
W tym oftatoim przypadku nie może poszukiwać dlu»u, tylko odtrąciwszy część owego’, któremu darował.
1286. Oddanie rzeczy danóy na zastaw, nie iest dostateczne do domniemania, że dług darowany.
1-87. Darowinie, lub uwoloienie umowne, udzielone dłużnikowi iftotnemu, uwalnia iego ręozyi ieli.
U łzielone ręczycielowi, nie u valnia dłużnika istotnego.
Udzielone iedneam z ręczycieli, nie uwalnia innych.
ic88Co wziął wierzyciel od ręczyciela, na uwolnienie iego zarę-zenia, powinno bydź rachowane na dług, i obrócone na uwolnienie dłużnika istotnego, i innych ręczycieli.
Oddział IV.
\,
o Nagrodzeniu.
\
ia89Gdy dwie osoby dłużne są sobie nawzaieni iedna drugiey, odbywa się między niemi n a g r o d zen i e, które znosi obadwa długi, w sposobie i w przypadkach niżey wyrażonych.
1290. Nagrodzenie następuie samo przez się na mocy samego prawa, nawet bez wiedzy dłużników; dwa długi znoszą się na wzajem w chwili, w którey są razem aż do wyrównania ilości, iaka się znayduie w każdym z nich.
1391. Nagrodzenie ma mieysce między dwoma długami w ten czas tylko, gdy obudwóch iest przedmiotem summa pieniędzy, albo pewna ilość rzeczy, któro się trawią w używaniu, a mogą bydź mierzone, tegoż samego gatunku, i które równie rachowane i wymagalne bydź mogą (4)-
Wydania w ziarnie, lub w zbożu niezaprzeczone, i których cena przez dzienniki urząo Kontraktach. 335
’ 1 ’
dzona, mogą bydź nagradzane pieniędzmi gotowemi i wymagalnemu
12Q2 Pozw<dona zwłoka czasu, nie iest przeszkodą do nagrodzenia.
129^. Nagrodzenie ma mieysce, iakieżkolwiek będą przyczyny iednego długu, lub drugiego, wyjąwszy przypadki s
sod. W żądaniu powrócenia rzeczy, którey właściciel pozbawiony b) ł niesłusznie;
sre. W żądaniu powrócenia składu, i pożyczki do używania;
50/0. Dług, który ma za przyczynę alimenta uznane, że ich zajęcie urzędowe bydź nie może, czyli iż nie podlegają aresztowi.
1294. Ręczy ciel może obstawać przy nagrodzeniu tego, co wierzy ciel winien dłużnikowi istotnemu;
Ale dłużnik istotny nie może obstawać przy nagrodzeniu tego, co wierzyciel winien ręczycielowi.
Dłużnik solidarny nie może równie obftawać prży nagrodzeniu tego, co winien wierzyciel, iego współ-dlużnikowi.
1295. Dłużnik, który przyymuie czysto i prosto ustąpienie, iakie uczynił wierzyciel praw swoich trzeciemu, nie może iuż obstawać przy nagrodzeniu przeciw nabywcy ustąpienia, iak miał możność obstawania przed przyięciem przeciw ustępującemu.
Ustąpienie, kłóre nie było przyjęte od dłużnika, ale mu było wręczone, przeszkadza
/ V ’ .-

tylko do nagrodzenia wierzy telnceci późniejszych nad takie wręczenie.
129G. Gdy dwa długi nie są wypłacalne w jednemże mieyscu, nic można obstawać przy nagrodzeniu, tylko rachuiąc koszn, iakieby z oddania ua swoiem mieyscu wypadły.
129^. Gdy iedna osoba winna ieſt kilka’długów nagradzalnyeh, postępuie się w nagradzaniu według prawideł ust/mowionyi h o przyznawaniu (rzez artykuł 125G.
1298. Nagrodzenie nie ma mieysra z pokrzywdzeniem praw nabytyrh| przez trze iego; atak ten, który będąc dłużnikiem, fłał się wierzycielem po wyroku zatrzymania w jego rękach przez trzeciego, nie może obfiawać przy nagrodzeniu z ukrzywdzeniem zatrzymuiących.
lagg. Kto zapłatił dług, iaki według prawa znosiło nagrodzenie, nie może iuż więcóy w używaniu wierzytelności swoićy, w którzy nie obstawał przy nagrodzeniu, utrzymywać się z ukrzywdzeniem trzeciego przy pierwszcńftwie przywileiów lub hipotek, iakie do niey przywiązane bjły, eh) baby dla sprawiedliwćy przyczyny nie wiedział o wierzytelności, która dług iego nagradzać powinna.
ODDZIAŁ V. o Pomieszaniu.
1300. Gdy przymioty wierzyciela i dłużnika połączone są w jedn^y osobie, następuie
p o m i e-
pomieszanie prawa, które znosi obiedwie
wierzytelności.
1 1501. 1’omieszanie, które następuie w osobie dłużnika istotnego, idzie na korzyść iego ręczy cieli;
Następujące w osc>bie ręczyciela, nić pociąga za sobą zniesienia zobowiązania istotnego;
Następuiące w osobie wierzyciela, idzie na korzyść współ-dłuźników iego solidarnych, tylko co do części iaką on był winien.
Oddział VI.
o Utracie nalelącey się rzeczy.
1302. Gdy rzecz pewna i oznaczona, która była przedmiotem zobowiązania, sepsuic się, przestaie bydź używalną, albo tak ginie, że iuż o ióy bytności wiedzieć nie można; znosi się zobowiązanie, ieżeli rzecz zniszczała, albo zgubioną była bez winy dłużnika, i nie z przyczyny opóźnienia ifigo.
Choćby się dłużnik opóźnił, a nie był obowiązanym odpowiadać za przypadki losowe, znosi się zobowiązanie w takim przypadku, ieżeliby rzecz równie była zginęła u wierzyciela, gdyby mu oddann była.
Dłużnik obowiązany iest dowieść przypadek losowy, który przytacza.
Jakimkolwiek sposobem zepsuła się, lub zginęła rzecz ukradziona, zguba iey nie uwalnia tego, który ią wziął, o J powrócenia wartości,
Xięga III.. aa
1303. Jeżeli rzecz iaka zniczozala, przestała bydź używaloą albo zgmęł* bez winy dłużnika; obowiązany on iest odPtąpić swemu wierzycielowi prawa, lub sprawo wynagrodzenie z powodu tey rzeczy, ieżeli są iakie.
ODDZIAŁ VII.
o Sprawie o niewóinosć, lub rozwiązanie umów.
“ 1 1
130^. We wszystkich przypadkach, w których sprawa o nieważność, lub rozwiązanie umowy, nie iest ograniczona prawem szczególnym do krótszego czasu, to trwa lat dziesięć.
Czas taki zaczyna swóy bieg, w przypadkach gwałtu dopiero od dnia, w którym gwałt ustał; w przypadkach omyłki, lub podflępu, od dnia w którym odkryte były; a na akta zawaite przez mężatki nieupoważnione od dnia rozwiązania małżeństwa
Hieg czasu takiego zaczyna się względem aktów, które bezwlasnowolni uczynili, dopiero od dnia zniesienia bezwłasnowolności; a względem aktów uczynionych przez małoletnich, od dnia pełnoletności.
i3o5. Proste skrzywdzenie daie uiieysce do rozwiązania na korzyść małoletniego nientamowolnionego, wszelkich gatunków omowy: a na korzyść małoletniego usamowolnionego, takich ucuów, które przechodzą granice zda\
tności iego, iak to iest oznaczone w Tytule
0 Małefletności, Opiece, i Usamuwolnieniu.
130G, Powrócenie nie należy się malott:-
tnienn z przyczyny pokrzywdzenia, gdy to wyfih.va tylko ze zdarzenia przypadkowego
1 nieprzewidzianego.
1307. Prosto oświadczenie pełnoletności, przez małoletniego, nie czyui przeszkody do pov rócenia.
1308. M.rłolefni handluiący, bankier, lub artysta, nie ma powrócenia w obowiązkach, które zawarł z powodu swego liandlu, lub sztuki.
1 jog. Małoletni nie ntrzymnie powrócenia za umowy zawarte w kontrakcie iego małżeńskim, skoro te uczynione były za zezwoleniem i w obecności tych, których zezwolenie potrzebne do ważności małżeństwa iego.
1310. Małoletni nie otrzymuie powrócpnia za zobowiązanie wynikaiące z jego występku, albo iako wyftępku.
1311. Nie iest iuż więcey przyymowane zaskarżenie iego przeciw obowinzkom, ktrtre podpisał w małoletnośri, skoro ie w pełnoletności potwierdził, bądź gdy te obowiązki nie ważne były w swoićy formie, bądź gdy były podległe tylko powróceniu.
1312. Gdy małoletni, bezwłasnowolni, slbo mężatki, przypuszczeni są na mqcy swego stanu do powrócenia, z powodu ich zobowiązań, zapłacenie tego, co im było wypłacon?
aa *
W skutku takich zobowiązań w czasie maloletności, bezwłasnowolności, lub małżeństwa, nie może bydź wymagane, chyb a by dowiedzionym by ło że wypłacenie takie na ich korzyść obrócone zoftało
, 1313 Pełnoletni nie otrzymuią powrócenia z powodu pokrzywdzenia, tylko w przypadkach, i pod warunkami szczególucini w ninieyszym Kodexie wjrażonemi.
Ł 3 t 4Jeżeli formalouści potrzebne względem małoletnich, lub bezwłasnowolnych, bądź do alienowaoiavnieruchomości, bądź w podziale spadku, dopełnione były, uważani są, co do aktów takich, iak gdyby ie czynili w pełnoletności, albo przed pozbawieniem wlasney woli.
DZIAŁ VI.
o Dowodzie zobowiązali i wypłaty.
ijię. Kto się upomina o wykonanie zobowiązania, powinien go dowodzić.
Wzajemnie ten „ kto utrzymuie, że iest od niego uwolnionym, powinien usprawiedliwić się z wypłacenia, albo z czynu, który zniósł zobowiązanie iego.
1316. Prawidła tyczące się dowodu literalnego, dowodu ze świadectw, domniemania * zezmnia ſtrony i przysięgi, wytłumaczone są w naflępuiących Oddziałach.
o Kontraktach.
ODDZIAŁ I.,
i
o Dowodzie literalnym.
s....
o Tytule urzędowym.
1317 Akt urzędowy iest ten, który byt przy i ę ty przez urzędników publicznych, maiący 1 h du tego prawo, w mieyscu w któróm akt sporządzony, i z potrzcLncmi uroczyftościarui.
x 3 1 8 Akt, który nie iest urzędowy z tego powodu, że urzędnik nie b\ł przyzwoity, albo niezdatny, albo uchybienie icst w formie, waży tyle, co pismo prywatne, ieżeli się strony na nim podpisały. ,
1519. Akt urzędowy nadaie zupełną miarę umowie, którą w sobie zawiera, między ſtronami kontraktuiącemi, dziedzicami po nich, lub maiącemi ich prawo.
Jednakże w przypadku zaskarżeń o zfahzowanie co do istoty wy konanie aktu zaskarżonego o zfrłszowanie, zawieszone będzie przez dopuszczenie skargi; a w przypadku wpisu o fałsz uizyniony wpadkowo, Trybunały mogą według okoliczności zawiesić tymczasowo wykonanie aktu
54*
i3ao Akt bądź urzędowy, bądź z podpisem prywatnym, znayduie wiarę między fironami, nawet do te^o, co iest położon*t\’ko W wyrazach namieuiaiących, byleby namieuicnie
, zmierzało jirosto do rozporządzenia. Namienienia obce rozporządzeniu mogą służyć tylko za początek dowodu.
i3ai 1’iama tajemne odmieniające zobowiązanie w akcie iawnym, maią swóy skutek tylko między flronsmi kontraktiiiącemi, żulnego skutku mieć nie niogą względem trzecich osób (5).
o Aktach z podpisem prywatnym.
:3as. Akt z podpisem prywatnym uznany pruez tego, przeciw któremu iest stawiany, albo miany prawnie za uznany, narłaie takąż samę wi>rę między temi, którzy go podpisali, dziedzicami po nich, i maiąceuii ich prawo, idko akt urzędowy.
1323. Ten, przeciw któi emu Aawiany iest akt z podpisem prywatnym, powinien uznać, lub zaprzeczyć formalnie pismo swoie, albo swóy podpis.
Dziedzice po nim, albo maiący iego prawo, mogą przestać na oświadczeniu, że nie znaią pisma, lub podpisu swego naczelnika
13^4 W przypadku, gdy llrona zaprzecza pisma swego, lub podpisu i w przypadku, gdy dziedzice po niey, lub maiący iey prawo oświadczą, że nie poznaią pisma, lub podpisu, nakazane iest od sąuu sprawdzenie.
i?>25 Akta z podpisem prywatnym, zawierała e umowy obuftronne, tyle tylko są waiti’f ile sporządzone były w tylu oryginałach, ile iest Ptron maiącyrh interes oddzielny.
Dostateczny iest ieden oryginał dla osób tenże s»m interes maiący ch
Każdy oryginał zawierać powinien wzmiankę o liczbie oryginałów, która sporządzoną była.
Jednakże brak wzmianki, że oryginały sporządzone były na dwie ręce, na trzy i t. d. nie może bydź zarzucimy przez togo, który wykonał ze drony swoióy umowę w akcie zawartą.
1326. List, albo obietnica z podpisem prywatnym, przez który iedna tylko fłrona obowiązuie się względem drugiey, do zapłacenia summy pienlęźuey, albo rzeczy mogącey bydż oszacowaną, powinna bydź pisana całkiem r ką tego, który ią podpisuie; albo przynaymnióy potrzeba, aby prócz podpisu napisany był iży ręką kwit, albo potwierdzenie, wyrażające wszystkiemi literami summę, albo ilość rzeczy.
Wyjąwszy w tych przypadkach, gdy akta pochodzą od kupców, rzemieślników, artystów, rolników, pracujących około winnic, wyrobników dziennych, i służących.
1327 Gdy summa wyrażona *vewnątrz aktu, różni się od summy wyrsżonćy w k w ici e, zobowiązanie poczytywane bywa, że siej śtiąga tylko do summy mnieyszćy, skoro akt i k w i t pisane są zupełnie ręką tego
który się zobowiązał, chybaby dowiedzionym było, z którey ſtrony iest myłka.
1528 Akta z podpisem prywatnym, nie maią daty przeciw trzeciemu, tyJko od dnia, w którym reiestra wciągnięte były, po dniu zeyścia tego, albo iednego z tych, którzy podpisali, albo od dnia, w któryry ich maiątek był opisany w aktach sporządzonych przez urzędników publicznych, iako to w pr^tokułach, przykładaniu pieczę< i, i inwentarzach.
13.29. Reiestra kupieckie nie maią wif.ry przeciw osobom nie kupcom, na dowód dostarczanych im rzeczy/, które są w tych reiestrach umieszczone, wyiąwszy to, co powiedziane będzie o przysiędze.
350. Xiążki kupców są dowodem przeciw nim; ale kté chce z nich ciągnąć korzyść, nie może w nich oddzielać tego, co zawieraią przeciwnego iego wymaganiu.
i33„Reiestra i papiery domowe, nie czynią tytułu dla tego, który ie pisał; ale są wiary godne przeciw niemu. tud. We wszystkich przypadkach, w których wspominają formalnie o odebraney zapłacie, sre. Gdy zawieraią wzmiankę wyraźną, że zanotowanie uczy nione było na dopełnienie braku tytułu dla tego, dla którego korzyści zobowiązanie wyinieniaią.
i332. Pismo położone przez wierzyciela pod spodem, na brzegu, albo na wierzchu tytułu, który zoHawał zawsze w jego posiadaniu, iest
godne wiary, chociaż nie podpisane, ani datowane przez niego, skoro ściąga się do okazania uwolnienia dłużnika.
Toż samo się rozumie o piśmie, wyraźonem przez wierzyciela na wierzchu. lub na brzegu, albo pod spodem tytułu, na drugą rękę pisanego, lub zakwitowania, byleby ten drugi etsuiplarz w rękach był dłużnika.
§ HI.
o Karbach. %
’333Karby odpowiadające ich wzorom,
są wiary godne n.iędzy osob.-n i, które zwycz3\ue są udowodniać tym spotobwu dostarczania, iakie daią i odbieraią \y szizególach.
§. iv.
o Kopiiach tytułów.
1334’ Gdy iest oryginalny tytuł, to kopiie w tem tylko są wiary godne, co zawieraią w sobie zgodnego z tytułem, którego okazanie może bydż zawsze wymagane.
1335 Gdy iuż nic masz oryginalnego tytułu, to kopiie staią się wiary godne, podług następuiących rozróżnień.
xod. Wyciągi urzędowe, albo pierwsze cxpedycye, równie są wiary godne, i.ik oryginał; toż samo się rozumie o kopiiach robionych powagą urzędowa, w obecności firąn, albo po przyzwoitym ich przywołaniu, albo o kopiiach, które robioue były w obecności stron, i za wznemnem ich zezwoleniem-
sre. Kopiie, które bez upoważnienia urzędowego, albo bez zezwolenia liron, i po wydaniu wyciągu urzędowego, lub pierwszych expedycyy, robione były z oryginalnego aktu, przez Notaryusza, który go przyymował, albo przez iednego z jego n»-’fpców,!ub pry.z u> rzędnika publicznego, który na mocy swego urzędu u trzy m nie skład aktów orygin lnyrh, mogą bydź wiatry godnemi, gdy są dawne, w przypadku Itrity oryginału.
Uważane są za dawne, gdy maią więcby nad lat trzydzieści.
Jeżeli mniey meią niż lat trzydzieści. płużą tylko, iako początkowy dowód przez pismo.
Jeżeli kopi e z aktów oryginalnych pewnego aktu, nie były robione przez Malary usza, który ten akr przyymował, albo przez iednego z jego następców, albo przez urzędnika publicznego, który na mocy urzędu swojego utrzymuie skład aktów ory ginalny ch, nie mogą bydź używane inarzby, iakażkolwiek byłaby ich dawność, tylko iako początkowy dowód przez pismo
4te. Kopiie kopii mogą bydź uważane, według okoliczności, iako profte uwiadomienia.
1336 Przepisanie aktu na reieftrach publicznych, nie może służyć tylko iaku poezą-
kowy dowotl przez pismo; potrzeba ieszcze ni to:
i od. Żeby było r, cwną rzeczą, że wszelkie akta oryginalne Notaryusza z roku, w którym akt zdaie się bydź czynionym, zginęły; albo 1 ieby dowiedziono, że zguba aktów oryginalnych tego aktu, nastąpiła przez przypadek szczegółu);
zrc. Ażeby był skazowczy reicftr porządny, czyli repertorium Notsryusza, któryby okazywał, że akt był uczyniony pod taż samą datą. -
Gdy za pomocą zbiegu tych dwóch okoliczności, dowód przez świadków dopuszczony będzie, potrzeba będzie, ażeby ci wysłuchanemi byli, ieżeli są ieszcze, którzy świadkami byli aktu.
§ v.
o Aktach rozpoznaiących f i stwierdzających.
>337Akta r o z p o z n a i ą c e, nie uwalniaią od okazania pierwotnego lytulu, chybaby treść iego była w rozpoznaniu szczególnićy wyłożona.
Cokolwiek w akcie rozpoznania znayduie się więcey niż w tytule pierwotnym, albo odmienne, żadnego skutku nie ma.
Jednakże, ieżeliby było kilka rozpoznań zgodnych, utrzymywanych posiadaniem, i a którychby iedno datowane było ud tlat trzy-
dziestu, wierzyciel może bydź uwolniony od ’ przedstawienia tytułu pierwotnego.
1338Akt stwierdzania, lub przychyleń a się do zobowiązania, przeciw któremu prawo dopuszcza sprawę o nieważność, lub o zerwanie, wtenczas tylko iest ważnym, gdy się w nim znayduie istota takiego zobowiązania, wspomnienie powodów do sprawy o zerwanie, i zamiar naprawienia wady, na którey sprawa taka iest zasadzona.
Gdyby nie było aktu stwierdzenia, lub przychylenia się, dosyć będzie, gdy zobowiązanie wykonane będzie dobrowolnie po czasie, po którym zobowiązanie mogło bydź ważnie potwierdzone, lub mogło przychylenie się otrzymać.
Potwierdzenie, przychylenie się, albo wykonanie dobrowolne w formach i czasie oznaczonych przez prawo, pociąga za sobą zrzeczenie się śrzodków i wyjątków, które możnaby wnosić przeciw temuż aktowi, bez uszkodzenia iednak prawa trzecich osób.
1339. Daruiący nie może naprawić przez Żaden akt stwierdzający wad darowizny między żyiącemi, która iest nieważna w formie; potrzeba, aby ią przerobił w formie prawney.
134°’ Stwierdzenie, przy chylenie się, albo wykonanie dobrowolne darowizny przez dziedziców, lub mających prawo daruiącego, po iego zeyściu, pociąga za sobą zrzeczenie się v Kontraktach.
zarzutów, bądź względem wad w formie, bądź Względem innych wyiątków.
Oddział II.
.o Dowodzie ze świadectw.
ig^i. Powinien bydź zawarty akt przed Notaryuszami, albo z podpisem prywatnym o wszelkie rzeczy, które przenoszą summę wartości sto pięćdziesiąt franków, choćby nawet na skład dobrowolny; i żaden dowód prayyniowany nie iest przez świadków przeciw temu, albo uad to, co akta obeymuią, sini na to, 10 byłoby przytaczane, że mówione było przed, w czasie, łub po skończonych aktach, * choćby nawet szło o summę, lub waitość mnieyszą nad sto pięćdziesiąt franków.
Wszylłko to bez uszkodzenia tego, co iest przepisane W prawach tyczących się handlu.
j 34a> Powyższe prawidło stosuie się do przypadku, w którym sprawa zawiera, prócz żądania kapitału, żądanie procentu, który z kapitałem złączony, przewyższa summę sto pięćdziesiąt frank
343Kto założył zadacie przenoszące sto pięćdziesiąt franków, nie może bydź przypuszczonym do dowodu przez świadectwa, choćby nawet ścieśniał pierwotne żądanie swoie.
349
I344Dowód przez świadectwa, względem żądania summy, nawet mnieyszey nad sto pięćdziesiąt franków, nie może bydź przypu-
x. Tytuł nr.
szczony, skoro ta aumnm uznana Iest, że Ie<t
resztą, lub czyni część v»ierzytelnoś< i większey, która nie iest dowiedziona pismem.
1.345Jeżeli w teyie samóy sprawie, ſtroną zanosi kilka żądań, na które nic masz tytułu ni piśmie, a które złączone razem, przenoszą sumaięsto pięćdziesiąt franków, dowód na nie przez świndefctwa przypuszczony bydź nie może, choćby lirona przytaczała, że te wierzytelności pochodzą z różnych źrzódeł, i że naftąpiły w różnych czasach; chybaby takie prawa pochodziły ze spadku, darowizny, albo innym sposobem od różnych osób.
13, 6. Wjzelkie żądania pod iakimkolwiek bądź tytułerrf, które nie będą usprawiedliwione zupełnie przez pismo, zanoszone będą w tymże samym pozwie. Ho tym pozwie inne żądania, na które nie masz dowodu przez pismo, przyymowanemi nie będą.
13^7. Powyższe prawidła przyymuią wyjątki, skoro się znayduie początek dowodu przez pismo.
Tak się nazywa wszelki akt na piśmie wyszły od osoby, przeciw którey żądanie iest wnoszone, albo od iey zastępcy, i który przytaczany nadaię czynności podobieństwo do prawdy.
1248. Przyymuią ieszcze te prawidła wyjątek za każdą rażą, gdy niepodobieństwo było wierzycielowi wyltarać się dowodu literalnego.
na zobowiązanie, które zawarte bjło względem niego.
Ten drugi wyiątek stn*uie się:
toil. Do zobowiązań. które s it; rodzą 7, i n~ kokontraktów, i z występków, lub z ia-
kowystępków; 7
2re Do składów z potrzeby uczynionych, w przypadkach ognia, spustoszenia, zamieszania lub rozbicia się llaiku, i do składów czynionych przez podróioj’ch w czasie mieszkania w domu zaiezdnym, wszystko to według iakości osób, i okoliczności zdarztńia;
5cie Do zobowiązań zawartych w przypadku zdrr/eń nieprzewidzianych, w których nie można było czynić akrów na piśmie;
Ąte. W przypadku, gdy wierzyciel zgui.ił tytuł, który mu służył za dowód literalny, przez skutek wypadku losowego, nieprzewidzianego, i wypływającego z większej mocy.
ODDZIAŁ III.
I «
Domniemaniach.
1349Domnipmania są wnioski, które prawo, lub urzędnik wyciąga z czynu znanego na czyn nieznany.
§ I.
,.. ’
o Domniemaniach ustanowionych
, przez prawo.
1350. Domniemanie prawne icst to, które przywiązane iest szczególoćm prawem do pewnych aktów, albo do pewnych-czynów; takiemi sa s
tod. Akta, które prawo uznaie za nieważne, iako domniemywane podług samych ich przymiotów, że są uczynione na oszukanie rozrz.ądzcń prawa;
sre Przypadki, w których prawo uznaie własność, albo uwolnienie wynikaiące z pewnych okoliczności oznaczonych;
Scie. Powagi, którą prawo nadaie rzeczy osądzoney;
Ąte. Moc, którą prawo przywięzuie do zeznania ſtrony, albo do ióy przysięgi.
1351. Powaga rzeczy sądzoney względem tego tylko ma mieyscc, co czyniło przedmiot wyroku. Potrzeba, aby rzecz żądana taż sama była; żeby żądanie zasadzone było na teyże samey przyczynie; żeby żądanie było między temiż sametui fironami, i zanoszone przez nie, i przeciw nim, w tym samym ich przymiocie.
1352. Domniemanie prawno uwalnia od wszelkiego dowodu tego, dla którego icst korzyści.
Ża-
Żaden dowód przypuizczony nie iest przeciw domniemaniu prawa, skoro na zasadzie takiego domniemania, prawo znosi pewne akta, albo odrzuca sprawę w indzie; chybaby zachowało przeciwny dowód, i zachowuiąc to, co powiedziane będzie o przysiędze i o zeznaniu sadowem.
§ II.
o Dotnniemaniach, które nie są ustanowioną przez prawo.
>553Domniemania, które nie są ustanowione przez prawo, zostawione są światłu i roflropności urzędu, który ważne tylko domniemania, wyraźne i zgodne przyymować powinien, i w przypadkach tylko, w których prawo dopuszcza do, wody ze świadectw, chybaby akt był zaskarżany z przyczyny oszukania, lub podstępu.
Oddział IV.
o Zeznaniu strony.
i3ę4Zeznanie iedney ſtrony przeciw drugićy, albo ieſt sądowe, albo niesądowe.
I 3^5, Przy taczanie zeznania niesądowego, słownego tylko, iest nieużyteczne za każdą rażą, gdy idzie o żądanie, w którym dowód przez świadectwa dopuszczony nie iest.
Xięga III. 23
135G. Zeznanie sądowe, iest oswiadczenip, które w sądzie czj ni lirona, albo umocowany od niey szczególnie
Znayduie zupełną wiarę przeciw temu, który go czyni.
JNie może bydż przeciw niemu podzielane.
Nie może bydź odwołane. ch) baby dowiedziono, że było skutkiem omyłki co do czynu.
Nie może bydź odwołane pod pozorem omyłki, co do prawa.
Oddział V.
I
o Przysiędze.
1357. P“)’»i§ga sądowa dwoistego iest gatunku:
i od. Jedna, którą (trona wyznacza drugióy, aby od ićy przysięgi zawisł wyrok w sprawie; nazywa się stanowcza.
sre. Druga, którą sąd wyznacza z urzędu dla icdney lub drugiey lirony.
§. I.
o Przysiędze stanowcziy. —
1358 W jakimkolwiek bądź sporze przysięga lianowcza wyznaczoną bydź może.
i35g. Względem osobillego tylko czynu flrony, która ią ma czynić., tmoże bydż wyznaczoną.*
i ^Go. Może bydź wyznaczona w każdym lianie sprawy ieszcze, choćby niebyło żadnego początku dowodu żątl«nia, alho wyiątku, na mocy którego we/wanie tło niey następuie.
15G1. Jeżeli nic chce przysięgać ten, któremu przysięga wyznaczona; albo nie zezwala na odznaczenie przrsięgi swemu przeciwnikowi, lub przeciwnik, kt remu odznaczona była, nie chce iey uczynić, upsśdź powinien w swoiem żądaniu, albo w swoim wyiątku.
1362. Przysięga nie może bydź odznaczona, gdy czyn, który iey przedmiotem, nie iest czynem ſtron obudwóch, ale iest zupełnie czynem osobiflym tego, komu wyznaczona była.
15G3. Skoro przysięga w yzn a czo n a, łub odznaczona wykonauą była, dowodzenie fałszu w przysiędze przez przeciwnika przyymowane nie będzie.
1364. Strona wyznaczaiąca, lub odznaczaiąca przysięgę, nie może cofać słowa swego, skoro przeciwnik oświadczył, że gotów przysięgę tę wykonać.
1365. Przysięga uczyniona składa dowód tylko na korzyść.tego, który ią wyznaczył, albo przeciw niemu; i na korzyść dziedziców, i maiących prawo iego, lub przeciw nim.
Jednakże przysięga wyznaczona przez iednego z wierzycieli solidarnych dłużnikowi, uwalnia dłużnika tylko co do części tego wierzyciela.
Przysięga wyznaczona dłużnikowi istotnemu, uwalnia równie ic^o ręczycieli.
Przysięga wyznaczona iednenru z dłużników solidarnych, idzie na korzyść współ-dłużnikom.
Przysięga wyznaczona ręczycielowi, idzie na korzyść dłużnika istotnego.
W tych dwóch oflatnich przy padkach. przysięga współ-dłużnika solidarnego, albo ręczyciela, nie idzie na korzyść innych współ dłużników, albo dłużnika ifiotnego, tylko wtenczas, gdy była wyznaczona co do długu, ale nie co do czynu solidarności, lub zaręczania,
§ II.
o Przysiędze wyznacZonćy z urzędu.
1366. Sędzia może wyznaczyć przysięgę iednóy ze firon, albo dlatego, iżby od przysięgi zawisło rozwiązanie sprawy, albo tylko dla oznaczenia ilości skazania.
1307. Sędzia nie może wyznaczać przysięgi z urzędu, bądź na żądanie, bądź na ztrzucany wyiątek, tylko pod warunkami następuiącemi: potrzeba
i od. Aby żądanie, lub wyiątek nie były zupełnie usprawiedliwione;
are. Zeby nie były pozbawione zupełnie dowodów.
Oprócz tych dwóch przypadków, Sędzia powinien, albo przysądzić żądanie, elbo go doprostu i bezwarunkowo odrzucić.
1368Przysięga wyznaczona Uronię z urzędu przez Sędiiego, nie może bydź znowu od niey odznaczona drugiey stronie.
1369. Przysięga względem wartości rzeczy Żądanóy. nie może bydź wyznaczana przez Sędziego powodowi, chyba, że inaczćy dóyść nie można takiey wartości.
Sędzia, nawet w tym przypadku, powinien oznaczyć summę, do któróy wyrównsnia, przysiędze żadaiącego wiara dana będzie.
£ IJ Handel, Commerce, uważa sic zwyczaynie międ/y osobami, krfirc bawia się przedaża 1 kupnem rzeczy; zamiany z.iś, używanie między ludźmi rzeczy zdatnych do zbycia y nazywa się także Commerce. Gwałt ICSI to samo, co w iolencya., yiolence; poditi.p, Doi; oszukanie, Fraude i ukrzywdzeniem, Leiion przyczyna w zobowiązaniu czyli cel, zainiar, Causc.\
[i] Istota rzeczy, istota umowy, istota długa, Principal, uważa się względc-to swoich przyłączeń i przybyciów, tak naprzykład, summa pożyczona iest istotą długu, 3 procenta od nićy są przybyciem lub przyłączeniem; rzecz sama, o którą iest interes lub sprawa, nazywa się istotą, n koszta podięte w interesie lub sprawie, wymkaiące stąd wynagrodzenia szkód wszelakich, nazw ać można przybyciem albo przyła.zeniein, Ac. tesioire. Rękoymia długu, lub iikiego zobowiązania, może się tjk^c nazywać przyłączeniem, bo idzie za zobowiązaniem, i bez niego bydź nic może.
[i] Różne są nazwiska odmian, które w umowach czynić można, i okoliczności z niemi połączonych. Odnowić nie, Noiiaiion; Podstawienie, Subrogation; przyznanie zapłaty, lmputation; zaznaczenie, Con//gitation i ustąpienie, Cetiiun i darowanie, Remue; nagcodzcnic, Compeniatian; 1’oiiiicszinic >, Conjusiou i
rozwiązanie, rozeyście się, zerwanie umowy, Retcij. jicn, Restlation, Retolutiou i uktad w umowach, Stipulathn; podup idniccie, i ic UiszcztniC ię W zobowiążą, niu nu cza? umowy, Faillite; zupetny upadek w inaiątku do cega siopuia, że t.udno it-^c,; by u.srarczyio na zispokoienie wszystkich dlu^ow, Detonfiture.
[41 Rzeczy ktute sis; trawią przez używanie, a mogą bydź rachowane, mierzone, u ażonc, i.k zboże, ptyny, nazywaią się Fongibl i. Uwiadomienia i Dzienniki, ezyli pisma, w k:«rych cena zb iża, i innych rzeczy na ca yich przydawanych wjraż.ną bywa; nazyc 314 sie Prlrrrurialtt. /;oż\czka do używania, Fret A uitgei O pożyczkach icsr^i bny Ty, rut X. Siegi crzceify. Wy. tok zatrzymania; Saiisie-amt.
[5j Dowod zobowiązań, Preuue Dow/id lireralny, Prewe litrerale. Tyrut urzędowy, Titre authentijue. Akta z podpisem pty«’.:tnym, Acte fóus-seing priuS. Akta taiemne odini.’ i-iąee zobowiązania w akcio lawnym wyrażone, Co.itre lettres Początek dowftdu, Com. menrtment de preupi.. Kwit, Ban. Potwierdzenie, Jpprouyi; Karby, T>:lles; Akta rozpoznaiącp i potwier.Vi.iącc, /hi.s r:rrgnitijs ci confirmanjsi »owud ze fu ladectw, Treuue tettimumale j Zeznania strony, jti-eu fle la partie i J rzysię&a, Serment; Przysięga, kt-jrą icd ia strona wyznacza drug ey, przysięga wyznaczona, Pefere. Kiedy strofia ktcrey wyznaczona przysięga, chce przystać na przysięgę strony drugićy, nazywa się przysięgą odznaczoną, Keferi.
TYTUŁ IV.
o Zobowiązaniach., które wynikaia bez umowy.
1370. Pewne zobowiązania wynikaią bez wpływu żadney umowy, ani ze ſtrony tego, który się zobowiązuie, ani ze ſtrony tego, względem którego ieſt zobowiązany pierwszy.
Jedne wypływaią z sam<5y powagi prawa, inne z osobistego czynu tego, który iest zobi. iązany. ».
Pierwsze zobowiązania następuią niedobrowolnie, i«k naprzyklad między właścicielami srisiadanii, między opiekunem i innerui adminiji/atoranu, którzy się wymówić nie mogą od powierzonego im urzędu.
Zobowiązania, które się rodzą z osobistego czynu tego, który ien zobowiązany, wypływaią z jako-kontraktów, alho z występków lub iako występków; są one przedmiotem ninieyszego tytułu ( i ). ,
DZIAŁ I.
o Jalio-kontfaktach.
1371. Jako-kontrakty są czyny człowieka zupełnie dobrowolne, z których wypływa Jakikolwiek obowiązek względem trzeciego, a czasem obowiązek wzaiemny dwóch (Iron.
1373. Gdy kto dobrowolnie sprawuie interes cudzy, bądź że właściciel wie. lub nie wie o tem, sprawuiący zaciąga obowiązek niewyraźny utrzymywania zaczętego interesu, i kończenia go dotąd, dopóki właściciel nie będzie w stanie sam mieć o nim starania: powinien także wziąć na siebie wszystko, cokolwiek od tego interesu zawisło.
Poddaje się wszelkim obowiązkom, któreby wypływały z wyraźnego zlecenia, iakieby mu ’dał właściciel.
373. Obowiązany iest utrzymywać interes, choćby Pan tego interesu umaił przed ukończeniem iego, pókiby dziedzic nie mógł wziąć zawiadywania.
1374’ Obowiązany iest w takiem utrzymywaniu przykładać wszelkich starań, iak dobry oyciec familii.
Jednakże okoliczności, które go przywiodły do wzięcia na siebie tego intertfsu, mogą. Sędziego upoważnić do umiailiowania szkód wszelakich, iakieby wypływały z winy, lub niedbalstwa sprawuiącego interes.
i373« Pan, którego interes dobrze był sprawowany, powinien dopełnić obowiązków, iakie rządca zaciągnął w jego imieniu, wynagrodzić mu wszelkie osobiste obowiązki, które wziął na siebie, i powrócić mu wszelkie nakłady użyteczne, lub potrzebne, iakie podeymował.
137G. Kto przyymuie wiadomie, lub przez omyłkę, co mu się nie należy, obowiązuie się do powrócenia temu, od którego wziął nienależnie.
1377. Jeżeli osoba, która sądziła się dłuraą przez omyłkę, zaspokoiła dług, ma prawo upominania się u wierzyciela.
Jednakże prawo takie ustaie w przypadku,, gdy wierzyciel aa mocy zapłaty zniósł swó^
tytuł, ale zachowuie się wypłacającemu poszukiwanie na prawdziwym dłużniku.
1378. Jeżeli zachodziła zła wiara ze firony (. tego,. który odebrał, obowiązany iest do powrócenia tsk kapitału, iako też procentów, lub przychodów od dnia zapłaty.
1379. Jeżeli rzecz nienależnie odebrana, icst nieruchoma, lub ruchomość zmysłowa, ten który ią odebrał, obowięzuie się do powrócenia iey w naturze, ieżeli iest ieszcze, albo ićy wartość; ieżeli zginęła lub zepsuta iest z jego winy, odpowiada nawet za ićy ſtratę przez przypadek losowy, ieżeli ią odebrał zlą wiarą.
138°* Jeżeli ten, co rzecz odebrał dotrą wiarą, przedał ią. obowiązany iest powrócić tylko wartość przedaży.
i38>Ten, komu rzecz iest wrócona, powinien rachować nawet posiadaczowi w rfćy wierze, wszelkie nakłady potrzebne, i użyteczne, które on podeymował na zachowanie tóy rzeczy.
DZIAŁ II.
o Występkach, i iako-wystepkach.
1382. Każdy iakiżkolwiek czyn człowieka, który sprawuie drugiemu szkodę, obowiązuio tego do nagrodzenia, z którego winy nofiąpila.
1383. Każdy iest odpowiedzialnym za szkodg, którą sprawił, nie tylko przez swóy czyn,
»
x 3. lyfuł iv.
ale też przez niedbalstwo swoie, lub przez nietoftropność.
i384’*Gdpowiedzialnym bydź potrzeba me tylko za szkodę sprawioną przez własny czyn, ale też i za tę ieizcze, która iest sprawiona przez czyn osób, za iakie odpowiadać należy, albo przez Tzeczy miano pod swoim dozor™ai.
Oyfciec i matka po yyściu męża odpowiedzialni są za szkodę sprawioną przez ich dzieci małoletnie, mioszkaiące z niemi;
Panowie i daiący zlecenia za szkodę sprawioną przez ich służących i przełożonych w powinnościach, do iakich ich użyli;
Nauczycielu, artyści i rzemieślnicy, za szkodę sprawioną przez ich uczniów i czeladników, w czasie w którym są pod ich dozo re;n.
Powyższa odpowiedzialność ma mieysce, chybaby oyciec lub matka, nauczyciele, artyści i rzemieślnicy dowiedli, że nie mogli przeszkodzić czynowi, z którego odpowiedzialność wynika.
i<38~. Właściciel zwierzęcia, albo ten, który go używa, przez czas używania iego, odpowiedzialnym iest za szkodę, i.ką to zwierzę sprawiło, bądź gdy zwierzę było pod iego strażą, bądź gdy się zabłąkało lub uciekło.
36a
1386. Właściciel budynku odpowiada za szkodę sprawioną przez iego obalenie; skoro
to nastąpiło z przyczyny nieutrzymywania budynku, albo z wady w jbgo budowie.
(ij Jako-koncrakty, Quasi centrats. Występki, De lit 1; iakowysrępki, Quasi-delitt. Ten vyra7 w ystej ek, Dd:f, bidze się ciar.cm za wjkroczcnlc, za zb-odnU; a w prawach policyjnych i kryminalnych, inne ina znaczenie,
Rzccz zmyttowa, Chose corporelle.
%
TYTUŁ
o Kontrakcie Małżeńskim, i o prawach wzaicmnych między Małżonkami.
DZIAŁ I.
Urządzenia ogólne.
1387. Prawo rządzi społeczeństwem małżeńskiem, co do dóbr wtenczas tylko, gdy. nie masz umów szczególnych, iakie małżonkowie mogą zawierać podług tego, iak im się zdaie, byleby umowy takie nie były przeciwne dobrym obyczaiont, i nadto pod ograniczeniami, które następuią.
i388’ Małżonkowie nie mogą ubliżać, ani prawom wypływającym z władzy nieżowskiby nad osobą żony i dzieci, albo tym, które należą do męża, iako do naczelnika, ani prawom nadanym na przeżycie małżonka przez tytuł o władzy Gycowskićy, i przez tytuł
X. 3. Ty nil V.
o Małolctności, Opiece i (Isamowolnieniu > ani rozrządz»;niom zabraniającym w ninieyszym Kodtjcie.
’ 589Nie mogą czynić żadney umowy, albo zrzeczenia się, którego przedmiot zmierzałby do odmiany prawnego porządku w spadkach, bądź między niemi w spadku po ich dzieciach, lub zstępnych, bądź między ich dziećmi, bez uszkodzenia darowizn między żyiącemi, lub testamentowych, które mogą mieć mieysce według form, i w przypadkach oznaczonych, ninioyszym Kodexeui.
i3go. Małżonkowie nie mogą więcey robić układów w sposobie ogólnym, że ich spółeczeńftwo urządzone będzie przez ieden ze zwyczaiów, praw, lub ustaw mieyacowych, któremi się dawniey rządziły różne ſtrony kraiu Francuzkiego, a które są uchylone ninieyszyrn Kodexem.
i3gi. Mogą iednak oświadczyć w sposobie ogólnym, że maią zamiar pobrania się, albo pod rządem wspólności, albo pod rządem posagowym.
W pićrwszym przypadku, i pod rządem wspólności, prawa małżonków i dziedziców po nich, urządzone są przepisami Działu II. ninieyszego tytułu.
3G4
W drugim przypadku, i pod rzą dem posagowym, prawa ich urządzone przepisami Działu III.
i3ga. Prosty układ, że żona uftanawia dla siebie, lub są ustanowione dobra na posag, nie iest dostateczny na poddanie tych dóbr pod rząd posagowy, ieżeli w kontrakcie małżeńskim nie masz w téy mierze wyraźnego oświadczenia.
Poddanie się rządowi posagowemu, równie »ie wypływa z profiego oświadczenia, uczynionego przez małżonków, że się biórą bez wspólności, albo że będą oddzieleni co do dóbr.
393. Gdyby nie było układów szczególnych, które ubliżaią rsądowi wspólności, albo go ograniczają, prawidła ullsnowione w piórwszćy części Działu II. składać będą powszechne prawo Francyi.
1334* Wszelkie umowy małżeńskie sporządzone będą przed małżeństwem, przez akt przed Notaryuszem.
13g5Nie mogą przyymować żadnćy odmiany po obchodzie małżeństwa.
i3g6. Odmiany, którebywnuh uczynione były przed obchodem małżeństwa, powinny bydź oznaczone przez akt zawarty w takićy samey formie, w jakiśy kontrakt małżeński.
Żadna odmiana, ani żaden przeciwny dodatek taiemny nad to, nie iest ważny bez obecności i zezwolenia iednoczasowego wszystkich ſtron, które stronami były w kontrakcie małżeństwa.
1397. Odmiany i przeciwne tajemne dodatki, chociażby sporządzone w formach przy-

zwoitych, przepisany ch artykułem poprzetłzaiącym, nie będą miały skusku swego, względem trzecich, ipżch spisane nie były następnie, iako ciąg aktów oryginalny ch kontraktu małżeństwa; i Nofaryusz pod ksrą wynagrodzenia. szkód wszelakich lironom, i jpod cięższą ieszcze karą, ieżeli potrzeba wypada, nie może* wydawać wyciągów urzędowych, ani cxped.c\y kontraktu małżeństwa, bez przepijania na nich natychmiast.odmian, albo dodatków taiemnych.
ijg8Małoletni, zdolny do zawierania małżeństwa, zdolnym iest do zezwolenia na wszelkie umowy, iakie kontrakt małżeński przyjąć może, a umowy i darowizny, które uczynił, ważne są. byleby czynione były w obecności osób, których zezwolenie iest potrzebne do ważności małżeństwa.
DZIAŁ II.
o Rządzie we wspólności.
1
13’gg. Wspólność, bądź prawna, bądź umowna, zaczyna się od dnia zawartego małżeństwa, przed Urzędnikiom ftanu cywilnego: nie można czynić układu, że się zacznie od innego czasu,
o Kontrakcie małżeńskim. 367
/ * *
CZĘŚĆ PIERWSZA.
o Wspólności prawney.
l4oo. Wspólność, która ie.»t uflanowiona przez proste oświad zenie, ie s ę biorę osoby pod rządem wspólności, albo guyhy koi.traktu nie było, poddana ieſt prawidłom wyłożonym w sześciu Oddziałach, które następują.
Oddział I.
O tem, co składa wspólność czynnie i biernie.
§ I.
O lem, co składa czynność we wspólności.
1401. Wspólność składa się czynnie: jtod. Ze wszelkich ruchomości, które małżonkowie posiadaią w dzień obchodu małżeństwa; równie ze wszystkich rnchomości, które na nich przypadną w czasie małżeństwa, pod tytułem spadku, a nawet darowizny, ieżeli daruiący inaczdy nie wyraził.
sre. Ze wszyftkich pożytków, przychodów, procentów, i przychodów z czynszów czyli z wypłat, iakićykolwiek są natury, przypadających, lub pobieranych w czasie małżeństwa, i pochodzących z dóbr, które n/deżą do małżonków przy obchodzie małżeństwa, lub z tych,
które na nich przypadną w czasie małżeństwa, pod iakimkolwiek bądź tytułem.
5cie. Ze wszystkich nieruchomości, które są nabyte w czasie małżeństwa.
x4<>a. Każda nieruchomość poczytnie się za nabytą we wspólności, ieżeli nie iest dowiedziono, że ieden z małżonków miał ićy własność, albo posiadanie prawne przed małżeństwem, albo że potém dodała się ieinu pod tytułem spadku, lub darowizny.
i4°3Wycinania drzew, przychody zdobywania kamieni i kopalni, wpadaią do wspólności co do wszylikiego, cokolwick iest uważane, iako używanie-przychodów, podług prawideł wyłożonych w tytule o Używaniu przychodów, Używaniu i Mieszkaniu.
Jeżeli wycinania drzew, które według tyrh urządzeń mogły bydź czynione w czasie wspólności, nie były wykonane, należy się za nie nagroda małżonkowi, nie właścicielowi gruntu, albo dziedzicom po nim.
Jeżeli wydobywanie kamieni, i kopalnie były otwarte w czasie małżeństwa, przychody z nich nio wpadaią w wspólność, chyba t\lko z zachowaniem nagrody lub powrócenia uszkodzeń temu z małżonków, ktgremu może się należeć.
1404. Nieruchomości, które małżonkowie posiadaią w dzień obchodu małżeństw^, albo których doftaią w czasie małżeńftwa, pod tytułem spadku, nie wchodzą do wspólności.
Jednak-
Jednakże, Jieżoli ieden.z małżonków nabył nieruchomości po kontrakcie małżeńskim, zawieraiącym układ spólności, i przeil obchodem małżeńiiwa, nieruchomość naby ta w tym przeciągu czasu wniydzie w wspólność, by łeby nabycie uczynionym nie było dla wykonania jakiego zaftrzeżenia w małżeństwie; w takim przypadku urządzono będzie podług umowy.
1405 Darowizny nieruchomości, które utzynione są w czasie małżeństwa dla iednego tylko z małżonków, nie wpadaią w spólność, i należą do samego obdarowanego, byleby darowizna nie zawierała wyraźnie, że rzecz darowana należeć będzie do wspólności.
140G. Nieruchomość zoftawiona, lub ufiąpiona przez oyca, matkę, lub innego wstępnego, jednemu z małżonków, bądź dla uzupełnienia tego, co mu się należy, bądź z obowiązkiem zapłacenia obcym długów daruiącego, nie wchodzi do wspólności; zachowuiąc nagrodzenie lub powrócenie uszkodzeń.
1407. Nieruchomość nabyta w czasie małżeństwa, pod tytułem zamiany za nieruchomość należącą do iednego z małżonków, nie wchodzi w wspólność, i podstawiona iest i położona na mieysce téy, która była alienowana, z zachowaniem nagrody, ieżeli stąd wypada dodatek.
1408. Nabycie uczynione w czasie małżeństwa, pod tytułem licytacyi, lub innym sposobem części nieruchomości, kfóróy iedcn 2
Xi ega III. 34 37° 3Ty tui V.
*
małżonków był właścicielem przez niepodzielność, nie czyni nabycia wspólnośii; zachowuie się nagrodzenie wspólności za sijmnię, która od niey dofiarczoną b>la na takie nabycie.
W przypadku, gdy mąż sam, i w swoiem własnem imieniu ftanie się nabywcą, albo zyska przysądzenie części, lub calćy nieruchomości, należącey przez niepodzielność do żony, żona przy rozwiązaniu wspó’n<iści ma wybór, albo odltąpić rzecz wspólności, od Itórey należy się żonie część przypadaiąrey na nię wartości, albo też zatrzymać na siebie nieruchomość, wracaiąc wspólności cenę nabycia (i).
§. II.
O tem., co składa, bierność wspólności, i o sprawach, iakie stąd wypływam przeciw wspólności.
i4og. Wspólność składa się biernie: ind. Ze wszy/ikich długów ruchomych, któremi małżonkowie obciążeni byli w dzień obchodu ich małżeństwa, albo któremi są obciążone spadki na nich przychodzące w czasio małżeństwa, z zachowaniem nagrodzeń co do długów tyczących się nieruchomości własnych, iednego lub drugiego z małżonków.
are. Z długów tak w kapitałach, iako też w przychodach z czynszów czyli z wypłat, lub procentach zaciągnionych przez męża w czasie wspólności, lub przez żonę z zezwoleniem męża, z zachowaniem wynagrodzenia w Itosownych wypadkach.
o Kontmkcie małżeńskim. 371
^cie. Z przychodów czynszowych czyli z wypłat pochodzących i procentów tylko od wypłat, »lbo długów biernych, które są osobiste obudwoin małżonkom,
Ąte. Z napraw, ialtie obowiązany czynić u« tywaiący przychodów z nieruchomości, które we wspólność nie wchodzą,
$te. Z alimen’ć małżonków, z wychowania i utrzymywania dzieci, i ze wszelkich innych ciężarów małżeństwa.
1410 Wspólność obowiązaną iest do długów ruihomych zaeią n i ę ty eh przed małżeństwem przez żonę. tyle tylko, ile te wypływaią z aktu urzędowego poprzedzaiąćego małżeństwo, albo które przed tymże Czasem pizyięły j ewną da tę, bądź przez wciągnięcie w rejstra, bądź przez zeyście iednego, lub kilku z podpisuiących akt rzeczony.
Wierzyciel żony, na mocy aktu nie mającego daty pewney przed małżeństwem, nie może o to upoutinnć się u niey zaplhty, tylko na saniey własności nieruchomości iey osobiftych.
Mąż, któryby wnosił, że dług takiey natury wypłacił za żonę swoię. nie może 2.1 to żą^ać nagrody, ani u żony swoiey, ani u dziedziców po nićy.
1Ą11. Długi spadków zupełnie ruchomych, które przyszły na małżonków w czasie małżeństwa, co do całości swoióy ciężarem są spólnośęi,
1413. Długi spadku zupełnie nierurhomego, który przychodzi na iednego z małżonków w czasie małżeństwa, nie są ciężarem spólnoaci, ale zachowuie się prawo, iakie maią wierzyciele poszukiwania zapłaty swoióy na nieruchomościach rzeczonego spadku.
Jednakże, ieżeli spadek przychodzi na męża, wierzyciele spadku mogą poszukiwać zapłaty swoiey, bądź ns wszyłlkich własnych dobrach męża, bądź nawet na dobrach wspólności, z zachowaniem w tym drugim przypadku nagrodzenia należącego się żonie, lub dziedzicom po nióy.
1415Jeżeli spadek zupełnie nieruchomy przychodzi na żonę, a żona go przyięła za zezwoleniem męża swego, wierzyciele spadku mogą poszukiwać zapłaty swoićy na wszyfikirh dobrach osobiftych żony; lecz ieżeli żona przyięła spadek tylko z upoważnieniem od sądu gdy mąż zezwolić nie chciał, wierzyciele na przypadek niedoftatecznych nieruchomości spadku, nie mogą mieć swoich poszukiwań, tylko na czystóy własności innych osobistych dóbr żony.
1414. Gdyspadek przychodzący na iednego 2 małżonków, w części iest ruchomy, a w części nieruchomy, długi, które do niego przywiązane, są ciężarem wspólności tylko co do ilości wyrównywaiącey części podług iakićy ruchomości przykładaią się do długów, maiąc wzgląd na wartość tey ruchomości, porównaną z wartością nieruchomości.
Ta część składalna urządza się podług inwentarza, do którego mąż przyftąpić powinien, bądź w swoićm imieniu, ieżeli spadek tyczy się iego osobiście, bądź iako kieruiący i upo ważniaiący sprawy żony swoióy, ieżeli idzie o spadek, który ona dostaie.
1415. Gdyby inwentarza nie było, i we wszyftkich przypadkach, w którychby brak inwentarza pokrzywdzał żonę, może ona przy rozwiązaniu wjpólności, albo dziedzice po niey, poszukiwać nagrodzenia z prawa wynikaiącego, a nawet dowodzić, tak przez tytuły i papiery domowe, iako też i przez świadków, a w potrzebie przez wieść powszechną, o lianie i wartości ruchomości nie (pisanych inwentarzem.
Dowodzenie w tey rzeczy ze Itrony męża, nigdy przyięte nie iest.
1^16. Urządzenia artykułu 1414. nie przeszkadzają wierzycielom spadku, w części ruchomego, w części nieruchomego, do poszukiwania zapłaty swojóy na dobrach wspólności, bądź gdy spadek przychodzi na męża, bądź na żonę, gdy go ta przyięła za zezwoleniem męża swego; ale to wszyftko zachowuie wynagrodzenia ltosowne>
Toż samo się rozumie, ieżeli żona przyięła spadek z upoważnieniem tylko od sądu, i choć ieJnak ruchomość z niego pomieszana była z ruchomością wspólności, bez poprzedzającego inwentarza.
lĄiJJeżeli żona przy ięła spadek, upoważniona tylko od sądu. gdy mąż zezwolić nie chciał, i ieżeli był inwentarz, wierzyciele nie mogą poszukiwać zapłat swoich, tylko na dobrach, tak ruchomych, iako t*ż nieruchomych rzeczonego spadku; a w przepadku niedoilateczn^ści. na sanićy własności z innych dóbr osobistych żony.
1418Prawidła uitanowione przez artykuł i4łli następuiące, rządzą długami zawisłenii od darowizn, iako też 1 długami wypływaiącemi ze spadku.
1 419 Wierzyciele mogąposzukiwać /spłaty długów, które żona zaciągnęła za zezwoleniem męża, tak na vs?.yftkich dobrach wspólności, iako też na do’r-ich męża, lub żony, ale się zachowuje nagród t należąca się wspólności, lub wynagrodzenie mężowi.
1 Każdy dług zaciągnięty przez żonę na mocy tylko ogólnego pełnomocnictwa, lub szczególnego od męża, iest ciężarem wspólności 1 i wierzyciel nie może poszukiwać zapłaty, ani na żonie, ani na iey dobrach osobistych.
Oddział II.
o Zarządzaniu wspólnością, i o skutku aktów iednego, lub drugiego małżonka, tyczących się społeczeństwa małżeńskiego-
1421. Sam tylko mąż zarządza dobrami wspólności.
Może ie pr/edawać, alienować, hipoteką obciążać, bez wpływu żony.
1 4 & cNio niożo rozporządzać między żyiąceaii pod tytułem darmym nieruchomościami wspólności, albo ogółem lub ilą częścią ruchomości, chybaby dla postanowienia dzieci wspólnych.
Może iednak rozporządzać pod tytułem darmym i szczególnym rzeczami ruchomemi, na korzyść wszelkich osób. bjleby nie zachował dla siebie używania stnd przychodów.
i4a3Dorowizna testamentowa uczyniona przez męża, nie może przewyższać części iego we wspólności.
Jeżeli w tey formie dał rzecz wspólności, obdarowany tyle tylko może upominać się o tę rzecz w naturze, ile ona przez skutek podziału, wpadnie w część dziedzięów po mężu: ieżeJi ta rzecz nie wpada w część tych dziedziców, zyskuiący zapis ma nagrodę całćy wartości téy rzeczy darowanćy, z części dziedziców po mężu we wspólności, i z dóbr osobistych męża.
1424. Kary pieniężne przypadaiące na męża, za zbrodnią nie pociągaiącą za sobą śmierci cywilnóy, mogą bydź poszukiwane na dobrach wspólności, z zachowaniem nagrody naleźącey się żonie: kary przypadaiące na żonę, nie mogą, bydź wykonywane, tylko ua czystey własności dóbr iey osobistych, póki trwa wspólność.
14a5Skazania wyrzeczone przeciw iednemu zc dwóch małżonków, za zbrodnią pociągaiącą za sobą śmierć cywilną, dotykaią tylko część iego we wspólności, i dóbr iego osobistych.
1426. Akta uczynione przez żonę bez zezwolenia męża, a nawet z upoważnieniem od sądu, nie wiążą dóbr wspólności, chyba ie uczyniła iako kupczyna publiczna, i z powodu swego handlu.
1427. Zona nie może się zobowiązać, ani wiązać dóbr wspólności, nawet dl« wydobycia męża z więzienia, albo dla postaowienia dzieci swoich, w przypadku nieprzytomności męża swego, póki nie otrzyma upoważnienia od sadu.
u
1423. M^i zarządza wszyftkiemi osobistemi dobrami żony.
Sarn może odbywać wszelkie sprawy ruchome i posiadało e, które nalężą do żony.
Nie może alienować nieruchomości osobistych żony, bez iey zezwolenia.
Odpowiedzialny iest za wszelkie zniszczenie « dóbr osobistych żony swoióy, sprawione przez to, że nie używał aktów zachowawczych.
1429. Kontrakty dzierżawne, które sam mąż zawarł o dobra żony na czas przechodzący łat dziewięć, w przypadku rozwiązania wspólności, obowiązuią żonę, albo dziedziców po nióy tylko na czas ieszcze pozostały, bądź od pierwszego biegu lat dziewięciu,, ie-
Żeli ſtrony w nim są ieszcze, bądź od drugiego, i tak następnie, w sposobie, żeby pozostało dzierżawcy prawo tjlko ukończenia używania biegu łat dziewięciu, w którym się znayduie.
;43o. Kontrakty ’dzierżawne dziewięcioletnie, lub niższe, które mąż sam zawarł, albo odnowił co do dóbr żony swóiey, więrey niż nad trzy lata przed uplynieniem dzierżawy, ieżeli idzie o dobra wieyskie, a więcey niż nad dwa lata przed tymże samym czasem, ieżeli idzie o domy, nie maią skutku, chj baby wykonanie ich zaczęło się przed rozwiązaniem wspólności.
1431. Zona, która się zobowiązuie solidarnie z mężem swoim w interesach wspólności albo męża, poczytuie się względem męża tylko iak ręcząca; i powinna bydź wynagrodzona za zobowiązanie, które zawarła.
i433. Mąż, który zabezpiecza solidarnie, lub innym sposobem, przedaż uczynioną przca żonę swoię nieruchomości osobistey, ma równie poszukiwanie przeciw nićy, bądź pa iey części we wspólności, bądź na iey dobrach osobistych, ieżeli ieśt napastowany.
1433. Jeżeli iest przedana nieruchomość naleiąca do iednego z małżonków równie, ieżeli okupiona iest pieniędzmi, służebnośd gruntowa. należąca się dziedzictwu własnemu iednego z małżonków, a wartość za to obrócona iest na wspólność, a to wszystko Lea

zastąpienia, ma niieysce wzięcie naprzód takiey ceny ze wspólności, na korzyść małżonka. który był właścicielem, bądź nieruchomości przcdaney, bądź służebności okupionóy.
«434’ Poczytuie się, że zastąpienie uczyniono było ze ſtrony męża za każdą razą, gdy w czasie nabycia oświadczył, iż nabycie nastąpiło za pieniądze, pochodzące z alienowania osobistéy iego nieruchomości, i na niieysce zastąpienia.
l435« Oświadczenie męża, że nabycie naftąpiło za pieniądze pochodzące z nieruchomości przedaney przez żonę, i na mieysce zastąpienia, nie iest dostateczne, ieżeli zastąpienie takie nie było przyięte formalnie przez żonę: ieżeli żona nie przyięła, ma po prostu prawo przy rozwiązaniu wspólności do nagrodzenia ceny za nieruchomość przedaną.
143G. Nagroda ceny za nieruchomość należącą do męża, następuie ty lko z ogółu w spólności; nagroda ceny za nieruchomość należącą do żony, następuie z osobistych dóbr męża, gdy dobra wspólności dostateczne nie są. W każdym przypadku nagroda ma mieysce tylko podług ceny przedaży, iakieżkolwiek by łyby przytaczania tyczące się wartości nieruchomości alienowanóy.
1437^ każdym razie, gdy iest wzięta lumma zc wspólności, bądź dla wypłacenia długów, lub ciężarów osobistych iednego 2 małżonków, iak naprz)klrul wartość, lub cziść wartości za własną iego nieruchomość, afbo okup służebności gruntowych, bądź na od» zyskanie, zachowanie lub polepszenie dóbr iego osobifiych, i ogólnie w każdym razie, gdy ieden z małżonków wziął co z dóbr wspólności na korzyść osobistą, powinien 2a to nagrodzić.
i438Jeżeli oyciec i matka dali! posag łącznie dziecku wspólnemu, a nie wyrazili części, w jakióy chcieli, aby każde się z nich przykładało do posagu, poczytnie się, że każde z nich dało połowę; bądź gdy posag dostarczony był, albo przyrzeczony w rzeczach wspólności, bądź frfy bjł z dóbr osobistych iednego z małżonków.
W drugim przypadku, małżonek, którego nieruchomość, lub rzecz osobista postanowiona był» na posag, ma sprawę o wynagrodzenie za połowę wspomnionego posagu z dóbr drugiego małżonka, flosow<iiesdo wartości rzeczy darowanćy w cza ie iey darowania.
1439 Postanowiony posag przez san ego męża dziecku wspólnemu, w rzeczach wsj ólności, iest ciężarem wspólności; a w przypadku. gdy żona wspólność przyymuie.powinna ponosić połowę posagu. f h\baby mąż oświadrzył wyraźnie, że birrze na siebie wszystko, albo część większą od polowy.
1440. Zabezpieczenie posagu należy się o<l wszystkich osób, które go ustanawiają, i procenta od niego maią bieg od dnia małżeństwa, choćby nawet wyznaczony był czas do. zapłaty, ieżeli inny układ nie zaszedł.
Oddział, III.
o Rozwiązaniu wspólności i niektórych iego skutkach..
1441 Rozwięzuiesię wspólność:.tod. przez śmierć naturalną; are przez śmierć cywilną; ^cie. przez rózwod; Ąte, przez rozdział co do. osób; ęjtc. przez rozdział co do dóbr.
i44sBrak inwentarza po śmierci naturalnby lub cywiłućy iednego z małżonków, nieiest powodem do utrzymywania dłużey wspólności, ale się zachowują poszukiwania stronom interesowanym, co się tycze okazania Hanu dóbr i rzeczy wspólnych; dowody na to mogą bydż brane tak z tytułów, iako też i z powszechnby wieści.
Jeżeli są dzieci małoletnie, brak inwentarza sprawuie prócz tego małżonkowi, który przeżył, Itratę używania przychodów dzieci; i przydany opiekun, który nie zobowiązał małżonka dć zrobienia inwentarza, odpowiada z nim solidarnie za wszelkie skazania, iakie wyrzeczone bydż mogą na korzyść mało* letnich.
l443 Żona nastawać może sądownie tylko o rozdział co do dóbr, którey posag wystawiony lefi. n» niebezpieczeństwo; i gdy Dierząd w interesach męża daie pow óJl do obawy, ażeby dobra iego Die stały się niedostateeznemi do uzupełnienia praw i zwrotów należących się żonie.
Każdy rozdział dobrowolny iefl nieważny.
1444Rozdział co do dóbr, chociaż wyrzeczony sądownie, ieſt nieważny,, ieżćli wykonany nie był przez rzeczywiste wypłacenie praw i zwrotów należących się żonie, uskutecznione aktem urzędowym, aż do ilośi, którey wyrównywają dobra męża, albp przynaymniey przez poszukiwania zaczęte w następujących dniach piętnastu po wyroku, i nie przerywane potem.
1443Każdy rozdział co do dóbr, nim wykonany będzie, powinien bydź ogłoszony przez zawieszenie uwiadomień na tablicy na to przeZDaczoney w celnieyszey sali Trybunału pierwszey instancyij a nadto, ieżeli mąż iefł kupcem, bankierem, lub handlarzem, to i w sali Trybunału handlowego mieysca, w którćm ma zamieszkanie swoie, a to wszystko po karą nieważności wykonania.
Wyrok, który stanowi rozdział co do dóbr, wraca się w skutkach swoich aż do dnia żądania.
Osobiści wierzyciele żony nie mogą wymagać rozdziału co do dóbr, bez iey zezwolenia.
Jednakże w przypadku podupadnięcia, lub upadku zupełnego męż». mogą używać praw dłużoiczki swoiey, do ilości wyrówny waiącćy ich wierzytelności.
1447. Wierzyciele męża mogą sie sprzeciwiać rozdziałowi co do dóbr wyrzeczonemu, nawet wykonanemu na oszukanie ich praw: mogą nawet wchodzić do sprawy w sądzie o rozdział, aby się temu sprzeciwić.
1448. Zons, która otrzymała rozdział co do dóbr, powinna się przykładać w stosunku możności swoiev i możności męża do kosztów, tak na gospodarstwo domowe, iako też na wychowanie dzieci wspólnych.
Sama iedna cale te koszta ponosić po*inna, ieżeli nic mężoz i nie zostało
i/, 4<j. Rozdzielona żona, bądź co do osób i dóbr, bądź co do dóbr tylko, bierze na siebie wolne zarządzanie niemi.
Może rozporządzać ruchomościami swerni, i te alienować.
Nie może rozporządać nieruchomościami swemi bez zezwolenia męża, albo gdyby ten nie chciał zezwolić, bez upoważnienia od sądu.
i45o. Nie odpowiada mąż za to, że obrócona na zysk, albo zastąpiona nie iest wartość nieruchomości, którą żona rozdzielona alienował* za upoważnieniem od sądu, chybaby wpływał do kontraktu, albo dowiedzionem zostało, że on pieniądze odbierał, albo na korzyśij iego obrócone były.
Odpowiada za nieobrócenie na zysk, albo zastąpienie, ieżeli przedaż nafiąpiła w jego przytomności, i za iego zezwoleniem; nie odpowiada zaś za użyteczność takiego obrócenia
I/J5I Rozwiązana wspólność przez rozdział, bądź co do osób i do dóbr, bądź tylko co do dóbr, może bydź ustanowiona znowu za zezwoleniom stron obudwóch.
Nie może bydź inaczey mtfnowiona, iak tylko przez akt zawarty przed Notaryuszami, i żeby tego aktu oryginalne akta zostały, i żeby cxpedycya iego zawieszona była w formie podług artykułu i44S-
W takim przypadku zwrócona nanowo wspólność, posuwa swóy skutek aż do dnia małżeństwa; zwrócone są rzeczy do takiego stanu, iakby rozdziału nie było, bez uszkodzenia iednak wykonania aktów, iakie żona w tey przerwie czasu uczynić mogła, stosownie do artykułu I449’
Wszelka umowa, przez którą msłźonkowie wracaią wspólność, pod warunkami przeciwnemi tym, iakie ią urządzały pierwey, iest nieważna.
Rozwiązanie wspólności zaszłe przez rozwód, albo przcz^rozdział, bądź co do osób i dóbr, bądź co do dóbr tylko, nie daie otwarcla praw przeżycia żony, ale zachowuje żona możność używania praw tych w czasie śmierci naturalncy, lub cywilney męża swego.
Oddział, IV.
o Przyięciu wspólności i zrzeczeniu się, które czynione bydź może z warunkami ściągaiącemi się do tego.
i453. Po rozwiązaniu wspólności, żona, lub dziedzice poniey, i maiący iey prawa, maią możność przyiąć wspólność, lub się iey zrzec: wszelka przeciwna umowa iest nieważna.
1444. Żona, która się wmieszała do dóbr wspólności, nie może się iey zrzekać.
Akta zarządzania tylko, lub zachowania nie okzuią mieszana się.
i45J. Żona pełnoletnia, która przybrała w akcie przymiot wspólney, iuż się wspólności zrzekać nie może, ani z powodu niewspóluości wymagać powróceń, choćby nawet ten przymiot przybrała przed sporządzeniem inwentarza, ieżeli nie zachodzi podstęp ze atrony dziedziców męża.
I456. Zona pozostała przy życiu, która chce zachować możność zrzeczenia się wspólności, powinna w trzech miesiącach od zeyściamęża, postarać się o sporządzenie inwentarza wiernego i dokładnego wszystkich dóbr wspólności, w przytomności dziedziców po mężu, albo po przyzwoitem ich przywołaniu.
Ta-
Taki inwentarz potwierdzić powinna, że iest szczery i prawd/iwy przy zaniknięciu iego, przed urzędnikiem pubiicznj m, który go spisywał.
I4.57We trzy miesiące i dni czterdzieści po zeyśoiu męża, powinna uczynić zrzeczenie się swoie w kancellaryi Trybunału pierwszey inllancji okręgu, w którym nąż miał zamieszkanie: akt taki wpisany bydź powinien w reiestr ustauowiońy do przyj mowania zrzećzeu spadku.
1458. Wdowa może łądać według oknlićzności u Trybunału pierwszey Ihstancyi pizedłużenia czasu przepisanego art)kułem popizedzaiącym na iey zrzeczenie się: przedłużenie takie, ieżeli riafląpi, wyrzeczone będzie w przytomności dziedziców po mężu, al|»o po przyzwoitem ich przywołaniu.
>459. Wiłowa, która nie uczyniła zrzeczenia się swego w czasie pewyżey przepisanym, nie upada w możności zrze< zenia się, ieżeli się nie mieszała, i inwentarz sporządziła; mogą tjl^o czynione bydż na niey iakc wspólniy poszu-lwania rfotą i, póki się nie zrzecze, i ponosi koszta włożone na nię, »ż do ićy zrzecw»ui» się.
Równie mogą bydź czynione na nićy poszukiwania po upłynieniu dni czterdziestu od zamknięcia inwentarza, ieżtli był zamknięty przed trzema miesiącami, Xięga III( X. 3. Tytuł V.
l^Go. Wdowa, która usunęła na bok, IuW ukryła nieltóre rzeczy wspóluuści, uznana iest za wspólną, bez względu na iey zrzeczenie się: toż samo się rozumie o dziedzicach po niby.
i 4’i' Jeżeli wdowa umiera przed upłynięciem trzech miesięcy, nie sporządziwszy albo nie ukończywszy inwentarza, będą mieli dziedzice na sporządzenie lub ukończenie inwentarza nową zwłokę trzeoh miesięcy, rachuiąc od dnia zeyścia wdowy, i czterdzieści dni dla namysłu, po zamknięciu inwentarza.
Jeżeli wdowa umiera ukończywszy inwentarz, dziedzice po niby mieć będą nową zwłokę dni czterdziestu do namysłu, rachuiąc od iby zeyścia.
Mogą nadto zrzekać się wspólności w formach powyżby ustanowionych, i stosuią si§ do nich artykuły 1+58 i fSy.
1462. Urządzenia artykułów i następuiących, ftosnią się do żon osób umaiłych cywilnie, zaczynaiąo rachunek od chwili, w którby się cywilna śmierć zaczęła.
$8<S
1463. Zona rozwiedziona, lub rozdzielona eo do osób, która w trzech miesiącach i dniach czterdziestu po rozwodzie, lub rozdziale ^statecznie wyrzeczonym, nie przyięla wspólności, poczytuie się, że się ićy zrzekła; chybaby w czisie ieszcze zwłoki otrzymała przedłużenie od sądu w przytomności męża, albo p* przyzwoitym iego przywołaniu.
ć Kontrakcie ’małżeńskim, 387
1464* Wierzyciele żony mogą zaskarżać zrzeczenie się, któreby uczyniła sama, lub dzieezice po niby, na oszukanie ich wierzytelności; i mógą przyiąć wspólność w swoiem imieniu.
1465. Wdowa, bądź gdy przyymuie. bądź gdy się zrzeka, ma prawo przez rrzy miesiące i dni czterdzieści, dozwolone dla niby na spótiądzenie inwentarza i namysł, żywić siebie1 i swoich służą-ych ze zna\duiąhey się żywności; a gdyby tby nie było, pożyczyć na rachunek ogółu wspólności, ż obowiązkiem uży^ wan a tego umiarkowanie.
Nie należy Się od niey zapłata za haieih mieszkania, które mieć może przez czas tey zwłoki w domu wspólności, albo należącym dii dziedziców pć flięAii; a ieżeli w naiętym domu mieszkali małżonkowie przy rozwiązaniii wspólności, żona nie przykłada się przez tenże sam czas zwłoki do zapłaty rzeczonego’ naymu, która z ogółu wzięta będzie,
1466. W przypadku rozwiązania wspólności przez śmierć żony, dziedzice po niby mogą zrzec się wspólności w przeciągu czasu, i w formach j lakie prawo przepisuie dla żony przy Życiu pozodałby.
1
Oddział V.
o Podziale wspólności po iey przyjęciu;
1467. Po przyięciu wspólności przez żonę, * lub dziedziców po nióy, to co iest czyńććpś dzieli się, a to co biernym, ponoszone iest w sposobie niżey oznaczonym.
§. I.
o Podziale tego, co iest czynnem.
1463. Małżonkowie, albo dziedzice po nich, przynoszą cło ogółu dóbr, iakie są, wszystko to, cokolwiek winoi wspólności pod tytułem nagrodzenia, lub powrócenia uszkodzeń, według prawideł wyżćy pizepisanyih w 0<idziale drugim, pierwszey części niniejszego Działu.
1469. Każdy z małżonków, albo dziedzic po nim, przynosi równie summy, które wyciągnął ze wspólności, albo wartość dóbr, które małżonek wziął ze wspólności na wyposażenie dziecięcia z innego łoża: albo na.wyposażenie osobiste dziecięcia wspólnego.
1470. Ż ogółu dóbr, każdy małżonek, lub dziedzic po nim bierze naprzód:
i od. Osobiste dubra swoie, które nie wezly do wspólności, ieżeli są w naturze, albo te, które za nie nabyte były.
are. Wartość nieruchomośi i swoich, które alienowane były w czasie wspólności, i nie były zasiąpione.
^cie. Wynagrodzenia należące się iemu od Wspólności.
lĄft. Zona wybiera pierwey, niżeli mąż.
Pobiera to naprzód, co się należy za dobra nie będące w naturze, n») pierwey z gotowych pieniędzy, pojeni r 1 uchcrtnoś *i, a pomorniczo z nieruchomości wspó!n„ści: w ostatnim przvpadku, t»)Lór nieriichoni’>ici przeznaczony iest ż’>m« i dziecinni po nióy. t
1472. Mąż nie może wybierać zwrotów sobie należących, tylko z dóbr wspólności.
7<ona 1 dziedzice po niey, w przypadku niewystarczania wspólności. wybieraią zwroty so« bie nslcżące z dóbr osobiliych męża.
1475. Zastąpienia i nagrody, należące się o<l wspólności małżonkom, 1 nagrody i powrócenia szkód należące się wspólności od małżonków, przynoszą proęcnta saniom przez się prawem od dnia rozwiązania wspólnoiti.
1474 Gdy wszelkie pobierania pierwsze Obudwóch małżonków uskutecznione będą z o» gółu, pozostałość dzieli się na połowy między małżonków, albo ich zastępców.
1475. Jeżeli między dziedzicami po żonie rozróżnienie zachodzi, że iedrn przyiął wspólność, a zrzekł się ićy drugi; ten co przyiął, może tylko wziąć część równą na niegozdrugiemi przypadaiącą, i dziedziczną, z dóbr na część żony przypadających.
Pozoflała reszta będzie przy mężu, który bierze na siebie ze flrony zrzekaiącego się dziedzica prawa, iakidi żona mógłaby używać w przypadku zrzeczenia się; ab* tylko co do ilośi i wynoszącify tyle, co część równa na zrzekaiącego aię dziedzica przypadaiąca, [i.dziedziczna, 1476. Nadto podział wspólności względem* tego wszystkiego, cokolwiek się ty c/e iego form; lioytacya nieruchomości, ieżeji wypadnie; skutki podziału, zabezpieczenia z nich wypływające i dodatki, poddane są wszelkim prawidłom, które są ustanowione w Ty tuła p Spadkach, co do działów między współ? dziedzicami.
1477. Małżonek, który usunął na bok, lub ukrył rzeczy iakie wspólności, traci część swoię z tyęh rzeczy.
1478Po dokonaniu podziału. ieżeli jeden z małżonków iest psobistym wierzycielem drugiego, iak naprzykład, gdy wartość iego dóbr użyta była na zapłacenie osobistego długu drugiego małżonka, albo z jakieykolwiek innćy przyczyny; używa praw swćy wierzytelności na części przy padaiąr^y drugiemu we wspólności, albo na dobrach iego osobistych.
1479. Wierzytelności osobiste, iakuh może używać małżonek jeden na drugim, nie przynoszą procentów, tylko od dnia wniesionego żądania do sądu.
1480. Darowizny iakie mógł uczynić iedeq małżonek dla drugiego, wykonywane są tylko na części daruiącego we wspólnośi, i na dobrach iego osobistych.
I48IŻałoba żony, idzie na koszt dziedziców po zmarłym pierwey jmężii.
Wartość takićy żałoby urządza si^ podług mąicjtku męża.
o Kontrakcie małżeńskim. 59*
j
N leży się żonie żałoba, choćby nawet
auzekla się wspólności.- V
§
O tem, co iest bierne we wspólności, i o składce, na długi.
1482. Długi wspólności są przez połowę ciężarem każdego z małżonków, albo dziedziców po nich: koszta na przyłożenie pieczęci, inwentarz, przekaż ruchomości, obrachunek, licytacją, i podział, są częścią tych długów.
14^3. ’Zona nie iest obowiązana do długów wspolności, bądź względem męża, bądź względem wierzycieli, tylko do ilości wyrówr:ywa« iącćy iey pożytkom, by łeby.dobry był i wierny inwentarz, i żeby zdała rarłiunek tak z tego, co inwentarz zawiera, iako też i tego, co z podziału na nię przypadło.
1484Mąż obowiązany iest do całości długów wspólności, które zaciągnął, ale wolno mu iest poszukiwać na żonie, albo na dziedzicach po nićy, co do polowy rzeczónych długów.
»485’ Obowiązany iest tylko mąż do polowy długów osobistych żony, j które wpadły na rachnnek wspólności.
1486. Można na żonie poszukiwać całości długów, które pochodzą z jćy źrzódła, i wesiły we wspólność; ale żonie za< howuie się poszukiwanie na mężu, lub dziedzicu po nim, «o do p<*towy rzeczonych długów* tĄ$7. Na żonie nawet osobiście obowiązany tl<ł dłu 11 wspólności, poł«wy tylko poszukiwać można tego długu, chybaby zobowiązanie SJ Ii larne było.
» 388 Zona, która zaj łapiła dłng wspólności wyższy nad ióy połowę, nje może upominać się opr^enyż/ię u wierzyciela, chybaby zakwitowanie wyrażało, że to, co zapłaciła, było za ićy połowę.
i48<)’ Małżonek, który przez skutek hipoteki umieszczoney na nieruchomości, z działu na niego przypadający, ponosi poszukiwanie całego długu wspólności, ma z pr.wa poszukiwanie swoie co do połowy długu takiego, na inDym małżonku, albo dziedzicach po nim.
14.90. Poprzedzające rozrządzenia nie przeszkadzam do tego, ’aby ieden lub dru^i ze współdżieląeyi h się, był obowiązanym przez podział do zapłaty ilości długów innćy nad połowę, a nawet do zaipokoienia iih całkiem.
Za każdą razą. gdy ieden ze współdzielących się zapłacił dług: wąpólności, wjżćy nad część do którey był obowiązany, wolne iest zawsze poszukiwanie na drugim temu, który nadto zapłacił.
14g t. Wszystko, cokolwiek powiedziano wyżey względem męża, lub żony ma mieysce względem dziedziców po iednym, lub po drugim: i ci dziedzice używaią tychże samych praw, podlegaią takimże samym sprawom^ iak małżonek, którego zastępują.
i
Oddział VI..
0 Zrzeczeniu się wspólności i iego skutkach.
1492. Zrzekaiąca sif żona traci wszelki gatunek praw, ni dobrach wspólności, a nawet i na ruchomościach, które zjey żizódła weszły.
Odbiera tylko bieliznę, suknie i drobiazgi
ubiorowe do jey użycia.
1493. Zrzekaiąca się żona mi prawo o-
debr^ć:
lod. Nieruchomości do nióy nsleżące, gdy są w naturze, albo nieruchomości nabyte na zastąpienie.
sre. „V rtuśri n’eruchomości swoich aliecowartj i!i l tórv< h zastąpienie nie było uczynione
1 jirzyięte, i^k iest rzcczuno powy/ey. jc/e. Wszelkie wynagrodzenia uiogące się
ićy należeć od wspólności.
<494. Zrzekn ą^a się żona uwolnioną iest od wszelkich składek na dłu;i wspólnoś tak względem męża, iako też względem w4erzycieli. “ Pozostaie leilnak obowiązaną względem wierzycieli. skoro się zobowiązała łąc nie 3 mężem swoim, albo gdy dług stawszy się długiem wspólaości, pochodził pierwotnie z jćy źrzć Ih; a to wszyftko z zachowaniem iey poszukiwań na mężu, albo na dziedzicach po nim.
i ’tg*!. Może żona używać wszelkich spraw i zwrotów wyszczególnionych powyżey, tak na dobrach wspólności, iako też na osobistych dohr <h nieża.
w
Toż samo mogą dziedzice po niby, wyiąwszy to, co się tyczy wzięcia bi< lizny, sukien i drobiazgów ubiorowych, równie iak mieszkania i żywności, w czasie zwłoki dozwolonćy na sporządzenie inwentarza i namysł; prawa takie są tylko osobiste dla żony przy życiu pozostałby.
Urządzenie tyczące się wspó/uo.fd prawmy, gdy ieden z małżonków, albo obadwa ma, ą dzieci z poprzedzających małżeństw.
1496 V\ szyftko to, cokolwiek powiedzia« ne iest powyźćy, zachowuic się nawet wtenczas, gdy ieden z małżonkow, lub obadwa* mają dzieci z poprzedzających małżeństw.
Za każdą rażą, gdy pomieszanie ruchomości i długów sprawuie na korzyść iednego E małżonków zysk większy nad ten, który iest upoważniony artykułem 1098. w Tytulo o Darowiznach między tyiącemi i Testamentach, dzieci z pierwszego łoża drugiego malSonka, będą miały sprawę o odtrącenie.
ę Kontrakcie małżeńskim. Jg5
CZĘŚĆ DRUGA.
O wspólności umowney, i o umowach, które mogą ograniczyć, lub wyłączyć nawet wspólność prawną.
I4g7. Małżonkowie mogą ograniczyć wspolność prawną przez wszelki gatunek umów, nie przeciwnych artykułom i387’388i38y. i i5go
Celnieysze ograniczeni* są takie, które maią mieysce gdy cz\ uione są ukl-Jy iednym lub drugim siiiiMikem z następuiącj ch, to iesi:
i»d. Ze wspólność obejmować będzie tylko nabycia.
are. Że ruchomości teraźniejsze, lub przyszłe nie wniydą w wspólność, albo wniydą nię tylko w części.
$cie. Że wspólność obeymować będzie całość, lub część nieruchomości teraźniejizych lub przyszłych, drogfi przemiany w uważaniu nieruchomości za ruchomość
4te. Ze małżonkowie zapłacą o<Ulz<eloie (’ługi swoie poprzedzaiące małżt ń two.
5<e. Że w przypadku zrzeczenia się, żona będzie mogli wziąć nazad wszylikie swoie wnioski wolne i oswobodzone.
6te. Ze pozostały przy życiu będzie miał wzgląd szczególny.
yme. Ze małżonkowie będą mieli części nierówne. 596 X. ę. Tytuł V.
gme. Źe będzie między niemi wspólność
pod tytułem ogólnym.
’ »
Oddział I.
Wspólności obiętey w nabyciach.
IĄq8. Ody się małżonkowie ul 1« dają, że będzie między niemi wspólność tylko co do nabyriów, czyli dorobku, poczytuje się, że wyłączyli ze wspólności, i długi każdego z nich terażnieysze i przyszłe, i ruchomości do każdego z nich ściągające się teraźnieysze i przyszłe.
W tym przypadku gdy każdy z małżonków weźmie naypierwey wniosek swóy przyzwoicie usprawiedliwiony, podział ogranicza się do nabyiiów czynionych przez małżonków razem, albo oddzielnie w czasie małżeństwa, i pochodzących tak z przemysłu wspólnego, iako też z oszczędzenia użytków i przychodów * dóbr obudwóćh małżonków.
l/jgg. Jeżeli tuchomość będąca w czasie zawarcia małżeństwa, lub potém przypadła, nie iest oznaczona inwentarzem, lub opisaniem stanu w dobrćy formie, poczytuje — się za ^nabycie.
o Kontrakcie małżeńskim.
Oddział II.
o Zastrzeżeniu, które wyłącza ze wspólności ruchomość w całości, lub w ćzęści.
4. 4
I v
1500. Małżonkowie mogą wyłączyć z ich wspóln >ści całą ich ruchomość teraźnieyszą i przyszłą.
Gdy czynią układ « że ie umieszczą nawzaiem we spólności, aż do ilości wyiówoywaiącey summie, lub wartości ozna>zunóy, przez to SMKO poczytuie się, że zachowali tu sobie, co zbywa.
1501. Zastrzeżenie t»kie czyni mał>, onka dłużnikiem względem wspólności summy, którą w niey u/iucśrić przyrzekł, i obowiązuie go, aby tpki wuiosek usprawiedliwił
1502. Wniosek usprawiedliwiony iest doftatecznie ze ſtrony męża, przez oświadczenie w kontrikcie małżeńskim wyrażone, że taka iest wartość ruchomości iego.
Usprawiedliwiony iest wniosek dofłatecznie że ſtrony żony przez zakwit»wanie, które mąż daie żonie, albo tym, którzy ią wyposażyli.
1503. Każdy małżonek przy rozwiązaniu wspólności, ma prawo na powrót i naprzód odebrać wsrtość tego, c<ćm ruchomość, którą w czasie zawarcia małżeństwa przyniósł, albo która potém spadła na niego, przewyższa wniosek, iego do wspólności. 1504. Ruchomość która spada na każdege z małżonków w czasie małżeństwa, udowodniona bydź powinna inwentarzem.
Gdyby nie było inwentarza ruchomości jr/ypad iących na męża, lub tytułu właściwego d’> okazania Iłanu ich i wartości, po odtrąceniu długów, mąż nie może mieć prawa do ich zwrotu
Jeżeli ni«% masz inwpńtarza ruchomości na żonę przypadłych, ta, albo dziedzice po nićyj przy puszczeni bydź mogą do dowodzenia, bądź przez tytuł, bądź przez świadków, bądź nawet przez wieść powszechną j wartości tych ruchomością
ODDZIAŁ lir.
’ >
o Zastrzeżeniu przemiany nieruchomości w ruchomość.
l.loS. Skoro małżonkowie, albo ieden z nich, wprowadzaią we wspólność całość lub część Swoich nieruchomości teraźnieyszych, luli przyszłyrh, zalłrzeż-nie tikie nazywa «ię zmianą niTUhoniości w ruchomość.
iro6 / „iana taka oznaczona bydź może, ’ albo nieoznac-ona.
Oznaczona iest, kiedy małżonek oświadczył, Że zmieni* tym sposobem i umieszcza we wipóln ści taką nieruchomość w całości, lub do ilości wy równy waiącey pcwńey summie.
Jeit nieoznaczona, kiedy małżonek oświadcza po prostu, że przynosi do wspólności nieruchomości swoie, aż do ilości wyrównywaiącóy pewney summie,
1507. Skutek takióy przemiany oznaćżoney, ieśt ten, że nieruchomość, lub nieruchomości zmianą taką dotknięte, czyni dobrami wspólności, tak iak same ruchomości.
Skoro nieruchomość, lub nieruchomości żony są tym sposobem przemienione w całości, mąż może niemi rozporządzać, iak innemi rzeczami wspólności, i ałienować ie w całości.
Jeżeli nieruchomość przemieniona iest tym sposobem tylko do pewnćy summy, nie może ióy mąż alienować, tylko za zezwoleniem żony; ale może na uióy hipotekować bez zezwolenia żony. co do ilości tylko wyrównywaiąc^y części przemien oney.
1 508 Zruchomienie ni oznaczone nie czyni wspólności właścicielką nieruchomości tym sposobem dotkniętych; skutek iego na tóm zasadza się, że obowiązuie małżonka, który zezwolił na nie, aby przy rozwiązaniu wspólności, obiął w ogóle niektóre nieruchomości wy równywaiące summie przez niego przyrzeczonćy.
Mąz nie może, iak w artykule poprzedzaiącym, bez zezwolenia żony, alienow.ić w całości, lub w części nieruchomości, na których ustanowiona iest taka przemiana nieoznaczona.
ale nióże na niby hipotckować, aż do wyrównania iloś i tey przemiany.
1509. Małżonek, który tym sposobem przemienił dziedzictwo, ma możność przy podziale zatrzymania iego, rachując go na część woię podług wartości, iaką w tenczas wynosiło, i dziedzice po nim takież samo prawo niaią.
Oddział IV.
o Zastrzeżeniu oddziału długów.
igio. Zastrzeżenie, przez które małżonkokie ’-zynią układ, iż zapłacą oddzielnie osobiste długi >wnie, obowiązuie u li, aby przy rozwiązaniu wspólności, okazali nawzaiem długi swoie, na które iest usprawiedliwienie, że zapłacone były przez wspólność, z uwolnieniem tego małżonka, który był ich dłużnikiem.
Ob » viriz»nie takie zawsze ipst to sarno, bądź gdy był, *lbo nie był iuwentar’. Lecz ieżeli ruchomość wniesiona przez małżonków oznaczaną nie była inwentarzem, lub urzęd >wóm opisaniem stanu, poprzedzaiącem nmłżeńtłwo, wierzyciele iednego i drugiego / małżonków, mogą poszukiwać bez. względu mw^t na wszelkie rozróżnienia, rl«> którychby się odwoływan>, wypłat)“ swoiey na ruchomości 1 ie nwentirzowaue, iako też na wszelkich innych Robrach wspólności.
TM
Takież samo prawo maią wierzyciele na ruchomości, któraby spadla na małżonków w czasie wspólności, ieżeli równie oznaczoną me była przez inwentarz, albo przez urządowe opisanie ftanu.
15 ii. Gdy małżonkowie przynoszą do wspólności summę pewną, albo rzecz pewną, wniosek taki pociąga za sobą umowę niewyraźną, że ta rzecz, lub summa, obciążone nie są długami poprzedzaiącetni malżeńftwo, i rachować się powinien drugiemu małżonek dłużny ze wszyftkich długów takich, któreby zmńieyszały wniosek przyrzeczony;
1512. Zaftrzeżenie rozdziału długów nie przeszkadza, aby wspólność obowiązaną nie była do procentów, i przychodów czynszowych czyli 2 wypłat, które bieg miały od czasu małżeńłtwa;
1513. Skoro poszukiwane są na wspólności długi iednego z małżonków, uznanego w kontrakcie za wolnego i oswobodzonego od wszelkich’ długów poprzedzających małżeńftwo, współ-małżonek ma prawo do wynagrodzenia, które się bierze, bądź z części wspólności przypadaiącey małżonkowi dłużnemu, badź z dóbr osobiflych rzeczonego małżonka; a na przypadek niedollateczności, wynagrodzenie takie poszukiwane bydź może drogą zabezpieczenia na oycu, matce, wftępnym, albo opiekunie, którzy go oświadczyli wolnym i oswobodzonym.
Zabezpieczenia takiego może nawet używać? mąż w czasie wspólności, ieżeli dług pochodzi ze źrzódla żony iego; zachowuiąc w tym przypadku powrocenie należące się zabezpieczającym od żony, lub dziedziców po niey, po rozwiązaniu wspólności.
ODDZIAŁ V.
o Możności udzieloney zonie wzięcia nazad wniosku swego wolnego i oswobodzonego.
i 14Żona może zawrzeć układ, że w przypadku zrzeczenia się wspólności, weźmie nazad wszyltko, lub część tego, cokolwiek do niey wniesie, bądź w czasie zawarcia małżeńftwa, bądź późniey; ale układ taki nie może się rozciągać do rzeczy, które formalnie wyrażone nie są, ani dla korzyści osób innych nad oznaczone.
I tak, możność wzięcia nazad ruchomości, które żona przyniosła przy zawarciu małżeńftwa, nie rozciąga się do ruchomości spadłych ma nię W Czasie trwaiącego malżeńltwa.
Możność udzielona żonie nie rozciąga się do dzieci; możność udzielona żonie i dzieciom, nie rozciąga się do dziedziców ze wftępnych, lub z pobocznych.
We wszyflkich przypadkach nie mogą bydź wnioski odbierane, aż po odtrąceniu osobiftych długów żony, które wspólność zaspokoiła.
ODDZIAŁ VI.
ć Umówionym szczególnym względziei
i 515Zafirzeżenie, przez które małżonek pozoftafy przy życiu, upoważniony ieſt bijać naprzód przed wszelkim działem pewna summę, ałbo pewną ilość rzeczy ruchomych w naturze, wtenczas tylko nadaie prawo tego pobierania żonie przy życiu pozołtałey, gdy ta wspólność przyięła; chybaby iey nawet zrzekaiącey się, kontrakt małżeński to prawo zachował.
Wyiąwszy przypadek takiego zachowania, Wzgląd szczególny ma mieysce tylko na ogóle podzie lnym!, ale nie na dobrach osobiftych małżonka, który pierwey urn arb
i5i6. Wzgląd szczególny nie uważa się iako’ korzyść podległa formalnościom darowizn, lecz iako umowa małżeńska.
1517Śmierć naturalnaj lub cywilna, daie otwarcie względowi szczególnemu.
i^ig. Ody rozwiązanie wspólności naftępuio przez rozwód, albo przez rozdział co do osób, nie ma mieysca rzeczywiłte wydanie względu szczególnego; lecz małżonek, który oirzymai bądź rozwód, bądź rozdział co do osób, zachowuie prawo swoie do względu szczególnego na przypadek przeżycia. Jeżeli żona, to summa, lub rzecz pod szczególnym względem wyznaczona, zołiaie’ się tymczasowo przy mężu, z obowiązkiem daniai rękoymi.
l
151 g. Wierzyciele wspólności maią zawsze prawo wyrobić przedaż rzeczy obiętych we Względzie szczególnym; ale się zachowuie poszukiwanie małżonkowi podług tego, co ieſt powiedziane w artykule 1515-
Oddział VII.
o Zastrzeżeniach, przez iakie naznacza się każdemu z małżonków część nierówna we wspólnofci.
1520. Małżonkowie mogą ubliżyć równemu działowi, uflaiiowioncnm prawem, bądź daiąc małżonkowi pozofłałemu przy życiu, albo dziedzicom po nim, część tylko we wspólności mnieyszą od polowy, bądź daiąc im tylko summę oznaczoną za całe prawo we wspólności, bądź czyniąc układ, że cała wspóluość w pewnych przypadkach należeć będzie do małżonka, który przeżył, albo do iednego z nich tylko.
1521. Gdy ułożone było, że małżonek, albo dziedzice po nim, mieć będą tylko pewną część we wspólności, iak naprzykład trzecią, lub czwartą, małżonek tym sposobem ograniczony, albo dziedzice po niin, ponoszą długi wspólności tylko w ftosunku części, iaką biorą z tego co iefl czynnem.
Nieważna iefl umowa, ieżeli obowiązuie małżonka tym sposobem ograniczonego, albo dziedziców po nim, do ponoszenia wi^kszey części;
albo ieżeli ich uwalnia od ponoszenia części długów równey ’temu, co biorą z tego co ieſt czynnym.
1522. Skoro ieſt układ, że ieden z małżonków, albo dziedzice po nim, mogą upominać się tylko o pewną summę za całe prawo we wspólności; takie zaftrzeżenie ieſt gatunkiem kontraktu losowego, które obowiązuie drugiego małżonka, albo dziedziców po nim. do zapłacenia summy umówioney, bądź gdy wspólność będzie dobra, albo zła, doliateczna, lub nie, do zaspokoienia summy.
1523. Jeżeli zaftrzeżenie uftanawia taki losowy kontrakt tylko względem dziedziców po małżonku, ten gdyby przeżył, ma prawo do równego działu na połowę.
1S2Ą. Mąż, lub dziedzice po nim, którzy na ’mocy załbzeżenia wymienionego w artykule 1520. zatrzymuią całość wspólności, obowiązani są do zaspokoienia wszyftkich iey długów. *
Wierzyciele w tym przypadku nie maią żadney sprawy przeciw żonie, ani przeciw dziedzicom po niey.
Jeżełi żona przeżyła, która na mocy summy umówioney ma prawo zatrzymać całą wspólność przeciw dziedzicom po mężu, wolno iey ieft, albo zapłacić tę summę, pozoftaiąc obowiązaną do wszyftkich długów, albo zrzec się wspoluości, i dobra iey zoitawić dziedzicom po mężu, oraz ich ciężary.
1Wolno ieſt małżonkom zrobić układ, że całość wspólności należeć bodzie do pozofta-. iącego przy życiu, albo do iednego z nich tylko, ale się zachowuia dziedzicom po drugim zwroty wniosków i kapitałów, wpadlyrh we wspólność ze firony ich naczelnika.
Układ taki nie poczytuie s ie za korzyść podległą urządzeniom tyczącym się darowizn, bądź co do ifioty, bądź co do formy, ale tylko, iakq umowa małżeńska, i między łlowarzyszonenii.
Oddział VIII.
o Wspólności pod tytułem ogólnym.
i SzG. Małżonkowie mogą ylłanowić przez; swóy kontrakt małżeński wspólność ogólną dóbr swoich, tak ruchomych, iak nieruchomych, teraźnieyszych i przyszłych, albo wszyftkich dóbr teraźnieyszych tylko, ilbo tylko wszyftkich dóbr przyszłych.
Urządzenia wspólne ośmiu powyższym Oddziałom.
1527. Cokolwiek ieſt powiedziane w ośmiu powyższych Oddziałach, nie ogranicza w ścisłych swoich urządzeniach układów, iakie przyymować inoże wspólność umowna.
Małżonkowie mogą czynić wszelkie inne uęiowy, iak ieſt rzeczoną w artykule t.387-. alt
z ograniczeniami wyrażonemi przez artykuły 1388
1389 i ’390-
Jednakże w przypadku, gdyby były dzieci z poprzedzaiacego małżeńftwa, wszelka umowa, któraby zmierzała w skutkach swoich, do nadania iednemu z małżonków więcpy nad część urządzoną przez artykuł 1098. w Tytule o Darowiznach miedzy żyiącemi i Testamentach, nie będzie miała skulku co do wszelkiey nad część taką przewyżki; lecz profte dobrodzieyftwa wyplywaiące z prac. wspólnych, i z oszczędzenia razem czynionego względnych przychodów, chociaż nierównych obudwu małżonków, nie uwaźaią się za pożytek uczyniony ze szkodą dzieci pierwszego łoża.
1528Wspólność umowna podlega prawidłom wspólności prawney we wszyltkich przypadkach, w których nie zaszło im ubliżenie, wyraźnie, lub niewyraźnie przez kontrakt.
/
O D D Z t A E IX. o Umowach wyłączaiących wspólność.
1529. Skoro małżonkowie oświadczaią bez poddania się rządowi posagowemu, że się biorą bez wspólności, albo że będą rozdzieleni co do dóbr, skutki układu takiego urządzone są podług tego, co naftępuie.
§ I,
ł
o Zastrzeżeniu wyrazaiącem, ie małżonkowie biorą się bez wspólności.
\
x53o. Zaftrzeżenie wyrażaiące, ie małżonkowie biorą się bez wspolności, nie daic żonie prawa zarządzania dobrami swemi, ani pobierania z nich przychodów: przychody takie poczytuią się za przyniesione mężowi na utrz) nianie ciężarów malżęńftwa.
1531 Mąż zachowuie zarządzanie d°brnmi ruchomcini i nieruchomenń żony, a zatém prawo wzięcia wszelkich ruchomości, które żpną w po-, sagu przynosi, albo które na nię spadną podczas malżeńftwa; ale obowiązany ieſt do powrócenią ich po rozwiązaniu malżeńiiwa, albo po rozdziale ęo do dóbr, wyrzeczonym sądownie.
1532. Jeżeli w ruchomościach przyniesionych W posagu pr-ez żonę, albo w spadłych na nię podczas malżeńiiwa, znayduią się rzeczy, których bez zniszczenia używać nie można, przyłączony bydż powinien ftan ich szacunkowy do kontraktu małżeńłtwa; albo powinien bydź zrobiony ich inwentarz wtenczas, gdy spadaią, a mąż obowiązany będzie oddadż wartość ich podług oszacowania.
1533, Mąż ieſt olłowiązany do wszelkich piężarów, iakie są przywiązane do używania przychodów.
/
i534. Zaftrzeżenie wymienione w niuieyjzym paragrafie, nie przeszkadza do tego, al>y umówione było, że żona wybierać będzie rocznie za s. oiemi tylko zakwitowaniami, pewną ilość swoich przychodów na swoie utrzymanie, i potrzeby swoie osobilte.
i555. Nieruchomości poftanowione na posag w przypadka paragrafu ninieyszego, podlegaią alienowaniu.
Jednakże alienowano bydż nie mogą bez zezwolenia męża, albo gdyby mąż zezwolić nie ęhciał, bez upoważnienia od sądu.
U,
p Zastrzeżeniu rozdziału co do dóbr.
1536. Skoro małżonkowie zrobili układ przez swóy kontrakt małżeński, że oddzieleni będą co do dóbr, żona zachowuie zupełne zarządzanie dobrami swemi ruchomemi i nieruchomemi, i wolne używanie swoich przychodów.
i537Każdy z małżonków przykłada się do ciężarów malżeńllwa, według umów zawartych w ich kontrakcie ^ a ieżeliby ich nie było w tym względzie, to żona przykłada się w ilości’twyróy/nywaiącey trzeciey części przychodów swoich.
1558W żadnym przypadku ani pod względem iakieykolwiek umowy, żona nie może aliejiować nieruchomości swoich, bez szczególnego
pozwolenia męża swoiego; a gdyby ten nie chciał, bez upoważnienia od sądu.
Każde ogolnelupoważnienie alienowania nieruchomości, uane żonie bądź przez kontrakt małżeński, bądź potem, ieſt nieważne.
i5Z9Skoro żona rozdzielona zoflawiła używanie dóbr swoich mężowi swemu, ten obowiązany ieſt tylko, bądź na żądanie iakieby mu żona mogła uczynić, bądź przy rozwiązaniu małżeńftwa, do wydania tylko przychodów będących; nie rachuie się z tych, które iuż dotąd firawione były.
DZIAŁ III.
o Rządzie posagowym.
nSĄo. Posag pod tym rządem, iako też pod rządem Działu ligo, ieſt to maiątek, który żona przynosi mężowi dla znoszenia ciężarów małżeńftwa.
1541 „Wszyftko ieſt posagiem ć©ko}wiek sobie żona poftanawia, abo co iey ieſt daije w kontrakcie małżeńskim, ieżeli przeciwnego układu nie masz,
ODDZIAŁ L
o Postanowieniu Posagu.
i/>42t Poftanowienie posagu może dotknąć wszyftkie dobra żony, teraźnieysze i przyszłe, albo wszyftkie iey dobra teraźnieysze tylko, albo część dóbr iey teraźnieyszych i przyszłych, albo nawet przedrtiiot niepodzielny. —
Poftanowienie w wyrazach ogólnych wszyftkich dóbr żony, nie obeymuie dóbr przyszłych.
1545Posag nie może bydź poftanowiony, ani nawet powiększony w czasie malźenftwa,
i 544Jeżeli oyciec i matka uftanawiaią łącznie posag, nie rozróżniaiąc każdego z nich części, poczytnie się, że ieſt uftanowiony w równych częściach.
Jeżeli posag ieſt uflanowiony przez samego tylko oyca, z praw oyczyftych i macierzyftych, matka chociaż kontraktowi przytomna, obowiązaną nie ieft, i posag w całości pozoftaie ciężarem oyca.
154^Jeżeli pozoftafy przy życiu oyciec, łub matka, ulianawia posag z dóbr oyczyftych i macierzyftych, bez wysczególnienia czjści, posag bierze się naprzód z praw przyzłegO malzonka do dóbr umarłego pierwey oyca, lub matki, a dodatek z dóbr uftanawiaiaceco.
o
i 546. Chociaż córka wyposażona przez oyca swego i matkę, ma dobra własne, których oni używaią, posag będzie brany z dóbr osób uftanawiaiących, ieżeli przeciwny układ nie zaszedł.
1547- Uftanawiaiący posag obowiązani są do zabezpieczenia przedmiotów uftanowionych.
1548- Procenta posagu maią bieg samem przez się prawein, od dnia zawartego roałżeńftwo, ’przeciw tym którzy go obiecali, choćby nawet czas zapłaty był wyznaczony, ieżeli przeciwny układ nie zaszedł.
ODDZIAŁ II.
o Prawach męża na dobrach posagowych, i o niemożności alietwwania gruntów posagowych.
i54f). Sam mąż zarządza dobrami posagowemi w czasie małżeńftwa.
Sam ma prawo poszukiwania ich na dłużnikach i zatrzymuiących, pobierać z nich przychody i procenta, i przyymować wypłaty kapitałów.
Jednakże może bydź umowa przez kontrakt małżeński, że żona wybierać będzie corocznie za swoiemi tylko kwitami część dochodów na utrzymanie swoie, i osobifle swoie potrzeby.
1550. Mąż nie iefl obowiązany dawać zaręczenie na odebranie posagu, ieżeli poddany temu nie był przez kontrakt małżeński.
1551. Jeżeli posag, albo część iego, zależy na przedmiotach ruchomych, których ’cena iefl w kontrakcie, bez oświadczenia, ze oszacowanie nie czyni ich przedaży, mąż ftaie się ich właścicielem, i winien ieit tylko wartość danych ruchomości.
1552. Oszacowanie dane nieruchomości uflanowioney na posag, nie przenosi własności iey na męża, ieżeli nie masz na to wyraźnego oświadczenia.
i 553Nieruchomość nabyta za pieniądze posagowe, posagowa nie ieft, ieżeli warunek, obrocenia ułożony nie był w kontrakcie małżeńskiiv.
Toż samo się rozumie o nieruchomości daney na zapłatę posagu uftanowionego w pieniądzach.
1554Nieruchomości dane na posag, nie mogą bydź w czasie małżeńftwa ałienowane, albo hipotekami obciążane, ani przez męża ani przez żonę, ani przez oboie razem, oprocz wyiątków, które naltepuią.
1^55. Żona może z upoważnieniem od męża, albo gdyby ten nie zezwalał, z pozwoleniem sądu, dadź dobra swoie posagowe na poitanowienie dzieci, któreby miała z poprzedzaiącego małżeń/lwa; lecz ieżeli ma upoważnienie tylko od sądu, zachować powinna używanie mężowi.
Żona może dadź także za upoważnieniem od męża swego dobra swoie posagowe na poftanowienie dzieci ich wspólnych.
I557. Nieruchomość posagowa alienowaną bydź może, gdy iey alienowanie dozwolone ielł kontraktem małżeńskim.
i558Nieruchomość posagowa może bydż ieszcze alienowana z pozwoleniem sądu na licytacyi, za poprzedzeniem troiltych uwiadomień:
Dla wydobycia z więzienią mgża, lub żony;
Dla doflarczenia alimentów familii, w przypadkach przewidzianych przez artyk: 2.0 3205. i 20G. w Tytule o Małżeństwie;
Dla zapłacenia długów żony, albo tych osób* które posag uftanowiły, gdy J:e długi niaią datę pewną, poprzedzającą kontrakt małżeński;
Dla zrobienia wielkich napraw, koniecznie potrzebnych do zachowania nieruchomości posaz gowey.
Nakoniec, gdy nieruchomość znayduie się w niepodzielności z trzecienii, i iefl uznana za nie mogącą bydź pódzieloną.
We wszyftkich tych przypadkach, przewyżka wartości z przedaźy nad uznane potrzeby, zoflanie posagową, i iako taka, obrócona będzie na korzyść żony.
I559Nieruchomość posagowa zamienioną bydź może, ale z zezwolenieniem żony, za inną nieruchomość teyże sainey wartości, przynaynuiicy co do czteiech piątych części, usprawiedliwiaiąc użyteczność zamiany, otrzymawszy upoważnienie od sądu, i po oszacowaniu przez biegłych wyznaczonych urzędownie przez Trybunał.
W tym przypadku, nieruchomość przyięta w zamianę posagową będzie; równie pozoftałość wartości, ieżeli ieft, będzie posagową, i iako posagowa, obrócona będzie na procent dla korzyści żony.
\
1560. Oprócz przypadków wyiątku, które tłumaczone były, ieżeli żona, albo mąż, ’albo oboie łącznie alienuią grunt posagowy, żona, lub dziedzice po niey, mogą wyrobić odwołanie alienowania, po rozwiązaniu małżeńltwa, i żadne przedawnienie z czasu trwaiącego małżeńltwa nie może bydź przeciw nim ftawiane; żona toż samo prawo mieć będzie po rozdziale co do dóbr.
Sam mąż nawet może wyrobić odwołanie alienowania w czasie małżeńltwa; pozofta ie iednak winnym wynagrodzenia szkód wszelakich nabywcy, ieżeli nie oświadczył w kontrakcie, że przedane dobra były posagowe. ,
1561. Nieruchomości posagowe, nie uznane zdatnemi do alienowania przez kontrakt małżeński, nie podlegaią przedawnieniu w czasie małżeńftwa, chyba że przedawnienie zaczęło się dawniey.
Staią się iednak podległem i przedawnieniu po rozdziale co dóbr, iakiżkolwiek był czas, od którego zaczęło się przedawnienie.
15G2. Mąż obowiązany ieſt względem dóbr posagowych do wszelkich powinności używaiącego przychodów.
Odpowiedzialny ieſt za wszelkie nabyte przedawnienia, i pogorszenia zaszłe z jego niedbalftwa.
1563. Jeżeli posag wyftawiony ieſt na niebezpieczeńftwo, żona może naftawać o rozdział co do dóbr, podług tego, co ieſt powiedziane w artykułach i443 i naltępuiących,
Oddział III.
/
o Powróceniu posagu.
1564. Jeżeli posag zależy na nieruchomo^ ściach albo na ruchomościach nieoszacowanych przez kontrakt małżeński, albo ocenionych, ale z oświadczeniem, że oszacowanie nie odbiera żonie ich własności;
Mąż, lub dziedzice po nim, mogą bydź przymuszeni, aby go powrocili nalycluniaft po rozwiązaniu malżeńiiwa.
1565. Jeżeli posag zależy na summie pieniężney;
Albo na ruchomościach oszacowanych przez kontrakt, bez oświadczenia, że oszacowanie nio czyni właścicielem ich męża;
Powrócenie ich nie może bydź wymagane, aż w rok po rozwiązaniu.
i$G6. Jeżeli ruchomości, których własność żonie się pozolłnie, zniszczały przez używanie, i bez winy męża, obowiązany będzie te tylko oddadź, które pozoftaną, i w lianie takim, w jakim będą.
Jednakże żona we wszyftkich przypadkach może wziąć dla siebie bieliznę, ubiorowe drobiazgi i suknie do rzeczywiliego używania swego; ale się rachować I ędzie ich wartość, ieżeli ta bielizna, suknie i dr biazgi ubioiowe oznaczone były pierwotnie z oszacowaniem.
1567. Jeżeli posag obeymuie zobowiązania, albo uftanowienia wypłat, które zginęły, albo
po*
poniosły odtrącenia, któiych nie można przypisać niedbalfiwu męża, nie będzie do nich obowiązany, i wraeaiąc kontrakty uwolnionym zoIlanie.
i568» Jeżeli używanie przychodów uftanó= wionę było na posag; mąż albo dziedzice po nim obowiązani są przy rozwiązaniu malżeńftwa, tylko do powrócenia prawa używania-przychodów; ale nie do pożytków przypadłych w czasie małżeńftwai.
1569. Jeżeli małieńftwo trwało lat dziesięć po uplyniemu granic czasu wyznaczonych do zapłaty posagu; żona, albo dziedzice po niey inoga upominać się u męża ć posag po rozwiązaniu inalżeńftwa, nie będąc obowiązani dowodzić, iż gć odebrał, <*hybaby się usprawiedliwił, ze łożył ftarania bezpożytecznie dla otrzymania zapłaty.
1 Śjo. Jeżeli małżeńftwo rozmazane ieſt przez śmierć żony, procenta i pożytki z posagu, który ma bydż po wrócony, zaczynaią bieg samem przez śię prawem, na korzyść dziedziców po niey, od dnia rozwiązania;
Jeżeli rozwiązanie naftępuie przez śmierć męża, żona ma wybór, albo wymagać procentów od swego posagu, przez rok żałoby, albo żądać doftarczania alimentów przez czas rzeczony na koszt spadku męża; ale w obudwoch przypadkach, mieszkanie przez ten rok, i suknie żałoby
Xifg4 IJI; 4 £
doftarczane iey bydź powinny ze spadku, i ni* potrącane w należących się ieyjprocentach.
1571. Przy rozwiązaniu inałżeńftwa, przychody z nieruchomości posagowych, podzielaią się między męża i żonę, albo dziedziców po nich, W Itosuuku czasu, iaki wypada z roku oftatniego.
Rok się zaczyna od dnia, w którym małżeń-
ftwo obchodzone było.
1
1572Żona i dziedzice po niey, nie maią przywileiu w poszukiwaniu posagu nad wierzycielami, którzy pierwsi przed nią hipotekę na nim maią,
1573. Jeżeli mąż był iuż niewypłacalnym, i nie umiał żadney sztuki, ani miał lianu życie utrzymującego, gdy oyciec ułtanawiał posag dla córki swoiey; ta obowiązaną ieſt tylko przynieść do spadku po oycu sprawę, którą ma do spadku po mężu swoim, o należącą się iey zapłatę,
Lecz ieżeli mąż Rat się niewypłacalnym dopiero po zawartein nialżeńflwie;
Albo ieżeli umiał rzemiosło, lub miał lian iycia, który mu zafiępował maiątek;
Strata posagu pada icdynie na żonę.
ODDZIAŁ IV.
o Dobrach nićposagowych.
1574. Wszyftkie dobra żony, na których pa«ag ultanowiony nie był, są nieposagowe.
75Jeżeli wszyfikie dobra zony są nieposagowe, i ieżeli nie masz umov\y w kontrakcie względem ponoszenia przez żonę części ciężarów małżeńskich, żona przykłada się do nich w ilości wyrównywaiącey trzeciey części iey dochodowi
1576. Żona zarządza, i używa dóbr swoich hieposagowych;
Ale nic może ich alienować, ani ftawać w sa-
- w.
dzie z powodu tych dóbr, bez upoważnienia od męża, albo gdyby ten odmawiał, bez pozwolenia od sądu.
ł577Jeżeli żona daie umocowanie mężowi do zarządzania dobrami iey nieposagowemi, z obowiązkiem zdania iey rachunku z przychodów; mąż w tym względzie taki ma obowiązek, iak każdy inny pełnomocnik;
1578Jeżeli mąż używa dóbr ńiepósagowycn żony swoiey bez umocowania, ale iednak i bez sprzeciwiania się z iey ſtrony, obowiązany it Xl przy rozwiązaniu małżeńftwa, albo za pierwszem żony żądaniem, tylko do wydania przychodów będących, i nie rachuie się z tych, które dotąd spotrzebowane były.
1579. Jeżeli mąż używa dóbr nieposagowych, pomimo okazanego sprzeciwiania się żony, rachować się iey powinien ze wszylikich przychodów, tak będących, iako też i spolrzebowanych.
1580. Mąż używaiący dóbr niepo agowychf też same ma obowiązki t iak używaiący-przy* hodów.
Urządzenia ogólne. »
158iMałżonkowie poddaiąc się rządowi ^posagowemu, mogą iednak czynić układ wspólnictwa co do nabyciów, i skutki takiego wspólnictwa urządzone są, iak iełt rzeczono w artykułach1498 i 1499-

[l] Przedaż publiczna, na którey wolno ubiegać się wszy/ stkim o kupno iedney izcczy, i cen ią otrzymuic, który da więcey, znaioina iest pod wyrazem Licytacya, Aukcjia, Licitaiion, Enchere. Daiący naywięccy, En. chermeur, otrzymuie przyznanie, przysądzenie rzeczy Adjudication. Przepisy odbywania licytacyi wyrażone są w postępowaniu sadowem. Posag, Dot. Dobra nicposagowe, Birni parapliernaux. Zastąpienie rzeczy, Rcmploi. Znaczenie innych wyrazów zdarząiących się w tym tytule, wytłumaczone iesc w przypisach do innych tytułów.
TYTUŁ VR.
o Przedaży.
DZIAŁ L
o Naturze i formie przedaży.
lUSz. Przedaż iefl umowa, przez która ieden obowiązuie się dadź rzecz, a drugi ią zapłacić.
Może bydź uczyniona przez akt urzędowy, albo r podpisem prywatnym.
l583< Przedaż ieſt zupełna między ſtronami, i kupuiący nabywa własności z prawa, wzgędem przedawcy, iak tylko umówienie się naftąpiło Względem rzeczy i wartości, chociaż rzecz nie była ieszcze wydana, ani wartość zapłacona.
i 584Przedaż może bydź czyniona czyfto i profto, albo pod warunkiem, bądź zawieszaiącym, bądź rozwiązuiącym.
Może mieć także za przedmiot dwie lub kilka rzeczy na przemian idących.
We wszyftkich tych przypadkach, skutek iey ieſt urządzany podług ogólnych zasad umów.
1585Gdy towary nie są przedawane na o-* gól, ale podług wagi, liczby lub miary, przedaż nie ieſt zupełna w tein rozumieniu, że przedane rzeczy pozoftaią ieszcze na niebezpieczeuftwa przedaiącego, dopóki nie będą odważone, zrachowane lub odmierzone: ale kupuiący może wymagać, lub ich wydania, lub wynagrodzenia szkód wszelakich, gdyby wypadało, na przypadek niewykonania obowiązku.
i586. Jeżeli zaś przeciwnie towary przedane były ogółem, przedaż ieſt zupełna, chociażby towary nie były ieszcze ważone, rachowane albo mierzone.
1587’ Co się tycze wina, oliwy i innych rz<„ęzy, których ieſt zwyczay kosztować przed kupieniem, wtenczas tylko ieſt przedaż, gdy ich nabywca kosztował i zezwolił.
Ązz X 3Tytuł VI.
1588- Trzedaź robiona na doświadczenie, poczytuie się zawsze za uczynioną z warunkiem zawieszającym.
1589- Przyrzeczenie przedaźy tyle waży, cq przedaż, gdy zachodzi wzaieinne ilron zezwolenie na rzecz i, ia cenę.
<590. Jeżeli przyrzeczenie przedaźy irczyńion* było ze złożeniem zadatku, każdy z koutraktuią-. pych może odftąpić:
Daiący zadatek tracąc go; *
Biorący powracając dwoię tyle.
159 ir Cena przedaźy oznaczona bydż po-» W’inna i wymieniona przez łłrony.
1592. Może bydź iednak zofiawione ozna-t czenie zdaniu trzeciey osoby; ieżeU ta trzecia oaoba nie chce, albo nie móże oszacować, nie masz przedaźy.
1^95. Koszta na akta i inne połączenia do ęrzedaży, ciężarem są nabywcy.
DZIAŁ II.
Kto moic kupować, lub przedawać.
1594. Wszyscy ci mogą przedawać lub kupować, którym prawo nie zabrania.
1595. Kontrakt ułożony między małżonkami, ftioże mieć mieysce we trzech tylko naltępuiących przypadkach:
1. (idy ieden z małżonków uftępuie dóbr swoich drugiemu, który z nim ieſt rozdzielony ładownie, na zapłatę praw ieęo;
a. Gdy uftąpicnie które maź uczynił-żonie choć nierozdzieloney, prawną ma przyczynę, iak naprzykład, za/topienie alienowanych iey nieruchomości, albo pieniędzy do niey należących > ieżeli te nieruchomości albo pieniądze nie wpadaią w wspólność;
5. Gdy żona uflępuie dobr mężowi swemu na zapłatę summy, którą mu przyrzekła w posagu, i gdy ieil wyłączenie wspólności;
Zachowuią się w tych trzeci} przypadkach prawa dziedziców ſtron kontraktuiących, gdyby zachodził zysk uboczny.
15g(i. Nie mogą wyrobić dla siebie przysądzenia pod karą nieważności, ani sami przez się, ani przez osoby podłożone:
Opiekuni dóbr tych osób, które maią w opiece;
Pełnomocnicy dóbr, których przedaż iełi im zlecona;
Ad 11 liniflratorpwie dóbr gminow albo uftanowień publicznych, powierzonych ich łtaraniom;
Urzędnicy publiczni dóbr narodowych, których przedaż odbywa się przez ich urząd.
1597. Sędziowie, ich zaftępcy, urzędnicy dopelniaiący urzędu publicznego, Pisarze, Burbrabiowie, Patronowie, Obrońcy urzędowi, i INotaryusze, nie mogą nabywać uftapień processów, praw i spraw spornych, należących do Trybunału, w którego obrębie odbywaią sw óy urząd, pod karą nieważności i wynagrodzenia szkód wszelakich i nakładów.
’4*4 x zTytuł vj.
DZIAŁ III.
0 Rzeczach które mogą bydź przedane.
1 598* Cokolwiek ieſt w używaniu, przez dane bydż może, ieżeli prawa szczególne nie przeszkadzaią do alienowania.
1599. Przedaż cudzey rzeczy ieſt nieważna: może bydż powodem <lo wynagrodzenia szkód wszelakich, ieżeli nabywca nie wiedział, że rzecz była cudza.
1600. Nie można przedawać spadku po oso-, bie żyiącey, nawet z jey zezwoleniem.
1G01. Gdyby w chwili przedaży rzecz zgińcie całkiem, przedaż ieſt nieważna.
Jeżeli część tylko tey rzeczy zginęła, wolno ieſt nabywcy albo odftąpić przedaży, albo wymagać części zachowaney czyniąc oznaczenie ceny ilosownie do całości (x).
DZIAŁ IV. o Obowiązkach prze dawcy.
ODDZIAŁ I.
Urządzenia ogólne.
1602. Przedawca powinien wytłumaczyć to iasno, do czego się zobowiązuie.
Każdy układ ciemny, albo wątpliwy, tłumaczy się przeciw przedawcy.
1603. Dwa są iftotne obowiązki przedawcy^ wydadź rzecz przedaną i ong zabezpieczyć.
ODDZIAŁ II.
o JVydaniu.
1604. Wydanie ieſt przeniesienie rzeczy prze-; flaney w moc i posiadanie nabywcy.
1G05. Obowiązek, wydania nieruchomości, dopel uiony iełt ze Ilrony przedawcy, skoro oddał klucz“, ieżeli idzie o budynek, albo skoro oddał tytuły własności.
4606. Wydanie rzeczy ruchomych naftępuie: albo przez oddanie rzeczy wille; albo przez oddanie kluczy od budynków, w których się znaydoią:
albo nawet przez samo ſtron zezwolenie, gdy przeniesienie nie może naftąpić w chwili przedaży, albo ieżeli nabywca ma iuż w mocy swoiey pod innym tytułem.
1607. Oddanie praw niezmysłowych, naftępuie albo przez oddanie tytułów, albo gdy ich używa nabywca z zezwoleniem przedawcy.
1 Co8Koszta wydania obowiązkiem sn przedawcy: koszta zaiecia, obowiązkiem są nabywcy, ieżeli inny układ nie zaszedł.
lGog. Wydanie naltępować powinno w miey»cu, w którem była rzecz przedana w czasie przedaży, ieżeli nie masz inney umowy.
IGIO. Jeżeli przedawca uchybia w wydaniu rzeczy na czas uinowiony od Itron, nabywca może podług swego wyboru, albo żądać rozwiązania przedaży, albo dania sobie w posiadanie rzeczy, ieżeli opożnienie przedawcy naltępuio tylk<j Z jeęo czynu.
16 11. We wszyftkich przypadkach, ’przedawca skazany bydż, powinien na wynagrodzenie szkód wszelakich, ieżeli pokrzywdzenie nabywcy prze? to wypływa, że wydanie nie naftipiło w czasie umówionym.
1G12. Przedawca obowiązany nie ieſt do wydania rzeczy, ieżeli nabywca nie płaci iey ceny, i ieżeli przedawca nie dozwoli! mu zwłoki czasu do zapłacenia.
161 3. Kownie obowiązany nie będzie do wydania, chociażby^ na zapłacenie zwłoki czasu pozwolił, ieżeli po przedaży nabywca podupadł, lub upadł zupełnie do tego Ropnia, że przedawca znayduie się w niebezpieczeńłiwie Rracenia ceny, chybaby nabywca dał rękoymią na wypłacenie w czat sie wyznaczonym.
1614. Rzecz wydana bydź powinna w takim funie, w jakim się znayduie w chwili przedaży.
Od dnia przedaży wszelkie pożytki należą do nabywcy,
16150bowiązek wydania rzeczy obeymuie i iey przyłączenia, i wszyftko to, cokolwiek służy do trwałego iey używania.
16x6. Przedawca obowiązany ieſt wydadź taka obiętość, iaka ieſt wyrażona w kontrakcie, pod ograniczeniami położonemi niżey.
1617. Jeżeli przedaż nieruchomości uczyniona była ze wskazaniem obiętości, pod taką miar liczbą, przedawca powinien wydadź nabywcy, ieżeli on tego wymaga, ilość wikazan^ w kontrakcie,
o Prteda&y, 4*7
A ieżeli rzecz dla niego ieſt niepodobna,
fdbo ieżeli nie wymaga nabywca, Jprzedawra powini~n ponieść llosownrf zmnieyszenie ceny.
1618. Jeżeli przeciwnie, w przypadkach flrtyv kula popr/edznincego znayd/ie si obi ’tość większa nad wyrażoną w kontrakcie, nabywca ma wybor, albo dolinrczyć doda/tek ceny, aibo odftąpić koi; raktu, ieżeli prze wyżka przenosi dwudzieftą częścią obiętclć oświadczoną.
iGif). We wszyftkich innych przypadkach:
Bądź gdy przedaż uczyniona była rzeczy pewney i ograniczoney;
Bądź gdy rniała za przedmiot grunta różne i oddzielne;
Bądź gdy się zaczyna przez miarę, albo przez oznaczenie przedmiotu przedanego z przydaniem miary;
Wyrażenie lakiey miary nie daie mieysca do Żadnego dodatku ceny dla korzyści przedniąc.ego, za przewyżkę w mierze/’ani dla korzyści n*» bywcy do żadnego ceny zmnieyszenia za mfciey szą miarę,, chyba tyle tylko, ile różnica gtśc/y+ wiftey miary dwudzieltą częścią ieſt wyższa lub niższa nad miarę wyrażoną w kontrakcie, m-łiae wzgląd na wartość całości przedmiotów przedanych, ieżeli przeciwny temu układ nie zaszedł.
1G20. W przypadku, gdy podług artykułu poprzedzającego, ma niieysce powiększenie (ceny za przęwyżkę miary, wolno ieſt nabywcy, alb*
odftąpić kontraktu, albo doflarczyć dodatek ceny, a to z procentem, ieżeli nieruchość zatrzymał.
i Ga i. We wszyflkich przypadkach w których nabywca ma prawo.odftąpienia kontraktu, przedawca wrócić mu powinien prócz ceny, ieżeli ia pdebral, koszta kontraktu.
1622. Sprawa o dodatek ceny ze ſtrony prze* diiwcy, i sprawa o zmnieyszenie ceny lub zerwanie kontraktu ze ſtrony nabywcy, wnoszona bydż powinna wVoku od dnia kontraktu pod karą odpadnicnia.
1623. Jeżeli dwa grunta przedane były przez tenże sam koni i?kt, i zą tęż sam? cenę, z oznaczeniem miary każdego, a znayduie się mniey obiętości w iednym, a więcey w drugim > czyni się nagrodzenie, aż do wyrównania należących się ilości; i sprawa bądź o dodatek, bądź o zmnieyazenie ceny ma mieysce tylko podług prawideł wyżey ufianowionych.
162Ą. W wątpliwości, czy na nabywcę, czy na przedawcę nra spadać firata lub zepsucie i-zeczy przedaney, przed iey wydaniem, rozsądza si/j podług prawideł przepisanych w Tytule o Kontraktach albo zobowiązaniach umownych w ogć bios ci.
ODDZIAŁ III.
o Zabezpieczeniu.
1625. Zabezpieczenie iakie przedawca winien $abywcy, ma dwa przedmioty; pierwszy j *po-i koyne posiadanie rzeczy kupioney; drugi, ukiyte niecloftatki tey rzeczy, albo wady ftanowiące oddawalność.
^ * t
Si-
ć Zabezpieczeniu w przypadkach pozbawia~ iących posiadania.
i 626, Chociaż w czasie przedaży żaden układ niebyt uczyniony względem zabezpieczenia, przedawca obowiązany ieſt samemże prawem zabezpieczyć nabywcy pozbawienie posiadania, któreby poniosł w całości lub w części przedanegb przedmiotu, albo ciężary nie oświadczone przy przedaży, o iakieby się do takiego przedmiotu upominano.
1627. Mogą ſtrony przez szczególne umowy do takiego zobowiązania z prawa wynikaiącego, co dodadż albo zmiiieyszyć iego skutek: mogą się nawet umówić, że przedawca do żadnego zabezpieczenia obowiązany nie iefi*
1628Chociaż ieſt rzeczono, że nabywca obowiązany nie ieſt do żadnego zabezpieczenia, odpowiada iednak za takie, które wypływa z osobiftego iego czynu; wszelka przeciwna temu umowa ieſt nieważna. ,
iózg. W tymże samym przypadku, gdy ułożona ieſt wolność od zabezpieczenia, gdyby pozbawienie posiadania naftąpilo, przedawca powrócić powinien cenę;
Chybaby nabywca wiedział przy przedaźy « niebezpieczeńllwie grożącem pozbawieniem, albo kupuiąc wziął na siebie niebezpieczeiiftwa i ſtraty.
1630. Gdy zabezpieczenie przyrzeczone było, albo względem lego nic ułożoneni nie zoiialo, ieżeli nabywca pozbawiony ieſt posiadania, ma prawo domagać się od przedawcy:
1. Powrócenia ceny;
2. Powrócenia przychodów, gdy obowiązany ieſt oddadź ie właścicielowi, który go pozbawi* posiadania;
3. Kosztów poniesionych z powodu żądania zabezpieczenia przez nabywcę, i kosztów ponoszonych przez pierwiaftkowego powoda;
Ą. Nakoniec wynagrodzenia szkód wszelakich i wszyltkich kosztów prawnych kontraktu.
1731. Gdy w czasie pozbawienia, przedana rzeci znnyduie się zinnieyszona co do wartości, albo znacznie nadpsuta, bądź z niedbalftwA nabywcy, ^bądź przez przypadki większey siły, przedawca równie ieſt obowiązany do powroceniia całey wartości.
1632. Lecz ieżeli nabywca ciągnął zyski z zepsucia rzeczy, iakie uczynił, przedawca ma prawo zatrzymać z ceny sumiąę równą takim zyskom.
1633. Jeżeli rzecz pi-zedana znayduie się powiększona w cenie w czasie pozbawienia, niezawiśle nawet od czynów nabywcy, przedawca po* winien mu mu wtedy to zapłacić, co przewyższa cenę przedaży.
1G34. Przedawca zapłacić powinien albo wyrobić zapłacenie nabywcy przez tego, który pozbawia posiadania, wszelkich popraw i polepszeń użytecznych, które nabywca w gruncie poczynił.
1G35. Jeżeli przedawca złą wiarą przedał grunt cudzy, obowiązany będzie zapłacić nabywcy, wszelkie nakłady, iakie on poczynił na gruncie, nawet dla ozdoby lub rozrywki.
163G. Jeżeli nabywca pozbawiony ieſt tylko części rzeczy, ale która tak w«Je znaczy względem całości, że nabywca bez tey części, którey pozbawiony, nie byłby rzeczy kupował, może zerwać przedaż.
1G 37. Jeżeli w przypadkach pozbawienia części gruntuprzeuanego, nie rozchodzi się przedaż, cena części z jakiey nabywca pozbawiony, zapłacona mu ieſt podług oszacowania przy pozbawieniu, ale nie w ftosunku do całości przedaży, bądź gdy rzecz przedana powiększona ieft, lub zmnieyszona w cenie.
Jeżeli dziedzictwo przedane, ieſt obciążone, a oświadczenie tego uczynione nie było, służebnościami niewidoczneini, a które tak wiele znaczą, iż można wnosić ^ że nabywca uwiadomiony o nich, nie byłby dziedzictwa tego kupował, może on żądać rozeylcia się kontraktu, ieieli nie obiera raczey przeilać na wynagrodzeniu*
1G59. Jnne wątpliwości, iakieby się traiiać mogły względem wynagrodzenia szkód wszelakich, wypływaiącego dla nabywcy z niewykonania przedaży, rozłlrzygane bydź powinny podług Ogólnych prawideł uftanowionych w Tytule ć Kontraktach, albo zobowiązaniach umownych w ogólności:
ifjĄo. Zabezpieczenie na przypadek pozbawienia, ułłaie skoro nabywca zezwolił na skazanie siebie przez wyrok oltatecznyj albo taki, od którego apellacya przyiętą bydź nie może, bez przypozwania pj-zcdawry swego, ieżeli przedawca dowodzi, że były doftateczne śrzódki na wyrobieni® bdrzucenia żądania.-
§. n.
ć Zabezpieczeniu wad rzeczy przedaney.
1641. Przedawca obowiązany ieſt do zabezpieczenia z powodu ukrytych wad w rzeczy przedaney: które ifi czynią niewłaściwą do użycia, do iakiego ma przeznaczenie, albo które tak zmnieyszaią iey użycie, że nabywca nie byłby iey nabył, gdyby o nich wiedział, albo byłby dał mnieyszą cenę.
16Ą2. Przedawca nie odpowiada za wady widoczne, o których mógł się przekonać sam nabywca.
i6430dpowiada za ukryte wady, chociażby sam ć nich nie wiedział, chybaby w takim
kim przypadku?, aszedl układ, ie do żadnego zabezpieczenia obowiązanym nie ieft. -
1644. W przypadku artykułów 1G4.1 i i64> nabywca ma wybór, oddadź rzecz i upomnieć si;; o powrócenie ceny, albo rzecz zatrzymać, a upominać sic o powrócenie części ceny, iuką biegli ułożą.
1G ^ Jeżeli prz’dawca wiedział o wadach rzeczy, powinien będzie oprócz powrócenia ceny którn odebrał, wynagrodzić v\szelakie szkody nabywcy.
1 (> |’i. Jeżeli przedawca nie wiedział o wadach rzeczy, obowinzany ieſt tvlko powrocie cenę, i zapłacie nabywcy koszta poniesione z powodu przedaży.
1647. Jeżeli rzecz maiąca wady zginęła przez skutek złego swego gatunku, ſtrata ieli dla przedawcy, który winien’ nabywcy powróćić cenę i inne wynagrodzenia, wyłożone w dwóch poprzedzających artykułach.
Ałe ſtrata z przypadków losowych, idzie na rachunek nabywcy.
1648* Sprawa wynikaiąca zwad, dla których rzecz oddaie się nazad, wnoszona bydź powinna przez nabywcę w krótkim czasie, podług natury wad łtanowiących odda wolność, i zwycźaie miysca, w którćm przedaż naitupiła.
1649. Sprawa taka nie ma mieysca w pizedażac\* czynionych powagą sądu.
Xięga 111. 28
DZIAŁ V.
o Obowiązkach kupuiąccgo.
1650. Iftolny ieſt obowiązek, kupuiącego, aby zapłacił ceNę w duiu i inieyscu ułożonern w przedaży,
1651. Jeżeli względem tego nic urządzone niebyło przy przedaży, kupuiący zapłacić powinien w mieyscu i czasie, w którym wydanie naftąpić powinno.
1G52. Kupuiący winien ieſt procenta ceny przedaży, aż do wypłacenia kapitału w trzech naftępuiących przypadkach:
Jeżeli taka była umowa przy przedaży;
Jeżeli rzecz przedana i wydana przynosi pożytki lub inne przychody;
Jeżeli kupuiący wzywany był, aby zapłacił.
W oftatniin przypadku, procenta rachuią się dopiero od dnia wezwania.
1653. Jeżeli kupuiący ieſt napaftowany, albo słuszna ma przyczynę obawy napaści przez sprawę bądź hipoteczną, bądź o wydobycie^rzeczy, 1 noże zawiesić wypłacenie ceny dotąd, dopóki przedawca nie wftrzyma napaści lakiey, ieżeli raczej nie wtdi pmedawca dadź zaręczenie, albo ieżeli ułożono nie było, że zapłaci kupuiący bez względu na napaść.
1654- Jeżeli kupuiący nie płaci ceny, przedawca móże żądać rozwiązania przedaży.
1655- Rozwiązanie przedaży nieruchomości natychmiaft ieſt wyrzeczone, ieżeli przedawca
o Przedaiy. 435
ieft w niebezpieczeńftwie utracenia i rzeczy i ceny.
Jeżeli nit; masz takiego niebezpieczeńftwa, Sędzia może dozwolić nabywcy zwłoki czasu dłuższey lub krótszey, według okoliczności.
Jeżeli zwloką taka upłynie, a nabywca nie zapłacił, rozwiązanie przedaży wyrzeczone będzie.
1G5G. Jeżeli zaszedł układ przy przedaży nieruchomości, że gdyby uchybione było wypłacenie ceny w umówionym czasie, przedaż rozeydzie się samem przez się prawem; nabywca iednak może zapłacić po upłynieniu takiego czasu, ieżeli nie flał się winnym spóźnienia przez wezwanie; lecz po wezwaniu rakiem, sędzia nie może inu dozwolić zwłoki czasu.
1
1657. W przedaży żywności i rzeczy ruchomych, rozwiązanie przedaży naftępuie samem przez się prawem, i bez wezwania, na korzyść przedawcy, po upłynieniu umówionego czjsu, w którym rzeczy takie wzięte bydź miały.
v
D Z I A Ł VI.
i
o Nieważności i rozwiązaniu przedaiy.
1658. Oprócz pizyczyn nieważności albo rozwiązania iuż wytłumaczonych w tym tytule, i przyczyn wspólnych wszelkim iiuiowom, 111 oz
28*
»
„bydź ieszcze rozwiązany kontrakt przedaży, przez użycie“ możności odkupu i przez ni/j ość ceny.
O n D z r A Ł I.
o Możności odkupu.
ifi59Możność odkupu iell układ, przez, który ’przedawca zachowuie sobie wzięcie nazad rzeczy przedaney wracaiąc iftotną cenę i zapłatę, o iakiey iell umowa w artykule 1673.
1GG0. Możność odkupu układana bydź nie może na czas przechodzący przeciąg lat pięciu.
Do takiego czasu iell ścieśniona możność taka, choćby ułożona była na czas dłuższy.
1G61.. Czas wyznaczony iell ścisłą granicą, i sędzia przedłużyć iey nie może.
1662. Jeżeli przedawca nie używa sprawy swoiey odkupu, w czasie przepisanym, nabywca Ilaie się właścicielem nieodwołalnym.
1665“ Przeciąg czasu tego rachuie się przeciw wszyftkim osobom, nawet przeciw małoletniemu, ale się mu zachowuie, ieżeli potrzeba, poszukiwanie na tym, na kim z prawa wypada.
1664. Przedawca z umową odkupu może mieć sprawę swoię przeciw drugiemu nabywcy, chociażby w drugim kontrakcie nie była oświadczona możność odkupu.
ifin.1. Nabywca z umową odkupu, używa ws/j li.r. ch praw przedawcy swego: #może zyskać przedawnienie tak przeciw prawdziwemu panu y iako hż i przeciw tym, którzy by zakładali sobie iakie prawa lub hipoteki na rzeczy przedaney.
i GGG.“ Może ftawiać przeciw wierzycielom przedawcy swego dobrodzieyliwo roztrząsania.
1GG7. Jeżeli naby wca z umową odkupu części niepodziclney dziedzictwa (ttrzymał przysądzenie całości na licytacji, która przeciw niemu powołaną by Ja, może zobowiązać’; przedawcę, aby odebrał wszyfiko, gdy chce używać umowy.
i66SJeżeli kilku pizedało łącznie, i przez ieden tylko kontrakt dziedzictwo między niemi wspólne, każdy z nich może mieć spraw ęo odkup, tylko co do części na niego przypadaiącey.
i f)6g. Toż samo się rozumie, gdy zofiało kilku dziedziców po tym, który sain dziedzictwo przedał.
Każdy z takich współdziedziców może używać możności odkupu, tylko co do części iaką w spadku bierze.
1670. Ale w przypadku dwóch artykułów poprzpdzaiących, nabywca może wy’inagać, aby wszyscy współprzoilaiący, albo wszyscy współdziedzice, należeli do sprawy dla zrobienia między niemi ugody do odebrania całego dziedzicwa; a ieżeli się nie ugodzą, będzie uwolniony od skargi.
\
1671. Jeżeli przedaż dziedzictwa należącego do kilku, nie była uczyniona łącznie i całego dziedzictwa razen., a każdy z nich swoię tylko — część przedał^ mogą mieć oddzielnie sprawę o odkup części, iak a do każdego należy;
A nabywca nie może przymusić do wzięcia całości tego, który tym sposobem używa swego prawa,
1672. Jeżeli nabywca zoftawił kilku dziedziców, sprawa o odkup może bydź wnoszona przeciw każdemu z nich, tylko o odkup części jaka na każdego przypadnie, wtenczas-gdy rzecz ieſt niepodzielona ieszcze, albo gdy rzecz przedana podzieloną zofianie między niemi;
Lecz ieżeli iuż naftąpił podział dziedzictwa, a rzecz przedana przypadła na część iednego z dziedziców, sprawa o odkup może bydź wnoszona przeciw niemu co do całości.
1G73. Przedawca używaiący umowy odkupu, powinien zapłacić nie tylko cenę iftotną, ale też ieszcze koszta i wydatki należące się za przedaż, potrzebne naprawy, i te które powiększyły wartość gruntu aż do ilości wy równy waiącey takiemu powiększeniu. Nie może wniyśdź w posiadanie, póki nie uczyni zadosyć wszyllkini tytu obowiązkom.
Gdy przedawca * wchodzi w dziedzictwo swoie przez skutek, umowy odkupu, bierze go uwolnionym od wszelkich ciężarów i hipotek, iakiemi nabywca mógł — toż dziedzictwo obciążyć; obowiązany ieſt wykonać kontrakty dzierżawne, uczyuioue bez oszukania przez nabywcę.
ODDZIAŁ II.
o Rozwiązaniu przedaiy z przyczyny pokrzywdzenia.
1674. Jeżeli przedawca pokrzywdzony byt więcey niż w siedmiu dwunaftych częściach ceny eruchomości, ma prawo żądać zerwania przedaźy, choćby był zrzekł się wyraźnie w kontrakcie możności żądania rozwiązania takiego, i * choćby był oświadczył, że darował przewyżkę wartości prawdziwey nad cenę daną (2).
1675.. Ażeby wiedzieć czyli nie masz pokrzywdzenia większego nad siedm dwunaftych, potrzeba oszacować nieruchomość podług iey ftanu i wartości, iaka była w czasie przedaźy.
1676. Po upłynienin dwóch lat, rachuiąc od dnia przedaźy, żądanie takie przyiętem bydź nie może;
Czas ten rachuie się i przeciw mężatkom, i przeciw.nieprzytomnym, bezwłasnowolnym, i małoletnim przychodzącym po swoim naczelniku pełnoletnim który przedał,
Czas taki ina’ swoy bieg, i zawieszony nie ieſt trwaniem czasu ułożonego na umowę odk upu.
1677. Dowód pcjcrzywdzenia przypuszczony nie ieſt tylko przez wyrokJ, i w takich /ylko przypadkach, w których czyny wymieniane, byłyby dosyć podobne*do prawdy, i dosyć ważne, iżby z nich wnosić można pokrzywdzenie.
v
1678. Dowod taki inaczey nie nadepnie, tylko przez zdanie sprawy trzech biegłych, którzy powinni sporządzić protokuł wspólny, i iedno tylko ułożyć zdanie większością głosów.
1 Cyfj. Jcżpli zdania są różne, będą wyrażone w protokule pobudki, ale nie ieſt wolno dawać poznać, iakie było zdanie każdego z biegłych.
iGSo. Ci trzey biegli wyznaczeni będą 2 11rzędu, chyba by się /trony zgodziły na mianowanie wszy fi kich trzech łącznie.
1681. W przypadku w który m sprawa o rozwiązanie ieſt przyięta, nabywca ma wybór, albo oddadź rzecz, odbierając nazad cenę którą zaałacił, albo grunt zachować dopłacaiąc dodatek prawiedliwey ceny, z odciągnięciem dziesiątey części całey wartości;
Trzeci posiadacz takież samo ma prawo z zachowaniem iego zabezpieczenia, iakie mieę może od przedawcy swego. ifi^a. Jeżeli nabywca woli rzecz zachować, daiac dodatek, urządzony artykułem poprzedzającym, winnym ieli procentu od dodatku, ’ rachuinc od dnia, w którym żądanie rozwiązania podane.
Jeżeli woli rzecz oddadź, a cenę odebrać, oddaie przychody od dnia żądania.
Procent od ceny która zapłacił, rachuie się także dla niego od dnia tegoż żądania, albo od dnia zapłaty, ieżeli się nie tykał żadnych przychodów.
i 68 5 Rozwiązanie z przyczyny pokrzywdzenia nie mamieysca na korzyść kupuiącego.
1684. Nie ma także mieysca we wszelkich przedażach, które podług prawa, z powagą tylko sądowa czy ruone bydź mogą.
IG85. Prawidła wyłożone w poprzedzaiącyrn oddziale, na przypadki w których kilku przedało łncznie, lub oddzielnie, i wtenczas gdy przedawca lub kupuiący zoftawił kilku’ dziedziców, są równie zachowywane w używaniu sprawy o rozwiązanie. %
DZIAŁ VIT.
o Licytacyi.
ifi86Jeżeli rzecz wspólna kilkom, nie może bydź podzielona dogodnie i bez flraty;
Albo ieżeli w dziale dóbr wspólnych czynionym przez lirony dobrowolnie znayduią się takie.
których żaden ze współdzielących się wziąć nie może, lub nie chce;
Przedaż naftępuie na licytacyi, i wartość z niey podzielona bywa między współwłaścicieli.
1687Każdy ze współwłaścicieli inocen ieſt żądać, ażeby obce osoby przywołaue były tło licytacyi, rrzywołanemi są koniecznie, skoro ieden ze współwłaścicieli ieſt małoletni.
1688, Sposób i formalności, iakie w licytacyi zachowywać potrzeba, wyłożone są w Tytule a Spadkach, i w Kodexie Sądowym,
DZIAŁ VIII. S.
/
o Przenoszeniu wierzytelności i innych praw nieztnysłowych,
1689, W przenoszeniu wierzytelności, prawa, lub sprawy na trzeciego, wydanie naftępuie mii (Izy uftępuiącym, a zyskuiącyni uftąpienie przez oddanie tytułu.
f fieu^J 1690. Zyskuiący uftąpienie ma prawo zaięcia /w posiadanie od trzeciego tylko wtenczas, gdy — | ^p wręczy przeniesienie uczynione dłużnikowi.
Jednakże zyskuiący uftąpienie, może mieć ró1 wnie prawo zaięcia w posiadanie, gdy dłużnik ^przez akt urzędowy przyymuie przeniesienie.
1691. Jeżeli dłużnik zapłacił ufiępuiącemu, nim otrzymał wręczenie przeniesienia od uftępuiącego lub zyskuiącego uftąpienie, uwolnionym bęckie ważnie.
*
jóqz, Przedni lub ultąpienie wierzytelności, obeyinuie przyłączenia do wierzytelności, iako to rękoymią, przywiley i hipotekę.
xóg5. Kio przedaie’wierzytelność, albo inne prawo niezinysłowe, powinien zabezpieczyć byt tego w czasie przenoszenia, chociażby uczynione było bez zabezpieczenia.
x(ig4. Nie odpowiada za wypłacalność dłużnika, chybaby się do tego zobowiązał, i to tylko co do ilości wyrównywaiącey cenie, iaką wziął za wierzytelność.
iGg5. Jeżeli przyrzekł zabezpieczenie wypłacalności dłużnika, przyrzeczenie takie ściąga się tylko do wypłacalności teraźnieyszey, a uie obeymuie czasu przyszłego, ieżeli uliępuiący wyraźnie tego nie ułożył.
iGgG. Kto przedaie dziedzictwo, nie wyrażając w szczegółach przedmiotów iego, obowiązany ieit to tylko zabezpieczyć, że ieſt dziedzicem.
1697. Jeżeli użytkował z przychodów niektórych gruntów, albo odebrał ilość z jakiey wierzytelności należącey do tego dziedzictwa, lub przedał niektóre rzeczy spadku, obowiązany ieſt zapłacić ia nabywcy, ieżeli ich sobie nie zachował wyraźnie przy pi-zedazy,
1698. Nabywca powinien ze firony swoiey zapłacić to przedawcy, co przedawca zapłacił za długi i ciężary spadku, i wszyflko mu porachować, czego był wierzycielem, ieżeli przeciwny układ uie zaszedł.
1699. Ten, przeciw kttiremu uliopione iefl prawo sporne, może wyrobić sobie zakwitowanie od zyskującego ultąpięnie płacąc mu rzeczy wilią cenę uliapienia, i z kosztami i wydatkami prawnemi, i z procentem, rachując od dnia, w którym zyskuiacy ulląpienie, „wypłacił cenę nfiapienia iemu uczynionego.
1700. Poczytuie się ty.ecz za sporną, skoro iefl proces i spór o zasad prawa.
1701. Urządzenie wyrażone w artykule 1699 uliaie,
x. W przypadku, gdy ulląpienie uczynione było współdzieuzicówi, łub współwłaścicielowi prawa uftapionego;
2. Skoro ulląpienie uczynione było wierzycielowi na zapłatę tego, co mu się należy;
3. Skoło ulląpienie uczynione było posiadaczowi dziedzictwa podległego prawu spornemu.
] l] Gdy wytażona iest cena całości, a wypada uyiczcgSI. nić cenę części w pizyzu oitym stosunku do crny całości, nazywać co będziemy oznaczcnic ceny, stoio. wnie do cafości, Dęto miner le prix par la pentilation. Koszti prawne, koszta słuszne, koszta przyzwoite, lei Jraii et loyauz couti.
[2 J Może bydź różna wartość rzeczy, uuażaiąc ią w rożnych okolicznościach i zamianach miedzy ludźmi; wartość rzeczy prawdziwa, przewyższaiąca cen\ rzeczy wyrażoną lub daną, nazywa się w prawnćm mówieniu ie« zyka fnncuzkicgo, la plus-palue.
T Y T U Ł VII.
o Zamianie.
1702. Zamiana iefl kontrakt, przez który firo-
ny daią sobie nawzaiem iednę rzecz za druga.
ł
1705. Zamiana naAępuie przez samo zezwolenie, równie iak i przedaż.
1704. Jeżeli ieden z mieniaiąeyeh się odebrał iui r/„cz dana sobie w zamianę, a potem dowodził, że drugi kontraktufacy nie ieli właścicielem loy rzeczy, nie może bydź przymuszany do wydania rzeczy przyrzeczoney na zamianę, ale tylko do oddania wziętey.
1705. Mieniaiący się, pozbawiony posiadania rzeczy wziętey w zamianę, ma wybór upominać się wynagrodzenia szkód wszelakich, lub upominać się o rzecz swoię.
170G. Rozwiazanie z przyczyny’pokrzywdzenia, nie ma mieysca w kontrakcie zamiany.
1707. Wreszcie wszelkie inne prawidła przepisane na koutrakt przedaźy, ftosuią się do zamiany.
TYTUŁ VIII.
o Kontrakcie naymu.
DZIAŁ L
Urządzenia ogólne.
1708. Dwa sn gatunki kontraktów naymu:
INaymowanie rzeczy,,
Naymowanie robot.
1701J. Naiem rzeczy ie/t kontrakt, przez którzy iedna ze /’tron obowiązuie się dadź do używania drugiey rzecz inką na pewien czas i za pewną cenę, którą płacić druga obowięzuie się.
1710. Naiem roboty ieſt kontrakt, przez który iedna ze ltron podeymuie się uczynić rzecz iaką dla drugiey, za umówioną między niemi cenę.
1711. Te dwa rodzaie navmu podzielaiu się ieszcze na kilka gatunków sczególnych.
i>g/y wa się Komorne, naiem doinu i sprzętów;
Dzierżawa, naiem dziedzictw wieyskichj
Naiem, naięcie do robot i służby;
Pakt, naiem zwierząt, z których przychód podziela się pomiędzy właściciela i tego kumu ie właściciel powierza.
Naiem na ogół albo oznaczenie ceny, do wykonania iakiey roboty za ułożoną cenę; naymem ieſt także, gdy ten doftarcza materyału,
dla którego idzie robota (i).
Oltatnie trzy gatunki niaią szczególne prawidła.
ij 12. ^Dzierżawy dóbr narodowych, dóbr gmino w i uftanowień publicznych, poddane są szczególnym urządzeniom.
D Z I A Ł U.
0 Nnymie rzeczy.
1715* Naymować można wszelkie dobra ruchome albo nieruchome.
ODDZIAŁ I.
o Prawidłach wspólnych naytnom domów
1 dóbr wieyskich.
1714.’Naymować można przez pismo, albo słownie.
1715Jeżeli dzierżawa zawarta bez pisma nie ieſt ieszcze wykonana, a zaprzecza iey druga ſtrona;
Nie można na to przyymować dowodu przez świadki, chociażby naymnieysza była cena, i chociażby przytaczano, że zadatek był dany;
Przysięga tylko naznaczona bydź może temu, który dzierżawy zaprzecza.
1716. Gdy będzie spór o cenę dzierżawy slowney, którey wykonanie zaczęło się, a nie
masz kwitu, przysiędze właściciela dana bidzie
wiara;
Jeż-di nie obiorą raczmy dzierżawca żądania, abynaliąpilo oszacowanie przez biegłych, w takim przypadku koszta oszacowania takiego ci “’.arem sn dzierżawcy, i«v.eli oszacowanie przenosi cen , którą oświadczył.
1717. Biorący dzierżawę, ma prawo poddzierżawic: albo ull.tpić komu swoi;y dzifiżawy, ieżeli taki władza jsabrouiortą mu nie była.
Może mu bydź zabroniona do całości, lub części;
Zaftrzeżeuie takie zawsze ściśle brane by wa.
1718Artykuły tytułu: o Kontrakcie małżeńskim i o wzaiemnych prawach miedzy małżonkami, tyczące się dzierżaw dóbr mężatek, ftosuią się do dzierżaw małoletnich.
1719. Puszczający w dzierżawę, obowiązany ieſt z natury kontraktu, i ani potrzeba aby to wyrażone było przez szczególny układ:
1. Oddadź dzierżawcy rzecz naiętą;
2. Utrzymywać tę rzecz w lianie zdatnym do użytku, dla iakiego ieſt naiętą;
3. Utrzymywać w spokoynem używaniu tey rzeczy dzierżawcę, przez czas trwania dzierżawy.
1720. Puszczaiący w dzierżawę obowiązany ieſt wydadź rzecz w dobrym ftanie, naprawioną ze wszyftkiem.
W cza-
W czasie 1 rwania dzierżawy powinien czynić wszelkie naprawy, które potrzebnemi bydż mogą, oprócz napraw komorniczych.
1721. Winien ieſt zabezpieczyć dzierżawcy wszelkie wady lub niedoftatki w rzeczy, naiętey, któreby przeszkadzały do iey użycia, choćby nawet sam puszczaiący o nich nie wiedział przy puszczaniu w dzierżawo.
Jeżeli z takich wad lub nied iftatków wypływa iaka ſtrala dla dzierżawcy, wynagrodzić ią powinien puszczaiący w dzierżawę.
1722. Jeżeli w czasie trwania dzierżawy rzecz liaięta zepsuie się całkiem przez losowy
t przypadek, rozchodzi się kontrakt dzierżawny sarn przez się; ieżeli rzecz w części tylko ieit zepsuta, dzieiżawca może wedłus okoliczności zadać albo
O
zmniejszenia ceny, albo rozeyścia się dzierżawy. W jednym i drugim przypadku żadne wynagrodzenie mieysca nie ma.
1723. Puszczaiący w dzierżawę przez czas trwania dzierżawy, nie może odmienić formy rzeczy naiętoy.
j 724. Jeżeli podczas dzierżawy rzecz naięta potrzebuie raptownych napraw, i które nie mogą bydź odłożone aż do iey ukończenia, dzierżawca znosić ie powinien, iakążkolwiek ftąd ma niewygodę, i chociażby przez czas ich robienia pozbawiony był części-rzeczy naiętey.
Lecz ieżeli naprawy takie trwaią dłuzey natj dni czterdzieści, cena dzierżawcy zmnieyszona bęXięga III. 2 9
dzie w ftosunku czasu i części rzeczy naiętey, którey dzierżawca był pozbawiony.
Jeżeli naprawy takiey są natury, że nie mieszkalnem to sprawuią, co ieſt potrzebne do mieszkania dzierżawcy i iego familii, może dzierżawca zerwać, kontrakt dzierżawny.
1725* Puszczaiący w dzierżawę nie daie dzierżawcy zabezpieczenia za niespokoyność, iaką trzecie osoby sprawić mogą przez czyny swoie w jego używaniu, żadnego prawa nie maiąc do rzeczy naiętey; a zachowuie się prawo dzierżawcy poszukiwania na trzecich, w osobiftem swoiem imieniu.
1726. Jeżeli przeciwnie, komornik lub dzierżawca wzruszani byli w używaniu swoiem przez skutek sprawy tyczącey się własności gruntu, maią prawo do Itosownego zmnieyszenia ceny w kontrakcie naymu, lub dzierżawy, byleby wzruszanie takie i przeszkoda doniesiona była właścicielowi.
1727. Jeżeli ci, którzy gwałtowność uczynili^ zakładaią sobie iakieś prawa do rzeczy naiętey, albo ieżeli sam dzierżawca pozwany ieſt do sądu, aby był skazanym na odftąpienie całości, lub części tey rzeczy, albo żeby ponosił wykonywanie iakiey służebności, powinien przywołać puszczaiącego w dzierżawę z powodu zabezpieczenia, i powinien bydź uwolniony od processu, ieżeli tego wymaga, mianuiąc puszczającego w dzierżawę, za którego posiada.
1728Dzierżawca ma dwa obowiązki ifio-»
tne:
1 ml. Używać naiętey rzeczy iak dobry oy-< tiec familii, i podług przeznaczenia, iakie iey dzierżawa nadaie, albo według przeznaczenia domniemanego z okoliczności, gdyby umowy nie Eyto.
2te. Płacić cenę dzierżawy w czasach umówionych.
tyzg. Jeżeli dzierżawca używa rzeCzy naiętey hie na to, na co przeznaczona była, albo na to, 2 czego szkoda dla puszczaiacego w dzierżawę wy| niknąć może, puszcza iący w dzierżawę może zeri wać kontrakt dzierżawny podług okoliczności
1730. Jeżeli opisany był ftan mieyscowy między dzierżawiącym a dzierżawcą, dzierżawca! powinien oddadż rzecz taką, iaką odebrał, podług tego Hanu, wyiąwszy to co znisczało, albo 1 łię zepsuło przez dawność, lub silę większą.
1751. Jeżeli ftan inieyscowy spisany nie był, poczytuie się, że dzierżawca wziął rzeczy podług dobrego ftanu napraw komorniczych, i takie ie oddadż powinien, wyiąwszy gdy ieſt dowód I przeciwny.
1732. Odpowiada dzierżawca za spuftoszenie i ſtraty, które naftąpiły podczas iego używania, I chybaby dowiódł, że w tein nie ieſt winny,
1733Dzierżawca odpowiada za spalenie, chybaby dowiódł;
ag* 45a. X; Tytuł FJII.
Że Spalenie nafinpiło przypadkiem! ^ nvym, albo prze? silę większą, albo przez wadę budowy:
Albo że ogień przeszedł z domu sąsiedzkiego.
1734. Jeżeli iełt kilku komorników, wszyscy sa odpowiedzialni solidarnie za spalenie. «
Chybaby dowiedli, że pożar począł się w mieszkaniu iednego z nich, w takim przypadku ten sam odpowiada.
Albo że kilku z nich dowiodło, że pożar nic mógł zacząć się u nich: w takim przypadku ci nie są odpowiedzialni.
1735Dzierżawca odpowiada za spuftoszcnia i ſtraty, które czynią osoby iego domu, albo podkomornicy.
1736. Jeżeli puszczona dzierżawa nie na piśmie, iedna Jlrona nie może wypowiedzieć drugiey, tylko zachowuiąc dzierżawny przeciąg czasu, oznaczony zwyczaiami mieyscowemi.
1737. Dzierżawa ułlaie sama przez się przy wyyściu czasu oznaczonego, gdy zrobiona była na piśmie, -i nie potrzeba czynić wypowiedzenia.
1738Jeżeli przy wyyściu czasu dzierzaw na piśmie, pozoltaie dzierżawca i ieſt zoftawiony w posiadaniu, naftępuie nowy kontrakt dzierżawny, którego skutek urządza się podług artykułu o dzierżawach nie na piśmie.
o Kontrakcie naymu.
1750.Gdy ieſt wręczone wypowiedzenie, dzierżą wca choć pozoftaiący w używaniu, nie może się odwoływać do tego, że ieſt na nowo wprowadzony za niewyraźnym zezwoleniem.
1 — 40. W przypadku dwóch artykułów poprzedzających, rękóyróia dana z powodu dzierżawy, nie rozciąga się do zobowiązań wypływaiącycit z przedłużenia.
1741. Rozwiązuie się konktrakt naymu przez Jłratę rzeczy naiętey, i przez uchybienie wzaiemne ze ſtrony puszczaiacego i dzierżawcy w dopełnieniu obowiązków swoich.
1742. Kontrakt naynui nie rozwiązuie się przez śmierć puszczainrego, ani przez śmierć dzierżawcy.
1743. Jeżeli dzierżawiący przedaie rzecz naiętą, nabywca nie może wyruszyć dzierżawcy lub komornika, który ma dzierżawę urzędową, albo którey dala iełt pewna, chybaby dzierżawiący zachował sobie takie prawo przez konU-akt dzierżawy.
1744. Jeżeli umowione było przy kontrakcie dzierżawy, że w przypadku przedaży, nabywca będzie mógł wyitiszyć dzierżawcę łtib komornika, a żaden nie zaszedł ukiad względem wynagrodzenia szkód wszelakich, puszczAiacy winien ieſt wynagrodzić dzierżawcę lub komornika w naftępniącym sposobie.
455
1745. Jeżeli idzie o dom, całe mieszkanie, lub sklep, dzierżawiący płaci ppd tytułem wynagrodzenia szkód wszelakich komornikowi pozbawionomu posiadania, summę równa cenie naymu, przez czas, inki według zwyczaiu roieyscowego jeii dozwalany między wypowiedzeniem a wyyŚcjeni.
174G. Jeżeli idzie o dobra wieyskie, wynagrodzenie należące się od puszczającego dla dzierżawcy, ieſt trzecią częścią ceny dzierżawy za cały czas, którego bieg leszcze pozoliaie,
1747. Wynagrodzenie urządzane będzie przez biegłych, ieżeli idzie o rękodzielnie, fabryki, i różne roboty i założenia wymagaiące wielkich nakładów.
i 74fiNabywca który chce użyć możności zachowaney kontraktem dzierżawnym, wyruszenia dzierżawcy lub komornika w przypadku przedaźy, obowi izany ieit prócztego uwiadomić komornika w czasie podług mieyscowych zwyczaiów wypowiadania.
Powinien także ofirzedz dzierżawcę dóbr wieyękich, przynaymniey rokiem pierwey,
1749. Nie mogą bydź wyruszeni dzierżawcy łub komornicy, póki im nie zapłaci puszczający, albo gdyby len nie zapłacił, to nowy nabywca» wynagrodzeń szkód wszelakich powyżey wyłożonych.
1750. Jeżeli dzierżawa nie ieſt uczyniona przez akt urzędowy, albo dały pewney nie ma, nie ieſt obowiązany nabywca do żadnych wy na-* grodzeń.
1751. Nabywca z ugodą odkupu wtenczas tylko może uży wać władzy wyruszenia dzierżawcy, gdy upłynie czas na odkup przeznaczony, a 011 się lianie właścicielem niezmienny 111 (2).
*
ODDZIAŁ II.
o Prawidłach szczególnych naymu domów i sprzętów.
1752. Komornik, który nie utrzymuie w domu dofiatecznych sprzętów, może bydź wyroszony, chybaby tlał zabezpieczenie doftateczne do odpowiedzi za naiem.
1753- Pod-komornik obowiązany ieſt względem właściciela, tylko do ilości wyrownywaiącey cenie podkomornego swego, którą może by dź winien przy zaymowaniu, i nie może się zaftawiać zapłatą przed czasem uczynioną.
Zapłaty czynione przez podkomorników, bądź na mocy układu wyrażonego w kontrakcie naymu, bądź ftosownie do zwyczaiu mieyscowego, nie poczytuią się za uczynione przed czasem.
1754- Naprawy komornicze albo drobne do których obowiązany komornik, ieżeli innego zaftrzeżenia nie masz, oznaczone są za takie przez zwyczaie mieyscowe, a między innemi, naprawy: 456 X 3. Tj tuł VIII.
Ogniska, boków, obwodów czyli gzymsów, i wygładzeń ria wierzchniey ich czyści, czyli mufków w koniinach;
Wyrzucań wapnem, fczyli tynkowań mfrów n dołu, w pokoiach i innych mieyscach mieszkania, na ieden metr wysokości;
W posadzkach i taflach pnkoiu, gdy kilka tylko itrzakanych będzie, w śkłach w oknach, «hybaby.stłuczone byiy przez grad albo inne przypadkinadzwyczayne, lub większa siłę, za lakie komornik nie odpowiada;
We drzwiach, mieyscach na okna, prze rac’zaniach ztaęcic, albo zamknięciach sklepów, zawiasach, skoblach, zasuwkach i zamkach (3).
1755. Żadna naprawa poczytywana za komorniczą, nie należy do komorników, fdv ieſt powodem do niey zeftarzalość, lub siła większa.
17.56. Przeczyszczanie fttidni i dołów przeznaczonych na odchody wygody dontowey, obowiązkiem są puszczaiącego w dzierżawę, ieżeli nie masz innego zaftrzeżenia.
1757Naymy ruchomości doftarczonych do całego domu, całego mieszkania, sklepu, lub innego iakiego mieszkania, poczytuie się, że są uczyniorie na czas zwyczayny dzierżawcom domów, całych mieszkań, sklepów, lub innych mieszkań, podług zwyczaiu mieyscowego.
n Kontrakcie nety mu.
i7;’>SNaiem mieszkania ze sprzętami potTzebnemi, poczytuie się, że ieſt 1, czyniony na rok, gdy ieſt uczyniony za tyle na rok.
JNa miesiąc, ieżeli ieſt uczyniony, za tyle na miesiąc.
Ma dzień, gdy ieſt uczyniony za tyle na dzień.
Jeżeli nic oznaczonego nie ieft, że kontrakt uczyniony za tyle na rok^ miesiąc, lub dzień, poczytuie się, że naiem uczyniony podług zwyczaiu mieysca.
Jeżeli komornik domu, lub mieszkalna, używa go dłużey po wyyściu czasu naymu na piśmie: a puszczaiący nie sprzeciwia się temu, poczytuie się, że trzyma nadal z temiż samemi warunkami przez czas oznaczony zwyczaiami rnieysca, i nie może z niego wyyśdż, albo bydź wy ruszonym, póki mu wypowiedzenie nie naftąpi w przeciągu czasu zwyczaynym w tych mieyscach.
Gdyby się rozszedł kontrakt naymu z winy komornika, obowiązany on będzie zapłacić cenę naymu, przez czas potrzebny do nowego naięcia, a to ieszcze prócz wynagrodzenia szkód wszelakich, iakie wyniknąć mogą z nadużycia.
Puszczaiący nie może zrzucić się z naymu, choćby oświadczył, że sam chce zaiąć dom naięty, ieżeli nie było inney umowy. Jeżeli umówiono było w kontrakcie naymu, że puszczaiacy będzie mógł dom zaiać, powinien przed czasem wręczyć wypowiedzenie, ftosownie do czasu oznaczonego zwyczaiami mieyScowemi.
ODDZIAŁ 111.
o Prawidłach szczególnych kontraktom, dzierżawy.
Kto gospodarnie pod warunkiem dzielenia się przychodami z puszczaiącym w dzierżawę, nie może poddzierżiwić, ani ufląpić, ieżeli nie otrzymał na to wyraźnego pozwolenia w kontrakcie.
Gdyby przeciw temu wykroczył, właściciel ma prawo wziąć używanie na siebie, a dzierżawca skazany ieſt na wynagrodzenie szkód wszelakich, wypływaiących z niewykonania kontraktu.
Jeżeli w kontrakcie dzierżawy wyrażona ieſt obiętość gruntu mnieysza, albo większa nad rzeczywiftą, naftępuie powiększenie, łub zmnieyszenie ccny dzierżawy, tylko w przypadkach i podług prawideł wyra żony ch w Tytule u Przedaży.
Jeżeli dzierżawca dziedzictwa! wieyskiego, nie utrzymuie w niem zwierząt i narzędzi do swego gospodarftwa potrzebnych s ieżeli zaniedbuie uprawy, albo nie gospodaruie, iak dobry oyciec familii; ieżeli używa rzeczy naię-
liy nie na to, na co przeznaczona była; albo w ogólności, ieżeli nie wykonywa zaftrzeżeń kontraktu, a liąd szkoda wynika dla puszczaiącego, puszczaiący, według okoliczności, może zerwać dzierżawę.
W przypadku zerwania pochodzącego z czynu dzierżawcy, obowiązany on ieſt do wynagrogdzenia szkód wszelakich, iak ieſt powiedziano w artykule 1764.
Każdy dzierżawca dóbr wieyskich obowiązany ieſt składać zbiory w mieyscu kontraktem wyznaczone,
- Dzierżawca dóbr wieyskich powinien oftrzegać właściciela o popełnianych przywłaszczaniach gruntu, pod karą wynagrodzenia szkód wszelakich i nakładów.
Olirzeżenia takie czynione bydź powinny w takimże samym przeciągu czasu, iaki ieſt urządzony na przypadek pozwania podług odległości uiieysc.
Jeżeli dzierżawa uczyniona ieſt na lat kilka, a przez czas trwanią dzierżawy, całość lub polowa zbioru przynaymniey zginęła przypadkiem losowym, dzierżawca może żądać zwrócenia w cenie dzierżawney, chybaby był nagrodzonym przez poprzedzaiące zbiory.
Jeżeli wynagrodzonym nie był, oszacowanie zwrócenia takiego naftępuie dopiero przy korcu dzierżawy, i wtenczas potrąca się używanie z lat wszylikich,
Jednakże Sędzia może tymczasowo uwolnić dzierżawcę od wypłacenia części ceny, w ftosunku potiiesioney ſtraly.
Jeżeli dzierżawa roczna ieſt tylko, rrJ* naftąpiła Itrata całego przychodu, lub przynaymuiey połowy, dzierżawca uwolniony ieſt od części iiosowney do cenj^lzierżawy.
Żadnego zwrócenia wymagać nie może, ieżeli ſtrala mnieysza ieſt nad połowę.
Dzierżawca nie rnoże otrzymać zwrócenia, skoro ſtrata przychodów naftąpiła po zebraniu ich z ziemi, chybabj kontrakt dzierżawy nadał właścicielowi część zbioru w naturze; w takim przypadku właściciel ponosi swoię część w ſtracie, byleby dzierżawca nie spóźnił się z wydaniem części iego ze zbioru.
Równie dzierżawca wymagać nie może żwrócenia, gdy przyczyna szkody iuż była, i znana była w czasie zawarcia kontraktu.
a, X t
Dzierżawca może wziąć na siebie losowe przypadki, przez wyraźny układ.
Układ laki tozcinga się tylko do zwyczaynych przypadków, iakiemi są gradobicie, ogien piorunowy, przernarźuięcie albo opadnięcie zawiązk-ów w winnicach.
Nie rozciąga się do losowych przypadków nadzwyczajnych, iakiemi są spultoszenia woienne albo zalewy, którym kray zwyczaynie nie; podlega, chybaby dzierżawca^ wziął na siebie wszylikie przypadki losowe, przewidziane, lub nieprzewidziane.
1774. Dzierżawa wieyskich gruntów nie na piśmie, poczytuiS się, że ieſt uczyniona na czas iaki ieſt potrzebny dzierżawcy, aby mógł zebrać wszylikie przychody z zadzierż^wionego dziedzictwa.
I tak zadzierżawienie łąki, winnicy i wszelkiego innego gruntu, z którego przychody zbieraią się całkiem w ciągu roku, poczytywane ieſt za uczynione na rok.
Dzierżawa rolniczych gruntów, które się podzielaią na uprawy idące podług przemian czyli na kilka pól, poczytnie się za uczynioną na lat tyle, ile ieſt takich przemian.
’775Dzierżawa dziedzictw wieysk ich choć nie no piśmie zrobiona, ufiaie sama przez się, przy wyyściu czasu, na któiy podług poprzedzaiącego artykułu poczytywaną ieft, że zrobioną była.
177G. Je/ełi przy wyyściu dzierżaw wieyskich pisanych, dzierżawca zoltaie, i ieſt zoftawiony w posiadaniu, naftępuie nowy kontrakt dzierżawny, którego skutek urządzony ieſt artykułem 1 774.
1777J Wychodzący dzierżawca poninien zofiawić naftępcy swemu w gospodarfiwie przyzwoite miezzkania, i inne łatwości do prac roku naliępuiacego; i wzaiernnie [wchodzący dzierżawca powinien udzielić wychodzącemu przyzwoite mieszkanie, i inne łatwości do spotrzebowania karmi, i do zebrania reszty przychodów.
W jednym i w drugim przypadku, flosować się potrzeba do zwyczaiów mieyscowych.
1778Wychodzący dzierżawca powinien także zoltawić słomę i gnoy z roku, ieżeli ie odebrał przy wniyścru swoiein w używanie; i choćby ich był nie eałiał, właściciel może ie zatrzymać podług oszacowania.
DZIAŁ III.
o Naymic robot i przemysłu.
1779. Trzy są iftotńe gatunki naymu roboty i przemysłu:
lod. Naięcie ludzi do pracy, którzy się obowiązuią do iakieykolwiek usługi;
2re. Naięcie furmanów lub przewożących tak lądem iak wodą, którzy się podeymuią przewozić osoby lub towary;
3cie. Naięcie biorących na siebie cale roboty prjez skutek naymu ogółem.
ODDZIAŁ I. o Naięciu służących i robotników.
1780. Nie można się obowiązywać do służby tylko na czas i do pracy oznaczouey.
1781. Dawana ieił wiara temu, co pan utrzymuie, i przysięgą gotów flwierdzić:
Co do ilości zasług;
Co do zapłaty z przeszłego roku;
Co do zapłaty daney na rachunek roku bielącego.
ODDZIAŁ I.
o Przewożących ziemią i wodą.
1782. Przewożący ziemią i wodą, podlegaią CO do Iłrzeżenia i zachowania rzeczy im powierzonych, tymże samym obowiązkom, iakim gospodarze domów zaiezdnych, o których mowa w tytule o Układzie i zatrzymaniu urzędowom.
1785, Odpowiadaią nie tylko za to, co iuż przyięli na swóy Itatek lub powóz, ale ieszcze i za to, co im oddane było w porcie lub składzie, aby umieścili na swoim Itatku lub powozie.
17840dpowiadaią za ſtraty i uszkodzenia w rzeczach im powierzonych, chybaby dowiedli, ze te naliąpiły przez przypadki losowe, albo siłe większa.
w if
1785. Utrzymuiący przewozy publiczne, ziemia lub woda, i powozy publiczne, powinni trzymać reieftr pieniędzy, rzeczy i innych przedmiotów, które przyięli.
1786. Utrzymuiący przewozy i powozy publiczne i kieruiący niemi, właściciele czołn i datków, są przocz tego poddani szczególnym urządzeniom, które lianowią prawo między niemi a innemi obywatelami.
ODDZIAŁ III. o Naymach na ogół.
1787. Kiedy się kto podeymuie iakiego dzieła, można się z nim umówić,, że on tylko bierze na siebie roljcte lub swóy przemysł, albo też, że i materyafu doliarczy.
17SilJeżeli w przypadku, w którym robotnik materyahi dollawia, rzecz zginie iakimkolwiek bądź sposobem, nim oddana była, Jirata spada na roboluika, chybaby pan winnym był opóżnienia się w odebraniu tey rzeczy.
1789. W przypadku gdy robotnik podiął się tylko roboty lub przemysłu swego, ieżeli rzecz ginie, robotnik odpowiada tylko za winę swoię.
ty go. Jeżeli w przypadkach artykułu poprzedzaiącego, rzecz ginie, choć bez żadney winy robotnika, zaczein rzecz odebrana była, i ze sprawdzeniem iey pan się nie opoźnił, robotnik nio może się zapłaty upominać, chybaby rzecz zginęła przez wadę materyału.
1791. Jeżeli idzie o robotę na kilka sztuk lub na miarę, sprawdzenie naftępować może częściami; poczytuie się za uczynione co do wszyftkich opłaconych części, gdy pan płaci robotnika w liosunku zrobioney roboty.
1792. Jeżeli pobawiony budynek za umówioną cenę ginie w całości lub w części przez wadę budowy, nawet przez wadę gruntu,
archi-
r
architekt i podeynniiący sic; ftawiania, odpowiadaią za to przez lat dziesięć.
1795. Skoro architekt albo podeymuiący się ftawiania, wziął na siebie j»olłayvienie budynku przez uii^owę ogółową, podług planu ułożonego i umówionego z właścicielem gruntu, nie może wymagać żadneg* powiększenia ceny, ani pod pozorem powiększonych robót ręcznych lub materyalów, albo pod pozorem odmian, i powiększali planu, ieżeli odmiany takie i powiększenia, upoważnione nie były przez pismo, i cena ułożona z właścicielem.
1794. Pan może zerwać wlasnowolnie układ ogółowy, chociaż robota iuż ieſt zaczęta, nagradzaiąc podevmuiacemu się wszelkie nakłady i roboty, i wszyftko cjby mógł zarobić w przedsięwzięciu tego dzieła.
1795. Kontrakt naymu roboty ieſt rozwiązany przez śmierć robotnika, architekta, lub podeymuiącego się całości (4).
1796. Ale właściciel obowiązany ieſt zapłacić, w ftosunku ceny umówioney do spadku po nich, wartość robót dokonanych, i materyałów przysposobionych, wtedy tylko gdy te roboty i materyały mogą mu bydź użyteczne.
1797. Biorący co na siebie całkiem, odpo-, wiada za czyny osób których używa.
1798. Mularze, cieśle i inni robotnicy, którzy użyci byli do ftawiania budynku, albo innego dzieła przez ugodę na ogół ftawiane^o, maią sprawy do osoby, dla którey budynek Itawiany
Xięga III. 50
tylko co do ilości, wyrównywaiącfey temu, co winr.a ieſt ta osoba biorącemu na siebie ogól, w czasie wniesienia sprawy.
1799. Malarze, cieśle, ślusarze i inni robotnicy, którzy zawieraią prolto układ na ogól za cenę umówiona, ograniczeni są prawidłami przepisanemi w ninieyszym Oddziale; biorą na siebie ogół w części, którey się podięli.
w. —
DZIAŁ IV.
o Najmie w Pakt ( cheptel).
ODDZIAŁ I.
Urządzenia ogólne.
1S00. Naiem w pakt ieſt kontrakt, przez który iedna Ze flron daie drugiey pewną iftotną ilość bydła dla zachowania go, żywienia i ftarań koło niego, pod warunkami iakie umówią między sobą.
1801. Kilka ieſt gatunków paktu:
Pakt profty, albo zwyczayny;
Pakt ną połowę;
Pakt dany dzierżawcy lub koloniście częściowemu.
Jell ieszcze czwarty gatunek kontraktu nie właściwie nazwanego pakt.
1802. Można dawać w pakt każdy zwierząt gatunek zdatny do przyplodku i pożytku w robactwie lub w handlu.
1803. Gdy nie masz szczególnych umów, kontrakty takie urzudzaią się podług zasad na<ftępuiąr ych.
ODDZIAŁ II.
o Pakcie prostym.
i8o4Naiem w pakt profiy iefl kontrakt, przez który dnia się drugiemu zwierzęta do ſtrzeżenia, żywienia i ftarau, pod warunkiem, ie dzierżawca zyska połowę przypłodku, i ponosić będzie połowę flraty.
i8o50szacowanie położone w naymie wpakt, nie przenosi własności na biorącego: ten tylko ieſt cel oszacowania, ażeby oznaczyć ſtralę lub zysk, iaki wypaśdź może przy ukończeniu naymu.
18 06. Biorący w pakt łożyć powinien wszelkie łiaiania, iak dobry oyciec familii na zachowanie paktu.
1807. Wtenczas tylko odpowiada za przypadki losowe, ieżeli pochodzą z jego winy, bez którey nie byłaby ſtrata.
1808. W przypadku sporu, biorący w pakt dowieśdź powinien losowego przypadku, a puszczaiący powinien dowieśdź winę, którą bibrącemu przypisuie.
1809. biorący w pakt, gdy iefl uwolniony dla przypadków losowych, rachować się zawsze po-i winien ze skór zwierzęcych..
jo
18 i o. Jeżeli cały pakt zginą! bez winy biorącego, Itraia ieſt dla puszczaiącego.
Jeżeli część tylko paktu zginęła, firata będzie wspólna, podług ceny oszacowania pierwiaitkowego i uczynionego przy końcu paktu.
181 i“ Nie można czynić układu, że biorący ponosić będzie — całą dra tę paktu, chociażby wypadła z losowego przypadku i bez iego winy;
Albo że większa część ponosić będzie w Ił racie, niżeli w zysku;
Albo że puszczaiąey przy ukończeniu paktu weźmie naprzód rzecz laką więcey nad pakt którego doftarczyi.
Wszelkie podobne umowy są nieważne.
Biorący w pakt sam zyskuie z nabiału, gnoiu i robót zwierzętami danemi na pakt.
Wełna i przypłodek idą na podział.
1812. Biorący nie może rozporządzać żadne m zwierzęciem ftada, bądź z danego w ifiotney dości, bądź w przypłodku, bez zezwolenia puszczaiącego; równie i puszczający rozporządzać nie może bez pozwolenia biorącego.
18 r 3. Gdy pakt puszczony iefl cudzemu dzierżawcy, potrzeba o t<^m uwiadomić właściciela, od którego ten dzierżawca trzyma; gdyby uwiadomiony nie był, mógłby przy zajęciu urzędowem pakt taki przedadź za dług należący się iemu od dzierżawcy.
1814“ Biorący nie może czynić fłrzyżenia, nie oftrzegłszy pierwey o tem puszczaiącego.
181!} Jeżeli czas przez umowę oznaczony nie ieft, iak długo trwać ma pakt, poczytywany ielł za uczyniony na trzy lata.
1816. Puszczaiący może żądać rozeyścia się. paktu wcześniey, ieżeli. biorący nie dopełnia obowiązków swoich..
1817. Przy ukończeniu kontraktu, albo przy rozeyśćiu się iego, naftępuie nowe oszacowanie paktu.
Puszczaiący może pobierać naprzód zwierzęta każdego gatunku, w. ilości wyrównywaiącey pierwszemu oszacowaniu: podziela się to co zbywa.
Jeżeli nie masz dosyć zwierząt na uzupełnienie pierwszego oszacowania, puszczaiący bierze pozoftalośe,. i ſtrony rachuią się ze ſtraty.
Oddział III.
oPakcie na połowę.
1818. Pakt na połowę ieſt współka,. w którey każdy z kontraktuiących daie połowę zwierząt, aby pozoftały wspólne na zysk lub na ſtralę.
x 31 9, Biorący pożytkuie samiak i w prostym pakcie,, z nabiału, gnoiu i roboty zwierzętami.
Puszczaiący ma prawo tylko do połowy wełny i przyptodku.

Wszelka przeciwna temu umowa ieſt nieważna, chybaby puszczaiący właścicielem był folwarku, którego biorący ieſt dzierżawcą, lub koloniftą częściowym.
x Sao. Wszelkie inne prawidła proftego paktu, ftosuią się do paktu na połowę.
» ODDZIAŁ IV.
Pakcie danym przez właściciela dzierżawcy^ swemu, Lub koloniście częściowemu.
§. I.
o Pakcie danym dzierżawcy.
1821. Ten pakt (zwany także pakt żelaza) ieſt wtenczas, gdy właściciel folwarku daie go w dzierżawę} z obowiązkiem, aby przy kończeniu się dzierżawy, dzierżawca zoftawii zwierzęta w równey wartości, podług iakiey oszacowane były te, iakie odebrał.
i8»2. Oszacowanie paktu danego dzierżawcy, nie daie mu własne.’ci iego, ale go wyftawia na iego niebezpieczeńftwa, iakie mogą wypaśdż.
1823. Wszelkie pożytki należą do dzierżawcy praez czas trwania paktu, ieżeli nie masa umowy przeciwney.
1 824. W pakcie danym dzierżawcy, gnóy nie mieści sic w oJobiftych korzyściach biorącego, ale
raliży do folwarku, da.którego uprawy iedynie używanym bydź powinien.
1725. Strata, nawet cala, i przez przypadki losowe, spada w całości na dzierżawcę, ieżeli przeciwna temu umowa nie zaszła.
1826. Przy ukończeniu kontraktu, dzierżawca nie może zatrzymać paktu, płacąc pierwiaftkowe iego oszacowanie; powinien pakt zollawić w równey wartości, w jakiey odebrał.
JeżeU czego brakuie, dopłacić powinien; i to tylko należy do niego, co zbywa.
§. II.
o Pakcie danym koloniście ezęściowerrtu.
1827. Jeżeli pakt cały zginał bez winy kolonifty, ltrata idzie na puszczającego.
1828.. Można zrobić układ, że kolonifła po-. zoftawi puszczaiącemu część swoię Jirzyży za niższą cenę od zwyczayney;
Ze puszczaiący mieć będzie większą czgść w zysku;
&e będzie miał połowę nabiału.
Ale nie można takiego układu zawierać, że kolonilta obowiązany będzie do całey ſtraty.
1829. Pakt taki kończy się z dzierżawą folwarku.
1850. Poddany ieſt nadto wszelkim prawidłom paktu proftego.
t
ODDZIAŁ V. o Kontrakcie niewłaściwie zwanym pakt.
i83*> Gdy iedna lub kilka krów dane są na oborę i żywienie, puszrzaiący zachowuie ich własność, i ma korzyść tylko z cieląt które się urodzą.
TYTUŁ IX.
o Kontrakcie współki.
DZIAŁ L
Urządzenia ogólne.
i832. Współka ieſt kontrakt, przez który dwie lub więcey osób godzą się do dania iakiey rzeczy na współkę, w celu podzielenia się zyskiem, iaki ftąd może wyniknąć.
t833Każda współka Jpowinna mieć zamiar godziwy, i powinna bydź skontraktowana dla wspólnego interesu liron.
Każdy ze Howarzyszonych powinien do współki przynieść albo pieniądze, albo inne dobra, albo swóy przemysł. i.
1834- Każda współka ułożona bydź powinna na piśmie, gdy iey przedmiot przenosi wartość fio pięćdziesiąt franków. t
Dowód przez świadki przyięty nie ieſt przeciw i nad obięcie aktu współki, ani na to, co byłoby przytaczane, że mówione było wprzód % w czasie lub po akcie, choćby szło nawet o summę lub wartość innieyszą nad fio pięćdziesiąt franków.
DZIAŁ II.
o Różnych gatunkach współki.
i
1835- Współki są ogólne, lub sczególne.
ODDZIAŁ Ł’
. I ’ “
o Współkach. ogólnych.
1836, Iłozróżniaią się dwa gatunki współck ogólnych, spółka wszyftkich dóbr Łerażnieyszych, i wspólka ogólna zysków.
1837Wspólka wszyftkich dóbr teraźnieysżych ieſt ta, przez którą ſtrony składa ią dowspółki wszyftkie dobra ruchome i nieruchomev iakie posiadaią rzeczywiście, i zyski iakie z nich ciągnąć mogą.
Mogą w niey także obeymować wszelkie inne gatunki zarobków, ale dobra iakieby im przyyśdź mogły przez spadek, darowizny, lub zapisy, nie wchodzą do tey współki, tylko co do używania: każdy układ dążący do tego, aby weszła do współki własność dóbr takich, ieſt zabroniony, wziąwszy między małżonkami, ftosownie do tego co ieſt przepisane w tym względzie.
1808. Ogólna wspólka zysków, obeymuie wszyftko to, co ſtrony nabędą przez swóy przemysł, pod iakimkolwiek bądź tytułem pod czas biegu współki: ruchomości iakie każdy ze ftowarzyszonych posiada w czasie kontraktu, obięte są także w spółce; nieruchomości zaś ich osobilie nie wchodą do niey tylko ze ſtrony przychodów z nich.
1839Prc.la umowa współki ogólney uczyniona bez żadnego innego wy łuszczenia, składa tylko ogólną współkc zysków.
184°Żadna wspólka ogólna mieysca mieć nie może, tylko między osobami, które są nawzaiem zdatne dawać i przyymować, iedna od drugiey, i którym zabroniono nie ieſt otrzymywać większe zyski ze ſtratą innych osób.
ODDZIAŁ II.
m
o Wspólce szczególney.
1841* Wspólka szczególna ta ieft, która się fiosuie do pewnych tylko rzeczy oznaczonych r albo do ich używania, albo do pobierania z nich przychodów.
184®. Kontrakt przez który /towarzysza się kilka osób, bądź dla iakiego przedsięwzięcia oznaczonego, bądź dla wykonywania iakiego rękodzieła, lub ftanu życia, iefl także wspólitą sczdgółną.
DZIAŁ III.
a Obowiązkach stowarzyszonych między sobą ł i względem, trzecich.
ODDZIAŁ I.
o Obowiązkach stowarzyszonych między sobą.
x843* W spólka zaczyna się} w samey chwili kontraktu, ieżełi czas inny oznaczony nie ieft.
1844Jeżeli nie masz umowy względem czasu trwania współki, poczytywana ieſt za zawarty
X 3. tytu* /A“-
t na cale życie stowarzyszonych, pod ograniczeniami wymienionemi w artykule 1869, ’ albo gdy idzie o interes, którego trwanie ieſt ograniczone, to na cały czas przez który ten interes trwać powinien.
i 845’ Każdy stowarzyszony dłużnikiem ieſt dla wspólki tego wszyftkiego, co do wspólki przynieść przyrzekł.
Skoro wniosek taki zależy na pewney rzeczy zmysłowey, a towarzyftwo posiadania iey ieſt pozbawione, stowarzyszony ieſt zabezpieczeniem wspólki takim samym sposobem, iak przedawca kupuiącemu od niego.
I846Stowarzyszony, który powinien przynieść summę do wspólki, a tey nie przyniósł, ftaie się samem przez się prawem i bez poprzedzaiącego żądania, dłużnikiem procentów od tey aummy, rachuiąc od dnia, w którym zapłacona bydź powinna.
Toż samo się rozumie względem summ, które wziął z kassy wspólney, rachuiąc od dnia, w którym ie wziął na korzyść swoię szczególną; a to wszyftko bez uszkodzenia ieszcze dalszych wynagrodzeń, gdyby te wypadały ~
1847* Stowarzyszeni którzy przyftali na przyniesienie do wspólki przemysłu swoiego, rachować się powinni z wszelkich zarobków, iakie odnieśli z gatunku przemysłu, który ieſt przedmiotem tey współki.
i848Jeżeli ieden ze stowarzyszonych, na swoy szczególny rachunek ieſt wierzycielem summy wymagalney względem osoby, która ieſt także winna do wspólki summy równie wymagalną, cokolwiek odbierze od swego dłużnika, powinno bydź, rachowane, i na wierzytelność współki i na wierzytelność iego, w stosunku obudwu wierzytelności, choćby zakwitowanie iego zmierzało do całego rachunku na wierzytelność szczególną; ale ieżeli wyraził w zakwitowaniu, że rachunek taki poczytywany bodzie w całości na wierzytelność współki, taki układ będzie wykonany.
1849* Jeżeli ieden ze stowarzyszonych odebrał część swoię całą z wierzy telności wspólney, a dłużnik potem ftał się niewypłacalnym, ten flowarzyszony przynieść powinien do ogółu wspólnego to, cokolwiek odebrał, choćby nawet wyszczególnione było w zakwitowaniu, że to za częśi swoię odebrał.
18 5o. Każdy stowarzyszony odpowiada współce za szkody, iakie sprawił przez swoię winę, i nie może szkód takich nagradzać pożytkami, iakie przemysłem swoim w innych interesach spółce pi7.ynosi.
1851 Jeżeli rzeczy których używanie tylko daue do współki, są rzeczami zmysłowemi, pewnemi i oznaczoneini, które się nie niszczą przez używanie, idą na niebezpieczeńltwo mogących wyniknąć szkód stowarzyszonego właściciela.
Jeżeli się to rzeczy niszczą, ieżeli się psuią przez ich zachowanie, ieżeli przeznaczone są na przeciąż, albo ieżeli wniesione były do wspólki v. oszacowaniem wyrażone m w inwentarza, idą na niebezpieczeńftwo mogących wyniknąć szkód wspólki.
Jeżeli rzecz oszacowana była, ftowarzyszony może się upominać tylko o ilość iey oszacowania.
i852. Stowarzyszony ma sprawę przeciw współce, nie tylko z powodu sumrn iakie za niej wypłacił, ale ieszcze z powodu zobowiązań, iakie zaciągnął w dobrey wieree na interesa współki, z niebezpieczeńliw nieoddzielnych w takiem sprawowaniu interesów.
1853Skoro akt współki nie oznacza części każdego ze stowarzyszonych w zyskach łub ſtratach, część każdego ieſt w ftosunku datku iego na iftotny zakład współki.
Co się tyczy tego, który przemysł swóy tylko do współki przyniósł, część iego w zyskach lub ſtratach ieſt urządzana, iak gdyby dał tyle, ile wynosi część naymniey przynoszącego do współki.
1854’ Jeżeli umówili się stowarzyszeni, że przefianą w podziale części swoich na zdaniu iednego z nich lub trzeciey osoby; podział taki Wzruszany bydź nie może, chybaby był oczywiście przeciwny słuszności.
Żadne z tego względu odwoływanie się przyigte nie ieft, ieżeli iui upłynęły trzy miesiące, ir.k ſtrona poćzytuiąca się za skrzywdzoną, dowiedziała się o takim podziale; albo ieżeli iua podług tego podziału cześć swoię wybierać zaczęła.
1855Nieważna ieſt umowa, któraby dawała całość zysków iedtiemu ze stowarzyszonych.
Toż samo się rozumie o układzie, któryby uwalnial od caley składki ®a ſtraty, summy lub rzeczy dane na iftotny zakład wspolki przez iednego lub kilku iiowarzyszonych.
i 856. Stowarzyszony obowiązany do zarządzania, przez szczególne zaiirzeżenie kontraktu wspólki, może czynić bez względu na sprzeciwianie się innych ftowarzyszonych, wszelkie akta, które od iego zarządzenia zależą, byleby to było bez oszukania.
Władza taka odwołana bydź nie może bez słuszney przyczyny, póki trwa w spółka; lecz ieżeli dana była przez akt poźnieyszy, niż kontrakt współki, może bydź odwołana iak prołte pełnomocnictwo.
1857- Gdy kilku ftowarzyszonych maią sobie rząd powierzony, a obówiązki ich oznaczone nie są, albo nie masz wyrażenia, że ieden nie może działać bez drugiego, każdy z nich może odbywać oddzielnie wszelkie akta tego zarządzania.
1858- Jeżeli ułożone było, ie ieden z rządców nic czynić nie może bez drugiego, ieden sarn tylko bez nowey umowy nie może działać
w nieprzytomności drugiego, choćby nawet nieprzytomny zoftawał w rzeczywiftey niemożności wpływu do aktów zarządzania.
Gdyby niebyło szczególnych układów względem sposobu zarządzania, zachowuią się prawidła naftępuiące:
1. Poczytuie się, że ftowarzyszeni dali sobie nawzaiein władzę zarządzania ieden za drugiego. Co każdy z nich czyni, ważne ieft, nawet co do części ftowarzyszonych z nim, chociaż ich zezwolenie brane niebyło; wyiąwszy żęci maią prawo, albo ieden z nich, sprzeciwić się działaniu przed iego ukończeniem.
2. Każdy ftowarzyszony może używać rzeczy należących do współki, byleby ich używał do tego, do czego są zwyczaynie przeznaczone, i żeby ich nie używał na przeciwny interes współce, albo w sposobie przeszkadzaiącym ftowarzyszony ni do używania tych rzeczy podług prawa, iakie im służy.
3. Każdy ftowarzyszony ma prawo obowiazać ftowarzyszonych z sobą, aby łożyli z nim wydatki potrzebne do zachowania rzeczy współki.
Ą. Jeden ze ftowarzyszonych bez pozwolenia drugich nie może czynić odnowień na nieruchomościach, zależących od współki, choćby utrzymywał, że są dla współki zyskowne.
1860. Stowarzyszony, który nie zarządza, nie może alienować, ani zaciągać obowiązku na rze-
fczy nawet ruchome, które zależą od w spółki. <
1861. Każdy flowarzyszony, bez pozwolenia towarzyszów swoich; może zawrzeć towarzyftwć z trzecim, co do części swoiey którą ina we wspólce; ale bez iakiego jzezwolenia nie może’ nikogo przybrać do w spółki; choćby nawet miał aarządzanie;
f ą
ODDZIAŁ II.
o Obowiązkach stowarzyszonych względem trzeciego.
18G2. We współkach innych, nie w handlowych, Ilowarzyszeni nie są obowiązani solidarnie do długów wspólnych; i ieden >, e Jiowar;yśzonych nie może zobowiązać innych, ieżeli mu nie powierzyli takiey władzy.
18^3 Stowarzyszeni obowiązani są względem wierzyciela z któryin skonttaktowali, każdy co do summy i części równey, choćby część lednego’ z nich we wspólce mniejsza była; ieich obowiązku iego, /iosownie do iego części we wspólce/ akt szczególny nie ścieśnił.
I864Układ, że obowiązek ieſt zawarty na iachnnek wspólki, >yiąże tylk# Itówarzyszonego j
Kięga Ul. “ 3 i
’482 Xięgi 3. Tytuł IX.
a nie innych: chybaby ci dali mu na to władzę, albo rzecz obrócona była na korzyść wspólki.
D Z I A Ł IV.
4
o Różnych sposobach, przez iakie kończy się współka.
I865. Kończy się wspólka:
1. Przez wyyście czasu na który zawarta była;
a. Przez wyniszczenie rzeczy, lub ukończenie interesu;
3. Przez śmierć naturalną którego ze ftowarzyszonych;
4. Przez śmierć cywilną, bezwłasnowolność, albo upadek zupełny iednego z nich;
5. Przez oświadczenie woli iednego lub kilku, że nie chcą by di dłużey we współce.
18^6. Przedłużenie wspólki na czas ograniczony, nie może bydź dowiedzione, tylko przez pisino w takich samych formach, iakie są w kontrakcie wspólki.
1867. Gdy ieden ze ftowarzyszonych przyrzekł oddadź własność iakiey rzeczy do wspólności, ſtrata tey rzeczy wypadła przed uskutecznieniem oddania, sprawuie rozwiązanie współki względem wszylikich ftowarzyszonych.
Równie rozwiązana ieſt wspólka we wszyfłkich przypadkach pr*;ez ſtratę rzeczy, gdy sama
używanie tey rzeczy <lane było na wspókę, chociaż iey własność pozoftała w rękach ftowarzyszonego.-
Alfe nie rozwięzuie się wspólka przez ſtratę Beczy, którey własność iuż była oddana do Wspólkił
i gGg. Jeżeli ułożono byłb, że w pi-źypadkil śmierci iednego ze ftowarzyszonych, v spółka uttzymywać się będzie nadal z dziedzicem po nim, albo tylko między pozoliałemi wsj ółstowarzyszo* nemi, takie przepisy zachowane będą; w drugim przypadku dziedzic po nieboszczyku ma prawd tylko do działu współki, nialąc wzgląd aa iey położenie przy tem zeyściu, i tyle tylko ftaie się uczęftnikiem praw dalszych f ile te wypływaia koniecznie z tego, co było uczynione przed śmiercią łtowarzyszonego, po którym bierzć spadek.
iSGg. Rozwiązanie współki z woli iedney firony, ftoMiie się tylko do takich współek, których trwanie ieſt nieograniczone, i naltępuie przez zrzeczenie się oznayinione wszyfikiin ftowarzyszo* nym, byleby zrzeczenie się takie było dobrą wiarą, i nie uczynione w złym razie.
1870. Zrzeczenie Się nie ieſt dobrą wiarą ^ skoro fiowarzyszony zrzeka się dla przywłaszczenia samemu sobie zysku, który ułożyli ftowarzyszeni otrzymać na współkę.
Zrzeczenie się ieſt w złym razie, skoro rzeczy nie są iuż cale, i wiele na tóm zależy w polce j aby iey rozwiązanie odroczone iescze było*
3i*
1871* Rozwiązanie współki przed czasem, na czas zawartey, wtenczas tylko żądane bydź może przez iednego ze ftowarzyszonych, gdy są sprawiedliwe do tego powody; iak naprzykład, gdy inny ze ftowarzyszonych uchybia obowiązkom swoim, albo zwyczayna ieinu choroba czyni go niezdatnym do interesów współki, albo inne podobne przypadki, których prawość i ważność zoitawioną ieſt rozsądkowi sędziów.
V 6
1872. Prawidła tyczące się podziału spadków, forma tego podziału, i obowiązki z niego wynikaiące między współdziedzicami, ftosuią sij do działów między flowarzyszonemi.
Urządzenie tyczące się współek handlu.
4
1873. Przepisy ninieyszego tytułu, w tem tylko ftosuią się do współek handlu, co nie ieſt przeciwne prawom i zwyczaiom handlu.
TYTUŁ X.
o Potyczce.
1874’Dwa są gatunki pożyczki: Pożyczka rzeczy, których można używać bw ich zepsucia;
I pożyczka rzeczy, które się trawią przez ich KŻywanie.
Pierwszy gatunek nazywa się pożyczką użyczenia czyli wy godzenia;
Drugi gatunek nazywa się pożyczką do strawienia, czyli poproliu pożyczką (i
DZIAŁ L
Potyczce użyczenia czyli wy godzeni*.
ODDZIAŁ I.
Naturze pożyczki użyczenia czyli wygodzenia,
1875. Pożyczka użyczenia, czyli wygodzenia, ieſt kontrakt, przez który iedna ſtroua daie drugiey rzecz, aby iey używała, z obowiązkiem, że kiorąca odda ią po iey użyciu.
1 876. Taka pożyczka ieſt iftotnie dobroczynna azyli darma.
1877. Pożyczaiący komu pozoftaie właścicielem rzeczy pożyczoney.
1878* Cokolwiek do używania między ludźmi służy, a nie trawi się przez używanie, może bydź przedmiotem takiey umowy.
1879. Obowiązki zaciągnięte z pożyczki wygodzenia, przechodzą do dziedziców, tak po pożyczaiącym, iako też i po biorącym w pożyczkę.
Lecz ieżeli naftnpiło pożyczenie przez wzgląd na biorącego, i dla niego tylko osobiście, wtenczas dziedzice po nim nie mogą używać daley rzeczy pożyczoney.
Oddział II,
o Obowiązkach biorącego w potyczkę
i
1880. Biorący w pożyczkę obowiązany ieſt iak dobry oyciec famili, czuwać nad utrzymaniem i zachowaniem pożyczoney rzeczy. Ma to. tylko używać iey może, co ieſt oznaczone przez iey naturę, albo przez umowę, a to wSzyftko pod karą wynagrodzenia szkód wszelakich, gdyby wypadało
1881 Jeżeli biorący używa rzeczy na co innego, albo na czas dłuższy, niżeli powinien, odpowiada za firatę, choćby ta z losoWego przypadku iia/tąpiła.
1882. Jeżeli rzecz pożyczona ginie losowym przypadkiem, od którego mógłby ią zachować biorący, używaiąc rzeczy własney, albo ieżeli nie mogąc zachować obudwóch, pizeniosł swoię nad pożyczoną, odpowiada za ſtratę pożyczoney.
1SS3. Jeżeli rzecz przy pożyczeniu oszacof wana była, ſtrata iey choćby z losowego przy* padku idzie na biorącego, ieżeli iuney umowy nie masz.
1884> Jeżeli rzecz się psuie, przez sam sku« lek iey używania na iakie pożyczona, i bez
r
dney winy biorącego w pożyczkę, nie odpowiada 011 za iey nadpsucie.
’885Biorący w pożyczkę nie może rzeczy zatrzymać w nagrodę tego, co mu pożyrczaiący winien.
j 886. Jeżeli biorący w pożyczkę łożył koszta na używanie rzeczy, nie może się o nie upominać.
1887. Jeżeli kilku łącznie wzięli w pożyczkę rzecz iednę, odpowiadała za nię solidarnie pożyczaiącemu.
Oddział III.
o Obowiązkach pozyczaiacego komu.
1888Pożyczaiący nie może odbierać rzeczy pożyczoiiey, aż po czasie umowionym, albo gdyby umowy nie było, TO po użyciu tey rzeczy na to, na co pożyczona była.
1889. Jednakże, ieżeli w tym przeciągu czasu, albo przed ukończeniem potrzeby biorącego w pożyczkę, wypadnie pożyczaiącemu nagła i nieprzewidziana potrzeba tey rzeczy, Sędzia według okoliczności, może obowiązać biorącego, aby tę rzecz oddał.
1890. Jeżeli przez czas trwania pożyczki, biorący, dla zachowania rzeczy, przymuszony był ponosić nakłady nadzwyczayne, konieczne, i tak nagle Wypadaiące, że nie mógł uprzedzić o nich poży czaiacego, pożyczaiący wrócić ie powinien.
1891. Jeżeli rzecz pożyczona takie ma wady, że ijioże sprawić szkody temu, który iey używa, pożyczaiący ieſt w odpowiedzi, ieżeli q wadach wiedział, a nie o Urzekł biorącego w pożyczkę.
DZIAŁ II.
o Pożyczce do Jtrawicnia, czy/i projley pożyczce.
«
Oddział I.
o Naturze potyczki do strawienia.
»892. Pożyczką do ſtrawienia ieſt kontrakty |)rzez który iedna ze ſtron daie drugiey pewną ^lość rzeczy, które się trawią używaniem, z obowiązkiem, aby biorąca oddalą pożyczaiącey tyleż. W takim samym gatunku i iakośpi.
i8o3. Przez skutek tey pożyczki biorący ftaie się właścicielem pożyczouey rzeczy, i na piego idzie ſtrata teyże iakimkolwiek bądź sposobem wypadnie.
1 So4? możoą dawać pod tytułem pożyczki do Jirawienia rzeczy takich, które chociaż są iednego gatunku, różnią się iednak same w so£ie, ak napi-zykład zwierzęta: w takiem zdarzeniu pożyczka ieſt wygodzenia. ’ i8f>5 zobowiązanie wynikaiące z pożyczenia pieniędzy, ściąga się zawsze tylko do, summy lioefcowey wyrażoney w kontrakcie.
Jeżeli naftapilo powiększenie lub zmnieyszer pie w gatunkach przed wypłaceniem, dłużnik zawsze winien ieſt oddadż tylko pożyczona summj ęo do liczby, i to w takich gatunkach, iakie maią bieg pr/y zapłacie.
i Sy’»Prawidło poprzedzaiącego artykułu nie ma mieysca, ieżeli pożyczka naJtąpiła w sztabach, lub knv ałkach.
1897. Jeżeli więc sztaby i kawałki, albo żywności pożyczone były, dłużnik nic więcey nie powinien odda Iż, tyl^o tęż sarnę ilość i iakość, chociażby iakie zwiększenie, lub zmnieyszenie ich Wartości wypadło.
O D P Z F A Ł II. q Obowiązkach daiącego w pożyczkę.
18f) 8W pożyczce do fłrawienia, pożyczaiący obowiązany ieſt do odpowiedzialności ullanowioney przez artykuł 1891na pożyczkę użyczenia.
1899Pożyczaiący nie może odbierać pożyczonych rzeczy, przed umowionym czasem.
1900. Jeżeli na powrócenie czas oznaczony nie był, Sędzia według okoliczności może dozwolić zwłoki biorącemu.
1901. Jeżeli to tylko umówione było, że biorący zapłaci kiedy będzie mógł, albo iak brtlzie miał na to sposoby, Sędzia według okoliczności wyznaczy mu czas, w którym xna zapłacić. 49* x 3. Tytuł X.
Oddział UL o Obowiązkach biorącego w potyczkę.
j goa. Biorący w pożyczkę obowiązany ieſt oddadż rzeczy pożyczone w takiey sainey ilości i iakości, i w czasie umówionym.
i yo3* Jeżeli zadosyć uczynić temu nie może, powinien zapłacić wartość pożyczoney rzeczy, maiąc wzgląd na czas i mieysce, w którem ta rzecz oddana bydź powinna podług umowy.
Jeżeli nie było urządzenia względem czasu i mieysca, zaplata naftępuie według ceny, iaka była w czasie i inieyscu, kiedy ta rzecz pożyczoną była,
1904. Jeżeli biorący nie oddaie rzeczy pożyczonych albo ich wartości w umówionym czasie, winnym się ftaie procentów, rachuiąc od dnia w którym żądanie do sądu zaniesione było,
DZIAŁ III.
o Potyczce na procent,
igo5« Wolno ieſt czynić układy o procenta w proftey pożyczce, bądź pieniędzy, bądź zboża, bądź innych rzeczy ruchomych.
1906. Biorący nie może się upominać albo potrącać w kapitale procentów, które zapłacił, gdy niebyło względem nich układu.
o Potyczce. 491
1907. Procent ieſt prawny, lub umowny. Procent prawny oznaczony ieſt prawem: procent umowny może przenosić prawny za każdą razą, gdy prawo tego nie zabrania, . v
Cena procentui umownego oznaczona bydż powinna na piśmie.
1 go8* Zakwitowanie z kapitału dane bez wspomnienia o zachowaniu procentów, sprawuie domniemanie, że zapłacone były procenta, i uwdnia od takiey zapłaty.
rgog. Możua się ułożyć względem jakiego procentu, dla którego daiący w pożyczkę, zrzeka się upominania o kapitał.
W takim przypadku pożyczka bierze imie
Stanowienia wypłaty.
igxo. Wypłata taka u/tanowiona bydź może 3woi(tym sposobem, albo na wieczną, albo dożywotną.
1 g 1 1. Wyplata wieczna z iftoty swoiey odkupioną bydź może. . ..
Mogą się tylko ſtrony umówić, że odkup nie będzie uczyniony, aż po przeciągu czasu, który lat dziesięciu przeyśdź nie może, albo bez poprzedniczego uwiadomienia wierzyciela, w czasie któiy ozuaczą.
igi2. Dłużnik wypłaty wieczney przymuszony bydż może do odkupu:
1. Jeżeli przellaie dopełniać obowiązku swo-
go przez dwa lata;
2. Jeżeli nie doftarcza daiącemu w pożyczkę zabezpieczeń przyrzeczonych w kontrakcie. 49a ’ X. 3Tytuł XI.
1913. Kapitał wymagalnym na przy padtk.p (^Tfprul^jftit^, 1 “„albo upadku zupełnego dłużnika,
191 /[ Prawidła tyczące się wypłaty dożywotniey ufianowione są w Tytule o Kontraktach losowych.
(I] Pożyczka, TY?z Pożyczka użyczenia czyli wygod>cnia, Frft A uiage ou commodot. Pożyczka d’i scranirnia cz>]i prosta pożyczka, Prćt de coniomwation 011 sim plewcnt prft. I ożyczaiący u kcgo czyli biorący w po. zytzkę, Empruntrur; pożyczający koma, cijli daiący tu pożyczkę, prettur.
TYTUŁ XI.
» S/tładzie i zatrzymaniu urzedowóm.
DZIAŁ I.
.4 Składzie w ogólności i różnych iega gatunkach.
i g r 5. Skład w ogólności ieſt akt, przez który przyymuie się rzecz cudza z obowiązkiem ſtrzeienia iey i powrócenia w naturze.
1916. Dwa są gatunki składu, skład właści* Wie rzeczony 4 i satrzymanie urzędowe.
Składzie izatrz: urzędowem. ĄH
DZIAŁ U.
o Składzie właściwie rzeczonymt
i
ODDZIAŁ I»
0 Naturze i istocie kontraktu składuj
1917. Skład właściwie rzeczony z iłloty swoiey ieſt kontraktem darmym.
1918’ Same tylko ruchome rzeczy przedmiotem iego bydź mogą*
19x9. Wtenczas dopiero zupełnym się ftaie, gdy ieſt rzeczywiste lub zmyślone oddanie rzeczy złoioney.
Zmyślone oddanie doftatcczne ieft, gdy biorący w skład ma iuż pod jakimkolwiek tytułem tę rzecz, na którą ieſt zezwolenie, aby u niego zoftala w składzie,
tgao. Śkład ieſt dobrowolny, lub konieczny.
ODDZIAŁ II.
»
o Składzie dobrowolnym.
1921. Skład dobrowolny naftępuie przez Wzaiemne zezwolenie osób, i składaiącey i przyymuiącey.
1922. Skład dobrowolny naftępuie porządnie, tylko przez właściciela rzeczy złożoney, albo za iego zezwoleniem wyraźnena lub niewy^ ęaiuim. 494. 2C 3. AT»1
1923: Skład dobrowolny dowiedziony bydź powinien na piśmie. Dowód przez świadków nie ieſt przyymowany na wartość przenoszącą fto pięćdziesiąt franków.
1924? Skoro skład przenoszący sto pięćdziesiąt franków, nie ieſt dowiedziony przez pismo, o-/“?! świadczenie skład przyymuiącego, gdy ieſt za
skarżony, znayduie wiarę, bądź co do uczynienia składu, bądź co do rzeczy, która iego była przedmiotem, bądź co do iego powrócenia.
1925. Skład dobrowolny ma mieysce tylko między osobami zdatnemi do kontraktowania.
Jednakże ieżeli osoba zdatna do kontraktowania przyymuie skład od osoby niezdatney, obowiązana ieſt do wszelkich powinności przyymuiącego skład prawdziwego; i możo na niey poszukiwać opiekun lub adminiftrator osoby która skład uczyniła.
1926^ Jeżeli skład był uczyniony osobie nieźdatney przez zdatną, osoba skład czyniąca ma ty lko sprawę o wydobycie rzeczy złożoney, póki ta zoftaie w rękach skład przyymuiącego, albo sprawę o powrócenie, co do ilości wyrównywaiącey temu, co obrócone było na korzyść skład
przyymuiącego. jf
o Składzie i zatrzym: urzędowem. 4 9 i
Oddział III.
0 Obowiązkach skład przyytnuiqccgo.
m
1927. Przymuiący skład równe ftaranie mieć powinien w pilnowaniu rzeczy u niego złożonych, z jakiem pilnuie swoich własnych.
1928. Urządzenie poprzedzaiącego artykułu ftosowane bydź powinno z większą ścisłością: 1. Jeżeli skład przyymuiący sam się ofiarował do przyięcia iego. 2. Jeżeli się ułożył o zapłatę za pilnowanie składu. 3. Jeż ’li skład uczyniony był iedynie dla interesu skład przyyiuuiącego, Ą. Jeżeli ułożone było wyrażute 1 że skład przyymuiący odpowiada za wszelkie gatunki uchybienia.!!’
1929. Przyymuiący skład nie odpowiada w żadnym przypadku za zdarzenia większey siły} chybaby się opóźnił z powroceniem rzeczy źłożoney.
ig3o.’ Nie może używać rzeczy złożoney, beź wyraźnego albo domniemanego zezwolenia od osoby skład/ czyniącey^
1931. Nie powinien wchodzić w poznanie rzeczy złożonych, ieżeli powierzone’ mu były w skrzyni zamkniętej, albo ukryte w obwinięciu zapieczętowanym.
1 932. Przyymuiący skład oddadź powinien złożone u niego rzeczy w zupełney tosamości.
I tak skład summ pieniężnych oddany bydź powinien w takich samych gatunkach pieniędzy, 4g6 X. 3. Tytuł XT. *
ba dź w przypadku powiększenia, bądź zmnieyszenia ich wartości.
1955. Prżyymuiący skład oddadż powinien rzeczy w takim tylko Itanie, w jakim się znayduią pizy oddaniu; zepsucia naftępiiiąće bez iego winy, spadaia na składaiącego.
1934; Przyymuiący skład któremu siłą większa wzięta była rzecz złożona, a odebrał za nię cenę lub rzecz inną na iey mieysce, oddadż to powinien, co w zamianę odebrał.
1935. Dziedzic po przyymuiącym skład, który przedał dobrą, wiałą rzecz, o którey nie wiedział, że ieſt skład^l^ obowiązany ieſt tylko oddać wziętą cenę, albo odftąpić sprawy swoiey przeciw kupuiącemu, ieżeli ieszcze ceny nie wziął.
1936. Jeżeli rzece złożona wydała przychody, które skład przymuiący pobierał, obowiązany ieſt oddadż ie. Wie ieſt obowiązany do procentu od pieniędzy złożonych, chybaby od dnia, od
którego się opóźnił z powróceniem.-
y
1937. Skład przyymuiący temu tylko wracać powinien rzecz złożona, który mu ią powierzył, albo temu w czyiem ii. ieniu skład był uczyniony, albo wskazanemu do odbierania.
ig3SNie może wymagać dowodu od skła* daiącego, że był właścicielem rzeczy złożoney.
Jednakże, ieżeli pofirajga, że rzecz ukradziona była, i wie prawdziwego iey właściciela, por
Wi-
o Składzie i zatrz: urzedowdm. 497
winien mu donieść o uczynionym składzie z wezwaniem, aby się o ten skład upomniał w oznaczonym doltatecznym czasie. Jeżeli uwiadomiony nie upomina się ć skład, przyymuiący skład uwolnionym ieſt ważnie; wydaiąc go teniu od którego przyiął.
1939. W przypadku śmierci naturalney, lub’ cywilney osobyktóra skład uczyniła, złożonai rzecz dziedzicowi tylko po niey oddana bydź inoże.
Jeżeli ieſt kilku dziedziców; oddana bydź pow inna każdemu z nich, podług ich części i przypadłości;
Jeżeli rzecz złożona ieſt niepodzielna, ugodzić się powinni dziedzice między sobą, względem iey odebrania.’ t ... 1.
1940. Jeżeli osoba która skład uczyniła,“ odmieniła ftan, naprzykład,“ ieżeli ńiewiafta wolna w czasie składu poszła potbrn za mąż i zoftaie pod władzą męża; ieżeli pełnoletni skład czyniący ftaie się bezwłasńowołnym: w tych i we wszyftkich innych ^przypadkach podobney natury, skład temu tylko wracany bydź może kto ma zarządzanie prawami i dobrami skład
pfaytuącegó: , ’.,.
ig4i. Jeżeli opiekun, ’ mąż,, lub rządzca,“ skład uczynił na mocy swego urzędu, skład wrócony bynż powinien tey tylko osobie, którą zaftępuie ten opiekun, mąż, lub rządzća, ieżeli sig’ rui. skouczył taki ich urząd;
XifgU ui; s’a i gĄz. Jeżeli kontrakt składu wyznacza mieysce, w którćrn powrócenie uczynione bydź powinno, przyymuiący skład na taki — in inieystu oddadź powinien rzecz złożona. Jeżeli na przeniesienie rzeczy koszta będą, to ie ponosi skladaiący.
ig43. Jeżeli kontrakt nie wyznacza mieysca na powrócenie, to uczynione bydź powinno w tein saineui inieyscu, w którem skład naltąpił.
i Skład powinien bydż składaiacemu
natychmiafi. oddany, gdy się o niego upomina, choćby kontrakt wyznaczył przeciąg czasu na powrócenie; chybaby był w rękach skład przyymuiącego wyrok zatrzymania, albo sprzeciwianie się powróceniu, lub przemienieniu mieysca rzeczy złożoney.
1945Przyymuiący skład gdy się okaże niewiernym, przypuszczonym nie ieſt do dobrodzieyIłwa ultąpienia.
1946. Uftaią wszelkie obowiązki skład przyymuiącego, ieżeli odkryie i dowiedzie, że sam ieſt właścicielem rzeczy złożoney.
Oddział IV.
o Obowiązkach osoby która skład uczyniła.
ig470soba która skład uczyniła, obowiązaną ieſt do zapłacenia skład przyynuiiącemu kosztów, iakie on poniósł na zachowanie rzeczy złożoney, i wynagrodzić go za wszelkie llraty, iaki* łklad mógł mu wyrządzić.
o Składzie i za trzym: urzędów hm. 499
1948. Przyymuiący skład może go zatrzymać aż dotąd, póki mu zupełnie wypłacona nie będzie należytość z powodu składu wynikaiąca.
ODDZIAŁ V*
o Składzie koniecznym.
ig4g. Skład konieczny ieſt ten, do którego był przymus z jakiego przypadku, iak naprzykład, ognia, spuftoszenia, rabunku, rozbicia na wodzie, lub innego zdarzenia nieprzewidzianego.
ig5o. Dowód przez świadki przyjętym bydź może co do składu koniecznego, choćby nawet szło o wartość przenoszącą lio pięćdziesiąt franków.
1 g5 r Wreszcie skład konieczny rządzony ieſt wszyftkiemi prawidłami powyżey wymienionemi,
r g5a. (. ospodarze domów zaiezdnych dla podróżnych, lub karczmarza odpowiadaia równie, iak skład przyymuiący, za rzeczy przyniesione do nich przez podrożnych, którzy u nich Itawaią: skład takich rzeczy uważany bydź powinien, iak skład konieczny. .
ig53. Odpowiedzialnemi sa za kradzież lub szkodę w rzeczach podróżnego, bądź gdy kradzież, lub szkoda naftapiła przez przełożonych i służących gospody, bądź przez obcych którzy w gospodzie bywaią.
1 g54Nie sa odpowiedzialnemi za kradzież popełnioną z uzbroieniem i przemocą.
5 a* i<)9 ’ X. 3Tytuł XL
DZIAŁ III. . |
Zatrzymaniu urzędowów.
ODDZIAŁ I.
o Rć inych gatunkach zatrzymania urzędowego.
^955. Zatrzymanie urzędowe albo ieſt urno* Wne, albo sądowe.
i 9
O D D z r A Ł II.
o Zatrzymaniu umownćm.
1956. Zatrzymanie umowne ieſt skład, iaki iedna lub kilka osób czyni rzeczy sporney w rękach trzeciego, który się obowięzuie oddadź tę rzecz po ukończonym sporze osobie dla którey przysądzona będzie.
1957. Zatrzymanie takie może nie bydź darmym.
ig58. Skoro ieſt darme, podlega prawidłom składu właściwie rzeczonego, z zachowaniem różnic niżey wymienionych.
ig5g. Zatrzymanie takie może mieć za przedmiot nie tylko rzeczy ruchome, ale też i nieruchome.
igGo. Biorący w skład rzeczy zatrzymane urzędowie, nie może bydź uwolnionym od niego przed ukończeniem sporu, chybaby z zezwoleo zatrzymaniu urzędowem: 601
niem wszyftkieh lirori interesowanych, albo dla przyczyny za sprawiedliwą uznaney.
O E D Z I A Ł III.
o Zatrzymaniu czyli składzie sadowym.
\
igGi. Sąd może nakazać zatrzymanie,
1 od. Ruchomości wziętych na dłużniku;
2re. Nieruchomości albo rzeczy ruchomey, którey własność lub posiadanie ieſt sporne między dwoma lub więcey osobami;
3 cie. Rzeczy które dłużnik oddaie na uwolnienie swoie.
1 g62. U-ftanowienie dozorcy sądowego sprawuie wzaiemne obowiązki pomiędzy zaymuiącym a dozorcą. Dozorca pilnować powinien rzeczy zaiętych iak dobry oyciec familii. Oddadź ie powinien bądź przy uwolnieniu zaymuiącego dla przedaży, bądź ſtronie przeciw którey wykonanie naftąpiło, w przypadku zniesienia zai cia.
Obowiązek zaymuiącego zależy na tem, aby to płacił dozorcy, co prawo wyznacza.
ig63. Zatrzymanie sądowe dawane bywa bądź osobie, na którą umówiły się między sobą ftiony interesowane, bądź osobie mianowanpy urzędownie od sędziego.
W jednym i drugim przypadku osoba którey rzeczy powierzone zoftały, podlega wszelkim obojyi^zkom, iakie wkłada zatrzymanie umowne. TYTUŁ XII.
o Kontraktach losowych.
i ** f
1964. Kontrakt losowy ieſt umowa wzajemna, którey skutki co do zysków i ſtrat, bądź dla ſtron wszyftkich, budź dla iedney lub kilku między niemi, zależą od wypadku niepewnego.
Takicmi sąi
Kontrakt zabezpieczenia na przypadki;
Pożyczka na traf, iak w hadlu morskim;
Gra i zakład;
Kontrakt wypłaty dożywotniey.
Dwa pierwsze urządzane są prawami morakiemi (1).
DZIALI.
o Grze i zakładzie.
1965. Prawo żadney sprawy nie dozwala o
dług
zSry> ’„b wypłacenia zakładu.
iq66. Gry właściwe do wprawy wrobieniu bronią, ubieganie się pieszo lub na koniu, gonitwy powozami, gra w kule albo balon, i inne gry takieyża natury, które nadaią zręczność i zwinność ciału, wyięte są od poprzedzających rozporządzeń.
Jednakże Trybunał może żądanie odrzucić, skoro summa zdaie mu się zawielka.
1967. W żadnym przypadku przegrywaiący nie może się upominać o to, co dobrowolnie zapłacił, diybaby się pokazały ze ſtrony wygrywającego, poditepj osauLame albo saarklauJhyo.
Kontraktach losowych. 5*5
DZIAŁ IL
Kontrakcie wypłaty dożywotniey.
ODDZIAŁ I.
0 Warunkach potrzebnych do ważności
kontraktu.
1 9G8. Wypłata dożywotnia ufianowiona bydź może pod tytułem uciążaiącym za pewną summę pieniędzy, albo za rzecz pucho mą oszacowahią, albo za nieruchomość.
19G9. Może bydź także ufianowiona pod tytnlewi darmym zupełnie, przOZ darowiznę między żyiącemi, lub przez teftament. Powinna bydź uczynioną wtenczas podług form, iak ich prawo wymaga.
1970. W przypadku artykułu poprzedzaiącego, wyplata dożywotnia iefl zuinieyszałna, ieżeli przewyższa to czem pozwolono rozporządzać: ftaie się nieważna, gdy ieſt uczyniona na korzyść osoby niezdatney do przyymowania.
1971. W ypłata dożywotnia ufianowiona bydz może, bądź na głowę tego który ceny doliarczył, bądź na głowę trzeciego, który nie ma żadnego prawa do iey używania.
1972. Może bydź ufianowiona na iednę, rub kilka głów.
1970. Może bydź ufianowiona na korzyść trzeciego, chociaż wartość na nię dollarczana by ła przea inną osobg.
W tym ofiatnim przypadku, chociażby mia-
ia cechę szczodrobliwości, nie podlega formom do darowizn potrzebnym, wyjąwszy przypadki zmnieyszenia i nieważności, wymienione w artykule 1970.
19-4Każdy konjrakt wypłaty dożywotniey utworzoney na głowę osoby, która umarła w dzień kontraktu, żaduego skutku nie wydaie.
1975. Tożsamo się rozuinię o kontrakcie, przez który wypłata dożywotnia utworzona była ńa głowę osoby dotkniętej“ choroba, z którey ufiiai la we dwudzieliu dniach od daty kontraktu.
1976. Wypłata dożywotnia uftanowiona bydż może podług ceny, iaką się podoba kontraktu* iącym lironoin oznaczyć.
p D D Z! A Ł II.
o Skutkach kontraktu między stronami k on traktu ią cem i.
1977. Może ten żądać rozeyścia się kontra* ktu, dla którego korzyści wypłata dożywotnia uftanowiona była za pewną cenę, ieżeli nftanawiaiący nie daie mu zabezpieczenia ułożonego na wykonanie kontraktu.
1978Samo tylko uchy bienie zapłacenia przychodów czynszowych czyli z wypłaty dożywotniey, nie upoważnia tego, dla którego uftanowiona, aby Żądał zapłacenia kapitału, lub wniyścia nazad w ^lobra które alienował; ma tylko prawo zająć i wyrobić przedaż dóbr dłużnika swego, i wyrobili nakaz lub zezwolenie, aby z przedaży użyta byta summa doftateczna na takie przychody.
1979. Uftamwiaiący nie może się uwolnić od płacenia wypłaty dożywotniey zapłaceniem kapitału, i zrzeczeniem się upominania o wypłacone przychody: obowiązany ieſt odbywać wypłatę dożywotnią przez całe życie osoby lab osób, na których głowę uftanowiona była, iakożkolwiek długo życie tych osob trwać będzie, i iakożkolwiek uciążliwą Itać się może taka
W FR V
wyplata.
1980. Właściciel wypłaty dożywotniey nabywa iey tylko w ftosuuku dni które przeżył.
Jeżeli ieduak uinowiono było, że płacona będzie przed czasem, granica czasu na wypłacenie należące się iemu, ieſt dla niego nabyciem wypłacenia od dnia, w którym takie wypłacenie mieć powinien.
1981. Wypłata dożywotnia wtenczas tylko ułożona bydź inoże za niepodlegaiĄcą zaięciu, gdy ieſt uftanowiona pod tytułem darmym.
1982. Dożyrwotnia wypłata nie ginie przez, śmierć cywilną właściciela; wypłata iey utrzymywana byrdż powinua przez czas naturalnego iego. życia.
19 83Właściciel wypłaty dożywotniey wten-. Czas tylko upominać się może o przychody, gdy.
byt swoy usprawiedliwi, albo byt tey osoby, dla którey głowy uftanowioną była..
flj Kontakty losowe, Contratt aleatoirm. Kontr.ikcy zabezpieczenia bywąi? tftżne, iak naprzykład: zabezpieczenia d oiow na przypadki ognia, w towarzystwach ognia, wych; Zabezpieczenia skrętów w żegludze, Contrat d**nurencelofyizka na traf*y<Jtu lub srraty na okręty korsarskie, kupieckie, Le prit a grosie *veniure.
TYTUŁ XIII.
o Pełnomocnictwie.
DZIAŁ I.
Naturze i formie pełnomocnictwa.
ig84Połnomocnitwo lub umocowanie ieſt akt, przez który osoba daie drugiey władzę czynienia iakiey rzeczy, za siebie i vi swpićm imieniu.
Kontrakt nie naiiopuie, gdy pełnomocnik nie przyymuie.
1985. Pełnomocnictwo dane bydź może, albo przez akt publiczny, albo przez pismo z podpisem prywatnym, nawet przez lift. Może bydź także dane słownie, ale dowód przez świadki przyymuie się ty lko ftosownie do tytułu: o Kontraktach, albo Zobowiązaniach umownych w ogólnosci.
Przyiecie przez pełnomocnika może bydź niewyraźne, i wypływać z wykonania tego, co ma zlecił peinomoc daiacy.
jg8(>. Pełnomocnictwo ieſt darme, ieżeli przeciwna umowa nie zaszła. k
1987. Pełnomocnictwo ieſt albo szczególne, i do iednego tylko lub pewnych interesów, albo ogólne do wszyltkich interesów pełnomoc daiącego.
1988- Pełnomocnictwo wyłożone w ogólnych wyrazach, obeymuie tylko akta zarządzania.
Jeżeli idzie o alienowanie, hipotekowanie, albo iakikolwiek akt własności, pełnomocnictwo powinno bydż wyraźne.
1989- Pełnomocnik nic wiecey czynić nie może nad to, co ieſt wyrażone w jego pełnomocnictwie: władza zawierania tranzakcyi nie zawiera władzy zdania się na sąd polubowny.
1990. Niewiafty i małoletni usamowolnieni, mogą bydż obierani na pełnomocników;vale pełnomoc daiący nie ma sprawy przeciw pełnomocnikowi małoletniemu, tylko podług prawideł tyczących się zobowiązań małoletnich, a przeciw mężatce która przyięła pełnomocnitwo bez upoważnienia męża swego, tylko podług prawideł uftanowionych w tytule o Kontrakcie małżeiuitwa i o wzaiemnych prawach małżonków.
DZIAŁ IL » Obowiązkach Pełnomocnika.
Ir
1991. Pełnomocnik obowiązany dopełniać bowiązków peiaouiocnitYya, dopóki^ mu iell po-
wierzone; odpowiada za wszelkie szkody, iakieby mogły wyniknąć z niewykonania pełnomocnictwa.
Obowiązany ieſt takie dokończyć zaczętey rzeczy;, przy zeyściu pełnomoc daiącego, ieżeli ieſt niebezpieczeństwo z opożnienia się w jey ukończeniu.
1992. Pełnomocnik odpowiada nie tylko za podfięp, ale też za — uchybienia, które popełnił w odbywaniu pełnomocnictwa.
Jednakże odpowiedzialność za popełnione uchybienia, nie ftosuie się tak ściśle do tego który ieſt pełnomocnikiem darmo, iak do tego, który odbiera za to zapłatę.
1995. Każdy peli.omocnik rachować się powinien ze sprawowania pełnomocnictwa, i udowodnić wszyftko, cokolwiek odebrał na mocy swego pełnomocnictwa, choćby to nawet ode» brał, co się nie należało pełnomoc daiącemu.
i 994Pełnomocnik odpowiada za tego, którego na mieyscu swoiem podftawił. lod. Gdy nie odebrał władzy ftanowienia zaftępcy. 2re, Gdy władza taka byłaby mu udzielona bez oznaczenia osoby, a on obrał niezdatną widocznie i niewypłacalną.
We wszyftkich przypadkach, pełnomoc daiący może działać profio przeciw osobie, którą pełnomocnik na mieyscu swoiem pofiawił.
1995. Gdy ieſt kilku umocowanych, albo pełnomocników ultauowionycU przez tenże jam akt, tyle ieſt lylko solidarność między niemi, ile ta wyrażona była.
1996. Pełnomocnik winnym ieſt procentu od summ, które obrócił na swoy użytek, od daty obrócenia takiego, i od summ, które się u niego pozoftały, rachuiąc od duia spóźnienia się zieli oddaniem.
1997. Pełnomocnik który doftatecznie dał poznać ſtronie, z którą traktuie na mocy pełnomocnictwa swego, władzę sobie udzieloną, nie ieſt obowiązany do żadnego zabezpieczenia czynów, przechodzących iego pełnomocnictwo, ieżeli się nie obowiązał do tego osobiście.
DZIAŁ III.
0 Obowiązkach pełno/noc daiącego.
1998. Daiący pełnomoc obowiązany ieſt wykonać zobowiązania zawarte przez pełnomocnika, Itosownie do władzy iaka dana mu była.
Nie ieſt obowiązany do tego, co nad władzę pełnomocnik uczynił; chyba gdy przyymuie wyraźnie, lub niewyraźnie.
iggg. Pelnomoc daiący powinien zapłacić nakłady i koszta pełnomocnikowi, które on ponosi! na wykonanie pełnomocnictwa, i wypłacić mu należytość, gdy mu ią przyrzekł.
Jeżeli nie masz żadnego uchybienia, któreby pełnomocnikowi przypisać można, daiący pełnomoc nie może się uwolnić od takiego powrócenia i wypłacenia, choęby nawet jue udał »i$
interes; ani może zmnieyszać takich zapłat pod pozorem, że nakłady i koszta mnieysze bydź mogły.
Daiąey pełnOmoc wynagrodzić także powinien pełnomocnikowi Ara ty’, iakich on doznał z odbywania pełnomocnictwa, bez popełnienia żadney nierollropności, któraby mu przypisaną bydź n.ogla.
Procent od nakładów należy się pełnomocnikowi od pełnomoc daiącego, rachuiąc od dnia udowodnionych nakładów.
’
Gdy pełnomocnik uftanowiony był przez kilka osób do wspólnego interesu, każda znich obow iązana ieſt względem niego solidarnie, co do wszyftkich skutków pełnomocnictwa.
DZIAŁ IV.
Różnych sposobach przez które kończy się pełnomocnictwo.
Kończy się pełnomocnictwo:
Przez odwołanie pełnomocnika;
Gdy pełnomocnik zrzeka się pełnomocnictwa;
Przez śmierć naturalną lub cywilną, bezwłasnowolność i zupełny upadek, bądź pełnomoc daiącego, bądź pełnomocnika.
Daiąeypełnomoc może umocowanie od siebie dane odwołać zawsze, kiedy mu się zdaie, i przymusić pełnomocnika, ieżeli potrzeba, «by mu oddal, bądź pismo z podpisem prywatnym, które pelnomocnitwo zawiera, bądź oirginał pełnomocnictwa, ieżeli w takiey formie sporządzone było, że nie zoilały się akta iego ojyginałne, bądź expedycyą, ieżeli akta.oryginalne zoltały.
aoo5. Odwołanie oznaymione samemu tylko pełnomocnikowi, nie może bydż ftawiane przeciw trzecim osobom, które z nim traktowały w niewiadomości odwołania, ale się zachowuie pełnonioc daiącemu przyzwoite poszukiwanie na pełnomocniku.
2006. Ufianowienie nowego peł mmocnika do tegoż samego interesu tyle waży, co odwołanie pierwszego, rachuiąc od dnia w którym mu oznaymione było.
2007. Pełnomocnik zrzec się może pełnomocnictwa, uwiadomiaiąc pełnomoc daiącego o takiem zrzeczeniu się.
Jeżeli iednak takie zrzeczenie się przynosi łzkodę pełnomoc daincemu, nagrodzić mu powinien pełnomocnik, chybaby był w niemożności utrzymywania dłużey pełnomocnictwa, bez sprowadzenia na siebie szkód znacznych.
2008Jeżeli pełnomocnik nie wie o śmierci pałnomoc daiącego, albo inney przyczynie dla iakiey pełnomocnictwo ultawać powinno, ważne ieſt to wszyftko, cokolwiek uczynił w takiey niewiadomości.
2009. W powyższych przypadkach wykonywane są obowiązki zaciągnięte przez pełnomocni-
ka względem trzecich osób, które w dobrej wierze były.
zol o. W przypadku śmierci pełnomocnika; dziedzice po nim uwiadomić powinni pełnomoo daiącego, i zapobiegać tymczasowo w t(5m wszyftkiem, czegoby mogły wymagać interesći pełnotooc daiącego;
TYTUŁ XIV;
ć Dawaniu rękojmii d Z I A Ł l.
o Naturze i rozciągłości rękoymi.
2011. Kto daie rękoymią na iakie zobowiązanie, poddaie się względem wierzyciela zadosyć uczynić zobowiązaniu; ieżełiby temuż sam dłużnik zadosyć nie uczynił.
2012. Na samo tylko ważne zobowiązanie rękoymia bydź może;
Można iednak ręczyć za zobowiązanie, choćby to nawet mcgło bydź unieważnione przez wyiątek zupełnie osobilty zobowiązanego, naprzykład w przypadku małóletriości;
2013. Ri.koymia nie może przewyższać tego,“ co się należy od dłużnika, ani bydź zawartą pod warunkami bardziey ucinźliwemi.
Może bydź zawarta tylko na cześć długu, i ®ód warunkami mniey uciażliwemi;
’ “ Rg-?
/
Rękoymią która cłług przewyższa, albo zawarta ieſt pod warunkami bardziej nciążliwemi, nie iell nieważna; podlega tylko zinnieyszeniu w miarę zobowiązania iliotnego.
aoi4Można dadź rękoymią bez rozkazu tego, za kim taka rękoymią służyć ma, a nawet bez iego wiedzy.
Można fęczyć nie tylko za dłużnikiem iftotnym, ale też nawet za ręczycielem tego dłużnika.
ao 15. Zaręczenie domniemywanym nie bywa; powinno bydź wyraźne, i nie można go rozciągać nad granice, w jakich było zawarte.
2016. Nieograniczona rękoymią zobowiązania ilłotnego rozciąga się do wszelkich połączeń z’długiem; nawet do kosztów zadania pierwszego, i do wszyftkieh kosztów po oznaymieniu, które ręczycielowi uczynione było.
20 j 7. Obowiązki ręezyciela przechodzą do daedziców po nim, wyiąwszy osobifly przymus, ieżeli się do niego ręczy ciel zobowiązał.
aoi8> Dłużnik obowiązany do ftawienia ręczyciela, powinien okazać zdatnego uo czynienia umów, któlyby miał dobra dcjftateczne na odpowiedzialność za przedmiot zobowiązania, i któregoby zamieszkanie było w obrębie Trybunału apellacyynego, w którym rękoymią dana bjdź powinna.
Xięga III. 53
20 tg. Wypłacalność ręczyciela szacuic się tylko podług iego własności gruntowych, wyiąwszy w przedmiotach handlowych, albo gdy dług iefl mały.
Nie daie się względu na nieruchomości sponjie, albo na takie, którychby rozpoznanie tnidnem było, dla oddalonego ich położenia.
aoao. Jeżeli ręczyciel > którego pi7.yiął wierzyciel dobrowolnie lub sądownie, ftaie się potem niewypłacalnym; innego ręczyciela Itawić potrzeba.
To prawidło przyymuie wyiątki w takim tylko przypadku, gdyby na mocy umowy takowa osoba Itawiona była za ręczyeiela, którey wierzyciel wymagał.
DZIAŁ II.
o S kutii u zaręcz cni a.
c
ODDZIAŁ I.
o Skutku zaręczenia między wierzycielem a ręczy ciele m.
302i. Ręczyciel wtenczas tylko obowiązany płacić wierzycielowi, gdyby dłużnik nie zapłacił, którego dobra rozpoznać wprzód potrzeba, chybaby roztrząsania takiego zrzekł się ręczyciel, albo obowiązał się solidarnie z dłużnikiem: w przypadku takim, zobowiązanie iego urządzane btj-
tlzie podług zasad ulianowionych na długi solidarne.
2023. Wtenczas tylko obowiązany wierzyciel do roztrząsania dóbr dłużnika iflotnego, gdy tego ręczyciel wymaga na pierwsze poszukiwania przeciw niemu kierowane.
aoa-J. Ręczy ciel który wymaga roztrząsania, powinien wskazać wierzycielowi dobra dłużnika iflotnego, i dadź nakłady na zrobienie roztrząsania. »
Wie powinien wskazywać dóbr dłużnika iflotnego, ani położonych za okręgiem sądu apellacyynego mieysca, w którem zaplata ma bydż czyniona, ani dóbr spornych, ani hipotekowanych długiem, które iuż nie są w posiadaniu dłużnika.
2ozĄ. Za każdą razą, gdy ręczyciel wskaluie dobra upoważnione artykułem poprzedzaiącym, i gdy doflarczył pieniędzy doftatecznych na roztrząsanie, wierzyciel odpowiada ręczycielowi, w [ilości wyrównywainćfty wskazanym dobrom, za niewypłacalność dłużnika iflotnego,
która naftąpiła z uchybionych poszukiwań.
—
2025. Gdy kilku ręczyło za tegoż samego dłużnika za ieden dług, każdy z nich obowiązany do całego długu.
’ 2026. Jednakże każdy z nich, ieżeli się nie trzekł dobrodzieystwa podziału, może wymagać, aby wierzyciel rozdzielił naprzód sprawę swoię, i ograniczył (jo części i przypadłości na każdego ręczyciela.
Gdyby się znaleźli niewypłacalni między ręczycielami, wtenczas kiedy ieden z nich wyrobił wyrzeczenie podziału, ręczycieł taki obowiazany ieſt w łłosiuiku przyzwoitym do ich niewypłacalności; ale nie można iuż na nim poszukiwać części niewypłacalności które nałląpily po podziale.
2027. Jeżeli sam wierzyciel podzielił sprawę ’ swoię dobrowolnie, nie może się iuż cofać i iśdź przeciw podziałowi, chociażby nawet poprzedniczo przed czasem, w którym na podział zezwolił, byli ręczyciele niewypłacalni.
Oddział II.
o Skutku rękoymi między dłużnikiem a ręczyciclem.
2028Ręczycieł który zapłacił, ma prawo poszukiwania na dłużniku iftotnym, bądź gdy rękoymia daua była z wiedzą, lub bez wfedzy dłużnika.
Poszukiwanie takie służy tak co do iflotnego długu, iako też co do procentów i kosztów; iednakże ręczycieł o takie tylko koszta uponpnać się.może, które ponosił od oznaymienia dłużnikowi iftotnemu^poszukiwań, przeciw sobie kierowanych.
Może także poszukiwać wynagrodzenia szkód wszelkich, ieżeli to wypada.
o Dawaniu ręktwmi. 5’ 7
l“ »
2029. Ręczycie! który dług zapłacił, podllawionym ieſt we wszelkich prawach, iakie miał wierzyciel przeciw dłużnikowi.
2030. Gdy było kilku iftotnych dłużników solidarnych tegoż samego długu, ręczyciel który ręczył za wszyftkich, ma prawo poszukiwać na każdym z nich całości tego, co wypłacił.
2031. Ręczy ciel’który pierwszy raz zapłacił-, nie móże poszukiwać na dłużniku ift.otn.ym, który zapłacił powtórnie, skoro go nie oftrzegł o zapłacie praez siebie uskutecznioney, ale ina sprawę poszukiwania na wierzycielu.
Gdy ręczy ciel wypłacił nie będąc poszukiwanym o to, i nie ollrzeglszy dłużnika iltotnego, nie będzie mógł upominać się u dłużnika w takim przypadku, w którymby dłużnik przy zapłacie miał sposoby wyrobienia, aby dług uznany był za zniszczony, ale zachowuie się iemu sprawa poszukiwania na wierzycielu.
2033. Ręczyciel nie zapłaciwszy nawet, może działać przeciw dłużnikowi o wynagrodzenie:
1 od. Gdy ieſt pociągany do sądu o wypłacenie;
2re. Gdy dłużnik podupadł, że się nie uiszcza w czasie, albo upadł zupełnie, że ^ie pewno, czy maiiitek iego wyftarczy na długi;
3cie. Gdy się zobowiązał dłużnik oddadż mli uwolnienie w czasie oznaczonym;
r
£i8 X. 3. Tytuł XIV.
1
Ątc. Gdy dhig (lał się wymagalnym przez nadeyście czasu, do którego był skoutraktowany;
5te. Po upłyuieniu fat dziesięciu, gdy główne zobowiązanie nic ma czasu oznaczonego, na któryby wypadało, byleby zobowiązanie główne, iak naprzykład opieka, nie było takiey natury, iż może bydź zniesione przed czasem oznaczonym.
O p n z i A i Ul.
o Skutku rękoymi wiedzy współ ręczycielami,
2033. Gdy kilka osób ręczyło za iednym dłużnikiem za tenże sam dług, ręczyciel który dług zaspokoił, ma prawo poszukiwać na drugich, na każdym co do części iego i przypadłości.
Poszukiwanie takie ma mieysce“ tylko, gdy ręczyciel wypłacił w jednym z ’przypadków wymienionych w artykule poprzedzającym. t
DZIAŁ lii.
o Zniesieniu rękoymi,
2034. Przez też same przyczyny niknie zobowiązanie z rękoymi wypływaiące, przez iakie i inne zobowiązania.
2035. Pomieszanie nafiępuiące w osobie dłużnika iftotnego, i iego ręczy cielą, gdy ieden po drugim Itaie się dziedzicem, nie niszczy sprawy wierzyciela przeciw temu, który ręczył za ręczyciela.
3056. Ręczyciel może flawiać przeciw wierzycielowi wszelkie wyiątki, należące do dłużnika iftotnego, i które z długu wynikaią.
Ale takich wyiątków fiawiać nie może, którę są osobifłe całkiem dłużnikowi.
2037. Uwolniony ieſt ręczyciel, gdy przez czyn wierzyciela uie może iuż więcey naftąpić na korzyść ręczyciela podftawieuie w prawach, hipotekach i jprzy wileiach tegoż wierzyciela.
2038Gdy wierzyciel dobrowolnie przyymuie nieruchomość, lub rzecz iaką na zapłatę długu iilotnego, tem samem uwolniony ielł ręczyciel, choćby nawet wierzyciel pozbawiony był potem posiadania tych rzeczy.
2039. Profte przedłużenie granicy czasu, dozwolone przez wierzyciela dłużnikowi iilotnemu, nie uwalnia ręczyciela, który w takim przypadku może nadawać na dłużnika, aby go do zapłacenia przymusić.
DZIAŁ IV. o Rękojmi prawmy i sądowej.
zoĄo. Wiele razy osoba przez prawo, albo przez skazanie obowiązana iell doliarczyć rjkoy-
niią, ofiarowana rękoymią powinna dopełnić warunków przepisanych artykułami 2018 i aoig.
Gdy idzie o rękoyniią sądową, taka rękoymią powinna bydź, z tego rodzaiu, iżby w niey przymus osobifiy mógł naftąpić.
20Ą1. Kto rękoymi znaleźć nie może, na iey mieysce może dadź zaftaw dofiaieczuy.
2042. Ręczyciel sądowy nie może, wymagać roztrząsania maiątku dłużnika iltotnego.
2043. Kio poprollu ręczył za ręczyciełem sądowym, nie może wymagać roztrząsania maiatky, i dłużnika iltotnego i ręczyciela.
JYTUŁ XV.
o Tr a 11 s a kcy a c h.
zoĄĄ. Tranzakcya ieſt kontrakt, przez który Jtrony ukończą ią spór iuż będący, albo go uprzedzać^.
Kontrakt taki sporządzony bydź powinien na piśmie.
2045Do zawierania tranzakcyi, potrzeba mieć zdatność rozrządzania przedmiotami obiętemi w tranzakcyi.
Żeby opiekun zawierał tranzakcye za małoletniego lub bezwłasnowolnego, powinien się ftosować do artykułu 467. w Tytule o Maloletności, Opiece i Usamowolnieniu; a do artykułu 472. w tymże samym Tytule, dla zawierania
7. małoletnim, gdy do lat doydzie względem rachunku z opieki.
Gminy, uftnnowienia publiczne do robienia tranzakcyi potrzebuią koniecznie wyraźnego upoważnienia od Cesarza.
2046. Można robić tranzakcye względem interesu cywilnego, który wypływa z wyłłępku.
Tranzakcya taka nie wstrzymuie poszukiwań urzędu publicznego.
2047. Można przydadź do tranzakcyi układ kary na tego, który tranzakcyi nie wykona.
2043. Transakcye zamknięte są w swoim przedmiocie; zrzeczenie się w nich czynione do wszelkich praw, spraw i żądań, do tego się tylko rozciąga, co się tyczy sporiv, który do transekcyi był powodem.
2049. Transakcye urządzaią tylko spory w nich zawarte, bądź gdy llrony dały poznać swóy zamiar, przez wyrażenia szczególne lub ogólne, bądź gdy zamiar taki poznać można, iako wyplywaiący koniecznie z tego, co ieſt wyrażone.
2050. Jeżeli ten który zawarł transakcyą, co do prawa nabytego po swoim naczelniku, nabywa potém prawa podobnego po naczelniku inney osoby, transakcya poprzednicza nie wiąże go do prawa nowo nabytego.
2051. Transakcya uczyniona przez iednego z interesowanych, nie wiąże innych interesowanych, i ci na przeciwieńliwo ftawić iey nie mogą.
aOja. Transakcye maią powagę między lironami rzeczy oftatecznie rozsadzonych.
Nie mogą bydź zaskarżane z przyczyny omyłki, co do prawa, ani z przyczyny pokrzywdzenia.
ao53Może bydź iednak transakcya zerwana, gdy zachodzi omyłka względem osoby, albo względem przedmiotu w sporze.
Może bydź zerwana w każdym przypadku, gdy zachodzi podllęp lub gwałt.
a o 54Równie ma mieysce sprawa o zerwanie lransakcyi, która zawarta była na mocy wykonania tytułu nieważnego, chybaby ſtrony ugodziły kię były wyraźnie względem nieważności.
ao55Transakcya całkiem iełt nieważna, gdy zawarta była na dowodach uznanych potem za fałszywe.
2056. Nieważna ieſt transakcya względem procesu skończonego przez wyrok, od którego nie masz apellacyi, gdy o nim ſtrony albo iedna z nich nie wiedziały.
Ważna będzie transakcya, gdyby od takiego wyroku niewiadomego Uronom, mogła bydź apełlacya.
a057. Gdy ſtrony zawarły transakcya ogólnie względem wszyftkieh interesów, iakie mogłyby mieć razem; niewiadome im wtenczas tytuły a odkrjrtę póiuicy, nig przyczyna do zerwania transakcyi, chybaby iedna ze firon zatrzymała ie umyślnie.
Ale transakcya nieważną byłaby, ieżeliby w niey ieden tylko był przedmiot, względem którego okazałoby się przez tytuły nowo odkryte,;że iedna ze ſtron żadnego prawa nie miała.
20580myłka rachunkowa w transakcyi, poprawioną bydź powinna.
TYTUŁ XVI.
o Przymusie osabijlym, czyli areszcić w przedmiotach cywilnych.
2o5g, Przymus osobifty ma mieysce w przedmiocie cywilnym za szalbierftwo.
Szalbierftwo ieſt wtenczas, gdy kto przedaio albo poddaie hipotece nieruchomość, o którey wie, że nie ieſt iey właścicielem.
Jeft i wtenczas, gdy kto przedilawia dobra iakoby wolne od hipotek, albo zapewnia, ża mnieysze są na nich hipoteki, niżeli w rzeczy samey.
2060. Równie ma mieysce przymus osobifty czyli areszt:
1 od. Za skład koniecny;
2re. W | przypadku zupełnego powrócenia, przez odftąpienie nakazane od sądu, gruntu którego właściciel gwałtownie był pozbawiony, o wrócenie przychodów pobieranych w czasie niesłusznego posiadania, o zapjatę szkód wszelakich przysądzonych właścicielowi;
3cie. O oddanie pieniędzy składanych w rękach osób publicznych na ten koniec uftanowionych;
Ątc, O oddanie rzeczy złożonych w zaięciu urzędownem u Kommisarzów j innych do’ zorców;
5te. Na ręczycielach sądownie obowjazanych, i na ręczycielach dłużników mogących bydź przymuszanemi osobiście, gdy się na, to poddali;
6te. Na wszyftkich Urzędnikach publicznych, o ’przyftawienie oryginalnych ich aktów, które im ieſt nakazane;
7me. Na notaryuszach, patronach, woźnych, burgrabiach o ^powrócenie powierzonych im tytułów: o pobierane pizez nich pieniądze na mocy urzędu swego, za tych który ch interesa trzymali.
2061. Ci, którzy przez wyrok, od iakiego nie inasz apellacyi, wydany o prawo do rzeczy, skazani na odftąpienie od gruntu, a nie są posłuszni, mogą bydź drugim wyrokiem przymuszeni osobiście, po piętnaftu dniach od wręczenia pierwszego wyroku osobie lub w zamieszkaniu.
Jeżeli, grunt lub dziedzictwo oddalone ieſt więcey niż na pięć miryametrów od zamieszkania flrony skazaney, dodawany będzie ieden dzień do piętualhi, na pięć miryametrów (i).
2062. Przymus osobifty nakazany bydź nie może na dzierżawców, o zapłatę za dzierżawę dóbr wieyskich, ieżeli ułożony nie był formalnie w akcie kontraktu dzierżawnego; iednakże dzierżawcy i koloniści częściowi, mogą | bydź przymuszeni osobiście, za nie ftawienie przy końcu dzierżawy, zwierząt danych na pakt, nasienia i narzędzi rolniczych, które im powierzone były, chybaby się usprawiedliwili, iż nie z nich przyczyna, że tych izeczy nie doltaie.
2063. Oprócz przypadków oznaczonych w artykułach poprzedzaiących, albo tych, które prawo na przyszłość formalnie oznaczyć może, zabronione ieſt wszyllkim Sędziom wyrokowanie przymusu osobiliego, wszyftkitn Notaiyuszom i Pisarzom przyymowanie aktów, w których przymus osobilly byłby ułożony, i wszyftkim Francuzom zezwalanie na podobne akta, choćby nawet zawarte były w kraiu obcym; a to wszyłlko pod karą nieważności, i wrócenia nakładów i wynagrodzenia szkód wszelakich.
20G4. W przypadkach nawet powyżey wyrażonych, nie może bydź wjrokdwany przymus osobilty na małoletnich.
2065. Nie może bydź wyrokowany o summę mnieyizą od trzechset franków.
2066. Nie może bydź wyrokowany na ftarców siedmdziesiątletnich, na niewiafty i panny, chyba w przypadkach szalbierllwa.
Zaczęcie siedemdziesiątego roku doflateczne będzie Harcom na pożytkowanie z takiego dla nich względu.
Przymus osobifty z przyczyny szalbierftwa podczas małżeńltwa wtenczas tylko ma mieysce na mężatkach, gdy są oddzielone co do dóbr, albo gdy maia dobra któremi wolne zarządzanie sobie zachowały, i to tylko z powodu zobowiązań tyczących się tych dóbr.
Żony które bęęłąc we wspólności maiątku zobowiązały się łącznie lub solidarnie z mężami swoiemi, nic mogą bydź poczytywane za winne szalbierllwa, z powodu takięh kontraktów.
20C7. Na mocy tylko wyroku sądowego, /losowany bydź może przymus osobifty, nawet 1f przypadkach upoważnionych prawem.
2068. Apellacya nie zawiesza przymusu osobiflego, wyrzeczonego przez wyrok tymczasowo wykonywalny, gdy liawiona ieſt rękoymia.
2069. Wykonywanie przymusu osobiflego nie przeszkadza, ani zawiesza poszukiwań i wykonywań na dobrach.
2070. Nie ubliża się nic prawom sczczególnym, które upowaźniaią przymus osobifty, w przedmiotach handlu, ani prawom Policyi po-
prawczey, ani prawom tyczącym się zarządzania pieniędzmi publicznemi.
(X) Co w Francuzkim ięzyku nazwane icst w tym tytule, Sfchonat, to Popolsku mo-na wyrazić szalbierstwo. Można różne mieć prawa do rzeczy, albo prawo posiadania tylko, albo prawo własności i gdy się dochodzi Prawa własności, nazywa się sprawa o prawo do rzeczy, Au peliloire 5 6<*y się obstaie przy posiadaniu rzeczy, sprawa ies“ o posiadanie, A u potseisoire-
i
TYTUŁ XVII.
o Zapewnieniu precz zastaw.
2071. Zapewnienie przez zafiaw iefl kon* trakt, przez który dłużnik daie rzecz iaką swemu wierzycielowi, dla zapewnienia iego długu.
2072. Zapewnienie rzeczą ruchomą zowie się zaftawem ruchomym.
Zapewnienie rzeczą nieruchomą nazywa się zaftawem nieruchomym, zaftaw dóbr (1).
DZIAŁ I. o Zastawie ruchomym.
2073. Zafiaw ruchomy nadaie prawo wierzycielowi, że ma przywiley pierwey bydź płaconym z rzeczy która iefl zaftawu przedmiotem, niżeli inni wierzyciele.
. *
5^8 ’X z. Tyi ul xrn.
aoy4Przywilej taki, tyle tylko ma mieysce, ile ieil akt publiczny, lub z podpisem prywatnym przyzwoicie w reieli.r wciągnięty, zawieraiący o świadczenie należucey się summy, równie iak gatunku i natury rzeczy, na zaftaw danych, albo przyłączony lian ich iakości, wagi i iniaiy.
Sporządzenie aktu na piśmie, i wciągnięcie iego w reieftra, przepisane sa tylko w przedmiotach przenoszących wartość ilo pięćdziesiąt franków.
2075. Przywiley wymieniony w artykule poprzedzaiącym, uftanawia się na ruchom ościach nie zmysłowych, iakiemi sa wierzytelności ruchome, tylko pi-zez akt publiczny, lub z podpisem prywatnym, równie za reieftro w a ny i wręczony dłużnikowi wierzytelności daney w zaftaw.
207^5. We wszykich przypadkach, przywiley tyle tylko utrzymuie się na zaltawie, ile ten zaliaw oddany był i pozoliał w posiadaniu wierzyciela, albo trzeciey osoby na którą umówiły się lirony,
/
2077. Zaftaw może bydż dany przez trzeciego za dłużnika.
2078Wierzyciel gdy zapłaconym nie ieft, nie może rozporządzać zaftawem, ale może wyrobić sobie od sadu nakaz, aby zaftaw pozoftał u niego za zapłatę, i to do ilości wyrównywaiącey takiey zapłacie podług oszacow ania przez biegłych, albo aby był przedany przez licytacyą.
Nie
Nie ważne ieſt każde zaltrzeżenie, któreby upoważniało wierzyciela do przywłaszczenia sobie zaltywu, i rozporządzania nim bez formalności powyższych.
2079. Dłużnik zołlaie właścicielem żaftawu, aż dorad, pókiby z niego wywłaszczonym nie był, ieżeli wywłaszczenie ma mieysce; załiaw w rękach wierzyciela ieſt tylko składem zapewniającym iego przywiley.
2080. Wierzyciel odpowiada za firaty i nadpsucia zaliawu, iakieby mogły nafłąpić z jego niejbalflwa, podług prawideł uftanowionych w tytule o Kontraktach albo zobowiązaniach umownych w ogólności.
Dłużnik ze swoiey ſtrony powinien wrócić wierzycielowi nakłady użyteczne i potrzebne, iakie on łożył na zachowanie zaftawu.
2081- Jeżeli idzie o wierzytelność dana w zaftaw, a ta wierzytelność procent przynosi, wierzytelność potrąca taki procent na procenta, iakie należeć się iemu mogą,
Jeżeli dług dla którego zabezpieczenia wierzytelność dana była w za (la w, nie przynosi procentu, nalląpi potrącenie na kapitał długu.
2082- Nie może dłużnik upominać się o oddanie zaliawu, póki zupełnie nie wypłaci tak iltoty, iako też procentów i nakładów w długu, dla którego zabezpieczenia zaliaw był dany, chybaby zatrzymuincy zaiiaw używał go na złe.
Aięga III. 54
Teżeli ze ſtrony tegoż samego dłużnika, względem tegoż samego wierzyciela był inny dług zaciągnięty późniey, po daniu zaftawu, a który ftał się wymagalnym przed zapłaceniem pierwszego długu, wierzyciel obowiązany nie ieſt odliapić zaftawu póki zupełnie zapłacony nie będzie, i z jednego i z drugiego długu, choćby nawet żaden układ uie zaszedł co do związania zalławu długiem powtórnym.
ao83Zaftaw ieſt niepodzielny be* względu na podzielność długu między dziedzicami po dłużniku, albo po wierzycielu.
Choćby dziedzic po dłużniku zapłacił swoie część długu, nie może się upominać o swoię część w zaftawie, póki dług zupełnie zaspokoiony ńie będzie.
Nawzaiem dziedzic po wierzycielu odebrawszy swoię część z długu, nie może zaftawu oddawać, z uszkodzeniem tych współdziedziców swoich, którzy zapłaceni nie sa.
2084. Powyższe rozporządzenia nie liosuia się, ani do przedmiotów handlowych, ani do domów pożyczki na zaftaw upoważnionych, względem których tyczące śię ich prawa, i urządzenia „Zachowywane bywaia.
DZIAŁ II.
o Zastawie nieruchomym.
2o85Zaltaw nieruchomy uftanawia się tylko na piśmie. v ,
, fc \ / o Zapewnieniu przez zastaw. 531
Wierzyciel, przez taki kontrakt, nabywa tylko możności pobierania przychodów z nieruchomości, z obowiązkiem rachowania ich i-ocznie za procenta, ieżeli mu się należą, a potem na kapitał wierzytelności swoiey.
208G. Wierzyciel powinien płacić podatki i inne ciężaiy roczne z nieruchomości, którą przez zaftaw trzyma, ieżeli inna względem tego umowa nie zaszła. Obowiązany równie pod karą wynagrodzenta szkód wszelakich, doftarczae wszyftkiego, cokolwiek potrzebne do utrzymywania, i napraw użytecznych i potrzebnych w nieruchomości, ale wszelkie nakłady tyczące się takich przedmiotów, pobiera naprzód z przychodów.
2087Dłużnik póki nie zaspokoi długu zupełnie, nie może żądać używania nieruchomości w zaftaw daney.
Ale wierzyciel któryby chciał uwolnić się od obowiązków w artykule poprzedzaiącym wyrażonych, może zawsze przymusić dłużnika, aby wziął nazad używanie swoiey nieruchomości, chybaby Wierzyciel zrzekł się prawa takiego.
2088. Wierzyciel nie ftaie się właścicielem nieruchomości przez to tylko, że nie zapłacono mu w czasie umówionym; wszelkie przeciwne temu zaftrzeżenie ieſt nieważne: w przypadku takim może naftawać o wywłaszczenie dłużnika swego, drogami prawnemi.
X 3Tytuł Xl II.
2089. Jeżeli ułożyły ſtrony, że przychody nagradzać będą procenia, albo całkowicie, albo do wyrównywania ^icwney ilości, umowa taka wykonywana bywa równie, iak wszelka inna nie zabroniona prawami.
2ogo. Urządzenia w artykułach 2077. i 2083. flosuia się tak do zaftawu nieruchomego, iak i ruchomego.
533
3091. Cokolwiek iefl pofianowione w ninieyszym dziale nic szkodzi prawom, iakieby mieć męgły trzecie osoby, na iltocie nieruchomości wydaney pod tytułem zaftawu nieruchomego.
Jeżeli wierzyciel maiący laki tytuł skąd inąd, ma na iltocie takiey przywileie lub hipoteki prawnie uftanowione i zachowane, używa ich w swoim porządku, iak wszelki inny wierzyciel.
fij Zapewnienie przez zastaw, zastawienie alho zastaw w ogolnocśi, nazywa się Nanlitt\menl. Jeżeli rzecz dana na zastaw icst ruchoma, iak naprzykład sakwie, zegarki, lub inne mcSle, co zwykli na-.ywać tanry, zastaw taki będzie, Ga&e. Zastaw fzeczy nieruchomych nazywa się Antichićte-
TYTUŁ XV HI.
/ o Przywileiach i hipotekach.,
DZIAŁ I;
Urządzenia ognlne.
o
2092. Ktokolwiek zobowiązał się osobiście, dopełnić powinien zobowiązania swoiego, ze wszyllkich swoich dóbr ruchomych i nieruchomych, teraźnieyszych i przyszłych.
2093. Dobra dłużnika są zaftawem wspólnym wierzycieli iego: i między nich podziela się wartość debr w fiosowney składce, clnbaby byiy prawne przyczyny piei wszeńllwa między wieizycielami.
2og4» PraVvnemi przyczynami pierwszeńliwa sa przywileie i hipoteki.
1
DZIAŁ n.
o Przywileiach
2095. Przywiley iell prawo, które iakość wierzytelności daie wierzycielowi, że ieſt pierwszym nad innych wierzycieli nawet hipotecznych.
2096. Między wierzycielami przywileiowaneini pierwszeńltwo urządza się podług różney iakości przywileiów.
2097. Wierzyciele przywileiowani którzy s?j w tymże samym Itopniu, płaceni są w ftosunku swoich wierzytelności.
2098. Przywiley z powodu praw skarbu publicznego, i porządek w jakim wykonywany bywa, urządzone są ściągaiącemi się do nich prawami.,
Jednakże skarb publiczny nie może otrzymać przywileiu, ze szkodą praw trzecich osób poprzedniczo nabytych.
2099. Przywileie mogą bydż na ruchomościach, lub na nieruchomościach.
ODDZIAŁ I. o Przywileiach na ruchomościach.
2100. Przywileie są albo powszechne, albo szczególne, na pewnych ruchomościach.
§ I-
o Przywileiach powszechnych na ruchomościach.
>
2101. Wierzytelności przywileiowane na powszechności ruchomych rzeczy, są wyrażone niżey, i służy im porządek naftępuiący:
1. Koszta sądowe;
2. Koszta pogrzebowe;
3Koszta iakieżkołwiek oftatniey choroby w ftosunkowym zbiegu wszyftkich osób którym się należą;
o Pfzywiitiach i hipotekach. 535
4. Zasługi służących z roku ukończonego, i lo co się im należy z roku bieżącego;
5. Doftarezanie wyżywienia dłużnikowi i iego familii, to iełl przez sześć miesięcy oftatnie przez kupców szczegółowych, iakiemi są piekarze, rzeżnicy i inni, a przez rok oftatni, przez utrzymuiących pensye i k upoi w ogółowych.
§. II.
o Przywileiach na pewnych ruchomościach.
2.102. Wierzytelności przywileiowane na pewnych ruchomościach są:
1. Naymy i dzierżawy nieruchomości na przychodach ze zbioru rocznego, i na cenie tego wszyflkiego, cokolwiek składa potrzebne sprzęty w domu naiętym, lub w dzierżawie, i cokolwiek służy do przyzwoitego gospodarowania w dzierżawie, to ielt, o wszelką należytość iuż wypadłą i ieszcze wypadaiącą, ieżeli kontrakty dzierżawne są urzędowe, albo ieżeli będące z podpisem prywatnym, maią datę pewną: i w tych dwóch przypadkach, inni wierzyciele maią prawo odnaiąć dom lub dzierżawę na pozofłaly czas z kontraktu, i szukać swego zysku z kontraków i zadzierżawień, ale zawsze z obowiązkiem zapłacenia wierzycielowi tego wszyflkiego, cokolwiek należałoby mu się ieszcze.
/
A gdy by nie było kontraktów dzierżawnych urzędowych, albo ieżeli będące z podpisem prywatnym nie maią pewney daty, to na rok rachuiac od wyyścia roku bieżącego.
Tenże sam przywiley ma mieysce o naprawy komornicze, i o to wszyliko, cokolwiek się tycze wykonania kontraktu dzierżawnego.
Jednakże summy należące się za nasienie, albo za nakłady na zbiór roczny, płacone są z ceny zbioru; a należące śię za narzędzia z ceny tych narzędzi, z pierwszeńllwem dla właściciela w jednym i drugim przypadku.
W łaścicieł może zaiąc ruchomości potrzebne w jego domu, albo w jego dzierżawie, gdy były liamtąd ruszone bez iego pozwolenia, i zachowuie na nich swrty przywiley, byleby upominał się o nie; to ieft, gdy idzie o ruchomości potrzebne do dzierżawy, w przeciągu dni czlerdziefiu, a w przeciągu piętn nit u, ieżeli idzie o ruchomości potrzebne do domu.
a. Wierzytelnóść na zaftawie, który wierzyciel zatął w posiadanie.
3. Koszta łożone na zachowanie rzeczy,
Ą. Cena rzeczy ruchomych nie zapłaconych, ieżeli są ieszcze w posiadaniu dłużnika, badż gdy ie kupił z oznaczeniem granicy czasu, lub bez oznaczenia.
Jeżeli przedaż uczyniona była bez oznaczenia granicy czasu, przedawca może wydobydż te rzeczy, póki są w posiadaniu knpuiącegó, i przeo Przy w Udach i hipotekach. 557
szkodzić ich odprzedaży; byłoby wydobycie nnftnpiło w ośmiu dniach po wydaniu, i żeby rzeczy znaydowały się w takim samym lianie, w jakim wydanemi były.
1’rzywiley przedawcy służy zawsze dopiero po przywileiu właściciela domu lub dzierżawy; chybaby dowiedziono było, że właściciel wiedział, iż sprzęty i inne przedmioty do iego domu lub dzierżawy potrzebne nie należały do komornika.
JNic się nie odmienia w prawach i zwyczaiach handlu, względem Wydobywania.
5. Dołlarczania iakie łożył gospodarz domu dla podróżnych, na rzeczy podrożnego, które do iego domu przeniesione były.
G. Koszta na przewóz i nakłady połączone z przewożeniem rzeczy, na rzeczy przewiezionej’. , i“
7. W ierzytelności wypływaiące z nadużycia i przeftępftw popełnionych przez urzędników publicznych, w odbywaniu urzędowych ich czynności, na iltocie ich rękojmi i na procentach, które Itąd należeć się mogą.
O O D Z I A Ł II.
o Przywilejach na nieruchomościach.
, »
2105. Wierzjciele przywileiowani na nieruchomościach sa:
j. Przedawca na nieruchomości przedaney o zapłatę ceny.
Jeżeli było kilka przedaźy naftępnych, których cena należy się w całości lub w części, pierwszy przedawca przeniesiony ieſt nad drugiego, drugi nad trzeciego, i t.d.
2. Ci którzy doftarczyli pieniędzy na nabycie nieruchomości, byleby było urzędownie okazane przez akt pożyczki, że na ten koniec summa przeznaczona była, i przez kwit przedawcy, że z tych pieniędzy pożyczonych zapłacenie naftąpiło.
3. Współdziedzice na nieruchomościach spadku, za zabezpieczenie działów między niemi, i dodatków lub zwrotów w częściach.
4Architekci, podeymuiacy się ogólnie, mularze i inni robotnicy użyci do fiawiania, przeftawiania i naprawiania budowli, kanałów i innych robót iakichkolwiek, byleby sporządzony był pierwey protokuł przez biegłego, wyznaczonego z urzędu od Trybunału pierwszey inftancyi, w którego obrębie położone są budowle, na oznaczenie ftanu mieysc tyczących się tych robot, których wykonania zamiar oświadcza właściciel, i żeby roboty w sześciu miesiącach naydaley po ich udoskonaleniu odebrane były przez biegłego także z urzędu wyznaczonego.
Ale ilość przywileiu nie może przenosić wartości oznaczonej’ w drugim protokule, i zmnieyszona ieſt do umiarkowaney wartości, iaka będzie w czasie alienowania nieruchomości i wynika z robót które w niey poczynione były.
o Przywiieiach i hipotekach. 559
5. Takiż sam przywiley służy tym którzy pożyczyli pieniędzy na zapłacenie lub wypłacenie póżniey robotnikom, byleby użycie tych pieniędzy okazane było urzędownie, przez akt pożyczki, i przez kwity robotników równym sposobem, iak powiedziano wyżey o tych, którzy pożyczyli pieniędzy na nabycie nieruchomości.
Oddział III.
6 Przywiieiach które się rozciągaią na ruchomościach i nieruchomościach.
i. *
2104. Przywileie które się rozciągaią na ruchomościach i nieruchomościach, te same są, iakie wyrażono w artykule 2101.
2105. Gdy nie dofiaie ruchomości, a wypada płacie należytości uprzywileiowane, wyrażone w artykule poprzedzaiącym, z ceny nieruchomości w zbiegu wierzycieli uprzywileiowanych na nieruchomości, odbywa się zapłata w naftępuiącym porządku:
i. Koszta sądowe i inne wyrażone w artykule 21 o 1.
a. „Wierzytelności oznaczone w artykule
2103.
Oddz/AŁ IV.
Jak się zaehowuią przywileie.
2106. Przywileie między wierzycielami na nieruchomościach, tyle tylko wydaią swóy skutek, ile fialy się iawne przez wpis na raięfłrach zachowawcy hipotek, w sposobie oznaczonym przez prawo, i rachuiąc od daty tego wpisu, pod nallępuiącemi tylko wyiątkami.
2107. Wyiętemi są od formalności wpisu r wierzytelności wyrażone w artykule 2101.
2108. Przedawca przywileiowany zachowuie swóy przywiley przez przepisanie tytułu, który pi-zeniósł własność na nabywcę, i który okazuie, że się iemu należy całość, lub część ceny, a na ten koniec przepisanie kontraktu przez nabywcę uczynione, waży tyle co.wpis dla.przedawcy i dla poźyczaiącego, który mu doftarczył pieu iędzy zapłaconych, i któ/y będzie podfławieny w prawach przedawcy, przez tenże sam kontrakt: obowiązany iednak będzie zachowawca hipotek, pod karą wynagrodzenia szkód wszelakich względem trzecich osób, do uczynienia z urzędu wpisu, na reieftrze swoim, wierzytelności wypływających z aktu przenoszącego własność, tak na korzyść przedawcy, iako też na korzyść pożyczaiących, którzy także mogą poflarać się o wykonanie, ieżeli ieszcze nie nafiąpiło, przepisania kontraktu przeciąży, aby przez to nabyli wpisu tego, co im się należy z wartości.
aiog. Współdziedzic lub współdzielący się, zachowuie przywiley na dobrali każdey części, albo na maiątku licytowanym, o dodatek i zwrot części, albo o cenę licytacyi, przez wpis uczyniony za swoią iłarannością, w przeciągu sześćdziesiąt dni, od daty aktu podziału, lub przysądzenia na licytacyi: przez ciąg tego czasu, żadna hipoteka nie może mieć mieysca na maiątku obowiązanym do dodatku, lub przysądzonym przez 1 iey tacy ą, z uszkodzeniem wierzyciela dodatku lub ceny.
21 i o. Architekci podeyinuiący się roboty ogółem, mularze i inni robotnicy, użyci do poItawieuia, przeliawienia lub naprawienia budowli, kanałów i innych robót, i ci którzy dla ich zapłaty lub wypłaty późniey, pożyczyli pieniędzy, a użycie tych pieniędzy okazane było przez dwoiIty wpis uczyniony: i. Protokułu oznaczaiącegu ftan mieysc; a. Protokułu przyięeia, zachowuią swóy przywiley od daty wpisu pierwszego protokułu.
arii. Wierzyciele i zyskuiący zapisy, którzy żądaią oddziału maiątku nieboszczyka, fłosownie do artykułu 878) w tytule o Spadkach, zachowuią swóy przywiley względem wierzycieli, dziedziców, albo zaftępców nieboszczyka, na nieruchomościach spadku, przez wpisy uczynione na
każdym z tych dóbr, w ciągu sześciu miesięcy, rachuiąc od otwarcia spadku.
Przed upłynieniem tego czasu, żadney hipoteki któraby miała skutek, nie mogą uftanowić na tych dobrach dziedzice lab zaftępcy z uszkodzeniem wierzycieU takich, lub zyskuiących zapisy.
2112. Zyskuiący ultąpienie tych różnych wierzytelności przywileiowanych używaią takichże samych praw, iak i ci którzy im uftąpiłi, na ich mieyscu i w ich ftopniu.
2113. Wszelkie przywileiowane wierzytelności, poddane formalności wpisu, względem których warunki powyżey przepisane, dla zachowania przywileiu dopełnionemi nie były, nie przefiaia mieć hipoteki; ale hipoteka nie ma daty względem trzecich, tylko od czasu wpisów które powinny bydź uczynionemi, podług tego co będzie wyłożone poniżey.
DZIAŁ III.
*.
o Hipotekach.
21 iĄ. Hipoteka ieſt rzeczowe prawo na nieruchomościach, do których pi-zywiązane ieſt zaspokoienie zobowiązania.
Hipoteka z natury swoiey ieſt niepodzielna, i utrzymuje się w całości na wszyftkich nieruchomościach zobowiązanych, na każdey z nich, i na wszelkiey ich części.
o Przywileiach i hipotekach. 543
Wszędzie idzie za niemi, w jakieżkolwiek ręce przechodzą.
a i i 5’ Hipoteka na mieysce tylko w przypadkach i podług form upoważnionych prawem.
21 iG. Hipoteka ieii albo prawna, albo sadowa, albo umowna (ij.
21x7. Ta iełt hipoteka prawna, która z prawa wypływa.’ Hipoteka sądowa naftępuie przez wyrok albo akta sądowe.
Hipoteka umowna zależy od umów i formy zewnętrzney w aktach i kontraktach.
21 18Zdatnemi są do przyięcia hipoteki tylko: —
1. Dobra nieruchome, które są w używaniu i zdatne do zamiany i przybycia do nich, poczylywane za nieruchome.
a. Używanie przychodów z takichże dóbr, i przybycia przez czas takiego używania.
21 1 g. Hipoteka na rzeczach ruchomych nie przechodzi z niemi do posiadacza trzeciego.
21 aoŁ iSic nowego nie wprowadza się ninieyszym Kodejtem do praw morskich, i urządzeń tyczących się okrętów i liatków do morza.
ODDZIAŁ I. o Hipotekach prawnych.
21 a 1. Prawa i wierzytelności, którym przyznana ieſt hipoteka prawna, są:
Prawa mężatek na dobrach ich mężów:. i ’
Prawa małoletnich i bezwlasno wolnych na dobrach ich opiekunów;
Prawa narodu, giiiinów i uflanowień publicznych. na dobracii odbieraczów i rządców odpowiedzialnych.
2 122. Wierzyciel klóry ma hipotekę prawną, moż^ używać prawa swego na wszy fik ich nieruchomościach należących do swego dłużnika, i na tych które do niego należeć wo^ą w czasie, pod ograniczeniami które niżey wyrażone bedii.
ODDZIAŁ II.
o I/ipotekach sądowych.
2125. Hipoteka sadowa wypływa z wyroków, bądź wocznych, bądź zaocznych, oltatecznych, lub tymczasowych, na korzyść tego, który ie otrzymał. Wypływa także z uzuań lub sprawdzeń czynionych sądownie, podpisów położonych na akcie obowiązuiacym, z podpisem prywatnym. Można iey używać na rzeczywiltych nieruchomościach dłużnika, i na tych których może nabydż, ałe równie z ograniczeniami, które niżey wyrażone będą.
Uftanowienia sądu polubownego wtenczas tylko sprawuią hipotekę, gdy położony ieſt na nich sądowy nakaz wykonania.
Hipoteka wypływaiąca z wyroków w kraiu obcym wydanych, wtenczas tylko naftępuie,
. gdy
o Przywileiach i hipotekach: 545
r
gdy ie uznaie Trybunał Francuzki za obowiązniące do wykonania; ale to bez uszkodzenia przeciwnych tętnu przepisów, iakie bydż mogą wprawach politycznych lub w traktatach;
«
Oddział III. o Hipotekach umownych.
*
a 124. Ci tylko zezwalać inógą na hipoteki umowne, którzy maią zdatność do alienowaniai niemchomości; iakie hipotece poddaią.
2125. Ci co maią na nieruchomościach prawo nawieszone przez pewny warunek, albo rozwiązywalne w pewnych przypadkach, albo podległe zerwaniu, mogą zezwalać na hipoteki tylko poddane tymże samym warunkom, lub takiemuż zerwaniu.
2:126. Dobra małoletnich, bezwłasnftwolnych i nieprzytomnych, póki posiadanie ich powierzone iefl tylko tymczasowo, nie mogą bydż wiązane hipoteką, tylko dla przyczyn, i w formach uflanowionych przez prawo, albo ńa ńioćy wyroków.
2117. Nie można zezwalać na hipotekę umowną, tylko przez akt zawarty w formie urzędowey przed dwoma notaryuszaini, albo przed iednym notaryuszem i dwoma świadkami.
2128; Kontrakty zawarte w kraiu obcym, nie mogą dawać hipoteki na dobrach we Francyi; Xięga III; 35
ieżeli nie masz przeciwnych rey zasadzie urządzeń w prawach politycznych lub w traktatach.
2129. Ta tylko umowna hipoteka ieſt ważna, która bądź w tytule urzędownym, uftanawiaiącyin wierzytelność, bądź w urzędowym akcie póżnieyszym, wyraża w szczególności naturę i położenie każdey z nieruchomości rzeczywiście należących do dłużnika, na ktJSrych on hipotekę wierzytelności przyymuie; każde z dóbr iego terażnieyszych może bydź imiennie podane hipotece.
Na dobrach przyszłych nie można hipotekować.
2130. Jednakże ieżeli teraźnieysze i wolne dobra dłużnika, niedoftateczne są do bezpieczeńftwa wierzytelności, można zezwolić, aby każde z dóbr, iakich w czasie nabędzie, wiązane zoftalo w miarę takiego nabywania, wyrażaiąc taką niedoftateczność. ♦
213’. Iiównie w przypadku, gdyby nieruchomość lub nieruchomości teraźnieysze poddane hipotece zginęły, albo doznały nadpsucia w takim sposobie, iżby się llały niedoftateczne dla bezpieczeńftwa wierzyciela, będzie on inogł albo upominać się natychmiaft zapłaty swey, albo otrzymać dodatek hipoteki.
2x32. Hipoteka umowna, tyle tylko ieſt ważna, iż summa dla którey na hipotekę zezwolono, ieſt pewna i oznaczona aktem: ieżeli wierzytelność wypływaiąca z zobowiązania, ieſt warunkowa co do swego bytu, lub nieoznaczona
W Swey wartości, wierzyciel nie będzie mógł wymagać wpisu, o iakini mowa będzie niżey, tylko co do ilości wyrównywa iącey cenie oszacowania j, którą sam wyraźnie oświadczy i która dłużnik ma prawo zmnieyszyć, ieżeli to wypada.
a 15TNabyta hipoteka rozciąga się do wszelkich polepszeń, iakie nalląpily w nieruchomości hipoteką związaneyi
i
O n D z i A i IV;
/ / “
o Stopniach tnięilzy hipotekami.
2 i 34 Hipoteka bądź prawna, bądź sądowa j bądź umowna ma flopień pomiędzy wierzycielami tylko od dnia., w którym wierzyciel odbył wpis na reieltrach zachowawcy, w formie i sposobie prawem przepisanym, oprócz wyjątków położonych w artykule na/tępuiącym.
2i35Ma byt swóy hipoteka nie zawiśle od wszelkiego wpisu:
1. Na korzyść małoletnich i bezwłasnowolnych, na nieruchomościach należących do ich opiekuna, z powodu sprawowania opieki od dnia w którym opiekę przyjął.
2. Na korzyść mężatek z powodu ich posagu i umów małżeńskich, na nieruchomościach ich mężów, i rachuiąc od dnia zawartego małżeńlłwa.
Mężatka ma hipotekę co do summ posagowych, które otrzymała ze spadku lub darowizn
35*
dla niey uczynionych w czasie małżeńflwa, tylko od dnia otwarcia spadków, albo dnia w którym darowizny swóy skutek iniały.
O wynagrodzenie długów które zaciągnęła z mężem swoim, i o zalłąpienie własności swoich alienowanych, ma hipotekę tylko, od dnia zobowiązania, lub przedaży.
Rozporządzenie ninieyszego artykułu w żadnym przypadku szkodzić nie może prawom nabytym przez trzecich, przed ogłoszeniem ninieyszego tytułu.
2136Mężowie i opiekuni obowiązani są zawsze ogłosić hipoteki któremi ich dobra obciążone; i na ten koniec sanu wymagać powinni bez żadney zwłpki wpisu w kancellaryach na ten koniec uftanowionych, na nieruchomościach należących do nich teraz, i mogących należeć potem.
Mężowie i opiekuni, którzyby uchybili wymagać i poiłarać się o wpisy nakazane ninieyszym artykułem, i zezwolili, albo dopuścili na wniesienie przywileiów, lub hipotek na ich nieruchomości bez wyraźnego oświadczenia, że rzeczone nieruchomości związane są hipoteką prawną żon i małoletnich, poczytywani będą za sza 1bierzów, i iako tacy przymuszalni osobiście, czyli podlegli aresztowi z osoby.
2137. Przydani opiekuni obowiązani będą pod osobiłłą odpowiedzialnością, i pod karą wynagrodzenia szkód wszelakich, pilnować tego, aby wpisy wykonane były bez zwłoki, na dobrach opiekuna, z powodu sprawowania opieki, i nawet sami o uczynienie takich wpisów Aarać się powinni.
2138. Gdy wpisy nakazane artykułami poprzedzaiącenii, nie były uczynione, za Itaraniem mężów, opiekunów, przydanych opiekunów, to wymagać’ o nie będzie Prokurator Cesarski przy Trybunale pierwszey inftancyi, zamieszkania mężów i opiekunów, albo mieysca położenia dóbr.
2i39Mogą wymagać rzeczonych wpisów krewui, bądź męża, bądź żon), i krewni małoletniego, a w braku krewnych, przyiaciele ich; same nawet żony i małoletni mogą wpisów takich żądać.
aiĄo. Skoro w kontrakcie małżeńskim, pełnoletnie lirony umówią się, iż wpisy czynione będą tylko na iedney, lub pewnych nieruchomościach męża, nieruchomości nie wskazane do wpisu, zo/łaną wolne i oswobodzone od hipotek, na posag żony, na zwroty dla niey, i umowy małżeńskie. Nie może bydź taka umowa, że żaden wpis nie będzie czyniony.
2141 Tożsamo służy względem nieruchomości opiekuna, gdy krewni na radzie familiyney będą tego zdania, że wpis uczyniony będzie tylko na pewnych nieruchomościach.
2i Ą?.. W“ przypadkach dwóch artykułów poprzedzaiących, niuż, opiekun, i przydany opiekun obowiązani są wymagać wpisu tylko na nieruchomościach wskazanych.
2i43f Gily przez akt mianowania opiekuna, hipoteka ścieśniona nie była, a hipoteka ogólna na iego nieruchomościach przewyższa widocznie bezpieczeństwo, doliateczne z powodu sprawowania opieki; może opiekun żądać, aby faka hipoteka ścieśnioną była do nieruchomości doliatecznych, na zrobienie zupełnego zabezpieczenia dła małoletni.-go.
Żądanie wniesione będzie przeciw przydanemu opiekunowi, i poprzedzone bydź powinno zdaniem familii.
2144Równie mąż za zezwoleniem żony swoiey, i po powzięciu zdania czterech naybliższych iey krewnych, zgromadzonych na radę familiyną może żądać, ażeby hipoteka ogólna na wszyftkich iego nieruchomościach z powodu posagu, zwrotów i umów małżeńskich, ścieśniona była do nieruchomości dof’laleczny ch, na zachowanie w całości praw żony.
a 145’ Wyroki na żądania mężów i opiekunów, wydawane będą aż po wysłuchaniu prokuratora Cesarskiego i worznie z nim.
W przypadku gdyby Trybunał wyrzekł ścieśnienie hipoteki na pewne nieruchomości, wpisy uczynione na tfszyfikich innych, wytua«ane fejd^...
DZIAŁ IV.
Sposobie wpisu przywileiów i hipotek.
2146. Wpisy czynione są w kancellaryi zachowania hipotek, okręgu, w którym położone są dobra, poddane przywilęiowi lub hipotece.
Źa-
dnego skutkn nie sprawuią, ieżeli uczynione są w przeciągu czasu, w którym akta czynione przed otwarciem upadku, są uznane za nieważne.
, Toż samo służy między wierzycielami spadku, ieżeli wpis uczyniony był przez iednego z nich, dopiero po otwarciu spadku, i gdy spadek przyięty iell tylko z dobrodzieyliwem inwentarza.
2147. Wszyftkim wierzycielom tegoż samego dnia wpisanym służy w zbiegu hipoteka tey że samey daty, bez różnicy między wpisem rannym i wieczornym, chociażby zachowawca tężróżnicę naznaczył.
a 148Dla zrobienia wpisu, wierzyciel przedfiawia zachowawcy hipotek, przez siebie, lub przez trzeciego, oryginał (’ktoiego akta oryginalne nie są zollawione) pierwialtkowy, albo e.\pedycyą urzędową wyroku lub aktu, z którego wypływa przywiley lub hipoteka.
Przyłącza do tego dwie noty ’pisane na papierze ftęplowanym, z których iedna wyrażona bydż może na expedycyi tytułu; zawierać się w nich będzie: (2)
1. Imie, nazwisko, zamieszkanie wierzycielai ftan iego życia czyli powołanie, ieżeli ma iakie, i wybór zamieszkania przez niego w jakimkolwiek mieyscu okręgu kancellaryi.
2. linie, nazwisko, zamieszkanie dłużnika, ftan iego życia, ieżeli ieſt znany, albo oznaczenie osobifte i szczególne, takie po któremby zachowawca mógł rozpoznać, i rozróżnić w przypadkach wszelkich osobę obciążoną hipoteką.
3. Data i nątura tytułu;
Ą. Ilość kapitału wierzytelności wyrażonych W tytule, albo ocenionych przez wpis czyniącego, co do wypłat czasowych i czysznów, albo co do praw wypadkowych, warunkowych, lub nieoznaczonych, w przypadkach, gdy ocenienie takie ieſt nakazane; iako też także ilość przybyciów do tych kapitałów, i czas ich wymagalności;
5. Wskazanie gatunku i położenia dóbr, na których mniema zachować swóy przywiley, lub swoię hipotekę.
Oftatnie to rozrządzenie nie ieſt potrzebne, V przypadkach hipotek prawnych lub sądowych; gdyby nie było umowy, sam wpis na takie hipoteki, dotyka wszyftkich nieruchomości, obiętych w okręgu kancellaryi.
2149Wpisy które czynione bydż maią na dobrach osoby umarłey, mogą bydź czynione pod proftem oznaczeniem nieboszczyka, iak ieſt powiedziano w Nrze 2. artykułu poprzedzaj ęe^o.
2i5o. Zachowawca czyni wzmiankę na reiefirze swoim tego, co się zawiera w notach, i oddaie żądającemu, tak tytuł, lub espedycyą tytułu, iako też iednę notę, na dole którey zaświadcza, że wpis uczyniony.
21 5» W ierzyciel wpisany z przyczyny kapitału, przynoszącego procenta, lub przychody czynszowe czyli1 z wypłat, ma prawo bydż umieszczonym za dwa lata tylko, i za rok bieżący w tymże samym ftopniu hipoteki, w jakim ieſt iego kapitał, a 10 nie szkodzi wpisom szczególnym, iakie moz czynić co do hipotek rachuiąc od ich daty, na przychody inne, które zachowane nie są pierwszym wpisem.
ai5a. W olno ieſt temu który żąda wpisu, równie iak iego zaftępcom, lub tym którzy uftąpienie zyskali przez akt urzędowy, odmienić na reieftrze hipotek zamieszkanie przez niego obrane, z obowiązkiem wybrania i wskazania innego, w tymże samym okręgu.
2153. Prawa hipotek, które są prawne zupełnie’, hipotek narodu, gminów i ullanowień publicznych, na dobrach odpowiedzialnych osób, hipotek małoletnich lub bezwłasnowolnych na opiekunach, mężatek na ich mężach, wpisane będą na prżedftawienie dwóch nót, które zawierać tylko będą:
1. linie, nazwisko, ftan życia, zamieszkanie rzeczywifte wierzyciela, i zamieszkanie które pnez ęiego lub za niego obrane będzie w okręgu;
2. Imie, ’nazwisko, flan życia, zamieszkanie, lub wyraźne oznaczenie dłużnika;
3. JSaturę praw do zachowania i ilość ick wartości, co do przedmiotów oznaczonych, a nie masz obowiązku oznaczyć tych, które sa warunkowe, wypadkowe, lub nie wyrażone z pewnością.
2154’ Wpisy zachowuią hipotekę i przyi©ley przez lat dziesięć, rachuiąc od dnia ich daty; skutek ich uftaie, ieżeli takie wpisy odnowione * nie były przed uplynieniem tego czasu.
ai55* Koszta wpisów podeymuie dłużnik, ieżeli przeciwny temu układ nie zaszedł; nakład ną to czyni wpisuiący, ieżeli nie idzie o hi|)0teki prawne, dla których wpisu zachowawca domagać się może u dłużnika; koszta przepisania któregoby mógł żądać przedawca, obowiązkiem są nabywcy.
2156. Sprawy do iakich wpisy mogą dadź powód przeciw wierzycielom, wnoszone będą do przyzwoitego Trybunału, przez pozwy oddane ich osobie lub w zamieszkaniu oflatniem jobranym na reieftrze, a to bez względu na zeyście, bądź wierzycieli, bądź tych, u których zamieszkanie «brane było.
DZIAŁ V. o TVymazaniu i zmniejszaniu wpisowi
3157. Wymazywane sa wpisy za zezwoleniem iiron interesowanych t i maiących na;va
o Prtywilciach i hipotekach. 655
koniec zdatność, albo na mocy wyroku o ft a tęcz nogo, lub takiego, od którego nie masz apellacyi.
2 158W jednym i drugim przypadku, żądaiący wymazania składaią w kancellaryi zachowawcy expedycyą aktu urzędowego, w którym ieſt zezwolenie, albo espedycyą wyroku.
2i5<). W niezezwoleniu na wymazanie, zaniesione iell żądanie wymazania do Trybunału, w którego obrębie wpis był uczyniony, chyba by wpis taki miał inieysce dla bezpieczeństwa skazania wypadkowego lub nieoznaczonego, o którego wykonanie lub obrachunek, dłużnik i wierzyciel mnipmany, iuż się udali do sadu, lub powinni bydż rozsądzeni w innym Trybunale; w tym przypadku żądanie wymazania do tego Trybunału wnoszone lub odesłane bydź powinno.
Jednakże umowa uczyniona przez wierzyciela i dłużnika, wnoszenia żądania na przypadek sporu do Trybunału, który wyznaczyli, wykonaną będżie między niemi.
* *’ i.ii j **
2tfio. Trybunały nakazać powinny wymazanie, skoro wpis uczyniony był nie raaiąCJr zasady, ani na prawie, ani nn tytule, albo gdy był uczyniony na mocy tytułu, bądź bezporządkowego, bądź wygasłego lub wypłaconego, albo gdy prawa przywiłeiu lub hipoteki są zmacane drog<iui yrawnemi,
556 X. 3. Tytuł XVIII.
», *
a 16 i. He razy wpisy czynione przez wierzyciela, który na mocy prawa miałby prawo czynić ie na dobrach teraźnieyszych, lub na dobrach przyszłych dłużnika, bez ograniczenia umówionego, obeymować będą więcey dóbr różnych, niżeli ich potrzeba do bezpieczeńlłwa wierzytelności; otworzona ieſt sprawa dłużnikowi o zmnieyszenie wpisów, albo wymazanie ich w części, która przewyższa ftosunek przyzwoity. Zachowuią się w tein prawidła przynależności uftanowione w artykule a 159.
Urządzenie ninieyszego artykułu nie ftosuie się do hipotek umownych.
aióa. Poczytuią się wpisy za przewyższaiące, które kilku dóbr dotykaią, skoro cena iednego tylko lub kilku z nich, przewyższa więcey niż w trzeciey części w wartości czyfieyj ilość wierzytelności w kapitale i przyłączeniach prawnych. ;.,
2163. Mogą bydż także zmnieyszone iako przewyższaiące, wpisy które uczynił wierzyciel podług swego oszacowania wierzytelności, które w tém co się ściąga do uftanowienia hipoteki, dla ich bezpiecz«ńftwa, nie były urządzone przez umowę, i które z natury swoiey są warunkowe, wypadkowe lub nieoznaczone.
2164. Przewyżkę w tym przypadku ułożą Sędziowie podług okoliczności, podobieńftw do
o Przywileiach i hipotekach. 55f
prawdy w różnych przemianach, i domniemań zdarzeń, w takim sposobie, aby pogodzić podobne do prawdy prawa wierzyciela z interesem zachowania dłużnikowi kredytu przyzwoitego: bez uszkodzenia nowych wpisów, któreby czynionemi bydź mogły z hipoteką od dnia ich daty, skoroby wypadek podniosł wierzytelności nieoznaczone do summy znacznieyszey.
2165. Wartość nieruchomości, którey porównanie ma bydż czynione z wartością wierzytelności, i trzecią częścią nad to, oznaczona ieſt przez wziętą piętnaście razy wartość przychodów oświadczoną w urzędowych reieltrach do podatku gruntowego, albo wskazaną przez ilość podatku na lironie reieftru podług Itosunku, iaki zachodzi w gminach położenia między urzędowym reieftrem, lub llroną iego podatkową, a przychodami, co do nieruchomości niepodległych spuftoszeniu; a dziesięć razy bierze się taka wartość, co do nieruchomości spu/łoszeniu podległych. Mogą iednak Sędziowie prócz tego zasięgać pomocy z obiaśnień, iakie wypływaią z kontraktów dzierżawnych niepodeyrzanych, z protokułów oszacowania, które poprzedniczo sporządzone bydż mogły w bliskich czasach, i z innych aktów podobnych, i cenić przychody podług mierney wartości, iaka wyniknie z różnych tych uwiadomień.
DZIAŁ VI.
o Skutku przywileiów i hipotek przeciw trze* cim zatrzymującym.
a 106. W ierzyciele maiący przywiley lub hipotekę wpisaną na nieruchomości, idą za nią wszędzie w jakie/kolwiek ręce taż nieruchomość przeydzie, aby umieszczeni byli i wypłaceni, według ftopnia wierzytelności swoich lub wpisów.
2167. Jeżeli trzeci zatrzymujący nie dopełnia formalności które ultanowione będą niżey, na oczyszczenie swoiey własności, przez sam skutek wpisów pozołłaie obowiązanym iako zatrzymuiący, do wszyftkieh długów zahipotekowanych, i służą | iemu granice czasu i zwłoki dozwolone dłużnikowi pierwiaftkowemu.
2168. Trzeci zatrzymuiący obowiązany ieſt w tymże samym przypadku, albo zapłacić wszyftkie procenta i kapitały wymagalne, iakążkolwiek summę wynieść mogą, albo odftąpić nieruchomości hipotekowey bez żadnego] zachowania.
»
a 169. Gdyby trzeci zatrzymuiący (nie uczynił zadosyć zupełnie iednemu z tych zobowiązań, każdy wierzyciel hipotekowany, ma prawo wyrobić przedaż przeciw niemu nieruchomości hipotekowey w trzydzieści dńi po nakazie wydanym dłużnikowi pierwialikowemu, i uczynionćm we-
rwaniu trzeciego zatrzymuiącego, aby zapłacił dług wymagalny, albo dziedzictwa odltąpił.
»
2170. Jednakże trzeci zatrzymuiący, który nie ieſt osobiście obowiązanym do długu, może sprzeciwić się sprzedaży dziedzictwa hipotekowego, które na niego ieſt przeniesione, ieżeli pozoliały inne nieruchomości hipoteko we tymże samym długiem, w posiadaniu illotnego, lub Ulotnych obowiązanych, i może wymagać poprzednicze^o roztrząśnienia, według formy urządzoney w tytule o Zaręczeniu: przez, czas takiego roztrząsania witrzymana ieſt przedaż, dziedzictwa hipotekowego.
2171. Wyiątek roztrząsania nie może bydź flawiany przeciw wierzycielowi przywileiowanemu, albo maiącemu hipotekę szczególną na nieruchomości.
2172. Co się tyczy odftąpienia dla hipoteki, to może uczynić każdy trzeci zatrzymuiący, który nie ieſt osobiście obowiązany do długu, i który ma zdatność do alienowania.
2173. Uftąpienie może także mieć mieysce gdy trzeci zatrzymuiący uznał zobowiązanie, albo poniósł skazanie iako zatrzymuiący tylko: odftąpienie nie przeszkadza, aby aż do przysądzenia trzeci zatrzymuiący nie mógł wziąć nazad nieruchomości zapłaciwszy dług cały i koszta.
a 174. Odftąpienie dla hipoteki odbywa się w kancellaryi Trybunału położenia dóbr, i ten Trybunał iia to akt wydaie.
Ma żądanie naypilnieyszego 7, interesowanych, Wyznaczony ieſt kurator nieruchomości odftąpioney, przeciw niemu wnoszone ieſt nallawartie <1 przedaż w fortnach przepisanych fia wywłaszczenie;
2175Spuftoszenia które pochodzą z czynów albo z niedbalftwa trzeciego zatrzymuiącego \z uszkodzeniem wierzycieli, maiących hipotekę albo przywilej, są powodem do sprawy przeciw niemu o wynagrodzenie; ale on nie inoże upominać Się o nakłady swoie r polepszenia, tylko co do ilości wyrównywaiącey temu, przez co zwiększona ieſt wartość nad cenę kupiią wypływaiącą z polepszeń.
3176. Przychody z nieruchomości hipotekowey należą się od trzeciego zatrzymuiącego, dopiero od dnia w którym ieſt wezwany, aby zapłacił lub odftąpił; a ieżeli zaczęte poszukiwania opuszczone były przez trzy lata, to od nowego wezwania które uczynione będzie;
2x77. Służebności i prawa rzeczowe, iakie miał trzeci zatrzymuiący na nieruchomości, przed wzięciem iey w posiadanie, odradzaią się po odftapieniu albo po przysądzeniu które przeciw niemu zapadnie.
Wierzycielom iego osobiftym, po tych wszystkich którzy wpisani byli na poprzedzających właścicielach, służy ich hipoteka w
ich
ich stopniu na dobrach odstąpionych, lub przysądzonych.
2i-gTrzeci zatrzymujący, który zaplscił dług hipotekowany, albo odstąpił nieruchomości hipotekowćy, albo ponio&l yywłaszi zenie z tey nieruchomości, ma poszukiwanie takiego zabezpieczenia, iakie z prawa wypada na dłużniku istotnym.
2479. Trzeci zatrzymujący, który chce ótzyścić własność swoię pla. ąc waitość, zachowuje forn^lności, które są ustanowione w dziale VIII. nininieyszege tytułu.
D Z I A Ł VII.
o Zniszczeniu przywileiów i hipotek.
2i8°a Przywileie i hipoteki nikną:
1. Przez zniszczenie zobowiązania istotnego;
2. Gdy wierzyciel zrzeka się hip<teki;
3. Przez dopełnienie formalności i warunków przcpisan ih trzecim zatrzymu, ą«ym, na óczysz zenie dóbr któryih nabyli;
4Przez przedawnienie.
Dłużnik nabywa przedawnienia co do dóbr które są w jego rękach, przez przeciąg czasu wyznaczi-ny na przedawnienie sprawy, które daią hipotekę lub przywiley.
Co do dóbr, które są w rękach trzeciego zatrzymuiącego, nabywa przedawnien a przez taki przeciąg czasu, iaki iest przepisany na pfzedayvuienie własności dla iego korzyści 7 JT/fgfl UL 3S

yr przypadku w którym przedawnienie każe się domyślać tytułu, bieg iego zaczyna się dopiero odduia, w którym był przepisany na reiestrach machowawcy.
Wpisy uczynione przez wierzyciela, nie przerywaią biegu przedawnienia, ustanowionego prawem na korzyść dłużnika, lub trzeciego zatrzymującego.
DZIAŁ VIII.
o Sposobie oczyszczenia własności z przywileiów i hipotek
2i8(Kontrakty przenoszące własność nieruchomości, albo rzeczowych praw nieruchomych, któreby trzeci zatrzymujący chcieli oczyścić z przywileiów i hipotek, przepisze w całości zachowawca hipotek okręgu, w którym dobra położone.
Przepisanie takie wykonane będzie na re* ieatrze na to przeznaczonym, i zachowawca obowiązany będzie dadź na to zaświadczenie Żądającemu.
ti8a. Proste przepisanie tytułów przenoszących własność na reiestrze zachowawcy, nie oczyszcza nieruchomości z hipotek I przywileiów.
Przedawca przenosi na nabywcę’ własność tylko i prawa, iakie sam miał na rzeczy przedaney: przenosi ie związane temiż sememi hipotekami i przywilejami, do jakich sapa był
6183> Jeżeli nowy włiściriel chce się zabezpieczyć przeciw skutkom poszukiwań upoi ważnionych w dziale VI. ninieyszego Tytułuj Obowiązany iest bądź przed poszukiwaniami, bądź w miesiąc naypoźnióy, rachuiąc od pierwszego wezwania, które mu uczynione było $ Oznaymić wierzycielom w zamieszkaniach, iakie obrali w swoich wpisach.
1. Wyciąg swego tytułu zawieraiący tylkd datę i iakość aktu, imie i oznaczenie wyraźne przedawcy, albo darującego; naturę i położenie rzeczy przcdanćy, lub darowan^y; A ieżeli idzie o zbiór dóbr, oznaczenie ogólne tylko własności i okręgów, w których są umieszczone, wartość i obowiązki składaiące część wartości przedaźy, albo oszacowanie rzeczy, ieżeli darowana była.
2. Wyciąg przepisania aktu przedaźy.
3. Tabelle w trzech szeregach, w którćy pierwszy zawierać będzie datę hipotek i wpisów i drugi imie wierzycieli, trzfeci ilość wierzytelności wpisanych.
£184Nabywca lub obdafowany oświadczy w tymże samym akcie, że iest gotów zaspokoić natychmiast długi i ciężary hipoteczne, aż do ilości wyrównywaiąrćy tylko cenie, bez różnicy długów wymagalnych, albtf niewy maga Inych.
a 185. Gdy nowy właściciel fuczyni takid’ oznaymienie w wyznaczonym prze«iągu czasu, każdy wierzyciel ktori-go tytuł iest wpisany $
36*
może żądać, aby nieruchomość puszczona była nalicytacyą, i przysądzona publicznie; pod obo wiązkiem:
i. Żeby takie żądanie wręczone było nowemu właścicielowi we czterdziestu dniach naypó/ni^y od ozoaymienia uczynionego na podanie ostatnie, przyłączając do tego dwa dni na pięć miryametrow odległości, między zamieszkaniem obranem, i rzeczywistem każdego wierzyciela żąlaiącego.
a. Tieby w żądaniu było przyrzeczenie żądaiąeego, że podniesie albo wyrobi podniesienie ceny dziesiątą częścią wyżćy, nad cenę ułożoną w kontrakcie, albo oświadczoną przez nowego właściciela.
3 7’<'by takież samo oznajmienie w tymże samym przeciągu czasu, uczynione było poprzeilzaiąeemu właścicielowi, dłużnikowi istotnenu,
4. Żeby oryginał i kopiie pozwów takich podpisane były przez wierzyciela żądaiącego, lub przez umocowanego od niego“ wy raźnie ( który w tym przypadku powinien dadź kopiią umocowania swojego.
5Żeby oświadczył złożyć zaręczenie aż do ilości wyrównywaiącey cenie i ciężarom. Wszystko to pod karą nieważności. 2i8oJeżeliby wierzyciele nie zanieśli żądania lićytaiyi w przeciągu czasu i w formach przepisanych, cena nieruchomości pozolłaie oItatecznie oznaczona, podług ceny uiożonćy
o Przywilejach i hipotekach.
w kontrakcie, albo oświadczoney przez nowego właściciela, który zatem wolny iest od wszelkiego przywileju i hipoteki, płacąc rzeczoną cenę wierzycielom, którzy będą w porządku przyzwoitym do przyjęcia, albo ią zaznaczając.
a j 87W przypadku odprzedaiy przez licytacyą, ta nafląpi podług form ustanowionych na pizymuszoue wywłaszczenia, za dopilnowaniem bądź wierzyciela, który zaniósł żądanie, bądź nowego właściciela.
Naftawaiący o t<">, wyrazi w uwiadomieniach cenę ułożoną w kontrakcie, lub oświadczoną, i nadto ilość do iakiey podnieść lub wyrobić podniesienie ceny takiey zobowiązał się wierzyciel.
21 §8. Otrzymuiący przysądzenie, obowiązany iest prócz ceny przysądzenia, powrócić nabywcy albo obdarowanemu pozbawionemu posiadania.wydatki i koszta prawne kontraktu iego, przepisania na reiestrach zachowawcy, oznaymienia i koszta, iakie poniósł na doyście do odprzedaży.
2189. Nabywca lub obdarowany, który zachowuie nieruchomość puszczoną na licylacyą, więcóy daiąe nad innych, nie iest obowiązany do postarania się o przepisanie wyroku przysądzenia.
1 1 90. Choćby wierzyciel wymagaiący odfląpil od żądania licytacyi, gdyby nawet wierzyciel zapłacił summę, iaką przyrzekł, to iednak nie może przeszkodzić przysądzenia publipznego, ehybaby wyraźne zezwolehie nastąpiło wszystkich wierzycieli hipotecznych.
3191. Nabywca który przysądzenie pozyskał, będzie mógł poszukiwać podług prawa na przedawcy, zapłacenia przewyżki nad wartość ułożoną w jego tytule, i procentów od téy przewyiki, rachuiąc od dnia każdego wypłacenia.
aiga. W przypadku, gdyby tytuł nowego właściciela obeymował nieruchomości i ruchomości, albo kilka nieruchomości, iedne hipotek owe, drugie niebipotekowe, położone w tymże samym, albo w różnych okręgach kancellaryi, alienowane za iednę i tęż sarnę cenę, albo za ceny różniące się i oddzelne, poddane albo nic, temuż samemu gospodarstwu, cena każlóy nieruchomości, dotkniętéy wpisem szczególnym i oddzielnym, oświadczona będzie w oznaymieniu nowego właściciela, przez fto owne wyrażenie w szczegółach, ieżeli to bydź może, ceny całćy położon^y w tytule.
Wierzyciel daiący więcey od innych, w żar dnym przypadku przymuszonym bydź nie może, aby rozciągnął swoie przyrzeczenie ku* pna, albo na ruchomości, albo na inne nieruT chomości, uad te, na których hipotekowana iest iego wierzytelność, i które położone są w tymże samym okręgu; ale wolne iest poszukiwanie nowemu właścicielowi na swoich naczelnikach o wynagrodzenie szkód, iakir.hby jgo^Ofł j bądź? podbiału przedmiotów nabycia
o Przywilejach i hipotekach. 567
swoiego, bądź z podziału użytkowania gospodarczego.
DZIAŁ IX.
* Sposobie oczyszczenia hipotek, gdy nie masz wpisu na dobrach męiów i opiekunów.
fi 1 <)3« Nabywcy nieruchomości należących do mężów, lub do opiekunów, gdy nie masz wpisu na rzeczonych nieruchomościach, z powodu sprawowania opieki, albo posagu, zwrotów i umów małź-ńłkich żony, mogą znieść hipoteki któreby były na dobrach przez nich nabytych.
2194. Złożą na ten koniec kopiią zgodną zupełnie kontraktu przenoszącego własność, w kancellaryi trybunału cywilnego mieysca, w którym dobra położone, i przez akt wręczony tak żonie albo przydanemu opiekunowi, iako też Prokuratorowi Cesarskiemu przy trybunale zaświadczą skład przez siebie uczyniony. Wyciąg tego kontraktu, zawierający irgo datę, imiona, nazwiska, Itan życia, i zamieszkanie kontraktujących, oznaczenie natury i położenia dóbr, wartość i inne obowiązki przedaży, zawieszony będzie ciągle przez dwa miesiące w publicznćy sali trybunału; przes ten czas, żony, mężowie, opiekuni, przydani opiekuni,, małoletni, bczwiasnowolni, krewni łub przyiaciel.e i Prokurator Cesarski, naog^
podawać ieżeli potrzeba, i wyrabiać w kancel© Jaryi zachowawcy hipotek, wpisy na nieruchomość aIienow»ną; te takiż sam skutek mieć bo U, iak gdyby były czynione w dzień kontraktu małżeńskiego, albo w dzień wniyści^ w spr* »owanie opieki, a to bez uszkodzenia poszukiwań, iakie mogłyby mi„eę mieysce, na mężich i opiekunach, podług tego co było powyżey powiedziane o hipoteki, na które zezwolili dla korzyści trzecich osób, nie oświadczywszy im, że nieruchomości iuż były obciążone hipoteką z powodu małżeństwa lub opieki.
2195. Jeżeli w ciągu dwóch miesięcy wywieszenia kontraktu, nie był uczyniony wpis ze ſtrony żon, małoletnich, lub bezwłasnowolnych, na przedanych nieruchomościach, przechodzą one do nabywcy bez żadoego ciężaru z powodu posagu, zwrotów i umów małżeńskich żony, albo z powodu sprawowania opieki; ale się zachowuie poszukiwanie ieżeli wypada, na mężu i opiekunie.
Jeżeli czynione były wpisy ze ſtrony rzeczonych żon, małoletnich, lub bezwłasnowolnych, a znayduią się wierzyciele poprzedzaiący, którzy wyczerpuią wartość w całości lub w części, nabywca wolnym iest od ceny, lub iey części, którą zapłacił wierzycielom, umieszczonym w ftopniu dla nich użytecznym; i wpisy ze firony żon, małoletnich lub bezwłasnowolnych, wymazane będą w całości j
o Przywileiach i hipotekach. 56$
jlbo aż do ilości wyrównywaiącóy części, iaka się należałi.
Jeżeli wpisy ze firony żon, małoletnich, lub bezwł.isnowolnych, są nay dawnieysze, nafcywca żadnego wypłacenia ceny nie może Ćzynić z us/kodzeniem rzeczonych wpisów, które podług tego co powiedziane iest powyiey, mieć będą zawsze datę kontraktu małżeństwa, albo wniyścia w sprawowanie opieki; a w tym przypadku wpisy innych wierzycieli, które nie idą w Iłopniu użytecznym dla nich, wymazane będą,
DZIAŁ X,
o Jawności reiestrów i odpowiedzialności zachowawców.
i <
aigG. Zachowawcy hipotek obowiązani są wydadź wszyftkim żądającym kopiią.-krów przepisanych na ich reiestrach, i kopiią wpisów będących, albo zaświadczenie, że żadnego nie masz.
2197. Odpowiedzialnemi są za wynikające ukrzywdzenia:
1. Z opuszczenia na reiestrach swoich przepisań aktów odmiany, i wpisów żądanych W ich kancellaryi;
s, Z mewymienienia w zaświadczeniach swoich iednego lub kilku wpiiów będąoyh, chybaby w tym ostatnim przvoadk.u. omvłk*
X. 3. Tytuł XVIII.
pochodziła z niedoflatecznego oznaczeniu, któreby im przyczjtane bydź nie mogło.
s i 98. Nieruchomość wolną zollaie w rękach nowego nabywcy, względem którćy zachowa wca opuścił w zaświadczeniu ieden lub kilka«[ ciężarów wpisanych; ale odpowiedzialnym ieſt zachowawca, byleby ten nabywca żądał zaświadczenia po przepisaniu swego tytułu; bez uszkodzenia iednak prawa wierzycieli, którzy mogą sobie wyrobić umieszczenie, według Stopnia iaki się im należy, póki wartość wypłacona nie b)ła przez nabywcę, albo póki porządek między wierzycielami nie zoflał potwierdzony urzędownic.
a 199. Zachowawcy w żadnym przypadku nie mogą odmawiać lub spóźniać przepisania aktów odmiany, wpiiu praw hipotecznych, ani wydania zaświadczeń żądanych pod karą wynagrodzenia szkód wszelakich Stronom; na ten koniec za dopilnowaniem źądaiących, spisane będą natychmiast protokuły odmówienia lub spóźnienia, bądź przez sędziego pokoiu, bądź przez burgrabiego czyli urzęduika trybunału zwanego, huissier audieucier, albo tylko Huissier, bądź przez notariusza w przytomności dwóch świadków (“3).
o Przywileiach i hipotekach. S7I
pierze ftęplowanym; położona w nim będzie liczba reiestru, pod którym oddanie wpi«anem zołłalo, i nie będą nió«li przepisywać aktów odmiany, ani wpisywać nót na reicfłrach, na to przeznaczonych, tylko podług daty i porządku oddań ini uczynionych.
aaoi. WszyUkie reiestra zachowawców będą na papierze S^plowanym, z liczbami i oznakami szczególnemi na każdey Stronicy od pier*szt5y karty do ostatniey połużonemi przez iednego z sędziów tn bunału, w którego obrębie ustanowiona iest kancellarya. Każdego dnia reiestra ukończone bę tą, czyli zamknięte, równio jak reiestra w które wciągane są akta.
aaoa. Obowiązani będą zachowawcy w odbywaniu obowiązków swego urzędu, fłosować się do wszelkich przepisów ninieyszego Dzir-lu, pod karą pieniężną od aoo do 1000 franków za pierwsze wykroczenie, a za drugie pod karą złożenia z urzędu; a oprócz tego powinni hę<!ią wynagrodzić flronoru szkody wszelakie, i zapłacą ie pierwey ieszcze niżeli karę.
S203. Wzmianki składu,.wpisy i przepisania czynione są na reieflrie ciągle nie zoflawuiąo żadnego próżnego mieysci, ani nic między liniiami nie dodaiąc, pod karą pieniężną na zachowawców od 1000 do 2000. franków, i obowiązkiem wynagrodzenia lironom szkód wszelakich, w których wypłaceniu pierwszeńRwo ieſt ieszcze przed wypłacę-, nieoi kary.
57°
caoo. Zachowawcy iednak obowiązani będą mieć reiestr, na którym zapiszą dzień podzień i w porządku liczbowym, oddania im aktów odmiany do przepisania, albo nót do wpisów; wydawać będ<j ziębiącemu zapewnienie na p»flj Znane iest powszrchnie /n-ccme tego sryrazu hipoteka, prawic »c wszystkich ięz*k:th używanego; hipoteka bywa prawni, l’Hif’eqve Ifgale, SJHO" a Judi. eiaire, umowna, Confemionetlc. v> irrz\ciel.Hipctekowany h ’.'otrezny, to ict uierzyik] kt ud dług zahipotekou any Criamitr hyptthriaire. Niciuchomość hipotekow?, to iest nieruchomość, na kt rey iest hipoteka, 1’immeul’U hipoteijue. Wpi, czyli »icii&nięcie w xnżkę, w reiestr, hscriptitn. Ifepisai ie, Trantcription. Zachowawca lip rek, Conieruateur der hip»tequet. Zniszczenie albrf zniesienie pcz.v wiliiow i hipottk, l’extinction d’S priiiilrgei el hypotheques. (Jczyścić u fasność z hiputik, puręer let proprietfs der hypoiheques.
[2] Wyraz ten Bo ideraux, oznacza pewne noty, reiesttzyki, taficlle, summaryusze, w których położone są roż’c wyszczególnienia, a osobliwie summy pieniężne,
IB) Urzędmcy nazywani we Fianćyi Huisiierr. nie tylko wręczają stronom Pozwy, i inne rozrządzenia sądowe, ale też wykonywaia wyroki sadnw. Przywołujący
sprawy w czasie posiedzenia sadu, nazywa się lluiuter audientier,
TYTUŁ XIX.
f
iu.
O Przymuszonym wywłaszczeniu i o porządkach miedzy wierzycielami.
DZIAŁ I.
o Przymuszonym wywłaszczeń
«2o4. Wierzy ciel może naftawać o wywła. szczenie: Co do dóbr nieruchomych i ich przybyciów poczytywanych z. nieruchomość, należących do dłużnika swego prawem własność*. a. Co do używania przychodów na.
o Przymuszonem wywłaszczeniu. 573
leżącego do dłużnika, z dóbr tikiey samby natury.
2205. Jednakże niepodzielna część współdziedzica w nieruchomościach.spadku, nie może bydź wydana na przedaż przez o^obiftych iego wierzycieli, nim podział lub licytacya nastąpi, których oni mogą wymagać, ieżeli ina się to zdaie, i do których wchodzić main prawo, stosownie do artykułu 88 8, w tytule: o Spadkach.
2206. Nieruchomości małoletniego, nawet nsamowolnionego, albo bezwłasnowolncgo, nie mogą bydź puszczone na przedaż, póki roztrząśnienie ruchomości nie nastąpi.
2*07. Roztrząśnienie ruchomości potrzebne nie iest przed wywłaszczeniem z nieruchomości p ’Siadanych niepodzielnie, między pełnoletnim i małoletnim, lub bezwłaanowolnym, ieżeli dług iest im wspólny; ani w tym przypadku, gdy poszukiwania zaczęte były przeciw pełnoletniemu, albo przed wpadnięciem w bezwłasnuwolność.
c:o8. Wywłaszczenie z nieruchomości które część wspólności składaią, poszukiwane iest na samym tn^żu dłużniku, chociażby żona do długu obowiązaną była.
Y\ ywłaszczenie z nieruchomości należących do żony, które nie weszły do wspólności, poszukivaae iest na mężu i żonie, która upo« ważniona bydź może od sądu, gdyby mąż dzi*łsć z nią w tém nie chciał, albo był małoletni.
W przypadku małoletności męża i żony j albo małoletności samći tylko żony, ieżpli ićy mąż pełnoletni wyaiawia się od działania z n:ą, w tym razie trybunał mianuje żonie opiekuna j przeciw któremu odbywa się poszukiwanie.
22og. Wierzyciel w tenczas tylko poszuki* wać może prcedaży nieruchomości, na których nie ma hipoteki, gdy te dobra są niedo/lateczne, na których hipoteka iemu służy,
2210. Przymuszona przedaż dóbr położonych w różnych okręgach, wymagana bydź może następnie tylko, ehybaby składały część tego samego użytkowania gospodarczego.
Poszukiwcna iest w tym trybunale, w któ^ rym znayduie się główne mieysce dóbr użytkowania gospodarczego, albo część, dóbr naywiększy przychód dająca, podług istotnych reiestrów do podatku, gdyby głównego mieysca nie było.
22(i. Jeżeli dobra hipotekowe dla wierzyciela i nie hipotekowe, albo dobra położone w różnych okręgach, składają część iednego i tegoż samego użytkowania gospodarczego, przedaż jednych i drugich poszukiwana iest razem, ieżeli dłużnik żąda tego; i odbywa się wyrażenie stosowne w szczegółach do r.eny przjsądzenis, ieżeli wypada.
2 210. Jeżeli dłużnik udowodnią przez dzierławne kontrakty urzędowe, że przychód czy-
O Przymuszonem wywłaszczeniu. 575
ty i wolny z jego nieruchomości, w przeciągu roku, doftateczny iest na zapłatę dług u w kapitale, procentach i kosztach, i zdaie ten przychód na wierzyciela; sędziowie mogą zawiesić poszukiwanie, ale z zachowaniem zwrócenia go nazad, gdyby wypadało iakie przeciwieństwo, lub przeszkoda do zapłaty.
2313. Przymuszona przedaż nieruchomości poszukiwana bydź może tylko na mocy tytułu urzędowego, i obowiązującego do wykonania, o dług pewny i wyrachowany. Jeżeli dług iest w gatunkach niewjrachowanych, poszukiwanie iest ważne; ale przesądzenie nie może nastąpić aż po wyrachowaniu.
aai4, Zyskuiący ustąpienie tytułu obowiązuiącego do wykonania, nie może poszukiwać wywłaszczenia, póki wręczenie przeniesienia dłużnikowi nie nastąpi.
2 2i5> Poszukiwanie może mieć mieysce na mocy wyroku tymczasowego, łub stanowczego, wykonywalnego tymczasowo, bez względu na odzew czyli apellacyą; ale przysądzenie nie może nastąpić, aż po wyroku flanowczym oftatecznie, albo takim od którego nie masz apellacyi.
Nie może bydź odbywane poszukiwanie na mocy wyroku wydanego zaocznie, w przeciągu czasu dozwolonego na wnoszenie przeciwieństwa.
2216. Poszukiwanie unieważnionym byd£ nie może pod pozorem, że ie saczął wierzyciel o summę większą nad tę, iaka się iemu należy.
aa 17. Każde poszukiwanie wywłaszczenia z nieru( h->n ości, poprzedzone l ydź powinnć nakazi ui zapłaty 1 podany fn na dopilnowaniem i żądaniem w ier/yriela, osobie dłużnika, lub w jego zamieszkaniu przez Burgrabiego.
Formy nakazu, i poszukiwania wywłaszczenia uiządzoue są prawami w Postępowaniu Sądowym.
DZIAŁ II.
o Porządku, i rozkładzie ceny między wierzycielii
aa 1 8.“ Porządek i rozkład ceny nieruchomości, i sposób działań takich, urządzone są prawami o pofiępowaniu sądowem (1).
[i) Przymuszone wywłaszczenie, to iest odebranie komu własności ni zaspokojenie iego wierzycieli, l’e.xpropritilinn forcee. 1’orza.dck między wierzycielami, czjli Hissvf.ka.ya, to iest ułożenie wiele się należy rzeczywiście każdemu wierzycielowi, w szczególności, iak ważna iego u ierzytelnośf, iakie mieć może pierwszeństwo do otrzyn anią zapfsty swoićy, i wszelkie działania do tego zamiaru Sciągaiące się, l’ardre tntre lei treancieri.
TYTUŁ;
I«> iniiM,
o Przedawnieniu: DZIAŁ 1.
* i ’
Urządzenia ogólne.
aa i g. Przedawnienie iest to środek nabycia, lub uwolnienia się, na mory pewnego przeciągu czasu, i pod warunkami o/naczonemi prawem.
2220. Nie można wcześnie zrzekać się przedawnienia: można się zrzec przedawnienia nabytego.
as j i. Zrzeczenie się przedawnienia iest w raźne, lub nie wyraźne: zrzeczenie się niewyraźne wypływa z czynu, który daie poznać odstąpienie od prawa nabytego.
2322. Nie może zrzekać się przedawnienia nabytego ten, kto nie może alienow^ć.
3:l3Sędziowie nie mogą z ur?ędu uzupełnić środku wypływaiącego z przedawnienia
2224. Przedawnienie zarzucane bydż może w każdym Aanie sprawy, nawet pr/ed sądem apellacyynyui; chybaby ſtroną która nić ftawila środka przedawnienia, powinna bydź poczytaną, z okoliczności, że się go zrzekła.
aeaj. Wierzyciele lub każda inna osoba maiąca w tym interes, aby przedawnienie było nabyte, mogą go ftawiać na zarzut, ’
Xięga III; 37
nawet choćby „się go zrzekł dłużnik, albo wła. ściciel.
2226. Nie można nabydź prawa przedawnienia do własności rzeczy, które nie są w używaniu i w zamianach.
2237. Rząd kraiowy, ustanowienia publiczne i gminy, poddane są takimże samym przedawnicoiom, iak i sczególne osoby, i mogą ich także używać na zarzut.
DZIAŁ II.,.
o Posiadaniu.
2328Posiadanie iest utrzymywanie lub używanie rzeczy, albo prawa, które mamy, lub go używamy fprzez nas samych, albo przez kogo innego, który ie odbywa, lub używa w naszem imieniu
2 sag. Ażeby mieć możność do nabycia przedawnienia, potrzeba mieć posiadanie ciągle i nieprzerywane, spokoyne, iawne, nie dwuznaczae, ipod tytułem właściciela.
2230 Domniemanie iest zawsze, że osoba; posiada za siebie sarnę i pod tytułem właściciela, ieżeli dowiedzionym nie iest, że zaczęte było posiadanie za inną osobę.
2 231. Gdy kto zaczął posiadanie za inną’osobę, domniemanie iest zawsze, że posiadał pod takim samym tytułem, ieżeli przeciwnych dowodów nie masz.
1
o Przedawnieniu. 46g
<032. Czyny samby tylko możności; albo czyny prostego dopuszczenia, nie mogą bydź zasadą ani posiadania, ani przediwnienia.
2233. Tóm bsrdziby czyny gwałtowności, uie niogą Jjydź zasadą posiadania, z któtegoby przedawnienie wypływało.
W ten czas dopiero zaczyna się użyteczne posiadanie, gdy gwałtowność ufiała.
S234< Dla rzeczywillego posiadacza który dowodzi posiadanie dawne, iest domniemanie, ’ że posiadał w czasie pośrednim; ieżeli nie masz przeciwnych dowodów.
2235. N» dopełnienie przedawnienia, można przyłączyć do posiadania swoiego, posiadanie swego naczelnika, po którym wzięty iest spadek, w jakimkolwiek sposol ie, bądź pod tytułem ogólnym, lub szczególnym < bądź pod tytułem zyskownym, łub uciążaiącym.
DZIAŁ III.
0 Przyczynach które do przedawnieniii
przeszkadzaią.
3236. Nigdy ci nie otrzymuią przedawnienia, którzy posiadaią za drugiego, choćby przez jakikolwiek bądź przeciąg czasu.
1 tak dzierżawca, skład przyymuiący, użyjYaiący przychodów, i każdy inny który i a-“
37/ 57° X. 3Tytuł XX.
o Przedawnieniu. 57» trzymuie czasowo rzecz właściciela, nie nabywa do niey prawa przedawnienia.
2237. Równie n^e mog<i nabydź przedawnienia dziedzice po tych. którzy trzymali rzecz pod iakimk lwiek bądź tytułem, z ozuaczo nych przez artykuł poprzedzający.
aa“58. Jcdn-ikże osoby wsmienione w artykułach a3G. i 2^37. mo^ą n.bydź przedawnienia, gdy tytuł ich posiadania znayduie się zmieniony, bądź przez przyczynę przychodzącą od trzeciego, bądź przez sprzeciwienie się, którego oui używali przeciw prawu właściciela.
a;3i) Osoby którym dzierżawcy, przyymuiący skład i inni utrzymujący czasowo oddali rzecz na mocy t\tułu przenoszącego własność, mogą przedawnienia ióy nabydż Ci)
aa4o Nie można nsbydź przedawnienia przeciw tytułowi swoiemt), w takiem znaczeniu, że nie można zmień ć względem samego siebie przyczyny i zasady posiadania swoiego.
2241. Można nabydź. przedawnienia przeciw tytułowi swemu w znaczeniu t»kiem, że aię nabywa na mocy przedawnienia uwolnienie od zobowiązania, iakie było zaciągnięte.
DZIAŁ IV.
o Przyczyna eh które przerywaią, lub zawieszała bieg przedawnienia.
Oddział I.
o Przyczynach które przerywaią przedawn ien ie.
3242. Przedawnienie może bydż przerwane, albo naturalnie, albo cywilnie.
aa43> Mnturslne iest przerwanie, gdy posiadacz pozbawion iest używania rzeczy więciy uiz przez rok, bądź od dawnego właści-
cieda, bądź od kogo trzeciego.
2244. Pozwanie do sądu, nakaz albo zajęcie urzędowe wręczone ten u, komu się przesskadza do przedawnienia, iest przerwaniem cywilnem.
2245. Pozwanie do zgody przed kancelła-
ryą sądu pokoiu, przerywa przedawnienie od dnia daty swoiey, gdy nastup.ło po nim wyznaczenie czasu do flswienia się w sądzie, podług przeciągów czasu z prawa wynikających.
2246Pozwanie do iądn choćby przed sędziego nienależnego, przerywa przedawnienie. £247. Jeżeli nskaz stawienia się do sądu
iest żaden z niedofłatku formy;
Jeżeli powód odstępuje od żądania swoiego; Jeżeli dopuszcza, że upadnie inftaucya; Albo ieżeli żądanie iego iest odrzucone;
Przerwanie poczytuie się za niedoszłe.
22^3 Przerwane iest przedawnienie, gdy dłużnik lub posiadacz, uznaie prawo tego, przeciw któremu przedawnienia nabywał.
2a Przypozwanie utzj nione flosownie dpi artykułów powyższyrh, iednego z dłużników solidarnych, albo uznanie przez niego, przerywa przedawnienie przeciw wszyftkim innym, pawet pfreciw dziedzicom po nich.
Przypozwanie iednego z dziedziców po dłużniku solidarnym, albo uznanie przez tego dziedzica, nie przerywa przedawnienia względem innych współdziedziców, choćby nawet wierzytelność hipotekowana była, ieżeli zobowiązanie nie iest niepodzielne.
Przypozwanie takie, albo takie uznanie, przerywa przedawnienie względem innych wspóldłużników tjlko co do części takiey, do iakiey ten dziedzic iest obowiązany.
Aby przerwać przedawnienie co do całości względem innych współdlużników, potrzebne iest przypozwanie wszystkich dziedziców po dłużniku zmarłym, albo uznanie ęd tych wszyftkich dziedziców,
2^50. Przypozwanie dłużnika iftotnego, albo uznanie przez niego, przerywa przędą^nienie przeciw rgczycielowi.
Oddział U.
ć Przyczynach, które zawieszaią bieg przedawnienia.
2a51“ Przedawnienie ma bieg przeciw wszy, » stkim osobom, chybaby im służył iaki wyiątek ustanowiony pewnem prawem.
225^. Przedawnienie nie ma biegu przeciw małoletnim i bezwłasnowolnym, ale się to zachownie, co iest powiedziane w artykule zajii i pod wyjątkiem innych przypadków oznaczonych prawem..
3253. Przedawnienie nie ma biegu między małżonkami. 7.,! . — >
225)Przedawnienie ma bieg przeciw mężatce, choćby nie była rozdzielona pęzezkontrakt małżeński, albo sądownie, względem dóbr któremi mąż zarządza, alei zachowane iey iest poszukiwanie na mężu.
2255. Jednakże nie ma biegu w czasie małżeństwa względem alienaryi gruntu ustanowionego pod rządem posagowym, stosownio do artykułu 1561. w tytule o Kontrakcie małżeńskim i o wzaietnnych prawach między małżonkami.
2256. Równie zawieszone iest przedawnienie w czasie małżeństwa:
i od. W przypadku. gdy sprawa żony nie może bydź odbywana, póki nie nastąpi wybór względem przyjęcia. łub’ zrzeczenia sig iWspolności. „j t>
are. W przypadku; gdy mąż przedawszy własne dobro żony bez iey zezwolepia, zabezpieczeniem ieſt przedaży, i we wszyflkich innych przypadkach, w których sprawa zony zwracałaby się przeciw mężowi.
3J57. Przedawnienie niema biegu: Względem wierz) t«dnos i, która od warunku zależy, póki wrtrnnek nie nafiąpi 5
Względem sprawy o zabezpieczenie, póki obowiązek zabezpieczenia ma mieysce;
Wzglęlem wierzytelności na dzień oznaczony, póki ten dzień nie przyydzie.
t-’5fj Przedawnianie nie ma biegu przeciw dziedzipowi z dobrodzicyftwem inwentarza co do wierz} telnośoi, które ma do spadku.
Ma bieg przedawnienie przeciw spadkowi bezdziedzicznemu, chociaż nieopatrzonemu wyznaćzeniem kuratora.
2359. Ma ieszc/e bieg przedawnienie w czasie trzech miesięcy na sporządzenie inwentarza, i w czterdziestu dniach na rozwagę cżyli namysł.
DZIAŁ V.
o Potrzebnym czasie. do przedawnienia.
Oddział I.
Urttj.dzenia ogólne.
aaGo. Przedawnienie rachuie się przez dni» nie przez godziny.
J261. Nabyte iest przedawnienie, gdy dopełniony ostatni dzień z wyznaczonego terminu.
Oddział II.
o Przedawnieniu trzydziestoletniśm.
saóa. Wszelkie sprawy, tak rzeczowe iak osobiste, podbgaią przedawnieniu ciągiem lat trzydziestu nabytemu, i przytaczający takie przedawnienie obowiązanym nie iest okazywać na to tytuł, ani nie można fiawiad przeciw niemu wyiątku, wynikającego zez łby wiary. 1
2263. Po dwudziestu ośmiu latach, od daty ostatniego tytułu, dłużnik wypłaty czasowby przymuszonym bydż może do dania kosztem swoim nowego tytułu wierzycielowi swoiemu, łub maiącym iego prawo.
caG>. Prawica przedawnienia co do innych przedmiotów, nad wymienione w ninieyszym tytule, wyłożone są w właściwych im tytułach.
ODDZIAŁ III,
p Przedawnieniu przez lat dziesięć i przez f dwadzieścia.
3265* Kto nabywa dobrą wiarą i przez tytuł sprawiedliwy nieruchomości, po dziesięciu latach nabywa ićy własności prawćm przedawnienia, ieżeli prawdziwy właściciel mieszka w obrębie sądu apellacyynego, wktórego rozciągłości położona iest nieruchomość; a po dwudziefiu łatach, ieżeli ma zamieszkacie nie w rzeczonym obrębie.
2266. Jeżeli prawdziwy właściciel miał swoie zamieszkanie, róźnemi czasy, wobrębie i za obrębem, na dopełnienie pfiedaj wnienia potrzeba dodawać do tego, co brakuie do dziesięciu lat przyton.ności, dwoistą liczbę lat nieprzytomności, ażeby uzupełnić dziesięć lat przytomności.
3867. Tytuł nieważny z niedostatku formy, nie może służyć za zasadę na przedawnienie dziesięcio i dwudziefioletnie.
2*68* Dobra wiara domniemywana iest zawsze; i dowodzić tego powinien ten kto zł§ wiarę przytacza.
3269. Dostateczny iest byt dobrey wiary W chwili nabycia.
3270. Architekci i podeymuiący się robót ogółem, po dziesięciu latach wolnemi są od zabezpieczenia wielkich robot, które wyko-> pali, albo niemi kierowali,
v Oddział IV.
o Niektórych przedawnieniach szczególnych.
2271. Sprawa artystów, i nauczycieli utnieiętności i sztuk o nauki które daia mie->
Sprawa gospodarzy domów fzsiezdnyeh, i ku lini, z powodu mieszkania i żywności, które doftarczaią;
-prawa rzemieślników i robotników o zapłatę ich dni, dostarczań i zasług;
Upadaią przedawnieniem sześciomiesięcznym.
2072. Sprawa doktorów, chirurgów i aptekarzy za odwiedzania przez nich, działania i lekarstwa;
Sprawa burgrabiów o zapłatę od aktów które wręczali, i zleceń które wykonywali;
Sprawa kupców o towary które ptzedaią osobom szczególnym nie, kupcom;
Sprawa utrzymujących uczniów na stole i edukacyi, o cenę zapłaty od ich uczniów, » innych nauczycieli za wyuczenie rzemiosła lub sztuki;
Sprawa służących którzy idą w sjuźbę rot cznie o zapłatę ich zasług;
Upadaią przedawnieniem rocznćm.
3275. Sprawa patronów o zapłatę kosztów ich i naleiytości, przedawnia się dwóma lały, rachuiąc od wyroku w processie, albo od pojednania się stron, alho od odwołania rzeczonych patronów. Względem interesów nie ukończonych, nie mogą zanosić żądania o koszta i należytości swoie, któreby sięgały więcey niżeli lat pięciu.
2274. Przedawnienie w przypadkach powyższych maj mieysce, chociażby ieszcze
’ »
trwały dostarczanie, wydawanie, służby i roboty,
Ustaie bieg iego, ieżeli uczyniony był porachunek, wydane było pismo zaświadczające dług, albo zobowiązanie, albo pozwanie do sądu które nie upadło.
^275. Jednakże ci przeciw którym przedawnienia takie są stawiane, mogą wyznaczyć przysięgę stawiaiącym ie względem dowiedzenia się, czyli rzecz zapłacona była rzeczywiście,
Przysiępa może bydź wyznaczona owdowiałym osobom, i dziedzicom, albo ich opiekunom, ieżeli aą małoletni, ażeby oświadczyli, ieżeli nie wiedzą, że się ta rzecz należy.
1276. Sędziowie i patronowie uwolnieni są od papierów w pięć lat po wyroku w processie.
Burgrabiowie uwolnieni są równie od tego, we d-va lata po wykonaniu zlecenia, albo po wręczeniu aktów, które do ich urzędu należały,
3E77. Przyrhody czynszowe czyli z wypłat wiecznych i dożywotnich;
Zapłaty alimentarne;
Naymy domów, cena dzierżawy dóbr wieyski. h;
Procenta od summ pożyczonych, i w ogólności wszystko co się wypłaca rocznie, al-
bo w wyznaczonych granicach czasu ieszcze krótszych;
Przedawniaia się pięcia laty.
^278 Przedawnienia o iakiih mowa w artykułach ninieyszego oddziału, m*ią swóy bieg przeciw małoletnim, bezwłasnowolnym; ale znhowuie się iin poszukiwanie na ich opiekunach.
2279 Co się tyczy ruchomości, posiadanie ważne iest tak, iak tytuł.
Jednakże kto zgubił, albo komu rzecz była ukradziona, może s:ę upomoąć o nię v%e trzech latath, rachując od dnia zguby, lub kradzieży, u trzeciego, w którego rękach rzecz taką znalazł; a wolne iest temuposzukiwanie na osobie od którćy rzecz taką ma.
a280. Jeżeli rzeczywisty posiadacz rzeczy ukradzionćy lub zpubioney, kupił ią na iarmarku lub targu, albo na przedaży publicznćy, albo od knpea przedaiącego podobne rzeczy, wtenczas tylko właściciel pierwotny może żądać oddania téy rzeczy, gdy wraca posiadaczowi cenę, iaką on za tę rzecz wydał.
22gi. Przedawnienia zaczęte w czasie ogłoszenia ninieyszego tytułu, urządzone będą stosownie do praw dawDyih.
Jednakże przedawnienia wtenczas zaczęte, i dla których potrzebaby ieszcze według
£80 X. 3. Tytuł XX.
praw dawnych więedy niż lat trzydziestn rśchui/jc od tego i samego czasu, dopełnione będą upłynienicm lat trzydziestu.
(i] Utrzymuiący Masowo, Detenteurr prectiret, ją to osoby obowiązane odd.-dź rzecz tirou, od którego 14 ina14 sobie pozuoloną, gdy iey żądać bidzie. Sprzeciwianie się, Contrediitions

. »
4T.
f
♦ \
Jak początkowo w’ pićtwuych tytułach zdarzały się wyr». zy, króych obiaśnieiiie zdawało się potrzebnćm, tak też przytaczane są przypisy częstsze w pierwszćy i drugićy Xk;dze KodcXu, niżeli w trzeciiy. Umkaiąc powtarzania tychże samych tztery, położone przypisy przy iednym tytule, nie są ponawiane pizy drugich, chociaż lednakoue uyrazy obiaJnieuia“ wymagaiące trafiają się w rożnych tytułach. Czytanie oddzielne wyrywką branego, któregokolwiek tytułu, nie da poznać zupełnie przedmiotów u nim obiętych, które maią związek z przedmiotami w całym Kodexie umieszczonemi, 1 do których dokładnego zrozumienia, nie tylko rozważanie całrgo Kodexu Nap oleona iesc poerzebne; (ale też i poznanie Kodcxu postępowania lądowego, wielką iest pomocą.
KONIEC KODEXU.
3 przyymnie 3 r.&wiadczai)c 7 od innego » i 438
7 w przy pakach f utrzymania 3 widocna 7 na eży
7 któr* ran
9 cyJź
3 wykonana 3 nie zosuwi{
8 pełnoletniemu
2 bezw{asnowolni
i mężatki
3 reiestm
4 mieszana się
6 i tego
5 oddzielna f dziedzicwa
6 zostania
7 zachowania
7 w hadla
ł pafnomoc 5 wynagrodenta —
ART:
17 v
18 w. 346 w. 460 w.
w.
618 w. ÓS9 w. 699 w. 761 w. 9H w. 95 J w1094 w. IC95 w. M15 w-
13>8 w. 1454 w. 1483 w. 1619 w, 1670 w. 1672 w.
18T 1
1964 w. zoog w. 2086 w. a Igo w.
10 sprawy
By ii powinno przy) rouie i oświalczłijc od kdnogo i 453.
w przypadkach utrzymywania widoczna należy ktbr) im
bydź
- uczyniona
- nie zontawiaf
- pefnoletniema dadź
- bezwfasnowolny.
i mężatka w reicstra niieszania fig
- i z tego
oddzielona dziedzictwa zoseafa
zachowywani* w handlu pełnomoc wynagrodzeni* spraw « ’ M. a1 A i

<.. ’.urn V v ’ — 1
’ / » ’ ris
».
’ łJK’ ’ V.
* 31}.-’.»! ’ “ I*
WlSłrMrt r~v V.’ i 1
>J-i : r
A. “
>
Z B I Ó R
» ’
PODZIAŁO w WKODEXIE.
TYTUŁ WSTĘPNY.
Ar i.
b Ogłoszeniu, skutkach, i Kołowaniu praw w powszechności; — i
XIĘGA pierwsza.
TYT: i. o Używaniu i utracie Praw Cywilnych.
— o Używaniu Praw Cywilnych — j
— o Utracie Praw Cywilnych.
— o Utracie Praw Cywilnych, przez
utratę ftanu Francuza. — i j
— o Utracie Praw Cywilnych przez sku
tek kar lądowych. -
TYT: II. o Aktach ftanu Cywilnego
— Urządzenia ogolńe. - 54
— o Aktaih urodzenia. 55
— o Aktach Małżeńftwa — 63
— o Aktai h śmierci. — 77
— o Al: tai h ftanu Cywilnpgo woysko-
v.jch zagranica P&nftwa. — gg
— o Sproftowaniu Aktów Stanu Cywil
nego..... 99
TYT: III. o Zamieszkaniu. ica
t
Arłi
TYT: IV. o Nieprzytomnych.
— o Domniemaniu n eprzytomności. n«
— o Ogłoiz?niu nieprzytomności 115
— o Skutk.ich nieprzytomności, co do
maiątku, który nieprzytomny po* siadał w dzień znikuienia swoiego. 199
— o Skutkach nieprzytomności co do
praw wypadkowych, mogących służyć nieprzytomnemu 13$
— o Skutkach n.eprzytomności co do
małźeńftwa... 139
— o Dozorze nad małoletniemi dziećmi
oyca, któ>y zniknął 141 TYT: V. o Małi ńltwie. *
— o Warunkach potrzebnych do możno-
ści zawarcia m.łźeńftwa 144
— o Formalnościach s„agiiącyth się do
ob<h.<dii małźeńftwj 165
— o Przeciwieńftwach do Mdżeńftwa 170
— o Wymaganiach nieważności mal-
ieńftwa.... igo o Obowiązkach z małź-ńllwa wynika acych — cos
— o Wzajemnych prawach i powinno
ściach małźonl.ów cia
— o Rozwiązaniu malieńftw-ł «®7
— o Powtórnych maUehltwach ecŚ TYT: VI. o Rozwodzie
o Przyczynach rozwodu 429
o Rozwodzie z przyczyny oznaczoney. o Formach rozwodu z przyczyny o-
znaczoney <34 o Srzodkach tymczasowych, iakie mogą bydź uiyte z powodu żądania rozwodu dla oznaczoney przy czyny aS 7
TYT: VI. o Powodach nieprzyięcia wrozwodowey fcprawie dla oznaczoney przyczyny » 273 s-m o Rozwodzie ze wzaiemnego zezwolenia.... 275 o Skutkach rozwodu i 295
— O Rozdziale do do osób 3Ć6 TYT; VII. o Oycoftwie i synoftwie, czyli
o wywodzie rodu
— o Synoftwie dzieci prawych, albo u-
rodzonych w cza»;e mdł£>’ń(twa 31 e
— o Dowtidach synoftwa prawych’dzieci 519 — > o Dzieciach naturalnych.
— o Uprawnieniu dzieci naturalnych 321
— o Oinaniu dzieci naturalnych 334 TYT: VIII. o Przyspótobieniu i opiece do-
brorżynney
— o Przysposobienia.
— o Przysposobień u i iego skutkach 343
— o Formach przysposobienia 353
— o Opiere dobroczynney 361 TYT: IX. o Władzy oycowskiey 371 TYT.X. o Mjłoletności; Opiece i Usa-
mowlnenu.
— o Mdłoletności / 388
— b Opiece’.
— o Opiece óyca i matki 319
— o Opiece powierzoney przez oyca,
albo matkę — 397
— o Opiece Wstępnych 402
— o Opiere powierzoney przez radę fa-
, milii —
— o Opiekunie przydanym “ 42®
— o Przyczynach uwalniaiących od opieki 427
— o Niezdatności,,wyłączeniach od o“
uieki i złoźsniu 44* (.>
\
TYT: Xr o Zarządzaniu Opiekuna 450 — o Rirhunkjch z opieki 469
— o Usamowolnieniu — +76 TYT: Xl. o Pełnoletności, pozbawieniu wła-
sney woli, i doradzcy sądowym
— o Pełnoletności... 488
— o Pozbawieniu wbsney woli, czyli
be^własnowolności 48?
— o Doradzcy sądowym 5«J
X I Ę G A DRUGA.
o Dobrach, i o różnych ograniczęniach wła«noś’i. TYT: I. o Różności dóbr 5«&
— o Nieruchomościach 517
— o Ruchomościach... 527
— o Dobrach, co do ich ftosunków z te-
mi, którzy ie posiadała 537
TYT: II. o Własności 544
— o Prawie przybycia Z przychodów
rzeczy — 547
— o Prawie przybycia z tego, co się
przyłącza, i wciela do rzeczy 551
— o Prawie przybycia, co do rzeczy
nieruchomych — 552
— o Prawie przybyria, co do rzeczy
ruchomych... 555
TYT: III. o Używaniu przychodów, ou-
iywaniu i o mieszkaniu.
— o Używaniu przychodów — 578
— o Prawach używaiącego przychodów 58®
l
J
“ i’ r
— o Obowiązkach uźywaiącego przy
chodów.... 6 co
—.takim sposobem ginie uiywanie przy
chodów 617
— o Używaniu i mieszkaniu 625
TYT: IV, o Służebnościąch, albo służbach
gruntowych — 637
— o Sluiebnosriach, które pochodzą
z położenia mieyic 640
— o Służebnością’ h prawem uftanowionych 649
— o Srzodkowym rnurze i rowie —
— o Odległości dzieł poprzednich wyma
ganych do p-’wnv<h budowli 674
— o Widokach na własnosć sąsiada 675
— o Ściekach zdd<hów — 681 —. o Prawie prze<hodu 682
— o Slużebnoś’iach uftanowionych przez
czyn człowieka
— o Różnych gatunkach służebności,
które mogą bydź uftanowione na dobrach -
— Jak się uftanawtaią służebności 69o
— o Prawach właściciela gruntu, które
mu należy się służebność 6’7
— Jakim sposobem slużebnosci giną 703
X I Ę G A TRZECIA.
o Różnych sposobach, przez które
nabywa się własność. Urządzenia ogólne 711 TYT: l. o Spadkach.
— o Otworzeniu spadków i przeniesie
niu posiadania n3 otrzymujących spadek 7 ig
TTTI. o Przymiotach potrzebnych do objęcia spadku... 725
— o Różnych porządkach spadku. Ui/aen>a ogolne. 731
— o Z<ltępftwie — 739
— o Spadkach idących dla zftępnyth 745
— o Spadkach idących na wftępnych 746
— o Spadkach krewnych pobocznych 750 — o Spadkach nieporzadkojyych.
— o Prawach dzieci naturalnych, na do>
brach oyca ich lub matki, i o ipadku po dzi’ciach naturalnych umarłych bezpotomftwa 756
— o Prawach pozoftałego przy iyciu
w«pół małżonka i Narodu 767
— o Przy ięciu i odftąpieniu od spadków.
— o Przyięciu 774 < — o Zrzeczeniu «ię spadków 784 — o Dobrodzieyftwie inwentarza, o
skutkach iego, i o obowiązkach dziedzica maiącego takie dobrodzieyftwo.... 793
— o Spadkach bezdziedzicznych 811
— o Podziale i powrotach.
— o Sprawie o podział i iey formie 815 — o Powrotach ... g^j
— o Płaceniu długów 870
— o Skutkach podziału, i (/zabezpiecze
niu części 883 o Zerwaniu działów » 8J7 TYT: II. o Darowiznach między żyiącemi, i Teftamentach.
— Urządzenia ogólne — 894
— o Zdatności rozporządzenia, albo
przyymowania darowizn między żyiącemi, lub przez Teftament 901
/
TYT: II o Częśri dóbr rozrządzanych, i
0 zmniey szaniu.
— o Czesi i dóbr rozrządzalnych 913
— o Zi.mieyłzaniu darowizn i zapisów 9C0
— o U.now/na< h m ędzy źyiącemi.
— o Formie darowizn między iyiącemi 931
— o Wyjątkach od prawidle nieodwołal-
n< sci darów zn miedzy iyiarrmi 953
— o Rozporządzeniach Tełtamentowych.
— o Prawidłach cgólnych, co do formy
Te (lamentów... 967
— o Szczególnych prawidłach, co do
formy pewnych T*ftamer, tów 98 r
— o Uftanowieniu dziedzica, i o 2a-
piiac h w ogóuości ioc2
— o Zipsach ogólnych icc.3 — O Zapife pod tytułem ogólnym IOIO
— o Zapisach «t« zególnych 1014
— o Exfkutorach T«ftinventowych 1025
— o Odwołaniu Tellamentów, i ich u-
padku — IC3S
— o Rozporządzeniach pozwolonych dla
wnucząt darującego, lub Teftatora, albo dzieci od braci iego
1 lioftr « 104I — o Podziałach uczynionych przez oyca, matkę, albo innych wftępnych między ich zftępnemi 1075
-r o Darowiznach uczynionych przez kontrakt małżeński, małżonkom i dzieciom spodziewanym z małźeńftwa ... IC8I
— o Rozporządzeniach między malfon-
kami, bądź przez kontrakt małźeńftwa, bądź w czasie małieńJtwa 1C91
TYT: III. o Kontraktach, albo zobowiązanidch umownych w ogólności. — Rozporządzenia poprzednicze IICI
— o lftotnych warunkach do ważno
ści umów r nóg
— o Zezwoleniu — iicg
— o Zdatnosci (Iron kontraktujących 1123 — o Przedmiocie i rżeczy kontraktów 1126 7 — o Przyczynie... 1131 r — o Skutkach zobowiązań.
— Urządzenia ogólne H34 o Zobowiązaniu dania r 1136
— o Zobow ązaniu czynienia, lub nie-
czynienia — 1142
- — o Wszelkich tzkodach wynikających z niewykonania zobowiązań 1146 — o Tłumaczeniu umów 1156 r — o Skutku umów względem trzecich
oiób 1165
— o Różnych gatunkach zobowiązań.
— o Zobowiązaniach warurki wych.
— o Warunku wogolności, i różnych
iego gatunkach nóg
— o Warunku zawieizaiąrym ugi
— o Warunku 1 ozwiązuiąrym 1183
— o Obowiązkach do wyznaczoney gra
nicy czaiu 11J5
— o Zobowiązaniach na przemian idą
cych — < 18 9
— o Zobowiązaniach solidarnych.
— o Solidarności między wierzycielami 1197
— o Solidarności ze (trony dłużników 1200
— o Zobowiązaniach podzielnych i nie
podzielnych 1217 rr. o Skutkach zobowiązania podziel-
nego., i®2e
TYT: III. o Skutkach zobowiązania niepodzielnego... 1222
— o Zobowiązaniach z zaftrzJŻeniem
kary.... 1226
— o Zniesieniu zobowiązań — 1234
— o Zapłaceniu w ogólności — 1235
— o Zapłaceniu z podftawieniem j«49
— o Przyznawaniu zapłaty — 1053
— o Ofiarowaniu zapłaty, i o zazna
czeniu — 1257
— o Odftąpieniu dóbr 1265
— o Odnowieniu 1271
— o Lhrowaniu długu * — 1282
— o Nagrodzeniu... 1289
— o Pomieszaniu » 1300
— o Utracie naleiącey się rzeczy 1302
— o Sprawie o nieważność, lub roz
wiązanie umów — 1304
— o Dowodzie zobowiązań i wypłaty 1315
— o U.-wodzie literalnym.
— o Tytule urzędowym — 13«7 — o Akta.h z podpisem prywatnym 13’S
— o Kaibach — 1333 — o Kopiiach tytułów — »33+
— o Aktach rozpoznaiącyoh i ftwier-
dzaiąeych — >337
— o Dowodzie ze świadectw — i34ł
— o Domniemaniach — 1349
— o Domniemaniach uftanowionych
przez prawo... 1350
— o Domniemaniach, które nie są U*
stanowione przez prawo 1 — >355
— o Zeznaniu ſtrony — ’354
— o Przysiędze... 1367
— o Przysiędze ftar.owczey — 1553 — » o Przysiędze wyznaczonay z urzędu 1366
TYT; IV. o Obowiązkach, które wynikają bez umowy
— o Jako.kontraktach
— o Wyftępkach i iako-wyftępkach
TYT: V. o Kontrakcie małżeńskim, i o prawach wzaiemnych między małżonkami. Urzadzenia ogólne
— o Rządzie wspólności
— o Wspólności prawney
o Tym, co składa wspólność czynnie i biernie.
— o Tym, co składa czynność w« wspól
ności — -
« — o Tym, co składa bierność wspólności, i o sprawach, iakie wypływaią przeciw wspólności
— o Zarządzaniu wspólnością, i o sku
tku aktów iednego, lub drugiego małżonka tyczących się spółeczeńftwi małżeńskiego
— o Rozwiązaniu wspólności, i niektó
rych irgo skutkach —
— o Przyięfiu wspólności, zrzeczeniu
się, które tzynion» bydź może z w»runkami ściągaiąeemi się do tego —
— o Podziale wspólności po iey przy-
ięciu «
— o Podziale tego, co ieſt rzynnem ««o Tym, co ieſt bierne we wspólności, i o składce na długi
o Zrzeczeniu się wspólności i iego skutkach „ » —
TYT: V. o Wspólności uraowney, i o umowach, które mogą ograniczyć lub w\łąrzyć nawet wipólnoie prawną...., 497 Wspólności obiętey w nabyciach 1493 Zaftrzeźeniu, które wyłącza ze wipólności ruchomość w całości, lub w części 15 Zaftrzeźeniu przemiany nieruchomości w ruchomość ific; Zaftrzeżf-niu oddziału długów 15.0 Moźii’ jci iony wzięcia nazad wniosku swego wolnego i oswobodzonego... >514 Umówionym szczególnym względzie 1515 Zaltrzeźeniaih, przez iakie naznacza się każdemu z małżonków część nierówna we wipólności 15-0 o Wipólności pod tytułem ogólnym 1526 o Umowach wyłączających wipól-
nosć — >52]>
Zaftrzeźeniu wyraźaiącem, że małżonkowie biorą się bez wspólności >550 Zaftrzeźeniu oddziału co do dóbr Rządzie posagowym 1540 Poftanowieniu posagu 1542 Prawach męża na dobrach posagowych, i o niemożności al enowania dóbr posagowych 1549
— o Powróceniu posagu 1564 o Dobrach niepoiagowych 157+
TYT: VI. o Przedaży.
— o Naturze i formie przedaży isfis
>37° >371 * 38 »
o — o
>389 >399
>4CO
— o
o
o
>401
1409
-f
>4«I 1441
>453
>467 146*
>48« >49*
o
o
— o
o
o o o
— Kto może kupować, lub przeSawsc ib94
TYT: VI. o Rzeczach, które mogą bydź
przedane... ióoft
— o Obowiązkach przedawry — 1602 i — o Wydaniu “ — 1Ć04
o Zihezpieczeniu w przypadkach po.
zbawiających posiadania — 16126
— o Zibezpjeczeniu wad rzeczy prze«
danay * — 1641
o Obowiązkach kupuiącego — i«5o
— o Nie ważności i rozwiązaniu przedaży 1658
— o Możności okupu ( — 1659
— o Rozwiązaniu przedaży z przyczy
ny pokrzywdzenia — >674
— o Licytacyi.... 1686
— o Przenoszeniu wierzytelności i in
nych praw niezmysłowych — 1689
TYT: VII. o Zamianie 170®
TYT: VIII. o Kontrakcie naymu 1708
— o Naymie rzeczy — i7»3
— o Prawidłach wipólnych naymom do
mów i dóbr wieyskich — 1714
— o Prawidłach szczególnych naymu
domów — 175*
— o Prawidłach szczególnych kontra
ktom dzierżawy — 1765
— o Naymie robot i prZemyiłu — «77>
— o Naięciu służących i robotników 1780
— o Przewożących ziemią i wodą 178®
— o Naymach na ogół — 1787
— o Naymie w pakt — i8co
— o Pakcie proftym... 1804
— o Pakcie na połowę — 1818
— o Pakcie danym dzierżawcy — 1821 — o Pakcie ddnym koloniście częściowemu.... tgty
t
— o Kontrakcie niewłaściwie zwanym
pakt 1831
TYT; IX. o Kontrakcie w»półlfi — 183®
— o Różnych gatunkach współki — 1835
— o W»pAlkach ogólnych — 1836
— o Wipółce szczególney — 1841 — ’ o Obowiązkach ftowarzyszonyth
między sobą 1845
— o Obowiązkach ftowarzyszonych
względem trzeciego igóa
— o Różnych sposobach, przez iakie
kończy się spółka 1865
TYT: X. o Pożyczce — 1874 4 — o NJturze p.łźyczki użyczenia, czyli wygodzenia — 1875
— o Obowiązkach biorącego w pożyczkę 1880 * — o Obowiązkach poźyczaiącego komu 1883
— o Naturze pożyczki do (trawienia 1892 o Obowiązkach daisc-go w pożyczkę 1898
— o Obowiążkach biorącego w pożyczkę ij>o«
— o Pożyczce na procent, czyli na Iłowe 1905
TYT.XI. o Składzie i zatrzymaniu urzędowem. >
— o Składzie w ogólności, i różnych
ipgo gatunkach 1915
— o Naturze i iftocie kontraktu składu 1917
— o Składzie dobrowolnym.1941 — o Obowiązkach skład przyymuiącego 19*7
— o Obowiązkach osoby, która skład
uczyniła - »947
— o Składzie koniecznym 1949 o Różny h gatunkach zatrzymania
urzędowego 1955
— o Zatrzymaniu umownem — 1956
— o Zatrzymaniu czyli składzie lądo
wym fc * — 1961
TYT: XII. o Kontraktach losowych 1964
— o Grze i zakładzie. 1965
— o Kontrakcie wypłaty dofywotniey.
— o Warunkach potrzebnych do wa
żności kontraktu. — 1968
— o Skutkach kontraktu między ſtro-
nami kontraktuiącemi — 1977
TYT: XIII. o Pełnomocnictwie.
— o Naturze i formie pełnomocnictwa 1984 — o Obowiązkach pełnomocnika — 1991 — o Obowiązkach pełnomoc-daiącego 1998
— o Różnych sposobach, przez które
kończy się pełnomocnictwo 2003
TYT: XIV, o Dawaniu tękoymi.
— o Naturze i rozciągłości rękoymi 2011
— o Skutku zaręczenia między wierzy*
cidami a ręczycielem — coai
— o Skutku rękoymi między dłużnikiem
a rę?zyc\elem — QO58
— o Skutku rękoymi między wipół-
ręczycielami — 2033
— o Zniesieniu rękoymi — 8034
— o Rekoymi prawney i sądowy 8040
TYT: XV. o Tranżakcyach — <C44
TYT: XVI. o Przymusie o»obiftym flf.59
TYT: XVII. o Zapewnieniu przez zaftaw C071
— o Zaftawie ruchomym — i°75
— o Zaftawie nieruchomym acgs
TYT: XVIII, o Przywileiach i hipotekach 2093
— o Przywilewch... 2095
— o Przywileiach na ruchomośriach sico — o Przywileiach powszechnych na ruchomościach... 2101
— o Przywileiach na pewnych rucho*
maściach 2ic*
o Przywileiach na nieruchomościach 2103
— o Przywileiach, które się rozciągną na ruchomościach i nieruchomościach 2104
— Jak się zachowuią przywileie * 2106
— o Hipotekach 2114
— o Hipotekach prawnych » 2121
— o Hipotekach lądowych 2124
— o Hipotekach umownych 2124
— o Stopniach między hipotekami a 134
— o Spobob.e wpisywania przywileiów
i hipotek e146
— o Wymazaniu i Zmnieyizaniu wpisów 2157
— o Skutkach przywileiów i hipotek
przeciw trzecim ^atrzymuiącyin <2166
— o Zniesieniu przywileiów i h;potek 2x80
— o Sposobie oczyszczenia własności
z przywileiów i hipotek 2181
— o Sposobie oczyszczenia h>potek, gdy
nie masz wpisu na dobrach męłów i opiekunów 2193
— o jawności reieftrów i odpowie
dzialności zachowawców 2196 TYT: XIX. o Przymuszonym wywłaszczeniu, i o porządkach między właścicielami.
— o Przymuszonym wywłaszczeniu
— o Porządku i podziale ceny między
wierzycieli » «
REIESTR PODZIAŁO W.
TYT: XX. o Przedawnieniu.
Urządzenia ogólne — 2419
— o Posiadaniu * aeaj o Przyczynach przeszkadzaiących
przedawnieniu — 4236
— o Przyczynach, które przerywaią
przedawnienie... 224*
— o Przyczynach, które zawieszaią
bieg przedawnienia — 2051
— o Potrz bnym czasie dla przedawnie-
*. nia C2<50
— o Przedawnieniu trzydzieſtoletniem £s<Sa
— o Przedawnieniu dziesięcio i dwu-
dzieitoJetniem — 2295 <** o Niektórych przedawnieniach szczególnych ś27i

ARTYKUŁ PIERWSZY.
PRAWA obowiazuią <]o wykonywania w całym kra i u Francuzkim na mocy ogłoszenia ich, przez Cesarza.
Wykonywane będą w każd^y części PzfńflW& od momentu, w którym ogłoszenie ich wiadoniem bydż może.
Ogłoszenie przez Cesarza uczynione, poczytane będzie za wiadome, w Departamencie, w którym mieszka Cesarz, po uplynieniu dnia iednego od ich ogłoszenia; a w każdym z innych Departamentów, po uplynieniu tegoż czasu, pomnażanego iednym dniem na każdą odległość dziecięciu myriametrów, (około 20. mil dawnych we Francyi) pomiędzy miafiem, w którem uczynione pierwsze ogłoszenie, a ftolica każdego Departamentu (*)
2. Prawo obowiązuie na przyszłość tylko.
3. Prawa co do Poljcyi i bczpieczeliflwa, bowięzuią wszylikich w kraiu mieszkaiących.

Nieruchomości, nawet przez cudzoziemców posiadane, podlegain prawu Francuzkiemu.
Prawom ściągającym sig do Jianu i zdatności osób, podlegaią Francuzi, choćby za granicą mieszkai.icy.
Ą. Sędzia wyinawiaiacy się od sadzenia, pod pozorem, ze prawo milczy, ciemne inii., albo niedoftateczne; może bydź poćiąganvm, iako winny odmówienia sprawiedliwości.
5. Nie ieſt wolno Sędziom w sprawach przed nich wytaczanych, dawać wyroki w sposobie ogólnych i urzadzaiąeych przepisów.
6. Nie moż, na przez prywatne umowy ubliżać prawom, tyczącym się porządku publicznego i dobrych obycżaiów.
PRZYPISY.
i(*J Metr icst zasada wszystkich miar dziesiętnych, używanych teraz u/c Francyi; icst eć dziesięciu milionowa część odległości bieguna połnocnego cd równika; równy iesr trzem stopom dawnym i>aryzknn, i blisko ośmetnym częściom stopy, czyli równy icst 3, o7S444i to uczyni ieden łokieć Warszawski 1 blisko siedem dziesiłcych części łokcia, czyli 1679, 151. fllyrtamćir zamyka w tobie dziesięć tysięcy Metrów, czyli stop Paryzkich 30874, 4-}, albo łokci Warszawskich 16751, 512727, Rachuje na milę Warszawski 13, 000 fokci, to Myriaineu uczyniłby mato co więcey nad iedne i ćwierć mili.
Jest wyrok Rządu Francuskiego, w którym sa umieszczone odległości od Paryża, wszystkich inicysc stołecznych każdego Departamentu Francyi. X IE G A PIERWSZA
o OSOBACH.
/
TYTUŁ I.
O Używaniu i utracie Praw Cywilnych. DZIAŁ I.
o Używaniu Praw Cywilnych.
7. Używanie Praw Cywilnych, nie ieſt zawisie od iiauu Obywatela, który ftan nabywa się i utrzyniuie iedynie, podług prawa Konllytucyynego.
8Każdy Francuz używać będzie praw cywilnych.
9. Każda osoba we Francyi, zrodzona z cudzoziemca, może żądać w ciągu roku, po wyyściu z małoletności, aby za osobę Francuzką miana była; byleby oświadczyła urzędownie, ież Ii mieszka we Francyi, że chce w niey zoftać; a ieżeli mieszka za granicą, że chce we Francyi osiąść, i w ciągn roku rachuiąc od dnia takiego oświadczenia przeniosła swe zamieszkanie do Francyi (x).
10. Każde dziecię, zrodzone z Francuza wkraiu obcym, ieH 1’raucuzeiu. Każde dziecię, zrodzone w kmin obcym z Francuza, który utracił lian Francuza, może ten lian odzyskać, dopelniaiąc prawideł przepisanych artykułem 9. ’
xx. Cudzoziemiec takichże samych praw cywilnych używać będzie we Francyi, iakie są, albo będą dozwolone Francuzom, przez traktaty 7. nar idem, do którego ten cudzoziemiec należy (a).
x a. Cudzoziemka biorąca za męża Francuza, wchodzi w lian męża swego.
x 3. Cudzoziemiec któremu Cesarz pozwolił zamieszkać we Francyi, używać będzie v.s yiikirh praw cywilnych, dopóki wniey mieszkać nie ^przestanie.
14Cudzoziemiec, nawet nie mieszkaiący we Francyi, może bydz pociąganym do Trybunałów Francuzkich, o wykonanie zobowiązań zaciągniętych z Francuzem we Francyi; mo&t bydź pociągaxiyin przed Trybunały francuzkie, o zobowiązania, które zaciągnął w ki’aiu obcym z Francuzem (3).
x 5Francuz może bydź pociąganym przed Trybunał we Francyi, o zobowiązania w krain obcym zawarte, nawet z cudzoziemcem.
16. We wszylikich sprawach innych, oprócz handlowych, cudzoziemiec Powód obowiązany złożyć rękoymią na zapłatę kosztów i szkód wszelakich, wypływaincych zprocessu, wyiąwszy, gdjby posiadał maiątek nieruchomy
o Utracie Praw cywilnych. 7
we Francji doftateczney wartości do takiey za-
piaiy (4)
DZIAŁ II.
t
o Utracie Praw Cywilnych.
ODDZIAŁ I.
o Utracie Praw Cywilnych przez utratę stanu Francuza.
17. Przeftaie bydź Francuzem: 1.) kto nabywa naturalizacyi w kraiu obcym. 2.) kto przyymnie urzędy publiczne obcego llządu bez pozwolenia Cesarza. 3.) Nakoniec kto w jakikolwiek sposób czyni założenia w„kraiu obcym, bez myśli powrotu.
Założenia handlu nie mogą bydź nigdy uważane, że się dzieią w myśli nie powrócenia do krain.
ifi. Francuz po utraceniu ftanu Francuza, może go odzyskać, wracaiąc do Francyi za pozwoleniem Cesarza, oświadczaiac że chce w kraiu franćuzkim pozoiiać, i że się zrzeka wszelkich różnic itanu, prawu Francuzkiemu przeciwnych.
19. Francuzka za cudzoziemca idąc, wchodzi w ftan iego; owdowiawszy, może odzyskać /łan Francuzki, byleby mieszkała we Francyi, albo powróciła do tego kraiu za pozwoleniem Cesarza, i oświadczyła, że chce we Francyi zamieszkać iiale.
20. Osoby odzyskuiące ftan Francuza, w przypadkach wyrażonych artykułami i o. 181 ow ten czas dopiero używa i ą tego (tanu, gdy dopełnią warunków dla nich przepisanych w tychże artykułach; i od tégo czasu dopiero korzyści z praw, do których się wrócili, służyć im będą.
31. Francuz przyymuiący służbo woyskową za granicą, albo wchodzący w towarzyftwo woyskowe obce bez pozwolenia Cesarza, traci imie Francuza.
INie może wrócić do Francyi bez pozwolenia Cesarza, ani odzyskać lian u Francuza, nie dopełni wszy warunków wyznaczonych cudzoziemcowi, gdy chce obywatelem zoftać; przez to iednak nie nadwerężaia się kary uftanowione prawami kryminalnemi względem Francuzów, którzy nosili, albo nosić będą broń przeciw wlasney oyczyznie,
O ODZIAŁ II.
\ ’
o Utracie Praw Cywilnych przez skutek kar Sądowych.
22. Skazania na kary, których skutek odbiera skazanemu wszelkie uczelinictwo Praw cywilnych, niżey wyrażonych, śmierć cywilna pociągaią za sobą.
23. Skazanie na śmierć naturalną, sprawuie Śmierć cywilną.
o Utrarie 1Praw cywilnych. g
I
Inne kary cielesne dozgohne, tyle tylko śmierć cywilna przynoszą, ile prawo ten skutek: przywięzuie do nich.
25Przez śmierć cywilną, traci skazany własność wszyftkich dóbr, które posiadał; spadek otworzony ieſt dla wszyfiJuch dzied ziców po nim; ci obeymuia dobra iego w takim samym sposobie, iak gdyby umarł naturalnie i bez teltamentu.
Nie może i u/, więcey bydź uczeftnikiem z, a» dnego spadku, ani przenosić na kogo prawa pod lym tytułem do dóbr nabytych późniey.
Nie może ani rozporządzać dobrami swemi, w-całości lub w części, budź przez darowizny między żyiącemi, bądź przez testament, ani cokolwiek bądź przyymować pod tym tytideni, c’yba tylko na alinienta.
Nie inoże bydź opiekunem, ani mieć iakie*
gożkolwiek wpływu do opieki.
»
Nie może bydź świadkiem w akcie uroczysty m, albo u r z ę d o w y ni, ani przypuszczanym do świadczenia w sądzie.
Nie może ftawać wsadzie, ani iako Powód, ani iako Pozwany, tylko pod imieniem i przez zastępstwo szczególnego Kuratora, przydanego od Trybunału, do którego sprawa wniesiona.J
Nie może wchodzić w małżeńskie związki, któ» reby iakiżkolwiek skutek cywilny przynosiły.
Jeżeli zawarł pierwey małżeński związek, ten się rozwięzuie, co do wszelkich sktilków cywilnych.
Współmałżonek i dziedzice po skazanym, mogą używać praw im służących, i działać iakby po naturalney iego śmierci (5).
26. Skazania w oczne przynoszą śmierć cywilną dopiero od dnia, w którym są wykona-’ ne, bądź rzeczywiście, bądź w wizerunku.
27. Skazania zaoczne nie sprawuią śmierci cywilney, aż po pięciu latach naftępnych, rachuiąc od dnia, w którym wykonany był wyrok w wizerunku, i przez ten czas pięcioletni skazany Iławie się może (6).
28. Skazani zaocznie, pozbawieni będą przez lat pięć,.albo do czasu osobifiego ich Itawienia się, lub przytrzymania ich w tym przeciągu, używania praw cywilnych.
Dobra ich zarządzane będą, i prawa utrzymywane, tak iak nieprzytomnych.
29. Gdy skazany zaocznie ftawi się dobrowolnie w przeciągu lat pięciu, rachuiąc od dnia wykonania wyroku, albo gdy w tym czasie poimany był i uwięziony, tem samćm wyrok zaoczny, upada sam przez sięj oskarżony odzyskuie posiadanie wszyJikich dóbr swoich; sądzony będzie na powo: a ieżeli tym nowym wyrokiem skazany Zoltanie na tęż sarnę kare, albo na inną, śmierć
cywilną pociągaiącą za sobą, skutek tey kary zacznie sic dopiero od dnia wy konan ia powtórnego wyroku (7).
50. Jeżeli skazany zaocznie flawił się, albo był przytrzymany dopi ro po pięciu latach, i przez nowy wyrok otrzymał uwolnienie od kary, albo skazanym zoliai na karę nie przynosząca śmierci cywilney, poWraca zupełnie do używania Wszyftkich praw swoich cywilnych na potem, a to od dnia w którym do sądu fianął; ale wyrok, pierwszy zachowuie skutki przez śmierć cywilną ściagnione, co do przeszłości, w przeciągu czasu między upłynieniem lat pięciu, i dniem liawienia się
do stidu.
-
51. Jeżeli skazany zaocznie umrze w przeciągu pozwolonych tych lat pięciu, nie ftawiwszy się, ani będąc poimanym lub przytrzymanym; poczytany będzie za umarłego, w całkowitym używaniu praw swoich: Zaoczny wyrok zniszczony zolłanie samejn przez się prawem, nie szkodząc bynaymniey sprawie we względzie cywilnym, która przeciw dziedzicom po nim, drogą tylko cywilną toczona bydż może.
7)2. W żadnym przypadku przedawnienie kary, nie przywraca skazanemu używania praw cywilnych na przyszłość (8).
35. Dobra przez skazanego nabyte, od popadnienia w śmierć cywilną, i któreby się znalazły w posiadaniu iego, w czasie nalurałney śmierci,
tiależą do narodu prawem takiem, iakie icft na dobra bezdziedziczne (9).
Jednakże wolno iefl Cesarzowi dla wdowy, dzieci, albo krewnych skazanego, względem tych dóbrpoczynić takie rozporządzenia, iakie ludzkość wskaże.
^IJ Domicilium wyrażone będzie we wszystkich artykułach pr»cz zamieszkanie, różni się od przebywania, mieszkania, czyli rezydcncyi; iest cywilne, d> używania Praw cywilnych; polityczne do używania praw politycznych; oddzielny iest tytuł o zamieszkaniu cywilnem; zaczyna się od artykułu 102. O zamieszkaniu politycznćm iest mowa w prawach politycznych.
[2] Ten przepis zasadza się n:i wzaiemności, Reeiprocilas, która wypływa z praw między narodami i traktaków.
|3) Obligation, Engagement, Charge, wyrażone bydź może popolsku, zobowiązanie, obowiązek, ciężar.
|4( Co się nazywa w Jurysprudencyi acHa, to iest możność poszukiwania sądownie iakieykolwiek należytości swo. iey, to zawsze nazywać będziemy tym wyrazem Sprawa. Actor czyli pofrancuzku Oemandeur, będzie popolsku Powód, Citatw czyli Dvfendeur, będzie Pozwany, czyli obżałowany, zaskarżony. Cautio, kaucya czyli rękoymia i Jrait, koszn; Domwaget interets, szkody wszelkie, to iest poniesione szkody i pozbawienie zysku, lurrttm cesiani, damnuin^nursent. Biens borta, dobra i iakikolwick maiątek; Kiom b>eubks, dobra ruchome, ruchomości; Immcubles nieruchomości.
£“51 Droit, jui, Irawo, iakie mi et mogę do iakiey rzeczy czyli należytość. Loi l.ex, Prawo ustanowione, do którego stosować się potrzeba. Jus 1 Lex. w Polskim iezyku iednym wyrazem Prawo iest wydane; iest to ineiaka cecha praw stanowionych, że to tylko przepisywać powinny, co iest iialcżytością praadziwą. Konsrytucya czyli statut, iest Ustawa. Spadek Suctetrion, Heritter Dziedzic, albo Dziedziczący po kun; Otwarcie spadku iest chwila, od którcy zaczynają się prawa i działania spadkowe. Tytuł’ iest to źrzódło, z ktńrr^o iakieś prawo czyli nalcżytość wynikać może. Darowizny między żyiiccmi, Donatio. Alinomta, to icsc wszystko to, cokolwiek na wyżywienie, odzienie, mieszkanie, i przyzwoite utrzymanie potnebnirn b\dź może. Akt iest to wszelka czynDość prawna, sądowa; Akt uroczysry solenni, Urzędowy authentii/<ie, są t> czynności ze wstelkieini formalnościami odbyte j Alit urzędowy wytłumaczony iest w artyku. Ie 1517.
[6] Ska-’anie Condumnation; Wyrok, Decret, Juuement-, wocznie Contradirtoire, to iest gdy ł«ony stawatą ł zaocznie, par dejaut w przedmiotach cywilnych; par cuiitumai j w kryminalnych, gdy która strona nie stanęła. wykouanie Execution. Wizerunek EJfiuie.
(7J Samem pfez się prawem, sam przez się </< ptein droit, ip so iurc, to iest iak rylko to nastąpi, na czero zasadza się prawo. Nieprzytomny abient it>c osobny tytuf o nieprzytomnych, zaczyn* się od arryk ułu 112.
[$) Przedawnienie, Pretcription ic>t ostatni tytuł w \ię<he Triceiey o przedawnieniu.
[ff] Dobra be?d?.-iiiczne, ui&iątek bezdzied iczny, to ieit takie dobti, które nie spadaią na krewnych, rJbo na inne szczególne Osohy, Bona rarantia, 1’rauem iakie ieſt na dobra dziedziczne, pardioilde ii thfrenet, jus i u c a d u c a bona
TYTUŁ IT.
o Alitach stanu cywilnego. DZIAŁ I.
Urządzenia ogólne.
34. Akta fianu cywilnego wyrażać będą: Tok, dzień, godzinę ich przyięcia, nazwiska, imię, wiek, stan i mieysce zamieszkania wszyftkich osób, które są w nich wzmiankowane.
35. Urzędnicy fi. 1 nu cywilnego, nie moga nic wciagać w akia które przyymuią, ani przez przypisy, ani przez oznaczenia iakiekolwiek, tylko to, co ltawaiący zeznać powinni.
56. W przypadkach, gdy firony interesowane nie są obowiązane liawić się osobiście, będą mogły zaftąpić siebie, przez umocowanego na to szczególnie i urzędownie.
37. Świadkowie do aktów ftanu cywilnego, powinni bydź inężczyzni, mieć przynay.mniey dwadzieścia, ieden lat skończonych, krewni albo inni; wybierani przez osoby interesowane.
38. Urzędnik ftanu cywilnego, przeczyta akta lironom ftawaiącym, albo umocowanym przez nich, i świadkom.
O dopełnieniu tey formalności wzmianka w aktach uczyniona będzie.
3g. Podpisane b ^da te akta przez urzędnika flanu cywilnego, przez Itawaiących, i przez świadków; albo uczyni się zmianka o przyczynach, które przeszkadzamy do podpisania się ftawaiacym i świadkom.
40. Akta ftanu cywilnego wpisane będą w każdym gminie do iednego lub kilku reieftrów, utrzymywanych na dwie ręce.
41. Na każdey Itronicy kart wreieflrach, od pierwszey do ofiatniey, położone będą liczby i znaki szczególne, zrobione przez Prezydenta try->
bunalii pierwszey inftancyi, albo przez iego za-
ftępcę (O-
42. Wpisywane będą Nakta w reieftrach ciągle, nic białego papieru (iie zoilawuiąc; przekryślenia i odsyłacze zaświadczone będą, i podpisana równie iak sanie akia; nie będzie w nich nic pisana przez skracanie, ani żadna data sainemi cyframi Jiezbowemi wyrażana.
43. Urzędnik ftanu cywilnego, zakończy i podpisze reieftra corecznie; i w przeciągu miesiąca ieden ich exeuiplarz złoży w archiwum gtninnem, a dmgi w kancellaryi trybunału pieiwszey infiancyi.
44. Umocowania i inne papiery, które powinny bvdź przyłączone do aktów Itapu cywilnego, po położeniu na nich oznaki przez skladaiące ie osoby, i przez urzędnika ftanu cywilnego; złożone będą w kancellaryi trybunału, z tym exemplarzem reieftrów, który oddany bydź powinien do składu teyże kancellaryi.
45« Wolno iest każdemu wymagać wyciągów z reieftrów Hanu cywilnego, od osób skład tych reieftrów utrzymujących. Wydane wyciągi zgodne z reieftrami, i zaświadczone prawnie przez Prezydenta Trybunału, albo Sędziego zaftępcjg Prezydenta, mieć będą wiarę dopóty, dopóki o ich zfałszowanie zaskarżenie nie zaydzie.
Ą6. Gdyby nie było reieftrów, albo zginęły; dowody na to przyymowane będą z pism i z świadków; i w takim.przypadku, małżeńftwa, urodzenia i śmierci, mogą bydź, udowodniane tak przez leieltra i papiery zmarłych rodziców, iako też i przez świadków.
47. Każdy akt ftanu cywilnego Francnzów i cudzoziemców, zrobiony w kraiu obcym, będzie miał wiarę, ieżeli był wykonany podług form w tymże kraiu używanych.
48Każdy akt /tanu cywilnego Francuzów w kraiu obcym, ważny będzie, ieżeli był przyjętym ftosownie do praw francuzkich, przez Agentów dyplomatycznych, albo przez Konsulów.
4g. W każdym przypadku, gdy wzmiankę aktu rciągaiącego się do łtanu cywilnego, uczynić wypada, na brzegu ihnego aktn iuż wpisanego, uczyni to Urzędnik łlanu cywilnego na przełożenie ſtron interesowanych w reiefirach ciągnących się ieszcze, albo złożonych w archiwach gminnych, a Pisarz trybunału pierwszey inliancyi, w reieltrach w kancellaryi złożonych; na ten koniec Urzędnik łianu cywilnego uwiadomi we trzech dniach Prokuratora Cesarskiego przy rzeczonym Trybunale, aby pilnował uskutecznienia takiey wzmianki, w sposobie iednakowym na Obudwóch reieltrach.
5 o. Za każde uchybienie poprzedzającym artykułom, ze lirony Urzędników w tychże arty-
, kukutach wyrażonych, oska 1 żeni oni będri przed Try bunałem pierwszey inlłancyi, i skazani na karę pieniężno, która ito franków piz nosić nie może.
Każdy > pod którego ſtraż złożone sij reieiira, odpowiedzialnym ieſt cywilnie za wszy-1 Itkie zfalszowania wynikaince, ale może poszukiwać ieżeli wypada, sprawców zfaiszowania-
52. Każda zmiana, każdy fałsz w aktach ftanu cywilnego, każde wpisanie tych aktów na karcie oddzielnej, budź w innym iakim Sposobie a nie na reieftrach na to przeznaczonych, poćiąg.1 ea sob.t wynagrodzenia szkód, wszelakich /Ironom; oprócz tego, Sprowadza kary ulianowiouę w Ko-dexie kar.
53> Prokurator Cesarski przy Tiy bunale pierwszey iultancyi, obowiązany ieft’do sprawdzania ftanu reieftrów, przy składaniu ich w kancellaryi; spisze skrócony pro tok u ł takiego s j) r a wd żenią, doniesie Uchybienia, albo wykroczenia urzędników ftanu cywilnego, i n.iftawać bgdzie o kary iia nich przepisane (2).
54* W każdym przypadku, gdy Trybunał pierwsz^y infiancyi.(rozpoznawać będzie akta sianu cywilnego, wolno ieſt 1 tronom interesowany <n odwołać się przeciw wyrok
w
Xięga 1%

*
>18 Tji U ł 11
D Z I A Ł-IL
, i
o Akiach urodzenia.
550świadczenia urodzin., we trzech dniach od przyyścia na świat dziecięcia, mieyscowema Urzędnikowi /tanu cywilnego uczynione będą: dziecię temuż będzie pokazane.
56. Urodzenie dziecięcia oznavmi oyciec, albo w braku iego Doktor, Chirurg, \kuszerka, Urzędnik zdrowia, albo inne przytomne przy połogu osoby; a ieżeli matka nie w swoiem zamieszkaniu połog odbywa; to osoba u którey porodziła.
Akt urodzenia spisany będzie natychmiaft f w przytomności dwóch świadków.
57. W akcie urodzenia, wymieniony będzie dzień, godzina, mieysce urodzenia, płeć dziecięcia, imiona mii dane; i imiona, nazwiska, stan życia, mieysce zamieszkania rodziców iego i świadków.
58Ktokolwiek znaydzie dziecię nowo narodzone, obowiązany będzie oddać go urzędnikowi ftanu cywilnego; równie odzież i wszelkie rzeczy przy dziecięciu znalezione, i oznaymjć wszyiikie okoliczności czasu i mieysca znalezieniadziecięcia.
Spisany będzie na to dokładny protoknł w szczegółach, wyrażaiaćy ieszcze i!o nniemany wiek dziecięcia, pleć, i iinionu mu dane, i władzę cywilną, którey oddane było. Ten protokuł wpisany będzie w reielira.
5g. Jeżeli urodzi się dziecię w czasie żeglugi morskiey, akt urodzenia iego, spisany będzie we dwudziellu czterech godzinach, w przytomności oyca, ieżeli się na okręcie znayduie, i dwóch świadków wziętych z pomiędzy olłicerów okrętu; a gdyby tych nie było, z pomiędzy ludzi okrętowych. V Akt taki, zrobiony będzie na okrętach Cesarskich, przez officęra adminiHrat\i morskiey, a na okrętach korsarskich, kupieckich, przez kapitana, właściciela, lub „szypra okrętu. Akt wrodzenia wpisany będzie naiiępnie w reieitrae osób na okręcie będących.
Go. W naypierwszym porcie, do którego zawinie okręt, bądź dla spoczynku, b.nlź dla inney przyczyny, wy i ą wszy rozbroienie iego, olłicerowie a/lniinifiracyi morskiey, kapitan, właściciel albo szyper, obowiązani będą złożyć dwie e\>>edycye urzędowo aktów urodzenia, które spisali; ieżeli w porcie francuzkim, to u przełożonego nad wpisami morskiemi, a ieżeli w obcym porcie, to w rece Konsula.
Jedna z tych cxpedycyy, 2oftanie w kancellaryi wpisów morskich, albo w kancellaryi Konsula, druga posiana będiie do Miniilra morskiego, który kopiią zaświadczoną przez siebie, każdego z tych aktów, odeśle do urzędnika ftanu cywilnego, gdzie ma zamieszkanie oyciec dziecięcia, albo matka, gdy oyciec nieznany; ta kopiia wciągniona b.-dzie zaraz w reieltra.
61. Gdy okręt ftanie w porcie dla rozbroienia, złożony będzie reieflr osób okrętowych w kancellaryi przełożonego nad wpisami morskiemi, który pośle iednę eapedycyą podpisana przez siebie aktu urodzenia, do Urzędnika fianu cywilnego, gdzie ma zamieszkanie oyciec dziecięcia, albo matka, ieżeli oyciec niewiadomy; ta expedycya natychmialt wpisana będzie w reieltra.
Ga. Akt. uznania dziecięcia, wpisany będzie aa reieltrach podług swoiey dat}, i zrobiona będzie o nim wzmianka na brzegu aktu urodzenia, ieżeli się ten zuayduie (3).
’ D Z I A Ł III.
o Aktach Małżeństwa.
63. jN’im nafta pi obchód małżeński, urzędnik ftanu cywilnego ogłosi dwie zapowiedzi, z ośmiodniowa przerwą czasu między niemi, w niedzielę, przededrzwiami domu gminnego. Te zapowiedzi i akt ich za pisania, wyrażać będą’im i o na, nazwiska, stan życia, izamieszkanie przyszłych małżonków; czyli sa małoletni, albo pełnoletni: i imiona, nazwiska, liau życia, zamieszkaniich ’OMÓW i mnlek; nadto ten akt wyrazi dni, mieysca, godziny w których zapowiedzi ogłoszone były, i wpisany będzie w reiefir ieden, w którym położone będa na każdey ſtronicy kart, liczby i oznaki szczególne, podobnie iak się mówiło w artykule Ą1. i składany corocznie w koucellaryi trybunału okręgu.
fi/j. Wyciąg aktu zapowiedzi, zawieszony będzie na drzwiach domu gminnego, przez dni ośm od pierwszey zapowiedzi do drugiey; obchód małżeński dopiero dnia trzeciego, nie rachuiąc dnia ogłoszenia, po drugiey zapowiedzi, uskutecznionym bydż może.
65Jeżeli obchód małżeński w przeciągu roku od uplynionega czasu zapowiedzi, wykonanym nie by!, to nie może bydż wykonany, aż po nowych zapowiedziach, podług wyższych przepisów.
6fi. Akta przeciwieństw do malżeńftwa, podpisane będą na oryginale i na kopii przez osoby sprzeriwiaiące się, albo ich pełnomocników szczególnych — i urzędowych; wręczone będą z kopi ia pełnomocnictwa ſtronom osobiście albo w ich zamieszkaniu, i urzędnikowi lianu cywilnego, który podpisze na oryginale, że ie widziaL
. 67. Urzędhik fi a nu cywilnego zrobi bez odwłoki wzmiankę w krótkości przeciwieństw, na reieltrze zapowiedzi; równie na brzegu wpisania rzeczonych przeciwieńftw, uczyni wzmiankę wyroków, lub innych aktów znoszących taki* przeoiwieńftwa, których aktów expedycya oddaną niu była.
68Gdy iakie przeciwieństwo zaydzie, urzędnik Hanu cywilnego nie może zezwolić na obchód małżeński, poki to przeciwieńftwo zniesionem nie zoftanie, a to pod karą trzechset franków, i wynagrodzeniem szkód wszelakich.
6g. Gdy przeci wieństwa nie masz, uczyniona o tem będzie wzmianka w akcie małżeństwa; a ieżeli w kilku gminach zapowiedzi były, to złoża ſtron.y zaświadczenie urzędnika Hanu cywilnego każdego gminu, że nie znayduie się żadne przeciw ieiiftwo.
70. Urzędnik flnnu cywilnego, każesobie złożyć akt urodzin każdego z przyszłych małżonków. Jeżeli z nich które iełł w niemożności doJiania takowego aktu, może len załląpić, składaiąc mzędowy akt znania wydany przez Sędziego pokoiu mieysca, w którym się urodził, albo
w którem zamieszkał. .
\ t
71. Taki akt znania, zawierać w sobie będzie, zeznanie siedmiu świadków, iakieykolwiek płci, krewnych lub niekrewnych; o imionach, nazwisku, stanie życia, zamieszkaniu, pr/yszłego małżonka, równie iako oyca iego i matki, ieżeli są znani; o mieyscu, i ile możności o czasie urodzenia iego, o przyczynach przeszkadzających do złożenia na to aktu. Świadkowie podpiszę akt znania* i Sędzia pokoiu; a.gdyby który podpisać nie mógł, łub nie umiał, wzmianka o tein zrobiona będzie.
72. Akt znania podany będzie trybunałowi pii-rwszey inttancyi mieysca, w którem małżem fiwo ma bydż obchodzone. Trybunał wysłuchawszy Prokuratora Cesarskiego, wyda, albo odmówi potwierdzenie swoie, w miarę znalezionych doftatecznych, albo niedo/tatecznych zeznań świadków i przyczyn, przeszkadzaiących okazaniu aktu urodzenia.
7, -3. Urzędowy akt zezwolenia oyców i matek, albo dziadów i babek, albo w braku tych, familii, zamykać będzie imiona, nazwiska, stan życia, zamieszkanie przyszłego małżonka, i wszy/ikich osob do aktu wplywaiących, iako też i. ftopień ich pok.rewieiifi.wa.
74. Małżeńflwo obchodzone będzie w gminie, w którym iedno z małżonków zamieszkało. To zamieszkanie co dć rualżerrftwa uważa się przez ciągłe sześciomiesięczne w jednym gminie mieszkanie.
75W dniu przez /irony oznaczonym, po upłynionym czasie od zapowiedzi, urzędnik Ranu Cywilnego, w d o m u g m i n n y m, w przytom ności czterech świadków, krewnych, * lub niekrewnych, przeczyta fironom wzwyż rzeczone a kr a, względem iianu i formalności małżeńskiego związku, i Rozdział VI. z tytułu o Mułieństwie względem wzaiernnych praw i powinności małżonków; oświadczą lirony iedna podrugiey, iż chcą się pobrać za małżonków], i urzędnik w imieniu prawa, wyrzecze: iż są złączeni małżeńskim związkiem, i akt do tego ilo»owny natychmiaft spisze,
76. Wyrażone będą w akcie małżeńskim:
1) Imiona, nazwiska, lian życia, wiek, mieysc® urodzenia, i zamieszkania małżonków.
2) Czyli są małoletni, albo pełnoletni.
3) Imiona, ’nazwiska, Itan życia, zamieszkanie oyców ich i matek.
4) Zezwolenie oyców i matek, dziadów i babek, i familii w przypadkach, gdzie tego potrzeba.
5) Akta uszanowania ieżeli zaszły (4).
. C) Zapowiedzi w różnych żamieszkaniach.
7) Przociwieńftwa, ieżeli iakie były. ich zniesienia albo wzmianka, że żadnego niebyło.
8) Oświadczenie ſtron, iż się biorą za małżonków, i ogłoszenie związku między niemi, przez urzędnika publicznego..
9) Imiona, nazwiska, wiek, ftany życia, zamieszkania świadków, ich zeznanie, czyli są krewnemi lub powinowatemu małżonków, z którey lirony % i w jakim Ilopniu.
DZIAŁ IV.
o Aktach Śmierci %
’ ’ 1 ’ >,
77. Nie można pochować żadnego umarłego, bez pozwolenia wydanego bezpłatnie, i na papierze nieftęplowanym, od urzędnika ftanu cywilnego; ten zaś takiego pozwolenia udzielić nie może, poki się nie uda do umarłego, dla przekonania się o ie^o śmierci; i dopiero we dwadzieścia cztery godzin od śmierci, oprócz przypadków urządzeniami policyi przewidzianych.
78. Akt śmierci spisze urzędnik ftanu cywilnego, na zeznanie dwóch świadków. Ci świadkowie ile możności, z naybliższych krewnych albo sąsiadów byrdż powinni; a ieżeli osoba umarła nie w mieyscu ’zamieszkania swoiego, * to osoba u którey śmierć zaszła, i ieden krewny, albo obcy,
79. W akcie śmierci wyrażone będą; imion a, nazwiska, wiek, stan życia, i zamieszkanie osoby umarłey; imiona i nazwiska iey małżonka, ieżeli umarła osoba w malżeńftwie, albo w Hanie wdowim była; im i on a, nazwiska, wiek, Han życia i zamieszkanie świadków, i ieżeli są krewni, Itopień ich pokrewieńftwa.
Ten akt nadto zawierać będzie, ile dowietlziećsio o tem można, im iona, nazwiska, lian życia, zamieszkanie oyca i matki umarłego, i mieysce iego urodzenia.
80. W przypadku śmierci w szpitalach woyskowych, cywilnych, albo innych domach publicznych, przełożeni, rządzcy, zawiadowcy i gospodarze tych domów, są obowiązani uwiadomić o tem we dwudzieftu czterech godzinach urzędnika Aanu cywilnego, który przyydzie przeświadczyć się o śmierci, i spisze akt Itosownie do artykułu poprzedzaiącego, według powziętych zeznań i obiaśnieu.
Utrzymywane będą nadto w rzeczonych szpitalach i domach reielira przeznaczone na wpisy zeznań takich i obiaśnien.
Urzędnik Hanu cywilnego odeśle akt śmierci urzędnikowi miejsca oftatuiego zamieszkania osoby jumarley, któiy go zapisze w reielira.
81. Gdy będą ślady albo poznaki gwałtowney śmierci, albo inne okoliczności, daiące o niey podeyrzenie, nie można pochować umarłego, dopoki urzędnik policyyny, w przytomności doktora albo chirurga, nie spisze protókulu względem /tanu trupa, i okoliczności do tego wplywaiących; równie względem zebranych objaśnień, co do imion, nazwiska, wieku, stanu życia, mieysca urodzenia i zamieszkania osoby zmarley.
82. Urzędnik policyyny powinien przesłać zaraz urzędnikowi ftanu cywilnego mieysca, w które m osoba umarła, wszelkie uwiadomienia, wyrażone w swoim pro 1:0kule, podług których akt śmierci spisany będzie.
Urzędnik iianu cywilnego, pośle tego aktu expedjrcyą urzędnikowi zamieszkania, ieżeli ieli znane osoby zmarłby: ta expedycya wciągnięta będzie w reieiira.
85Pisarze kryminalni, obowiązani są przesiać we dwudzieitu czterech godzinach po wykonaniu wyroków na śmierć skazujących, urzędnikowi lianu cywilnego mieysca, w którem skazany śmierć poniosł, wszelkie uwiadomienia, wyrażone w artykule 79. podług których akt śmierci spisany będzie.
84* W przypadku śmierci w więzieniach, albo w domach zamknięcia i przytrzymania k zarządzaiący lub dozorcy, doniosą natychmiali urzędnikowi iianu cywilnego, który się tam uda, podług artykułu 80. i akt śmierci spisze.
85We wszelkich przypadkach gwałtowney śmierci, albo w więzieniach, zamknięciach, albo wykonaniu skazań na utratę życia, żadna wzmianka uczyniona nie będzie o tych okolicznościach, i akta śmierci napisane będą proftym sposobem, podług prawideł wyrażonych w artykule 79.
86. Na przypadek śmierci w czasie podroży morskiey, spisany będzie akt śmierci we dwudzieiiu czterech godzinach w przytomności dwóch
\ —
świadków wziętych z pomiędzy offieerów okrętu, « w tych braku z pomiędzy ludzi okrętowych. Ten akt spisany będzie, ieżeli na okręcie Cesarskim, przez urzędnika adminiltracyi morskiey; a przez kapitana, właściela lub szypra na okręcie kupieckim, lub korsarskim. Akt śmierci wpisany będzie zaraz pod reieftrem osób okrętowych.
87. W pierwszym porcie, dq którego czy dla odpoczynku, czy dla inney przyczyny, oprócz rozbroienia, zawinie okręt, urzędnicy adminiltracyi morskiey, kapitan, właściciel, albo szyper, którzy spisali akta śmierci, są obowiązani złożyć dwie j’expedycye tych aktów, ftosownie do artykułu 60.
Jak okręt do portu przybędzie dla rozbroienia, reieftr okrętowy ch osób złożony będzie wkancellaryi przełożonego nad wpisami morskiemi; ten expedycyą aktu śmierci, podpisaną przez siebie, prześle urzędnikowi ftanu cywilnego zamieszkania osoby umarłey: expedycya taka wciągnięta zoftaoio w reieflra nafychniialt.
DZIAŁ V.
o Aktach tyczących się stanu Cywilnego wojskowych za granicą Państwa.
88Akta ftanu cywilnego zrobione za granicą Paułlwa, tyczące [się woyskowych lub innych osób przy woysku użytych, spisane będą podług
o Aktach sianiL. cywilnego. ag
form wyrażonych przez poprzedzające urządzenia; zachowując wyiąiki w artykułach następuiących zawarte.
89. Kwatermiftrz w każdym korpusie, z jednego łub kilku batalionów albo szwadronów; i kapitan dowódzca w innych korpusachr dopełnią obowiązków urzędnika Hanu cywilnego: toż samo dopełni inspektor rewii, przydany do woyska lub korpusu iakiego, co do olłicerów bez woyska, i osób przy woysku użytych.
V
90. W każdym korpusie woyskowym utrzymywany będzie reieltr dla aktów iianu cywilne* go, tyczących się osób tegoż korpusu, i inny przy sztabie woyska, albo korpusu, dla aktów cywilnych tyczących się olłicerów bez woyska, i osób przy woysku użytych; te reiefira równym sposobem utrzymywane będą, iak inne reieftra korpusów i sztabów, i złożone w archiwach wojennych, gdy korpus i woyska powrocą do krain Pańliwa.
g 1. Liczby na llronicach kart i oznaki szczególne, położone będą przez ołlicera dowodzcę, na reieilrach każdego korpusu; a na reielirach przy sztabie, przez naczelnika sztabu ienerahiego.
92. Oświadczenie urodzin przy woysku, ufkutecznione bydź powinno w przeciągu dni dziesięciu od urodzenia.
g3> Officer utrzymuiący reiefir fianu cywilnego, w dniach dziesięciu od wpisania aktu uro-
dzenia w rzeczony reieflr, powinien wycing tego aktu przesłać urzędnikowi Itanu cywilnego mieysca, gdzie było oftatnie zamieszkanie oyca dziecięcia, albo matki, ieżeli oyciec nie ieſt znany.
t
g4. Zapowiedzi małżeriftwa woyskowych, i użytych przy woysku, odbywać się będą w mieyscn ołtatniego ich zamieszkania; i nadto umieszczone będą na dwadzieścia pięć dni, przed obchodem małżeńskim, w rozkaz dzienny’ korpusu, dla osób do iednego korpusu należących; a w rozkaz dzienny woyska, lub korpusu woyska, dla officerów bez woyska, i użytych przy nim osób
Jak tylko wpisany będzie w reiefirze akt obchodu małżeńskiego, nalychmiałt o/i cer utrzymuiący reielir, pośle expedyoyą tegoż aktu, 11rzędnikowi ftanu cywilnego, oltatniego zamieszkania małżonków.
gG. Akta śmierci spisywane będą w każdym korpusie przez kwatermiftrza; a dla officerów bez woyska, i użytych przy nim osób, przez inspektora rewii woyska, na zaświadczenie tiy.ech świadków; wyciąg z tych reieftrów, posłany będzie w dniach dziesięciu urzędnikowi (łanu cywilnego mieysca, w którem było oitatnie zmarłego zamieszkanie.
g7« W przypadkach śmierci w szpitalach woy-skowych, polowych, lub mieyscowych, spisany będz’e na to akt, przez rządcę tych sz italów, i przesłany kwatermilirzowi korpusu, albo inspektorowi rewii woyska, lub korpusu woyska, do którego umarły należał. Ci oflicerowie odeślą exped\ cya tego do urzędnika lian u cywilnego mieyscaA w którem oftatnie zamieszkanie umarłego było.
98. Urzędnik ftanu cywilnego zamieszkania Iłron, obowiązany wciągnąć zaraz w reieltra expedycyą aktu lianu cywilnego, przesłaną sobie od woyska.
DZIAŁ VI.
o Sprostowaniu Aktów stanu Cywilnego. %
99. Gdyby żądano sproftowania aktu Hanu cywilnego-, Trybunał przynależny ftanowić będzie, z dozwoleniem apellacyi, i na wnioski Prokuratora Cesarskiego. Strony interesowane przywolanemi będą, ieżeli’tego potrzeba.
* »
100. Wyrok sprostowania nigdy użytym by di nie może przeciw Iłronon interesowanym, gdy go nie żądały, albo do tego przywolanemi nie były.
101. Wyroki sproftowania natychmiaft po ich przysłaniu, wpisane będą w reiestrach przez urzędnika lianu cywilnego, i wzmianka o tein uczyniona będzie na brzegu aktu poprawionego.
Procureur,.Wandataire, Fondd de poufuir, Unoc wiry, l efnoinocmk. Jest osobny Tytut Trzynasty w Xię. <łze Ttzcciey o fełnomuemetwie. Liczby i oznaki tzcze3z Tytuł II.
golnę, to icst pnginy i paraphy Peraph icst to skróeony zn;;k, który za podpis czasem używany bywi, albo się kładzie puy pod.isie, „ic.t to gitunek cyfiowania. [i] Extrait, Efctrakt,, to ie-.t wyciąg z akt Procći perbel, to iest i-rotukuir, Somfhaire, skrócony. Gmin Commune, Urząd mieystiwy filuniciptiliiS. i3] Różne s4 gatunki i nazwiska nktéut Minut, pierwsza napisanie aktu, na któiym są podpisy i stron i urzę. d.nka, prze Jakim akt czyniony, akta takie zostaia się w kancellaryi urzędóto, nazywać le hędzicmy Akta Oryginalne, oryginał icst ogolne nazwi.ko aktu pierws/y raz napisJncgu, oddany b’, dź może sttooom, i nazywać go będziemy tym wyrazem tylko Oryginał, 7 tego wzglądu sczegolmey, że pierwszy raz ie, t pisany. Oryguat taki nazywa się Brunet. Rescrjpturo, jeżeli w aktach oryginalnych nic iest pisany, ale wydany stronic Oryginał nazwać można, 1’i'mo pierwiastkowe, pierw.pism: są przypadki wyrażone w o. dcxic, w których akta nic inoj.ą bydź ważne, leżeli ich oryginały nie są w aktach, czyli leżeli ich nie lua-z minutę. Przepijanie aldtu oryginalnego na innym papierze, nazywa się kopiia, cxpedycya ’ rzepisanie aktu szczególnego z aktów, nazywa się wyciąg, fcxtrakt. Miedzy kopną a >xpedycyą mała zachodzi różnica: kopiia uważa się z tego względu, że iest przepisaniem innego pisma, a cxpcdycya, że iest pismo ze wszelkicmi formalnościami n >pisane, dla wydania temu do kogo należy. l’icrwszy wyciąg z aktów oryginalnych, czyli pierw sza kopiia, nazywa się Wyciąg urzędowy, Grosie; powaga takich wyciągów, idzie zaiaz po crygmale, wytłumaczone ro icst w tytule Trzecim Xięii Trzcciey, gdzie iest mowa o dowodach Bywa ieszc-.e Copie łigurec, to icst k piia wyscawuiąca zcpcłnic ory. gii>.jł, w całym iego kształcie, ze wszystkieini poprawami i znakami. Titre authentiqve, to icst akt urzędowy, acte sous seing pripi, akt alho pismo, z podpisem prywatnym, C<nps dc fant’, to co icst wyrażone wewnątrz aktu Bon, Quitaice kwit, |za* kwitowanie; /tpproupi Potwierdzenie. Visa, fue, podpisanie przez kogo, że ten akt uid/iał, że z jego wiedzą wychodzi; iest to gatunek ’rwieidzcnia; a la suitę di’un acte, napisanie pod aktein; en marge na brzegu, att dos na wierzchu, eu pied, na dole aktu, albo u spodu, pod spodem: Rectifi<ation des actes, sprostowanie aktów czyli poprawienie.
U]
o Zamieszkaniu.
f4l Pioferiion, stan życia albo powołanie. Mineur, Minorennis, małoletni. M»)eur, Majoteanit, Pełnoletni. EmancipS, Emanfipęiut, usairowolniony, Emtin ctpatio, usaino*olu»enic; Interdit, ber„ła<nowolny; znaczenie tyih wyrazów, ohi iśma ’ytuł dziesiąty i iedynaSty pitiwszcy. i’tzi ciwicfistwo Opposition;
Akr znania, czyli że le-it o.oba >naua, l’acte ii* tiotoriite: akt uznani*, l’act> de reconnaissance; Hjmologation Potwierdzenie, czyli przyiccie urzędowe. Maison commiute, Dum gminny; t-lrte retpectueux, akt uszanowania, wytłumaczony będzie w Tytule o Małżeństwie.
i
T Y T U Ł IIL
o Zamieszka ni u,
102. Zamieszkanie każdego Francuza, co do używania praw iego cywilnych, ieſt lłiieysce w którem ma śwoię główna osiadło.śe.
i Oj. Odmiana zamieszkania następnie przez sam skutek mieszkania rzeczy w iii ego w innem mieyscu, połączony z chęcią założenia w nićm głównego siedliska.
104. Dowód takiey chęci okazuie się przez oświadczenie wyraźne, uczynione przed inieyscowym urzędem tak mieysca, które się opuszcza, iako też i tego, do którego się przenosi.
105. W braku takiego wyraźnego oświadczenia, dowód chępi zależeć będzie od okoliczności.
106. Obywatel powołany do urzędu publicznego, czas9wego, albo odwołałnego, zachowa
33
Xięgo I. 5 /
\ zamieszkanie które miał przedtem, ieżeli przeciwnej chęci nie okazał.
107. Przyjęcie urzędów dożywotnich^ pociaga za sobą przeniesienie bezpośrzednie zamieszkania urzędnika na mieysce, w klóróin swóy urząd ma sprawować.
108. Zamieszkanie niewialiy zamężney tam się tylko uważa, gdzie i iey męża. Małoletni nie usamowolnioi^y, ina swoie zamieszkanie u oyca, matki albo opiekuna; pełnoletni bezwłasno wolny mieć go będzie u kuratora swego.
109. Pełnoletni, służący albo pracuiący ciągle u kogo, zamieszkanie maia wspólne z osobą, którey służą lub pracuią, gdy z nią w tyinże samym domu mieszkaią.
11 o. Zamieszkanie ieſt mieyscein otworzenia spadku.
111.. Gdy ſtrony lub iedna z nich w akcie jakim, do wykonania tegoż aktu, obiorą )zamieszkanie gdzieindziey, a nie w rzeczywiiiem zamieszkaniu swoiem, to wręczenia, żądania i poszukiwania llosowne do tego aktu, mogą bydż czynione w zamieszkaniu umówionem, i przed Sędzią tegoż zamieszkania.
fIJ Coppetfncę, Przynależność albo przyzwoitość Tribuaal compeieat, Trybunat przynależny, ro iest do którego władzy sprawa należy. Oemtnde, Kequ?tc, Reguiiifion, podobne maią znaczenia, iest to prośba, żądanie, przełożenie, podaoie, wymagnnie, skarga Si. ginfi r, notum.firere ierUrare, inditare, uznayinić, u«, naoiuić urzęduwuic, wręczyć. Wręcicnia czymo-
ne bydź powinny osobie, lub w iey?ainics7kaniu, in domirilio. Pourjuiie, t>ro-ckur.ya, poszukiwanie, użycie ktokó-.» sądo „ych. Se poułpotr, odwołać się, ud-łć się do zwief/chiij^isi, ud i?ię w\żiy; dttaquer, nastawać; b’xerrer set dioitt, Jouir de jei droitr, używać praw iwoich, wykonywać ie, (dbywać, sprawować.
f </, V\ i ej’.'»
TYTUŁ IV.
v i ’ i
JV i epr zy t o m ny c h
»
DZIAŁ I.
o Domniemaniu nieprzytomności.
112. Gdy trzeba obmyślił: zarządzanie w całości lub w części dóbr opuszczonych przez osobę podług domniemania nieprzytomną, i która nie ma pełnomocnika swego, ultanowi go Trybunał pierwszey inłtancyi, na żądanie iiron interesowanych.’
xi3Na zadanie ftwny udaiacey sif?
v £ w 6
nay pierwey, Trybuhał zleci iNotaryuszowi, aby załlępował osoby miane za nieprzytomne co do inwentarzów, rachunków, działów, obrachowaii, w których te osoby są interesowane.
i iĄ. Urzędnik publiczny obowiązany ieſt szczególniey czuwać nad dobrem osób, lnianych za nieprzytomne, i iego tłumaczenie we wszyftkiem co się ich tyoze, ieit potrzebne (i).
DZIAŁ II.
o Ogłoszeniu nieprzytomności
i 150dy osoba przelianie bydź przytomna nn mieyscu-zamieszjcania swego albo mieszkania, i od lat czterech żaduey o niey wiadomości nie masz; osoby interesowane będą mogły udać się do Trybunału pierwszey inltancyi, aby nieprzytomność ogłoszona była.
i i 6. Dla dowiedzienia nieprzytomności, Trybunał podług papierów i dowodów złożonych, nakaże, aby w obecności Prokuratora Cesarskiego wyszukiwania czynione były w okręgu zamieszkania i mieszkania, ieżeli te mieysca sn oddzielne.
117. Trybunał daine w tein wyrok, wzgląd mieć będzie razem na powody nieprzytomności, i przyczyny mogące bydż na przeszkodzie, do powzięcia wiadomości} o osobie mianey aa nieprzytomną.
118. Skoro tylko wyroki, tak przygotowawcze iak i stanowcze wydane będą, Prokurator Cesarski pośle ie natychmiail wielkiemu Sędziemu Miniflrowi sprawiedliwości, który ie ogłosi (2).
119. Wyrok ogłaszaiący nieprzytomność, dopiero w rok od wyrobu nakazuiącego
wyszukiwanie, wydarty będzie.
»
DZIAŁ III.
u Shiukac/i nieprzytomności.
o Nieprzytomnych* ODDZIAŁ PIERWSZY.
» Skutkach nieprzytomności, co do maiątkn, który nieprzytomny posiadał w dzień zniknienia swego*
f
120. Cdy nieprzytomny nie zoftawił pełnomocnika, do zarządzania inęintkiem swoim, dziedzice po nim iniani za 11 a y b 1 iższ y c li w dzień zniknienia iego, albo oftatnich o nim wiadomości, na mocy wyroku stanowczego, ogtaszaiącego nieprzytomność, mogą wyrobić sobie, aby wpro.wadzonemi byli w tymczasowe posiadanie dóbr nieprzytomnego, które do niego należały, w dzień iego. oddalenia się, albo oiiatnich o nim wiadomości; z obowiązkiem, ż.e *łozą r ę k o y m i ą co do. bezpieczeńftwa z ich zarządzania (5). ’
121. Jeżeli nieprzytomny pełnomocnika zoftawił, mia ni za naybliższych dziedziców, nie mogą naftawać o ogłosaenie nieprzytomności iego i wprowadzenie siebie w tymczasowe posiadanie iego maiątku, aż po upłynićniu Jat dziesięciu, od zniknienia iego, albo od ostatnich o nim wiadomości.
122. Toż samo się ma rozumieć, gdy pełnomocnictwo uftanie; w tym przypadku zarządzanie dóbr nieprzytomnego obmyślone będzie, podług tego co powiedziano tv Dziale pierwszym ninieyszego tytułu.
123Gdy dziedzice miani za naybliższych, otrcyniaią wprowadzenie siebie w tymczasowe ]> o siadanie, ieżeli jeft teflament, otworzony będzie na zadanie flron interesowanych, albo Prokuratora Cesarskiego przy Trybunale; i zyskuiący zapisy, darowizny, równie iak ci wszyscy, którzy mieli prawo do dóbr po nieprzytomnym, zawisie od warunku iego śmierci, mogą używać praw swoich tymczasowo, z obowiązkiem złożenia rękoymi.
124. Małżonek maiący wspólność maiątk.11, ieżeli obiera dla siebie dalsze wspólnictwo, może przeszkodzić wprowadzeniu tymczasowemu, i tymczasowemu używaniu praw wszelkich zawisłych od warunku śmierci nieprzytomnego, i obiąć lub zachować na mocy pierwszeńftwa zarządzanie dobrami nieprzytomnego. Jeżeli małżonek żąda, aby wspólnictwo tymczasowo uiiało, użyie praw swoich, co do wszelkich swoich zwrotów należytości prawnych umownych, z obowiązkiem złożenia rękoymi na rzeczy podpadaiące powróceniu.
Żona obieraiąca dalsze wspólnictwo, zachowa prawo zrzeczenia się go potem (4)
125. Posiadanie tymczasowe będzie tylko powierzeniem, które otrzymuiącym ie nadaie moc zarządzania dobrami nieprzytomnego, i wkłada na nich obowiązek zdania mu rachunku, w przypadku gdyby się okazał, albo gdyby wiadomości o nim doszły.
i J.6. Wprowadzeni w posiadanie tymczasowe, albo małżonek obieraiacy dalszą wspójność, powinni poftarac się o sporządzenie inwentarza ruchomości, i papierów nieprzytomnego, w przytomności Prokuratora Cesarskiego przy Trybunale pierwszey inftancyi; albo.Sędziego pokoi u, wezwanego od tegoż Prokuratora Cesarskiego.
Trybunał rozkaże, ieżeli potrzeba, przedać wszyltkie lub w części ruchomości. W przypadku przedaży, wartość ftąd otrzymana na zysk obrócona będzie równie, iak i pi-zychody dotąd zebrane.
V\ prowadzeni w posiadanie tyrticzasowe, mogą wymacać dla bezpieczeńftwa swoiego, aby Trybunał wyznaczył osobę biegła do przejrzenia nieruchomości, dla oznaczenia ich stanu; Zdanie tey osoby, \y przytomności Prokuratora Cesarskiego, potwierdzone będzie; koszta na to wzięte będą z maiątku nieprzytomnego.
137. Używaiacy maiątku nieprzytomnego* przez wprowadzenie tymczasowe, albo przez pra~ wne nim zarządzanie, obowiazani są oddać m“ piątą l) Iko część przychodów, gdyby się ftawi* przed upłynieniem lat piętnaftu, od dnia zniknienia swoiogo; a dziesiątą, gdyby się nie okazał aż po pi.tnaitu latach
Po trzydzieftu latach nieprzytomności, cale dochody do nich należeć bodą.
lafi. Wszyscy używaiący maiatk.ii, na mocy tylko wprowadzenia tymczasowego, nie moga alienować, albo obciążać hipotekami nieruchomości nieprzytomnego.
129. Jeżeli oil wprowadzenia w tymczasowe posiadanie, albo od czasu w którym małżonek maiący wspólnictwo, obiął zarządzanie dóbr nieprzytomnego, trwała nieprzytomność przez lat trzydzieści, albo ito lat upłynęło od urodzin nieprzytomnego, rękoymie zniesione będą; wszyscy maiący prawo, będą mogli domagać się działu dóbr nieprzytomnego, i sadowego wyroku ’trybunału pierwsz-ey inflancyi, nadaiącego zupełne posiadanie.
130. Spadek po nieprzytomnym otworzony będzie od dnia dowiedzioney śmierci iego, di a dziedziców najbliższych w owym czasie; a używaiący maintku nieprzytomnego powinni go powrócić, wyiąwszy zyski należne do nich na mocy artykułu i aj.
13’ Jeżeli w czasie wprowadzenia w posiadanie tymczasowe, fiawi się nieprzytomny, albo bytność iego dowiedziona będzie, skutki wyroku oglaszaiącego nieprzytomność, uftanę; bez naruszenia, ieżeliby użyte były, śrzodków zachowawczych tło zarządzania iego majątkiem, przepisanych w dziale pierwszym tytułu ninieyszego.
132. Jeżeli nawet po ofiatecznem wprowadzeniu, iiawi się nieprzytomny, albo bytność iego dowiedziona zoltanie, odbiera dobra swoie w lianie, w jakim się znayduią, wartość tych które były alienowane, albo dobra nabyte za wartość iego dóbr sprzedanych.
i53Dzieci nieprzytomnego, i zftępni w proftey linii, w lat trzydzieści rachując od oftatecznego wprowadzenia, mogą równie wymagać powrócenia dóbr iego, iak ieit powiedziano w artykule poprzedzającym.
i 34. Po wydaniu wyroku ogłaszającego nieprzytomność, każdy maiący iakie prawo do nieprzytomnego, poszukiwać ich powinien na tych tylko, którzy w posiadanie jnaiątku iego są wprowadzeni, albo którzy nim prawnie zarządzaią.
ODDZIAŁ II.
o Skutkach nieprzytomności co do praw wypadkowych, mogących służyć nieprzytomnemu.
I.35Ktokolwiek dopomina się prawa spadaiącego na osobę, którey byt nie ieſt uznany, dowieść powinien, że ta osoba była wtenczas, gdy to prawo spadło na nie; bez takiego dowodu, wymaganie iego przyiętem nie będzie.
1
136. Gdy się spadek otwiera, a do niego wezwana osoba, którey bytność nie ieſt uznana, spadek ten przeydzie wyłącznie, do maiących z nią równe prawo, albo do tych którzy by prawo do tego spadku mieli, gdyby téy osoby nie było.
137. Przepisy dwóch poprzedni czy ch artykułów, maią inieysce, bez uszkodzenia’ spraw o dziedzictwo zanoszonych, i praw innych, mogących służyć nieprzytomnemu, albo iego zastępcom, albo maiącym od niego prawo sobie udzielone, i nie wygasłych aż po.upłynieniu «zasu, na przedawnienie u/lanowionego (5).
i58Póki się nie /Tawi nieprzytomny, albo sprawy w imieniu iego popierane nie będą; biorący po nim spadek, zatrzymaią zyski dobrą wiarą zebrane.
ODDZTAŁ III. I
/ > « Skutkach nieprzytomności, co do Małżeństwa.
J
i3g. Nieprzytomny którego współmałżonek nowy związek zawarł, sam tylko ma prawo, nafiawać przeciw takiemu związkowi, przez siebie, albo przez swego pełnomocnika opatrzonego w do* wody, że nieprzytomny żyie.
1Ą0. Jeżeli nieprzytomny małżonek nie żółtawi krewnych, zdatnych do dziedziczenia po nim, i drugi małżonek może wymagać wprowadzenia siebie w [tymczasowe maiątku posiadanie.
DZIAŁ IV.
* Dozorze nad maloletniemi dziećmi oyca} który zniknął.
’ \
1Ą1. Jeżeli oyciec znikły, zoflawił dzieci małoletnie, pochodzące ze wspólnego malżeńftwa, nialka nad niemi będzie miała dozor, i używać będzie wszelkich praw służących mężowi, co db ich wychowania, i zarządzania ich maiątkiem.
142. W sześć miesięcy po zniknieniu oyca, ieżeli matka umarła w czasie zniknięcia tego, albo ieżeli umrze przed czasem ogłoszenia oy ca za nieprzytomnego; dozor nad dziećmi powierzony będzie przez radę familii wftępnym naybliższym, albo w ich niedoliatku, opiekunowi tymczasowemu.
1Ą5. Toż samo służy w przypadku takim, gdy małżonek znikły, zoltawił małoletnie dzieci, zpor przedzaiącego małżeńiiwa spłodzone.
Jl] Jnpentaire, Inwentarz, opij i reiestr rzeczy urzędcwy. Comptej, Rachunki, Partagei dziaty, albo podziały maiatkou c; Li/uidutions, obrachunki albo obrachowania /Hiniitrc public, Urzędnik publiczny, to icst Komisarz albo Prokurator, Pełnomocnik rządowy przy sądach PrStompti„n, domniemanie. [i] Różne są gicunui wyroków, Jugement, jentenct, Detret Proviioire, Wyrok tymczasowy, który czasowie rozstrzyga i urządza, nim stanowczy uyrk na. stąpi. Preparmoire, ’przygotowawczy, usposobiaiący sprawę do scanowczrgo wyroku, lnttrloiutuire wa44 ““ ’ Tytuł ir.
twiaiący częściowe, wpadkowe, poboczne nkolicznnSci; od takich czasem istota sprawy zależy Conlradictoire, woczny; T ar defatit slbo par contumace, zaoczny. Dufirdtive stanowczy. En dernitr rasiort ostateczny rasie en jorcc de ehase jugee F r.iu om< my, od którego iuż nic masz apillacyi, albo żr był ostatecznym, albo srr. ny na nim przestały, choćby?pellacya dopuszczona bydź mogła albo żc upłynął czas dozwolony rva zalożci if apcilacyi, a!’o też icst & takich przedmiotach, w których praw o.ptlatyi nip dopuszcza. Enqucte, \nqnisitian, wyszukiwanie, śledzenie sądowe, inkwizycya. )vterr»{>etoire badanie, wypytywanie, eaaliiiiŁwanie sądowe, indrgacye. Ohszerniey o tłm wszystkiem w Procedurze, czyli w postępowaniu sądowein. f3j Heritieri prltonptijs, krewni domniemani, cyli krewni miani za naybliższych, to się stosouic do uważania krewnych co do spadku za życia leszcze osób, albo gdy ich śmierć nic dowiedziona ieszcze, po których.krewni maią brać spadek; i często się zdarza » że tacy krewni za nayhliższych miani w jednym czasie, naybliższemi nie będą w czasie dalszyinC5j WspolnoSć maiątku, wspolnictwo, Communilas honorum fCommunauté,.1 Epoux commun, stosuiesię do umow małżeńskich, względem maiątku; te wytłumaczone są obszernie w Tytule V. Xięgi trzeciey. Repritei zwroty,! są to powćoce.iia tego co się n;>Ieży żonie i biorącym spadek, ptzy działach, albo spadku, albo wspolności j wyiaśpione to iest w Tytule I. i V. Xięgi trzcciey. Emploi obrocęnic na zysk, albo danie, ulokowanie na procent, na stowe, albo iednym wyrazem obroc«nie, ten wyraz w takim znaczeniu, w całym Kodcxic często używany będzie. [ iJ Expert, artit peritus, Biegły, iest to osoba albo osoby, wybrane zgodnie od stron, lub wyznaczone od Sądu, do rozpoznania, do oszacowania rzeczy pewnych, i dania o nich zdania swoiego. Czynność taka ogolme nazywa się E.rperlire, Sprawdzanie przez biegłych. Alienowąnie, alienacya, alicnować, /llićnation, aliener, iest to pozbycie się rzeczy tym sposobem, żc lćy własność w inne ręce przechodzi. Stosuic się ten wyraz naywięccy względem rzoczy nieruchomych. Rtprittn* ianfi, Represematian, Zastępcy, zastępstwo, uważa się szczególniey w spadkach, gdy osoby biorą micyscc tey, po kcórey pierwiastkowe miałyby prawo, iak naprcykfad dzieei lastepuią oyca; wyłożone icsc zastępstwo w Tytule I. Xię&i frzcciey. Ayant canie, in.’iący prawo czjic, cz\h udzielone sobie od kogo, Sei Heritiers ou ayant. caute, Dziedzice ifgo, albj inaiity iego prawo.
T Y T U Ł V.
o Małżeństwie. DZIAŁ I.
o Przymiotach i warunkach potrzebnych tło możności zawarcia małżeństwa.
144. Mężczyzna nieskończywszy lat ośinnaftii, a kobieta piętnaliu, ’ nie mogą malżeńftwa zawierać.
145. Może iednak Cesarz dla przyczyn ważnych, dadż dyspensę na lata.
146. jSlie masz małżeńskiego związku, gdzie nie masz zezwolenia.
147. Wie można zawierać drugiego związku, bez rozwiązania pierwszego.
i/j8Syn przed skończonym dwudzieltym piątym rokiem wieku swego, a córka przed skończonym dwudziellym pierwszym, nie mogą zawierać5 malżeńftwa, bez zezwolenia oyca swegp i matki; w przypadku różności zdań, dosyć iell na zezwoleniu oyca.
149. Jeżeli iedno z rodziców umarło, lid) iell w niemożności oświadczenia woli swoiey, dosyć iell na zezwoleniu drugiego.
Ą6 Tytuł V.
* * ’
15o. Jeżeli oyciec i matka umarli, albo sa w niemożności oświadczenia woli swoiey, zalłepuią ich dziadowie i baby; w przypadku różności zdań między dziadem i babą iedueyże linii, dosyć na zezwoleniu dziada. 1,
Jeżeli zachodzi niezgoda między dwoma liniiami, sama różność zdań zezwolenie nadaie.
1-51 Dzieci familii, doszedłszy lat wieku swego oznaczonych artykułem 148 obowiązane będą przed zawarciem małżeńskiego związku, prosić przez uroczyfty akt uszanowania, o rado oyca i matki, albo dziadów i bab, gdy oyciec i matka nie żyią, lub są w niemożności oświadczenia woli swoiey (i).
10d pełnoletności uftanowioney artykułem 148aż do trzydzieftu lat skończonych dla synów, a dwudzieflu pięciu dla córek, akt uszanowania, przepisany artykułem poprzedniczym, i na który zezwolenia do związków małżeńskich nie nafląpilo, odnawiany będzie po dwa razy ieszcze; to ieſt raz co miesiąc, a w miesiąc po ofiatniem odnowieniu, można, choć bez otrzymanego zezwolenia, związek małżeński zawrzeć, ’
153. Po skończeniu lat trzydzieftu, gdy nie ieſt otrzymane zezwolenie na akt uszanowania, można w miesiąc potem, przyftąpić do obchodu małżeńskiego.
154. Akt uszanowania, oznaymiony będzie wftępnemu albo wftępnym, w artykule I5I« znaczonym przez dwóch Notaryuszów, albo iednego i dwóch świadków, i w protokule na ten — koniec spisanym wzmianka będzie o odpowiedzi.
, “ r „k’
155. W przypadku nieprzytomności wftępnego, któremu akt uszanowania uczyniony bydź był powinien, bez względu na akt taki, obchód małżeński naliąpi, złożywszy wyrok, uznaiący nieprzytomność, albo w niedoftatku takiego wyroku, inny nakazuiacy wyszukiwanie; albo ieżeli ieszcze żadeu sądowy wyrok nie wypadł, akt znania, wydany przez Sędziego pokoiu mieysca, na którem było wiadome oliateczne zamieszkanie włtcpnego. „Ten akt zamykać będzie zeznanie czterech świadków, przywołanych urzędownie przez Sędziego pokoiu.
156. Ui7.ędnicy Hanu cywilnego, którzyby przyftąpili do obchodu małżeńftw, zawartych przez synów dwudzieliu pięciu lat nie niaiących, albo przez córki, które dwudzieftu ieden lat nie skończyły, bez umieszczonego w aktach małżeńfiwa zezwolenia oyców i matek, albo dziadów i bab, albo familii gdy tego potrzeba, będą skazani za dopilnowaniem /tron interesowanych, i Prokuratora Cesarskiego przy Trybunale pierwszey inftancyi mieysca, gdzie małżeńftwo obchodzone, na karę uftanowioną przez artykuł 192. i na uwięzienie, którę inniey nad sześś miesięcy trwać nie może.
1Gdyby nie było aktów uszanowania, w przypadkach w których takie akta są przepisane, Urzędnik ftanu cywilnego, przed którym związek ihałżeński zawarty, skazany będzie na tężsarnę karę, i na uwięzienie naymniey miesieczne.
w
i58Urządzenia wyrażone w artykułach 148. lĄg, i urządzenia artykułów 15i, 152, 155, 154, i tyczące się aktu uszanowania,
który czyniony bydż powinien dla oyca i matki, w przypadkach przez też artykufy przewidzianych, Itosuią się do dzieci naturalnych prawnie uznanych.
159. Naturalne dziecię nie uznane, albo które po uznaniu utraciło oyca i inatkę, albo którego oyciec i matka nie są w ’lianie oświadczenia woli swoiey, nie może się żenić, przed dwudzieftym pierwszym rokiem, nie otrzymawszy zezwolenia na to od opiekuna, któiy mu wyznaczony będzie do tego.
160. Gdyby nie było ani oyca, ani matki, ani dziadów, ani bab, albo gdyby się wszyscy znaydowali w niemożności oświadczenia woli swoiey, synowie albo córki nie maiące lat dwadzieścia ieden, nie mogą wchodzić w itan małżeński, bez zezwolenia rady familii.
1
161. Zabronione ieli malżeńltwo w proltey ’linii między wszylikimi zftępnemi i wfiępnemi prawemi, albo naturałnemi i powinowatemi w teyie sainey linii.
162. W linii poboczney, zabronione ieſt nialżeńftwo między bratem i siolłrą, prawemi, albo natnralncmi, i powinowatemi w tymże saniyni ltopnhi.
165. Zabronione iefi ieszrze malżeńftwo między stryiem, wuiem, a synowie?} i sioftrzenicą; miedzy ciotka a synowcem lub sioftrzeńcem. (2>
i GĄ. Jednakże wolno ieſt Cesarzowi dla ważnych przyczyn,; usunąć zabronienie w artykule powyższym oznaczone.
DZIAŁ II.
Formalnościach śdągaiących się do obchjr du Małiehstwa.
1G5. Małżeńflwo obchodzone będzie publicznie, przed urzędnikiem cywilnym zamieszkania iednego z oblubieńców.
1 (>6. Dwie zapowiedzi nakazne artykułem 63. w Tytule o Aktach stanu cywihnogo, ogłoszone będą w urzędzie mieyscowym, gdzie każda ze itron zawieraiących inalżeńllwo, ma swoie zamieszkanie.
167. Jednakże, ieżeli zamieszkanie rzeczywifte, nie ieſt dłuższe nad sześcio miesięczne mieszkanie na iednem mieyscu, oprócz zapowiedzi w tem mieyscu, uczynione bydź ieszcze powinny i w urzędzie mieyscowym oftalniego zamieszkania,
Xięga L Ą y ^o Ty tut V.,
ł f;68Jeżeli ſtróny zawieraiące malżeóftwo, albo iedua z nich co tło związku małżeńskiego, zoltaią pod władzą iunych osób, zapowiedzi uczynione ieszcze bydż powinny, i w urzędzie niieyscowjin zamieszkania tych osób, pod których władzą ąoftaią.
169. Cesarz albo osoby od niego m ten koniec wyznaczone, mogą dla ważnych przyczyn dadź uwolnienie od drugiey zapowiedzi.
170. Zawarte malżeńftwo w kraiu obcym między Francuzami, albo lpiędzy osobami z których iedna Francuzka druga nie Francuzka, będzie ważne, ieżeli obchodzone było podług prawideł w ty rn kraiu zwyczayhych, byleby poprzedziły zapowiedzi, przepisane artykułem 65. w Tytule o Aktach stanu cywilnego, i żeby Francuzi nie uchybili przeciw urządzeniom Działu poprzedzaiącego.
171. We trzy miesiące po powrocie Francuza do kraiu Pańltwa, akt obchodzonego malżeńftwa w kraiu obcym, wciągnięty będzie w reieftra publiczne malżeńftw mieysca, w którern zamieszka.
D Z.I A Ł Ul.
o Przeciwieństwach do Małżeństwa.
172. Prawo sprzeciwiania się do obchodu małżeńskiego, służy osobie zoftaiącey w związku małżeńskim z jedną ze Uroń, która małże ń II wo «hce zawrzeć.
173. Oyciec, a w niedpftatku oyca, matka, w niedoftatku oyca i maiki, dziadowie i baby, maią prawoi sprzeciwiać się ma^eńltwu swoich dzieci i ziiępiiych, choćby ci dwadzieścia pięć lal wieku ^wego skończyli.
J74Cdy żadnego ze wftęnnych nie będzie, brat lub sioftra, stryy, wuy lub ciotka, bracia lub sioltry Itryieczne, wuieczue, cioteczne pełnoletnie, w dwóch tylko przypadkach małżeńftwu sprzeciwiać się mogą.
1) Gdy nie było otrzymane zezwolenie rady faniiliyney, przepisane artykułem 1 (io.
2) Gdy zasadą sprzeciwieństwa ieſt obłakanie umysłu przyszłego małżonka; takie-przeciwieństwo, które Trybunał może usunąć w proftym sposobie, nie będzie nigdy przyjęte, tylko pod warunkiem, żeby sprzeciwiaincy się nafta wał o bez własno wolność tego, któremu się sprzeciwia, i wyrok względem tego, w czasie od Sądu wyznaczonym otrzymał.
175. W obudwóch przypadkach artykułu poprzedza iącego, opiekun, aibo kurator przez czas trwania opieki, albo kurateli, tyle tylko sprzeciwiać się może, ile ieſt upoważnionym dp tego od rady faniiliyney, którą zwołać ieſt inocen.
176. Każdy akt przeciwieńftwa wyrażać będzie przymiot, nadaiący prawo sprzeciwiania się; zamykać także będzie obranie zamieszkania, wktórem malżeńftwo ma bydż obchodzone; powiirien — ieszcze zamykać, ieżeli nie iell uczynione przeciwieńltwo na żądanie wltępnego, powody do niego; to wszyltko.pod. kara nieważności, i zawieszenia Urzędnika, który akt przećiwieńilwa podpisał.
177. Trybunał pierwszey inftancyl, wyda wyrok w dniach dziesięciu, ua zadanie zniesienia przećiwieńilwa.
178. Jeżeli apellacya nafląpi, w dniach dziejięciu od pozwu rozsadzona rzecz zoltanie.
179. Jeżeli odrzucone iell przeciwieńflwo, sprzeciwiaiacy się, gdy nie są z liczby wftępnych, na wynagrodzenie szkód wszelakich skazani bydż mogą.
DZIAŁ IV.
o Żądaniach nieważności Małżeństwa.
180. Małżeńfłwo zawarte bez dobrowolnego zezwolenia llron obudwóch, albo iedney z nich, przez nie tylko same, albo pizez iednę z nich, która nie miała wolności zezwolenia, zaskarżone bydż może.
Gdy zaszła omyłka, co do osoby, ta tylko osoba zaskarżać może malżeńftwo o nieważność, która w błąd wprowadzona była.
181. W przypadku oznaczonym w artykule poprzedzaiacyin, wymaganie nieważności, nie może bydż przyięte, ieżeli lirony zamieszkały z sobą ciągle przez sześć miesięcy, od czasu, w klórym małżonek, odzyskał zupełnie samowolność, albo błąd o<K niego zolial poznany.
18 Małżeńłiwo zawarte bez zezwolenia oyca, matki, wllępnych, rady familiyney, w przypadkach wymagaiących takiego zezwolenia, zaskarżone bydż nie może, tylko przez osoby, których zezwolenie potrzebie było, albo przez małżonka, potrzebuiącego, takiego zezwolenia..
*
185Sprawa o nieważność, zanoszoną wię* cey bydż nie może, ani przez małżonków, ani przez krewnych, których zezwolenie żądaneni było, ilekroć potwierdzili małżeńłiwo, wyraźnie lub niewyraźnie ci, których zezwolenie było potrzebne; albo. gdy upłynął rok, bez odwołania sie z ich. ſtrony, od czasu, w którym dowiedzieli się o tem małżeńiiwie; ani też może bydż więcey wnoszona przez małżonka, gdy się nie odwoływał ze swoiey llrony,. przez rok cały, od doyścia do wieku, w którym mógł sam przez siebie na malżeńilwo zezwolić.
184Każde małżeńłiwo, zawarte przeciw przepisom artykułów ij47> 161. róa i 165* może bydż zaskarżone, bądź przez samych mai żonków, bądź przez wszyli kie osoby interesowane, bądź przez urząd publiczny.
i85« Jednakże małżeńłiwo zawarte przez małżonków nie maiących dolłatecznego wieku, al]>o ieżeli ieden z nich takiego wieku nie doszedł nio może iuż bydż więcey zaskarżane, J) gdy uply-
54 Tytuł V.
\ %:
nęło sześć miesięcy bd dov~cia oboyga lub iednego z uicJi do przyzwoitego wieku. 2)gdy żona którey lat brakowało, przed uplynienietn sześciu miesięcy, pr/y nadziei ijoftafa.
j 8t>. Oyciec, matka, wirępni, familia, którzy zezwolili ne małżeńiiwo zawarte w przypadku oznaczonym anykulem poprzedzaiącym, nieważności wymagać nie mogą.
i 87We wszyftkich. przypadkach, w których frosownie do artykułu 1 8f. sprawa o nieważność może h^dź wnoszona, przez osoby interesowane; krewni poboczni, albo dzieci innego malżenltwa, za życia małżonków j^ie mogr iey wnosić lylko wtenczas, gdy maią do tego powod iłtotny i rzeczywrifty.
188. Małżonek z którego pokrzywdzeniem zawarte było drugie malżeńltwo, może wymagać nieważności iego, nawet za życia małżonka, -z którym w-związku małżeńskim zoltawał.
i89Jeżeli małżonkowie nowi zafławią się nieważnością pierwszego malżeńiłwa, ważność lub nieważność iego naprzód osądzona bydź powihna. N
190. Prokurator Cesarski, we wszyftkich przy padkach, do których fiosuie się ailykuł 1
pod ograniczeniami wyrażonemi w artykule i 85* może i powinien wymagać nieważności malżeńiłwa, za życia obudwóch małżonków, i skazania ich na rozłączenie co do osób.
o Mąłiiśństwię. 55
iQt. Każde iiiałżeńfiwo nie zawarte publicznie, i nie obchodzone przed przyzwoitym ulzędnikiem publicznym, zaskarżone bydź może, przez samych małżonków, przez oyca, matkę, przez wftępnych i przez wszyltkie osoby ma ince w tein interes iftotny i rzeczywilły, iako też i pi zez urząd publiczny.
192. Jeżeli małżeńfiwo nie było poprzedzone ogłoszeniem dwóch wyznaczonych zapowiedzi, albo nie było otrzymania dyspens prawem poźwolonych, albo ieżeli przeciąg czasu przepisany, między zapowiedziami a. obchodem, zachowany nie był; Prokurator wyrobi skazanie urzędnika publicznego na karę, nie przenosząca’ iednak trzechsW.lianków, a itrony zawieraiące inałżeńftwe, lub tych pod których władzo to się ftalo, na karę liosowna do ich maiatku.
19“, Winnemi kar wyrażonych artykułem poprzedzający ni, /laną się osoby, w tym artykule oznaczone, za każde wykroczenie przeciw przepisom, w artykule 165. położonym, choćby te wykroczenia nie były uznane za dofiateczne do wyroku nieważności ma!żeńftwa.
194. Nikt się odwoływać nie może do tytułu małżonka, i cywilnych malżeiiitwa skutków, ieżeli nie okaże aktu obchodu małżeńftwa, wpisanego w reiełtrach Jianu cywilnego, wyjąwszy przy-

\
padki, przewidziane w artykule ĄG. tytułu o Aktach stanu cywilnego.
i g 5Posiadanie lian u nie może uwolnić mniemanych małżonków, odwołuiących się do tegoż liaim nawzaiem, od okazania aktu obchodu małŻeuliwa przed urzędnikiem lianu cywilnego.
11)G. Gdy i posiadanie ftanu i akt obchodu małżeńftwa przed urzędnikiem ftanu cywilnego był okazany, nie mogą iuż więcey wymagać małżonkowie nieważności tego aktu.
197. Jeżeli iednak w przypadku arty kulów 194 i 195 sn dzieci pochodzące od dwóch osób, które żyły z soba publicznie iak maż i żona, a te osoby obiedwie iuz umarły, prawność takich dzieci zapizeczoną bydź nie może, pod samym pozorem, ze nie ieſt okazany akt obchodu małzeńltwa, ilekroć ta prawność ieſt dowiedziona przez posiadanie ftanu, i nie sprzeciwia się iey akt urodzenia. ’ v,
198. (jdy dowód prawnego obchodu malżeńftwa, będzie nabyty przez wypadek sądownictwa kryminalnego, wpisanie wyroku w reieffrach Ilanu cywilnego zapewnia małżeńftwu, rachtiiąc od dnia obchodu iego, wsyftkie skutki cywilne, tak względem małżonków, iako też i względem dzieci z tegoż małżcńlłwa pochodzących.
199, Jeże małżonkowie, albo iedno z nich umarło pr^ed odkryciem oszukania, sprawa kryminalna wnoszona bydź może przez wszylikich maiących interes utrzymania ważności malżeńftwa, i przez Prokuratora Cesarskiego.
200. Jeżeli urzędnik publiczny iuż nie żyie, gdy odkryte oszukanie, sprawa kierowana będzie cywilnie, przeciw dziedzicom po nim, przez Prokuratora Cesarskiego w przytomności Ilron interesowanych i na ich doniesienie.
201. Małżeńftwo za nieważne uznane, sprawuie iednak wszelkie skutki cywilne tak względem małżonków, iako też i dzieci, gdy zawarte było dobrą wiarą.
202. Jeżeli dobra wiara z jedney tylko ſtrony miała mieysce, cywilne skuiki z małżeńłtwa, dla niey tylko są zachowane, i dla dzieci z tego małżeńłtwa.
. D Z I A Ł V.
o Obowiązkach z małżeństwa wynikających.
203. Małżonkowie przez samo zawarcie małżeńftwa biorą obowiązek nawzaiem żywić, utrzymywać i wychowywać dzieci swoie.
20Ą. Dziecię nie może wnosić sprawy przeciw oycu i matce, o udzielenie maiątku, z powodu poftanowienia małżeńskiego, lub innego.
2o5« Dzieci powinny dawać a li men ta oycom, matkom i innym wftępnym, zoftaiącym w potrzebie.
206. Zięciowie i synowie, równie i w takichże okolicznościach powinni dawać a lim en ta rodzidom żon swoich i mężów; ale ta powinność uftaie, x) gdy matka poydzie za mąż na nowo. a) gdy małżonek z którego powinctwactwo wynikło, i dzieci z nim zrodzone nie żyią.
207. Obowiązki z tych urządzeń wynikaiące, są wzaiemne.
208. Alimehta doflarezane bydż powinny tylko w itosunku do potrzeb osób maiących do nich prawa, i do maiątku obowiązanych ie dawać. —
209. Gdy daiący albo odbieraincy alimenta, do takiego przyydą ftanu, że ieden nie będzie w możności dawania, albo drugi potrzebować nie będzie, całkiem lub w części, zniesienie albo zinnieyszenie obowiązku lego wymagane bydż może.
210. Jeżeli osoba obowiązana dawać a 1 i — ni en ta, usprawiedliwia się, iż nie może placie pensyi aliinentamey, Trybunał rozpoznawaiący tę sprawę, może iey nakazać, aby przyięla do siebie na mieszkanie, i utrzymywała osobę, którey alimenta winna.
».
211. Trybunał równie osadzi, czyU oyciec albo matka, ofiaruiący przyiąć do swego mieszkania, żywić i utiy.ymywać dziecię, któremu alimenta winni, maią bydż w tym przypadku uwolnieni od wypłacenia pensyi a 1 i m e n t a rney.
DZIAŁ IV.
0 Wżaiemnych prawach i powinnościach
Małżonków.
1 ’<
a i a. Małżonkowie winni sobie na wzaiem, wierność, wsparcie i pomoc.
a 13. Mąż winien obronę dla zony, a żona posłuszeńliwo dla męża.
2x4Żona powinna z mężem mieszkać, i iść za nim wszędzie, gdzie mu mieszkanie pi?:enieść wypada: mąż t>bowinzany przyiąć żonę, i doflaiczać wszylikiego, co do życia potrzebne, podług swoiey możności i ftanu.
a j 5Zona Iławać w sadzie nie może, bez npoważnienia od męża swoiego, ’chociażby się trudniła kupiectwem publicznein, albo niebyła wspólności maiątku, albo rozdzielona była co do niaiatku.
9.1 6. Upoważnienie od męża nie ieſt potrzebne, gdy żona Iławać musi w sprawach kryminalnych albo policyynych.
317. Zona chociażby nawet nie była w wspólności co do maintku, albo swóy oddzielny miała, nie może nic darować, alienować, obci.rżać hipoteką, nabywać pod tytułem darmym, albo obowiązuiącyin, bez wpływu do aktu męża, albo iego zezwolenia na piśmie (3)
218’ Gdyby mąż odmawiał upoważnienia żonie do ftawienia się w sądzie, Sędzia takie upoważnienie dać może.
aig. Jeżfli mąż odmawia upoważnienia żonie do zawarcia aktu, żona może pozwać męża prolla do Trybunału pierwszey inftancyi okręgu, w którym wspólne ich ieſt zamieszkanie; Trybunał mocen iełł dać, albo odmówić upoważnienie swoie, wysłuchawszy pierwey męża, al bp go. przywołuje drogą przyzwoitą do izby radney.
220. Żona trudniąca się kupiectwem publiczne m, bez upoważnienia męża może przy i ąć obowiązki, ściągaiące się do ieyhandlu; i w tym przypadku zobowięzuie także męża swego, ieżeli ieſt między niemi wspólność majątku.
Nie ieſt uważana za trudniącą się handlem publicznie, gdy przedaie cząltkowo towary z handlu męża swoiego, ale wtenczas tylko, gdy prowadzi handel oddzielnie.
aa i. Gdy mąż skazany ieſt na karę cielesną albo hańbiącą, chociażby ta kara wydana była na niego zaocznie, żona nawet pełnoletnia, nie może łtawać w sądzie, ani umów zawierać przez czas trwania tey kary, bez upoważnienia od Sędziego; takie upoważnienie w tym przypadku Sędzia dać może bez wysłuchania lub przywołania męża.
222. Jeżeli mąż ieſt w bezwł asnowolności, albo nieprzytomny, Sędzia rozpoznawszy rzecz, może upoważnić żonę do fiawania w sądzie, albo zawierania umów. >
223. Wszelkie upoważnienie ogólne, choćby ułożone było w kontrakcie małżeńskim, ważne iell tylko co do zarządzania dobrami żony.
224. Jeżeli mąż ieſt małoletni-, potrzebne iell upoważnienie żonie od Sędziego, bądź dla itawania W sądzie, bądź dla zawierania umów.
225. Nieważność zasadzona na niedoliatku upoważnienia, może bydż tylko zarzucana, przez żonę, przez męża, albo przez dziedziców po nich.
226. Żona może czynić teitament, bez upaWażnienia od męża.
DZIAŁ VII.
o Rozwiązaniu Małżeństwa.
327. Rozwięzuie się małżeńftwo:
1) Pizez śmierć iednego z małżonków.
2) Przez rozwód prawnie wydany.
3) Przez skazanie wydane oftaiecznie, iednego z małżonków, pociągaiące za sobą śmierć cywilna.
i, DZIAŁ VIII.
o Powtórnych małżeństwach.
228. Żona nie może wchodzić w powtórny związek, aż po uplynieniu dziesięciu miesięcy, wd rozwiązania nialieńilwa poprzedząiącego.
[t] Familia, Familie, rozumie się w prawie cywilnym zwią^ zek między osoSa ni krewncmi, lak.tncjzice t dziećmi > rodzeństwo i inni krewni, icrfne f.-nfilią skfad.iią. Pater familiat, Pere de familie, Naczelnik, Głowa, Kza.dca domu, Oycicc względem dzieci; Les enfantt de familie, dzieci familii, dzieci zostaia.ee pod wła. dza rodziców
£2] Pokrewieństwo, krcwnśf-are.ife, Parent, Contanguinitat, Consaiiguinci, osoby z icdriey krwi pochodzice. Powinowactwo, powinowaci,, Alliance, alliir, stfjinnas, AJfines, pochodzi z małżeństwa, krewni żony si pcwmow.itcmi mężowi, i krewni męża powinowatemi żonie. W pokrewieństwie i |v><in-.wa<t ie, są liuiie prosta, poboczna, Directe, collatcrale, tecla, colUte. ralis, wstępuiąca czyli w górę ida.ca ai e.jdante, atcendent; Zstępująca czyli’idąca na.ot destendai.te, deicendent. Są krewni wstępni czyli pojrzedmcy, asccndani, ascendentet: Zstępni czyli po*omkowie, następcy, Descendani, detcendent*s i "ohoczni C llatcraux Collateralesi Są leszcze stopnie Degrls, G>adus\ Bliscy krewni, prachet Parentt. Wytfumac one to letc w Tytule i Xicgi trzeciey o spadkach fjJ Pod tytułem darmym, czjli pod tytułem d broczynnym, a tifre ratnit, ’ są to umowy 1 akra, w których iedna strona daie diugiey korzyść z ła.ki swoiey, hcz względu czyli co od nicy otrzyma, albo mmcy od niey bierze, niżeli iey daie, lub dla niey czyni. Pod tytułem obowiązującym albo uciążaiącyir, a titre one. reux, przeciwnie gdy [się strony o^ouoązuią na w zaiem iedna względem drugiey prawie w r wnych stosunkach, iak naprzykład w p.Wziwey pc/cd*iy. Wyłożone są t« znaczenia w Tytule III. Xięgi trzeciey o Koucraktach.
TYTUŁ VI.
o Rozwodzie. DZIAŁ I. o Przyczynach rozwodu.
229. Mąż żądać może rozwodu, z przyczyny cudzoloztwa żony swoiey.
230. Żona może żądać rozwodu, z przyczyny cudzołoztwa męża swego, gdy mąż trzymać będzie nałożnicę w domu wspólnym.
231. Małżonkowie mogą nawzaiem wymagać rozwodu z przyczyny gwałtów, srogości i cieżkich obelg, iednego“, z nich względem drugiego (1).
232. Skazanie iednego z małżonków na karę hańbiąćą, będzie przyczyną dla drugiego do rozwodu.
233. Wzaieinne i ciągłe zezwolenie małżonków, wyrażone w sposobie prajvem przepisanym, pod warunkami i po doświadczeniach, iakie prawo oznacza, dowiedzie dolłateczniet że życie wspólne ieſt im nieznośne T i że ieſt przyczyń*, niezaprzeczna rozwodu między niemi.
DZIAŁ II.
a Rozwodzie z przyczyny oznaczoney.
ODDZIAŁ I. o Formach rozwodu z przyczyny oznaczoney.
234. .Takażkolwiek będzie natura uczynków lub wykroczeń, daiących powód do żądania rozwodu, dla przyczyny oznaczoney; to żądanie nie może bydź gdzieindziey wnoszone, tylko do Trybunału okręgu, w którym małżonkowie zamieszkanie swoie inaići.
» *
2r>S. Jeżeli który z uczynków przytaczanych przez małżonka żądającego, daie powód urzędnikowi publicznemu, pociągania przed Sąd kryminalny, sprawa rozwodu zawieszona będzie, póki nie naltąpi wyrok Trybunału kryminalnego; wtenczas może bydż wzięta na nowo, i z kryminalnego wyroku żadnego brać nie można dowodu do uieprzyięcia lub excepcyi szkodliwey małżonkowi powodowi.
236. Każde żądanie rozwodu wyszczególni czyny; oddane będzie z dowodami, ieżeli są iakie, Prezydentowi Trybunału, albo Sędziemu załtępcy, przez małżonka powoda, osobiście, ieżeli mu choroba nie przeszkodzi: w, tym przypadku, na iego zadanie i zaświadczanie dwóch doktorów, chirurgów albo urzędników zdrowia, urzędnik uda się do zamieszkania chorego, aby tam przyiął iego żądanie.
237. Sędzia wysłuchawszy powoda, i uczyniwszy mu przyzwoite uwagi, położy oznaki swoie na żądaniu i dowodach, spisze protokuł płożenia tego wszyltkiego w swoie ręce. Ten protokuł podpisany będzie prvez Sędziego i przez powoda, chyba że ten nie umie, ale nie może podpisać; w takim przypadku wzmianka o tein uczyniona będzie.
238Na dole tego protokułu, Sędzia umieści nakaz (tronom, aby się itawiły przed nim osobiście na dzieu i godzinę oznaczona; i na ten koniec kopiią takiego rozkazu prześle ſtronie do rozwodu pociaganey.
359. W naznaczony dzień Sędzia uczyni (tronom obud<Yom, ieżeli itaną, albo powodowi, ieżeii ten sam tylko Iława, przełożenia, iakie uzna za zdatne do poiednania; ieżeli to nie pomoże, spisze Protokuł, i nakaże złożyć żądanie z dowodami przed Prokuratorem Cesarskim, i rzecz cała do Trybunału Odeśle.
24°’ W naftępuiących trzech dniach, Trybunał na przełożenie Prezydenta, albo Sędziego zaftępcy, i na wniosek Prokuratora Cesarskiego, udzieli albo zawiesi pozwolenie-pozwania. Zawieszenie nad dni dwadzieścia trwać dłużey nie może.
.1. t
zĄi. Powod na mocy pozwolenia od trybunału, przypozwie obżalowann firono w formie zwyczayńey, aby się ftawiła osobiście do izby sądowey w czasie ustępu, w przeciągu czasu oznaczonym prawem; na czele pozwu położona będzie kopiia żądania o rozwód zaniesionego, i dowody ftwierdzaiące.
242. Po upłynieniu czasu oznaczonego prawem, czyli iłrona pozwana fiawi się albo nie, powód osobiście z dobraną radą, ieżeli uzna potrzebę, przełoży sam albo przez swoich poradników, v pobudki swego żądania, przedllawi popieraiące dowody, i wymieni świadków do wysłuchania (2).
24-3Jeżeli pozwany Ranie osobiście, albo przez pełnomocnika swoiego, może przełożyć sam albo przez swoiego pełnomocnika swoie uwagi, Xięga L 5
tak. co do pobudek żądania, iako leż i co do dowodów, od powoda przy taczany ch i co do ćwiadków mianowanych od niego. Pozwany wymieni także świadków ze swoiey ſtrony do wysłuchania, względem tych powód uczyni na wzaiem uwagi swoie.
i
344 Spisany będzie Protokuł liawienia się firon, ich powieści, uwag i zeznań, iakie iedna z nich lub druga uczynić mogą. Przeczytany będzie ten Protokuł lironom, i oddany do podpisu; uczyni się wzmianka względem ich podpisów, albo względem ich oświadczenia, że nie mogli, albo nie chcieli podpisać.
/ ^ ( A\y Jl J #
245. Odeśle Trybunał flrony <lo dalszego wysłuchania ich publicznie, na co dzień i godzinę wyznaczy; nakaże uwiadomić Prokurarora Cesarskiego, o poltępowaniu sądowein w tey sprawie, i wyznaczy sprawozdawcę. W przypadku gdyby pozwany nie flan.il, obowiązany ieli powód wręczyć mu nakaz trybunału, w czasie przez ten nakaz oznaczonym.
246. W dniu i godzinie przepisaney na przełożenie Sędziego wyznaczonego, i po wysłuchaniu Prokuratora Cesarskiego, Trybunał poilanowi naprzód, co do powodów nieprzyięcia, ieżeli iakie wnoszone były. W przypadku gdyby JP liznął za gruntowne, żądanie rozwodu odrzucone Zoltanie; w przypadku przeciwnyin, albo gdyby powody, nieprzyięcia zanoszone nie były, żądanie rozwodu będzie dopuszczone.
a47« Zaraz po przyięciu ż;ulania rozwodir, na przełożenie Sędziego wyznaczonego, i po wysłuchaniu Prokuratora Cesarskiego, wniydzie Trybunał w rozpoznanie gruntu rzeczy, przychyli się do żądania, ieżeli to iuż zdalneni do wyroku osądzi; a ieżeli nie, to dozwoli powodowi okazywać dowody llosowne przez niego przytaczane, a pozwanemu dowody przeciwne.
248 Na każdy akt sprawy mogą Itrony „po przełożeniu Sędziego wyznaczonego, i nim Prokurator Cesarski glos zabierze, podawać albo kazać podawać śrzodki swoie stosowne, naprzód względem powodów nieprzyięcia, a potem względem iftoty sprawy; ale w żadnym przypadku rada powoda, dopuszczona nie, będzie, ieżeli sam powod nie ftawisię osobiście.
249 Zaraz po wydaniu wyroku, który inkwizycye nakaże, Pisarz Tiybunału przeczyta część Protokułu, wyrażaiącą mianowanie dawniey uczynione świadków, do wysłuchania, od Iłron podanych; oznayrni fironoin Prezydent, z-mogą ieszcze wskazać innych świ.ulków, ale potem nie będzie im wolno.’
250. Strony przełożą nawzaiern zarzuty swoie przeciw świadkom, których będą chciały usunąć; Trybunał względem tych zarzutów pollanowi, wysłuchawszy pierwey Prokuratura Cesarskiego.
2.5 > Krewni firon, oprócz ich dzieci i zftępnych nie są podlegli zarzutowi, ż powodu pokrewieńftwa, ani służący z powodu zolławania u małżonków w służbie, ale Trybunał przyzwoity wzgląd mieć będzie na zeznanie krewnych i służących.
252. Każdy Sad przyymuiący dowody ze świadectw, wymieni świadków do wysłuchania, i wyznaczy dzień i godzinę, w któ/ych lirony ftawić ich powinny.
253. Zeznania świadków prfcyymowane będą przez Trybunał w czasie ustępu, w przytomności Prokuratora Cesarskiego i ſtron, i ich radców, albo przyiaciół aż do liczby trzech z każdey lirony.
254* Mogą ſtrony same, albo przez radców swoich czynić świadkom uwagi, i przy mówienia się Iłosowne, ale im nie wolno przerywać świadków w ich zeznaniach.
255Każde zeznanie wyrażone będzie na piśmie równie iak powieści i uwagi, do których powodem były. Protokuł inkwizycyi czytany będzie, tak świadkom iak ſtronom; iedni i drudzy powinni go podpisać, wzmianka będzie o ich podpisaniu, albo oświadczaniu, że nie mogą, albo nie chcą podpisać.
256. Po zamknięciu obudwóch inkwizycyy, albo inkwizycyi powoda, gdy pozwany nie ftawi świadków, Trybunał odeśle lirony do wysłuchania publicznego, na dzień i godzinę wyznaczoną; nakaże okazanie aktów Prokuratorowi Cesarskiemu, i wyznaczy sprawozdawcę. Rozkaz raki wręczony będzie pozwanemu, na żądanie Powoda, w przeciągu czasu w tym rozkazie oznaczonym.
^57* W dniu wyznaczonym do ftanowczego wyroku, zda sprawę Sędzia wyznaczony, potern firony mogą przez siebie, albo przez swoich radców uczynić uwagi, które użytecznemi sprawie swoiey osądzą, po czein Prokurator Cesarski swoie wnioski poda.
258Wyrok ftanowczy wydany będzie publicznie: gdy rozwodu dopuści, Powód upoważniony będzie udać się do Urzędnika ftanu cywilnego, aby ten wyrok ogłosił.
259. ’Gdy żądanie rozwodu podane będzie, z przyczyn gwałtów, srogości, albo ciężkich obelg, choćb) te przyczyny gruntowne miały zasady, Sędziowie mogą nie dopuścić] bezpośrzednie rozwodu: w tym przypadku przed osądzeniem sprawy, upoważnią żonę, aby opuściła pożycie z mężem, nie będąc obowiązaną do przyięcia iego, gd^by się iey to nie zdawało; i nakażą mężowi, aby iey płacił pensyą alimentarną, fiosowną do swoiey możności, ieżeli żona sama z siebie nie ma dołłatecznych przychodów, na opatrywanie potrzeb swoich.
260. Po roku doświadczenia, ieżeli się. firony nie poiednaią, flrona pow odowa może pozwać drugą, aby sic flawiła do Trybunału, w przeciągu czasu Prawem oznaczonym, (Jla przysłuchania się — wyrokowi lianowczeińu, klóry natenczas dopuści rozwodu.
zCn. Gdy rozwód ieſt żądany z przyczyny, że ieden z małżonków ieii skazany na karę hańbiącą, ta tylko formalność zachowani będzie, ab} złożyć w Trybunale cywilnym expedycyą, w przyzwoitey formie, wyroku skazania, z zaświadczeniem Trybunału kryminalnego’, wyraźaiąc^in, że ten wyrok zniesioimym bydź nie może, żadną droga prawną.
262. W przypadku apellacyi od wyroku dopuszczenia, albo od wyroku llanowczego, przez Trybunał pierwszey inltancyi wydanego w rozwodzie, rozpoznawana i sądzona będzie sprawa, w trybunale ąpellaryynyin iako rzecz nagła.
263. ’zoby apellacya przyięta była, powinna bydź zaniesiona w przeciągu trzech miesiecy od wręczenia w yroku wydanego’w przytomności liron, albo zaocznie. Przeciąg czasu na odwołanie się do Trybunału kassacyynego przeciw wyrokowi oflatecznemu, także ieſt trzecluniesięczny, rachując od czasu wręczenia. Odwołanie się zawieszenie sprawuie.
264. Na mocy każdego wyroku, wydanego oftatecznie, albo od którego apellacya bydź nie może, upoważniającego rozwod, /irona taki wyrok otrzymuiąca, obowiązana ieſt w przeciągu d*vóch miesięcy ftawić się przed Urzędnikiem ftanu cywilnego, po przyzwoitym przywołania drugiey lirony dla ogłoszenia wyroku.
5fi5’ Rieg tych dwóch miesięcy zacznie się, względem wyroków pierwszey luflancyi, dopiero od uplynienia czasu do apellacyi; względem wyroków zaocznych w apellacyi, od uplynienia czasu na sprzeciwienie się dozwolonego; a względem wyroków ołlatecznych w przytomności ſtron wydanych, po uplynieniu czasu na odwołanie się do Kassacyi.
26G. Strona powodowa, gdyby w przeciągu czasu dwóch miesięcy wyżey wyrażonego, nie przywołała lirony drugiey, przed Urzędnika ftanu cywilnego, utraca dobrodzieyIłwo otrzymanego wyroku, i nie może wracać się do sprawy o rozwód, iylko z nowey przyczyny; w tym ieduak przypadku, może przytaczać za ważne, i przyczyny dawne.
Oddział II.
o Srzodkach tymczasowych, iakie mogą by di użyte, z powodu żądania rozwodu, dla oznaczoncy przyczyny.
267. Zarzndzanie tymczasowe dziećmi, zoftaie przy mężu, czyli on ieli ſtroną powodową, czy pozwaną w sprawie rozwodowey, ieżeli inaczey Trybunał nie polianowi na /żądanie bądź matki, bądź familii, albo Prokuratora Cesarskiego, dla większego dobra dzieci.
a fi 8. Zona czyli ieſt ſtroną powodową, czy pozwaną, w sprawie rozwodowey, inoże opuścić zamieszkanie męża przez czas sprawy, i żndać pensyi alimentariiey, ftosowney do możności męża. Trybuna! wyznaczy dom, w którym żona obowiązana mieszkać, i poltanowi ilość pensyi alimentarney, iaką mąż, ieśli tego potrzeba} powinien iey płacić.
ali9. Zona powinna, dowieść, że mieszka w domu wyznaczonym, za każdćm zaniesionym do niey o to żądaniem; czego gdy nie uczyni, może iey mąż odmówić doltarczania alimentów; a ieżeli była ſtroną powodową w rozwodzie, może mąż wyrobić, aby uznana była za niezdatna do
dalszego prowadzenia tey sprawy.
. /
270. Żona wspólność maiątku maiąca, czy ieſt ſtroną powodową, czy pozwana w rozwodzie, może w każdym lianie sprawy, zacząwszy od daty nakazu, o którym wzmianka w artykule 238żądać dla ocalenia praw swoich, przyłożenia pieczęci na wszelkich ruchomościach wspólnego maiątku. Pieczęci takowe zniesione będą dopiero przy robieniu inwentarza, z ocenieniem, i gdy mąż się obowiąże oddać w całości rzeczy inwentarzem spisane, albo odpowiadać za ich wartość, iako dozorca sądowy.
271. Każdy zaciągniony obowiązek przez męża, na inaiątek wspólności; każda alienacya ze ſtrony iego niernchomości, do wspólnego majątku należących, uczynione póżniey od daty
nakazu, o którym wzmianka w artyktile 258za nieważne uznane będą, ieżeli prócz tego dowiedziono, że są wykonane lub umówione na oszukanie praw żony.
ODDZIAŁ III.
o Powodach nieprzyięcia rozwodowcy sprawy dla oznaczoncy przyczyny.
272. Sprawa o rozwód niknie, gdy się ſtrony poieduaią, bądź od zaszłych wypadków mogących bydż zasadą tey sprawy, bąd po zniesieniu żądania o rozwód.
273. W jednym i drugim przypadku, ſtrona powodowa uznana będzie za niezdatną do wnoszenia sprawy swoiey: może iednak wnieść nową sprawę o rozwód, gdy po zaszlem poiednamu, przyczyna do rozwodu wypadnie, i wówczas nowe żądanie dawnemi przyczynami popierać może.
274. Jeżeli ſtrona powodowa w rozwodzie zaprzecza, że poiednanie nie naftąpiło, ſtrona pozwana złoży na to dowody, bądź z pism, bądź przez świadków, w formie przepisaney, w oddziale pierwszym ninieyszego Działu.
DZIAŁ III.

o Rozwodzie z wzaicmnego zezwolenia.
275Wzaiemne zezwolenie małżonków przyipte nic bodzie, ieżeli maż nie ma ieszcze lat dwadzie.ścia pięć, a żona dwadzieścia ieden.
276. Wzaietnne zezwolenie przyięte nie będzie, aż po dwóch latach małzeń/twa.
277. Nie może bydź przyięte, gdy iuż dwadzieścia lat od zawartego malżeńliwa upłynie, albo gdy żona czterdzieści i pięć lat mieć bi-dzie.
H
278. W żadnym przypadku wzaiemne zezwolenie małżonków, do/mateczne nie będzie, ieżeli nie są do tego upoważnieni przez swoich oyców i matki, albo przez innych w/iępnych, żyincych według prawideł przepisanych artykułem 15o. w Tytule o Małżeństwie.
279. Małżonkowie którzy poftanowili uskutecznić rozwód przez wzaiemne zezwolenie, powinni uczynić naprzód inwentarz, i ocenienie wszelkich dóbr swoich nieruchomych i ruchomych, ułożyć swoie prawa nawzaiein, względem których wolno im ieſt iednak ugodzić się.
280. Obowiązani są także wyłuszczyć na piśmie umowę swoię, co do trzech punktów naiiępuiących;
1) Komu ich dzieci z małżeńskiego między niemi związku pochodzące, powierzone będą, bądź przez czas doświadczenia, bądź po wyrzeczonym rozwodzie.
2) Do iakiego domu na mieszkanie przenieść sie ma żona, przez czas doświadczenia.
3. Jaką summę obowiązany mąż płacie żonie (przez tenże sam czas, ieżeli ta nie ma doliatecznych przychodów na opatrzenie swych potrzeb.
281. Małżonkowie ftawia się razem osobiście, przed Prezydentem Trybunału cywilnego swego okręgu, albo przed Sędzią zaitępcą, i oświadczą mu wola swoią, w przytomności dwóch J\rotaiyuszów, których z sobą przyprowadzą.
282. Sędzia oboygu razem i każdemu z nich w szczególności, w przytomności dwóch Notaryuszów, przełoży uwagi, i napomnienia przyzwoite; da im przeczytać Dział IV. ninieyszego Tytułu, który urządza skutki rozwodu, i wyliawi im wszelkie wypadki, z takiego ich poliępku.
385Jeżeli małżonkowie nie odflępuią pofianowienia swoiego, da im Sędzia akt, iż żądaią.rozwodu, i na niego zezwalaią wzaiemnie: obowiązani będą złożyć natychmiaft w ręce JNotaryuszów, oprócz aktów wzmiankowanych w artykule 279 i 280.
1) .Akta urodzenia swego i malżeńftwa.
2) Akta urodzenia i śmierci wszyłlkich dzieci, spłodzonych z małżeńskiego między niemi związku.
5) Oświadczenie urzędowne swoich oyców i matek, albo innych wftępnych żyjących, wyrażaiące, że dla przyczyn im wiadomych, upowaźniaią, aby ten ich syn, albo ta córka, wnuk albo wnuczka, ożeniony z tą, albo będąca za tym, żądali rozwodu, i na ten zezwolili. Oycowie, matki, dziadowie i baby, miani będą za żyiących, dopóki nie będą złożone akta, śmierć ich zaświadczaiace.
Notaryusze spiszą Prótokuł wyszczególniaiący wszyltko, cokolwiek mówione i czynione było, w uskutecznieniu artykułów poprzedzaiacych: oryginał tego zpRanie przy Notaiyuszu ftarszym wiekiem, iako też i dowody złożone, przyłączone będą do Protokułu; będzie w Protokule wzmianka o olłrzeżeniu żony, aby się przeniosła we dwudzieftu czterech godzinach, do domu umówionego między nią i mężem, na mieszkanie w nim, aż do wyrzeczenia rozwodu.
Oświadczenie tym sposobem uczynione, ponawiane będzie w pierwszey polowie każdego z naftępuiących: czwartego, siodmego i dziesiątego miesiąca, zachowuiac też same formalności. Obowiązane będą fłrony, za każdą razą złożye dowód przez akt publiczny, że ich oycowie, matki, albo inni wllępni żyiący, trwaią w pierwszym przedsięwzięciu, ale nie będą obowiązane powtarzać składania żadnego innego aktu.
28G. W piętnafhi dniach po upłynionym roku, od pierwszego oświadczenia rachtiiąc, małżonkowie, każdy w przytomności dwóch przyjaciół, osób znakomitych w okręgu, przynaymniey lat pięćdziesiąt maiących, ftawią sie razem, osobiście przed Prezydentem Trybunału, albo Sędzią zaltępcą, złożą expedycye w przyzwoitey formie, czterech Protokułów, wyraiaiących wzaiemne zezwolenie, i wszylikie akta przyłączone do tego; każdy z nich oddzielnie, w przytomności iednak iednego przy drugim, i czterech osób zii.lkoinilych, żądać będzie u Urzędnika dopuszczenia rozwodu.
287. Gdy Sędzia i przyiaciele uczynią swoie przełożenia małżonkom, ieżeli ci trwaią w smoiin zamiarze, dany im będzie, akt ich żądania, i złożenia przez nich wszelkich dowodów; Pisarz Trybunału spisze Prolokuł, podpisany przez firony (chybaby itrony oświadczyły, iż nie umieia, albo nie mogą podpisać, o czem wzmianka uczyniona będzie), i przez czterech przybranych przyiacioł, przez Sędziego i Pisarza.
288Na dole tego Protokułu Sędzia położy swoy nakaz wyrążaiący, że we trzech dniach doniesiono będzie o wszyftkiem całemu Trybunałowi, w izbie radney, na wniosek pismem wyrażony Prokuratora Cesarskiego, któremu na ten koniec Pisarz wszelkich dowodów udzieli.
289. Jeżeli Prokurator Cesarski znaydzie w dowodach, że małżonkowie mieli wiek.przyzwoity, mąż dwadzieścia pięć lat, a żona dwadzieścia ieden, gdy złożyli pierwsze oświadczenie; że w
tym czasie iuż od lat dwóch w małżeńskim zwiaz.
ku zofla wal i; że oil ich małżen/lwa ieszczo lat dwadzieścia nie upłynęło; że żona nie ma lat czterdzieltu pięciu: że wzaiemne ich zezwolenie wyrażone było cztery razy w ciągu roku, po poprzetlniczein dopełnieniu wszyftkiego, co wyy.ey przepisane, i ze wszy/ikiemi formalnościami w tym Dziale oznaozonemi; a szczególniey z npowaźnieniem oyców i matek małżonków, albo innych ich wltępnych żyiącyeh, w przypadku poprzedzaiącey śmierci oyców i matek; wyda swóy wniosek w tych wyrazach, prawo po wala’, w przeciwnym przypadku, zabrania prawe.
290. Trybunał względem tego przełożenia nie inoże czynić żadnych sprawdzeń, nad wyrażone w artykule poprzedzającym. Jeżeli z tego wypada, 7.e podług zdania Trybunału, Iłrony zadosyć uczyniły warunkom, i wypełniły formalności oznaczone prawem, dopuści rozwodu, i odeśle do Lfizędniką ftanu cywilnego, aby go ogłosił; w przypadku przeciwnym, Trybunał oświadczy, iż nie ina mieysca dozwolenie rozwodu, i powody swego wyroku przytoczy.
291. Apellacya od wyroku oświadczaiącego niedopuszczenie x-ozwodu, nie będzie przyięta, ieżeli założona nie będzie przez obiedwie /trony, a wszelako aktami oddzielnemi, w przeciągu dni dziesięciu naywcześniey, a naypoźniey dwudzieiiu, od daty wyroku pierwszey iniiancyi.
292. Akta apellacyi bęc|ą wręczone ſtronom jnawzaiem, i Prokuratorowi Cesarskiemu przy Trybunale pierwszey initancyi.
293. Prokurator Cesarski przy Sądzie pierwszey inlłancyi, w dziesięć dni po uczynionym wręczeniu iemti drugiego aktu apellacyi, prześle Prokuratorowi ieneralnemu Cesarskiemu, przy sądzie apellacyi expedycyą wyroku, i dowody. na których się zasadza. Prokurator ieneralny Cesarski przy Sądzie apellacyi, w dniach dziesięciu, rachuiąc od tluia odebrania dowodów, poda wniosek swóy na piśmie: Prezydent albo Sędzia zaftępca, uczyni przełożenie swoie Trybunałowi apellacyi w izbie radney, i w dniach dziesięciu od złożenia wniosku Prokuratora ieneralnego Cesarskiego Itanowczy wyrok zapadnie.
1
zg4Na mocy wyroku dozwalaiącego rozwodu, w przeciągu dni dwudzieitu od iego daty, /trony ftawić się powinny razem, i osobiście przed Urzędnikiem ilanu cywilnego, aby rozwód ogłosił; po uchybieniu tego czasu, wyrok poczytany ieli za niedoszły.
DZIAŁ IV.
o Skutkach rozwodu,
29.5nozwiedzeni małżonkowie dla iakieykolwiek przyczyny, nigdy wzwiązek małżeński wniyśe z sobą nie mogą.
Tytuł VI.
29fi. Gdy rozwod fianie z przyczyny oznaczoney, rozwodka ’nie może iść za mąż, aż po upłynieniu dziesięciu miesięcy od wyrzeczonego rozwodu.
297. Gdy naftąpi rozwód ze wzaiemnego zezwolenia, żadna ze itron w nowy małżeński zwiń-
J r i,
zek wchodzić nie inoże, aż po upiynieniu lat trzech od wyrzeczenia rozwodu.
298Gdy rozwod dozwolony sądownie, z powodu cudzołoztwa, ſtroną winna nie może nigdy związku małżeńskiego zawrzeć z osobą wspołnictwa swoiey winy; żona cudzołożąca skazana będzie tymże samym wyrokiem, za przełożeniem urzędu publicznego, na zamknięcie w donm poprawy przez czas oznaczony; który krótszy nie będzie nad trzy miesiące, ani dłuższy nad dwa lata.
299. Z jakieykolwiek przyczyny nałłąpił rozwód, wyiawszy przypadek wzaiemnego zezwolenia, małżonek przeciw któremu rozwód był dozwolony, traci wszelkie korzyści udzielone sobie od drugiego małżonka, bądź przea urnowi) małżeńską, bądź prze?: układy późniey zawarte.
300. Małżonek rozwód otrzymuiacy, zachowa dla siebie wszelkie korzyści, udzielone sobie od drugiego małżonka, choćby ułożone były nawzaiem, a ta wzaiemność nie miała mieysca.
?, o 1. Jeżeli małżonkowie żadnych ^sobie korzyści nie zapewnili, albo ieżeli zapewnione,
dodoftatecznemi nie są dla utrzymania się małżonka otrzymuiącego rozwód, Trybunał może mu udzielić pensyą ałimentarną, z maiątku drugiego małżonka, nie przechodzącą iednak trzeciey części iego dochodów. Takowa pensya cofniętą bydź może, gdy przełtanie bydź potrzebny.
302. Dzieci powierzone będą małżonkowi rozwod otrzymującemu, chyba że Trybunał na żądanie familii, albp Prokuratora Cesarskiego Ł nakaże dla większego dobra dzieci, aby wszyftkie albo niektóre z nich, oddane były ftaraniom drugiego małżonka, albo trzeciey osoby.
303, Jakażkolwiek osoba otrzyma dozor nad dziećmi, oyciec i matka nie utracą prawa na wzaiem, wgladania w utrzymywanie i wychowanie ich dzieci, i obowiązani przykładać się do tego, w ftosunku swoiey możności.
304. Rozwiązanie małżeńflwa przez rozwód dozwolony sądownie, nie pozbawi dzieci z tego małżeułiwa zrodzonych, żadnego pożytku, zapewnionego im prawami, albo umowami małżeńskierni ich rodziców; ale skutek tych praw dla dzieci, zacznie się tym samym sposobem, i w takichże okolicznościach, w iakichb\ miały moc swoię, gdyby rozwodu nie było.
305, Gdy rozwód ze wzaiemnego zezwolenia naftnpi, nadaie zupelnem prawem własność połowy dóbr każdego z obudwu małżonków, Q!
Xięga I. 6. łlnia pierwszego ieli oświadczenia, dzieciom z małżeńskiego związku tychże małżonków zrodzonym; oyciec i matka zachowuią iednak używanie tey polowy, aż do pełnoletności swoich dzieci, z obowiązkiem łożenia na wyżywienie ich, utrzymywanie i wychowanie, podług (ianu swego i maiątku; a to wszyilko bez uszkodzenia innych pożytków, które zapewnione bydź mogły tymże dzieciom, przez umowy małżeńskie, oyca ich i matki
DZIAŁ V.
o Rozdziale co do osób.
5o6. W’ przypadkach daiących nifęysce żądaniu rozwodu z oznaczoney przyczyny, wolno ieſt małżonkom podać żądanie rozdziału co do osób (3).
307. Sprawa o rozdział wprowadzona, roztrząsana i sądzona będzie sposobem wszelkich spraw cywilnych, i nie może naftępować rozdział ze wzaiemnego iiron zezwolenia.
308. Żona przeciwko klórey rozdział co do osób wydany z powodu cudzołoztwa, skazana będzie tymże samym wyrokiem, i za przełożeniem urzędu publicznego, na zamknięcie w domu poprawy, przez czas oznaczony, który nie może bydź krótszy nad trzy miesiące, ani nad dwa lala dłuższy.
309. Wolno ieſt mężowi wftrzymać skutek takiey kary, zezwalaiąc na przyięcie żony.
310. Gdy rozdział co do osób wydany, 7. inney przyczyny nie z powodu cudzoloztw a żony, potrwa trzy lala, małżonek pierwotnie pozwany, może żądać rozwodu w Trybunale, który przyymie to żądanie, ieżeli małżonek powod pierwotnie, przytomny albo przyzwoicie przywołań}, tue chce zezwolić natychmiaft na ultanie rozdziału.
311. Rozdział co do osób, zawsze pociąga za sobą rozdział co do maiątku.
(;) Gwałt Exc£s Stogość Sfriw obelga, Let inj.i/et prav?s JP. Treichard Radca stanu we Francyi, tak mówi wzglę. dcm znaczenia w cćm mieyicu powyż./y h wyrazów Gwałty lei excei, błogości, let téuictt, obelgi, let injuret ^ravef. Są takie przyczyna rozrodu 1 zbyteczną byłoby rzeczą zwracać uwa^ę, ie tu nie:’dzie
0 proste wzruszenia popędliwofci, o niektóre siowa przykre, które ęie zdarzaią w chwilach złego humoru,
1 nicukontencow.ioia, o niektóre nawet mlucy przyzwoi. te ubliżenia, zt stro.iy iednego z irałiunki.w i sic o prawdziwe gwatty, o niegodziwe pesrępowania osobiste co do srogości w ścistcm rozumu mu wzięci y. &<ri>ir.ti, okrucieńswo, obelgi krtirc ba:d o s.i cx’kie. ». JP. Gillet Trybun tak nwił t Niszczące związik małżeński uczucia, okazuią <.ię iawnie przez ilastawamc bądź’ na bezpieczeństwo wspoiui if żonka i iC{, o i.atość, puez gwa?ty ęjeres? na iejo spnk„yno5ć i z?ch„w?nic pr?y. zwoitoJciżycia, przez srogoici ttpuet, Iiaitż na IO^O honor i sławę, przez obe’gi, iojm*’
J2j Różne są wyrazy właściwe nauce prawa; uszystkii-h wiadomość potrzebna jest du zrozutr.rema KodtXU, wykładane bywai 1 i w innych iWLiiiiiicii nauki prawa, i tak rozliczne są wyiątki w Sądownictwie t £xception Fin de non reuuoir, iowod nieprzyicćia, meprzyięcie, iest to excep.ja, na u;ycy kUiicy ^. raia przyietą
ti* bydź nie powinni. Są w sądach rożne i?bv > Chambe, rożne gatunki posiedzeń, Audycncye > /Inditnct. izba radna, Chamkre de canieil, gdzie Sąd sam bez stron odbywa naradzania swoie i czynność:. Izba posiedzeń publicznych Sale d, audience, posadzenie, sessya, po. siedzenie publiczne, na którym Sąd zasiada do roztrząśnienia spraw. W czasie ustępu, ustęp, i huii cios, gdy i strony i obce osoby przytomne h^dź nie uiogą; czasem prawo nakazuie, aby strony stjwały do Sądu w czasie ustępu, gdy idzu o un:knieuie zgorszenia publiczności i ocalenia stawy osob. I on-oc, dobrana rada, Radzcy, assysteocya, obecność, Aiiisttntt, iest wtenczas gdy stroni stawa z doncizcaini swcini, lub ptzyiacioiini, lub oiobami bez ktńiych stawać sama nie rooże.’ Sprawozdawca, Rapporteur, Spr.iaozdanie, Rapporl, śrzodki w sprawie, jtioyent, są to dowody i wszelkie wyiąrki przytaczane na utrzymanie tego, co Powod lub pozwany wnosi wszystko to i Cym podobne wyrazy obiaśmane są dokładnie w Postępowaniu sadowem [jJ Rozwod, Dirorce. Rozdział co do osoby s Separation de torpi, ftozdziat co do maiątku, Separation di bient
TYTUŁ VII.
o Oj cojtwie i Synojiwie czyli o wywodzie rodu.
DZIAŁ I.
o Synostwie dzieci prawych albo urodzonyt/i w czasie r/iałżeristwa.
312. Mąż oycem ieſt dziecięcia poczętego w czasie rnałżeuflwa.
Może iednak. zaprzeć się dziecięcia, dowiódłszy, że przez bieg czasu-od trzechsetiiego dnia aż do sto ośnuUiesiątego przed urodzeniem dziecięcia, w fizyczrtey był nie możności, bądź przez oddalenie, bądź przez skutek innych zdarzeń współ mieszkania z żoną.
313. Mąż nie może zapierać się dziecięcia, przytaczaiąc niemożność naturalną; nie może sitj go także zapierać, z powodu cudzołoztwa, chyba że ukrywano przed nim i ego urodzenie; w takim przypadku wolno mu będzie przytaczać wszelkie czyny, zdatne na okazanie, iż nie ieſt iego oycem.
314Urodzone dziecię przed dniem setnym ośmdziesiątym, od zawartego malżeńftwa, nie może bydź nie uznane przez męża, w przypadkach naftępuiących. 1) Jeżeli wiedział o ciąży przed małżeńftwem. a) Jeżeli był przytomny urodzeniu dziecięcia, i ten akt podpisał, albo zezwolił na wyrażenie, że nie umie podpisać. 3) Jeżeli uznano, że dziecię żyć nie może.
3x5Prawość dziecka urodzonego po trzyftu dniach od rozwiązania malżeńftwa, zaprzeczona bydź może.
3x6. W różnych przypadkach dozwalaiących mężowi odwołanie się, że nie ieſt oycem, powinien to uskutecznić w miesiąc, ieżeli się znayduie w mieyscxi urodzenia dziecięcia.
We dwa miesiące po swoim powrocie, gdy urodzeniu nie był przytomny.
We dwa miesiące po odkrytem oszukaniu, gdy taiono przed nim urodzenie dziecięcia.
317. Jeżeli mąż przed odwołaniem się umarł, ale ieszcze w przeciągu czasu do takiego odwołania służącego, dziedzice po nim inaią dwa miesiące do zaprzeczenia prawości dziecięcia, rachuiąc od czasu w którym dziecię w posiadanie d >br męża wprowadzone było, albo od Czasu w którymby dziecię wzruszało takież posiadanie dziedziców po mężu.
518Każdy akt zasądowny, zawieraiący nieuznanie dziecięcia ze ilrony męża, albo dziedziców po nim, uważany iefl za niedoszły, ieżeli potem, w przeciągu miesiaca, nie naftą pi sprawa w sądzie przeciw opiekunowi do tego dodanemu dziecięciu, w przytomności matki i ego.
DZIAŁ II.
o Dowodach synostwa prawych dzieci.
3 j Synostwo dzieci prawych dowodzi się przez akta urodzenia, wpisane w reieflr Itanu cywilnego.
3zo. W niedo/łatku takiego tytułu, dosyć będzie na ciągłem posiadaniu Itanu prawego dziecięcia.
321. Posiadanie stanu dowodzi się przez doftateczne połączenie czynów, okazujących ftosunek synostwa i pokrewieństwa między osobą i familią, do którey ta osoba mieni się bydż należącą.
Celnieysze z tych czynów są, be osoba nosiła zawsze imie oyca, do którego się przyznaie.
Ze ojciec pofiępował z nią iak z dziecięciem własnem, łożył koszta iak oyciec na iey wychowanie, utrzymywanie i połtanowienie.
Że w towarzyilwie ciągłe za taką miana była.
Że za taką uznawała ią familia.
322. Nie może się nikt odwoływać do innegy /tanu nad ten, który mu tytuł urodzenia daie, i posiadanie z tym tytułem zgodne.
I nawzaiem nie może nikt zaprzeczać ftanu temu, który nia posiadanie Itosowne do swego tytułu urodzenia.
’ 323, Gdyby tytułu urodzenia i posiadania ciągłego brakowało, albo gdyby dziecię wpisane było bądź pod faiszywemi imionami, bądź iak urodzone z oyca i matki nieznanych, dowod synostwa może bydż okazany przez świadków.
Jednakże ten dowod dopuszczonym bydź może dopiero wtenczas, kiedy ieſt początkowe dowodzenie przez pismo, albo gdy się znayduią mniemania i ślady, wynikaiące z czynów iuż wtenczas nie wątpliwych, tak ważne, iżby naznaczyć można dopuszczenie.
3a.|. Początek dowodu przez pismo, wypływa z tytułów familii, z reieftrów i papierów domowych oyca albo matki, z aktów publicznych, a nawet prywatnych, wyszlych od ſtrony zaprzecza i; jcey ftsrn dziecięciu, albo którąby to obchodziło, gdyby żyła.
525. Dowodzenie na flronę przeciwną, może bydź czynione przez wszelkie śrzodki zdatne do utrzymania, że odwołuiąca się osoba nie iełt dziecięciem tey matki, do którey chce należeć, albo nawet dowiodłszy macierzyńftwa, że nie iełt dziecięciem męża matki.
326. Same tylko Trybunały cywilne, mogą Aanowić względem odwoływania się do ftanu.
327. Sprawa kryminalna o w.yfiępek usunięcia stanu, nie może bydź zaczęta, poki nie nalłąpi oiiateczne rozsądzenie sporu o i tan (2).
328Sprawa o odwołanie się do ftanu, nie podlega przedawnieniu względem dziecięcia,
329. Nie może bydź wszczynana sprawa przez dziedziców po dziecięciu, które się nie odwoływało, ieżeli umarło nie w małoletności, albo nie w przeciągu lat pięciu, po doyściu do pełnoletności.
330. Dziedzice mogą utrzymywać sprawę zaczętą przez dziecię, ieżeli nie odftąpiło od niey formalnie, albo ieżeli nie zaniechało popierania sprawy przez trzy lata rafchitiąc od oftatniego w processie aktu.
DZIAŁ III.
o Dzieciach naturalnych.
ODDZIAŁ I. o Uprawnieniu dzieci naturalnych.
331. Dzieci zrodzone nie w małżeńłtwie, oprócz zrodzonych w związku kazirodzkim, lub cudzołożnym, mogą zołlać prawemi, przez małżeńftwo nadepnie zawarte oyca swego i matki, gdy ie uznaią prawnie, przed małżeńltwem swoiein, albo w samymże akcie obchodu małżeńskiego.
332- Uprawnienie może mieć mieysce, nawet, na korzyść dzieci zmarłych, które zflępnych zoftawiły; w tym przypadku Iłaie się dobrodzieyllwem dla potomłłwa.
333- Dzieci uprawnione przez naftępne małżeńftwo, takież same maią prawa, iakieby miały narodzonemi będąc z tegoż malżeńftwa.
ODDZIAŁ II.
o Uznaniu dzieci naturalnych.
334- Uznanie dziecięcia naturalnego, wykonane będzie przez akt urzędowy, gdy to nie naftąpiło w akcie iego urodzenia.
335- Uznanie takie nie.może służyć dzieciom zrodzonym w kazirodztwie, lub cudzołoztwie.,
336. Uznanie ze Itrony oyca bez wyrażenia i przyznania się matka, ma swoy skutek tylko co do oyca.
337. Uznanie uczynione w czasie małżeńftwa przez iednego z małżonków na korzyść dziecięcia naturalnego, ieszcze przed tóm nialżeńltwem urodzonego, z kim innym nie ze swym malżo.ikiem, nie może szkodzić, ani temu, ani dzieciom wtem malżeiiftwie spłodzonym.
Jednakże swóy skutek weźmie, po rozwiązaniu tego malżeriftwa, gdyby żadne dzieci z tego malżeńflwa nie pozoltały.
338. Dziecię naturalne, uznane, nie może się odwoływać do praw dziecięcia prawego. Prawa dzieci naturalnych urządzone będa w Tytule o Spadkach.
339Każde uznanie ze itrony oyca albo matki, każde także odwołanie się ze itrony dziecięcia, może bydź zaprzeczane przez wszyftkie osoby maiące w tem interes.
34o. Poszukiwanie oycoftwa ieſt zabronione. Na przypadek porwania, gdy czas porwania fłosuie się do czasu poczęcia, porywaiący, na żądanie flron interesowanych, może bydź uznany oycern dziecięcia (3).
34 Poszukiwanie macierzyńllwa ieſt dozwolone. Dziecię odwoluiące się do swoiey matki, dowieść powinno, że ieſt rzeczywiście tem samem, którym matka zległa.
W takim przypadku dowody przez świadków wtenczas tylko przyięte będą, gdy się znaydą początkowe dowody przez pisma.
342. JNie będzie nigdy dopuszczone dziecię do poszukiwania bądź oycostwa, bądź macierzyństwa, w tych przypadkach, w których podług artykułu 535uznanie dopuszczonein ni« ieft.
(1) Oycostwo, PaternitS, Puternitjs, synostwo, Filiation,
Filiatio, iest to okazanie do których Kodzicow dzie. ci z krwi należą; bierze się ogólnie i względem oyca i względem inatki, i względem synów, i względem córek; mówiąc zai w szczególności, używa się i ten wyraMacierzyfistwo, Materiiitf, Hialirnilas. Dziecię żyć nie może N’ett pat viable, mogło się urodzić żywe, ale podług zdania osoh znających się na tein, niepodobna jest rzeczą, aby żyto.
(2) Początkowe dowody przez pismo, albo początek dowodu
UJ piśm e, Commencement de preuve far eerit, u ytłumaczone iesc to wyrażenie i w artykule 324. i w Tytule lit. Xięg> trzeciey o Kontraktach. Usuniecie stanu, utajenie, ukrycie, pod nazwiskiem nieprawdziwym, wystawienie lub zapisanie dziecięcia, lnb iakicykolwiek osoby, Supprestion d’etat[Z] Dzieci są naturalne, Enfans naturtli, 1’rawe, Legitimei, Uprawnienie Legitimation, uznane Reconnui, kizirodzkie, lnceitueux, z cudioło?t*a zrodzone, Aiulttrinf. porwanie, Enleuement, Kaptut, stosuie się sczegolnicy, gdy mężczyzna porywa białogłowę; porywa, lący, Rai/ineur, Ucptor.
TYTUŁ VIII.
Przysposobieniu i opiece dobroczynny.
DZIAŁ L o Przysposobieniu.
ł
ODDZIAŁ I.
o Przysposobieniu i iego skutkach.
343Przysposobienie dozwolone iefl tylko osobom, iedney pici lub drugiey, maiącym przeszło lat pięćdziesiąt, nie maiącym wtenczas dzieci, ani zftępnych prawych, ftarszym piętnaltąlaty przynaymniey nad osoby, których przysposobienie przedsiębiorą.
344Nikt przysposobionym bydż nie może, od kilku osób, wyiąwszy od dwóch małżonków.
Wyiąwszy przypadek artykułu 366. żaden małżonek sam przysposabiać nie może, tylko z zezwoleniem drugiego.
345* Nie można użyć wolności przysposabiania tylko względem osoby, którey w czasie iey małoletności, i przez sześć lat przynaymniey, * doftarczane było wsparcie, i podeymowane dla niey /taranie bez przerwy, albo względem tey osoby, która ocaliła życie przyspsobicielowi, bądź w potyczce, bądź w niebezpieczeńftwie ognia, lub tonienia (1).
Na ten drugi przypadek, dosyć będzie gdy przysposobiciel iefl pełnoletni, ftarszy od przysposobionego, bez dzieci i zliępnych pra-
T
wych, a ieżeli żyle w małżeńftwie, gdy iego współ małżonek, zezwala na przysposobienie.
ZĄ6. W żadnym przypadku przysposobienie mieysca mieć nie może, przed pełnoletnością pizysposobionego. Jeżeli oyciec i matka pi~zy.sposobionego, albo iedno z nich żyie, a przysposobiony dwudzieltu pięciu lat nie ma ieszcze, obowiązany ieſt okazać pozwolenie od oyca i matki, alb od innego z nich pozoliałego przy życiu; ieżeli dwadzieścia pięć lat skończył, obowiązany żądać rady od nich.
347* Przysposobienie nauaie nazwisko przysposobiaiacego przysposobionemu, przyłączone do własnego iego nazwiska.
348. Przysposobiony zoftanie w swoiey własney familii, i wszelkie w niey prawa swoie zachowa: Jednakże zabronione ieſt malżeńftwo:
Między przsposobicielem i przysposobionym i iego zftępnemi.
Między dziećmi przysposobionemi teyże samey osoby.
Między przysposobionym i dziećmi, któreby przyspsobiaiącemu pizybyć mogły.
Między przysposobionym i małżonkiem przysposobiaiącćgo, i nawzaiem; między przysposobicielem a małżonkiem przysposobionego.
349* Obowiązek naturalny który trwa w swoiey mocy, między przysposobionym, a oy-
cemiego i matką w doftarczaniu ałimentów, na przypadki prawem oznaczone, uważany ieſt za wspólny, co do przysposobiciela i przysposobionego, iednego względem drugiego,
3 5 o. Przysposobiony nie nabywa żadnego prawa dziedziczenia co do dóbr po krewnych przysposobiciela, ale należy do spadku po przysposobicielu, lakiem samem prawem, iakieby miały dzieci zrodzone w małżeńftwie, a nawet choćby były dzieci inne urodzone w inałżeńltwie po przysposobieniu.
351. Jeżeli przysposobiony umiera bez zftępnych prawych, rzeczy dane przez przysposobiciela, albo przybyłe z dziedziczenia po nim, w naturze pozoltałe, w czasie śmierci przysposobionego, wracaią się do przysposobiciela, albo do iego zftępnych, z obowiązkiem przyłożenia się do długów i bez uszkodzenia praw trzeciego (2).
Reszta dóbr przysposobionego należeć będzie do własnych iego krewnych; ci zawsze pierwszemi są, nawet co do przedmiotów w ninieyszym artykule wyszczególnionych, nad wszelskich innych dziedziców po przysposobicielu, oprocz włanych iego zftępnych.
352. Jeżeli za życia przysposobiciela, i po śmierci przysposobionego, dzieci i zftępni po nim pozoftali pouniieraią bezpotomnie, przyspotobiciel dziedziczyć będzie rzeczy przez siebie dane, iak powiedziano w artykule poprzedzaią-
cym; ale to prawo przywiązane ieſt tylko do osoby przysposobiciela, i ieſt nieprzenośne de dziedziców po nim, nawet w linii zftępney
Oddział II.
o Formach przysposobienia.
553Chcący przysposobić, i bydź. przysposobionym, ftawią się do Sędziego pokoiu, gdzie ieſt zamieszkanie przysposobiaiącego, aby tain był uczyniony akt wzaieinnego ich zezwolenia.
354* Etpedyeya tego aktu złożona będzie w naftępuiących dniach dziesięciu, przez stronę udaiącą się naprzód, Prokuratorowi Cesarskiemu, przy Trybunale pierwszey inftancyi, w którego okręgu ieſt zamieszkanie przysposobiciela, dla oddania pod zatwierdzenie Trybunału.
355Trybunał zgromadzony w izbie radrtey, zebrawszy uwiadomienia ftosowne, sprawdzi: i.) Czy dopełnione są wszelkie warunki prawem przepisane. a) Czyli ſtrona chcąca przysposobić, dobrą ma sławę.
356. Trybunał po wysłuchaniu Prokuratora Cesarskiego, bez żadney inney formy poftępowania sądowego, wyda wyrok, nie wyrażaiąc powodów, w tych wyrazach: ma mieysce, albo, nie ma mieysca przysposobienie.
357. W miesiąc nafłępuiącj po „wydaniu wyroku pierwszey inltancyi, itrona naypilnieysza, obliawać będzie o podanie tego wyroku Trybunałowi fcpellncyynemu, który poltąpi tym samym sposobem, iak Trybunał pierwszey inftancyi, i wyrzacze, nie wyrażaiąc powodów: Wyrok iest potwierdzony, lub usunięty; a zatem, ma mieysce, albo nie ma mieysca przysposobienie ($).
358Wszelki wyrok Trybunału apellacjynego, dopuszczaiący przysposobienie, wydany będzie na publicznein posiedzeniu, i zawieszony w tych mieyscach, i w takiey liczbie exemplarzy, iakie Tiybunal za przyzwoite uzna.
359. We trzy miesiące po tym wyroku, wpisane będzie przysposobienie, na żądanie iedney lub drugiey ſtrony, w reieftr ftanu cywilnego, gdzie ieſt zamieszkanie przysposobiciela.
Wpis taki naitąpi tylko za okazaniem expedycyi w formie przyzwoitey wyroku Trybunału apellacyynego; i przysposobienie skuteczne’ nie będzie, ieżeli nie było wpisane w tym przeciągu ezasu.
360. Gdyby przysposobiciela śmierć zaszła, po przyięciu przez Sędziego pokoiu aktu zaświadczaiącego wolą przysposobienia, i złożenia go w Trybunałach, i nim Trybunały wydały ftanowczy wyrok rozpoznawanie będzie się ściągać,
i przysposobienie będzie dopuszczone, ieżeli mieysce (nieć może.
Dziedzice po przysposobicielu i ieżeli sądzą, że przysposobienie nie powinno bydż dopuszczonym, mogą podać Prokuratorowi Cesarskiemu wszelkie przełożenia swoie, i Uwagi w tym pizedinioćie.
DZIAŁ ii.
o Opiece dobroczynnćy. >
361. Każda osoba maiąca przeszło lat pięćdziesiąt, bez dzieci, bez zltępnych prawych będąca, gdy zechce przywiązać do siebie osobę, ieszcze małoletnią, tytułem prawnym, flać się \ dla niey może Opiekunem dobroczynnym, otrzymuiąc zezwolenie oyci i matki dziecięcia, albo jednego z nich pozo/tałego przy życiu, albo
w braku rodziców dziecięcia, rady familii, albo wresv.cie ieżeli krewni dziecięcia znani nie są, rządców szpitala, do którego dziecię przyięte było, lub Zwierzchności mieysCowey, gdzie dziecko’ mieszka (4).
362. Małżonek nie może bydż opiekunem dobroczynnym, bez zezwolenia współmałżonka.
363. Sędzia pokoiu do którego należy zamieszkanie dziecięcia, [spisze protokuł żądań i zezwoleń, aciągaiących się do opieki dobro-“ Łzynney.
Xifga I; ^ i
364Taka opieka powinna mieć mieysce tylko dla dobra dzieci, nie maiących ieszcze lat piętnaiiu.
Pociąga za sobą, nie naruszaiąc układów scze-. gólnych, obowiązek żywienia, wychowania i dania im edukacyi, i sposobu do życia.
365. .Tężeli wychowaniec ma iaki maiątek, i zoftawał wprzód pod opieką, nim był wcięty w opiekę dobroczynną, zarządzanie maiątkiem iego i iego osobą, przechodzi do dobroczynnego opiekuna, który iednakże w przychodach maiątku wychowańca, nie może potrącać kosztów na wychowanie iego łożonych.
366. Jeżeli opiekun dobroczynny po npłynionych pięciu latach od opieki, przewiduiuc śmierć swoię, naitąpić mogącą przed doyściem wychowańca do pełnoletności, przysposabia go aktem testamentowym; rozporządzenie takie wa’żnem będzie, byleby opiekun dobroczynny prawy ch dzieci nie zoliawił.
367. Gdyby opiekun dobroczynny umarl, bądź.przed pięcią laty, bądź po-tym czasie, nie przysposobiwszy wychowańca swego, doftarczane będą śrzodki utrzymywania wychowańcowi, przez czas iego małoletności; ilość na to i gatunek, ieżeli poprzedniczo wyznaczone przez formalną umowę nie były, ułożone będą albo Yf przyiacielskim sposobie, przez zaftępców opie-
kuna i wychowańca, albo też sądownie na przypadek sporu.
368. Jeżeli po doyściu do lat wychowańca, dobroczynny opiekun chce go przysposobić, a on na to zezwala, przysposobienie naltąpi według fonn przepisanych w Dziale poprzedzaiącym
i też same skutki we wszelkich swoich punktach tnieć będzie;
369. Jeżeli we trzy miesiące po doyściu do“ lat wychowańca, żądania iego o przysposobienie podane dobroczynnemu opiekunowij bez skutku zoltaną* a wychowaniec bez sposobu do życia będzie; dobroczynny opiekun, rrtoże bydź skazanym na wynagrodzenie niezdatności j w jakiey jtuayduie się wychowaniec do utrzymywania samego siębie;
Wynagrodzenie takie ogranicza się obmyśleniem wychowańcowi rzemiosła; a wszyfiko té bez uszkodzenia umów, które mogły mieć fiiieysce, przewiduiąc taki przypadek.
370. Dobroczynny opiekun zarządzający iakirnkolwiek maiątkiem wychowańca, iefl: obowiązany zdać rachunek w każdym przypadku.
’
[ij Przy sposobi cnie, /Idoption, i-rzyiposohjony, sldoptl, Przysposobicie], Przysposobiaiący, /idoptant. Dobra sta. wa, Bone reputatian. [i] W umowach, interesach, sprawach, dwie są strony, każda złożona bydź może z jedlicy lub z kilku oso iedaakowym interesem połączonych. Gdy ma wchodzić dd interesu miedzy stronami, |iedn» lub kilka osób innych których interes iest oddzielny, albo gdy czynności stron w interesie obchodzą inne osoby, \ z czynności takich uyptywa pewny pożytek lub szkoda, lub jakikolwiek snsunek dla tych innych osob > nazywa się wtenczas trzecia osoba, trzecie osoby, albo iednym wyrazem, Trzeci, Tiers, iak liaprzykład, Wierzyciele osoby, która dobra swoie inney osobie przedaie. Ten wyraz Trzeci Tiert, bardzo często w całym Kodexie podług takiego znaczenia iest brany.
[))] Strona niypilmeysza, strona udaiąca się naprzód Partie la plut diiigente. Za dopilnowaniem, za starannością, a la diligence.
f4j Opieka dobroczynna, Tutele ojfficieuse, Opiekun dobroczynny, Tu te u r ofliicietix. Wychowaniec, Pupille
TYTUŁ IX.
o Władzy Oycowskicy.
371. Dziecię w całym wieku, powinno cześć i uszanowanie oycu swemu i matce.
372. Zoftaie pod ich władzą aż do pełnoletności, albo usamowolnienia.
373Sam tylko oyciec taką władzę w czasie małżeńftwa sprawuie.
374. Dziecię nie może opuścić oycowskiego <Jomu, bez pozwolenia oyca, oprócz przyięcia woyskowey służby dobrowolnie, po skończonym oamnaftym roku wieku swego.
375’ Oyciec maiąc ważne powody do nieukontentowania z poftępków dziecięcia swoiego, mieć będzie naftępuiące śrzodki na iego poprawę. ;
376. Jeżeli dziecię szesnafłu lat nie zaczęło, może go oyciec trzymać w zamknięciu, na czas nie dłuższy nad miesiąc; i na ten koniec Prezydent Trybunału okręgu, na żądanie oyca, wyda rozkaz przytrzymania (1)
377. Od lat szesnatu zaczętych, aż do pełnoletności, albo usamowolnienia, oyciec może tylko żcjdać zamknięcia dziecięcia swoiego na sześć miesięcy naydłużey; uda się o to do Prezydenta Trybunału rzeczonego, który zniósłszy się z Prokuratorem Cesarskim, da rozkaz przytrzymania, albo go odmówi; w pierszym przypadku może skrócić czas przez oyca żądany.
\
378W jednym i dmgim przypadku żadnych pism ani formalności sądowych nie będzie, oprócz nakazu przytrzymania, który powodów wyrażać nie będzie.
Obowiązany oyciec podpisać się tylko, że wszyftkie koszta zapłaci, i doliarczać będzie alimenta przyzwoite.
379. Mocen ieſt oyciec zawsze skrócić czat zamknięcia, które nakazał, albo go żądał. Jeżeli wypuszczone dziecię na wolność, dopuści się nowych wykroczeń, nowe zamknięcie nakazane bydź może sposobem przepisanym w artykułach poprzedzających.
3 8 o. Oyciec po ożenieniu się powtórnem, obowiązany będzie dla zamknięcia dziecięcia swoiego z pierwszego małżetiliwa, choćby ieszcze i 6iesnallu lat ni« zaczęło, Ilosować się do artykułu 377-
381 Pozoftała matka przy życiu, która nie weszła w nowe śluby,.może zamknąć dziecię swoie, ale tyjko wspólnie z dwoma naybliższemi krewnemi męża, i drogą zanoszonego żądania yv formie przepisaney artykułem 377-
382? Gdy dziecię będzie miało osobifty ma-, jątek, albo zoftawać będzie w pewny ni fiknie, choćby ieszcze i szesna/iego roku nie zaczęło, nie może bydż zamknięte, tylko drogą zanoszonego żądania, podług formy przepisaney artykułem 377.
Zamknięte dziecię może podać przełożenie Prokuratorowi Cesarskiemu przy Trybunale apellacyynym; Prokurator dowie się o wszyftkiem od Prokuratora przy Trybunale pierwszey inftanęyi, uczyni przełożenie Prezydentowi Trybunału apellacyynego, który uwiadomiwszy oyca, i zebrawszy wszelkie obiaśnienia, może odwoluć, albo ograniczyć nakaz wydany przez Prezydenta trybunału pierwszey inllancyi.
383; Artykuły 376. 377. 378. i 379służyć będą oycom i matkom dzieci naturalnych, prawnie uznanych.
384* Oyciec w czasie małżeńfiwa, a po iego rozwiązaniu pozofiały przy życiu oyciec albo matka; będą mieli używanie dóbr dzieci swoich, 92 do czasu skończonych ośmnaftu lat wieku dzie-
ci, albo ich usamowolnienia, klóreby pierwey ieszcze mogło mieć mieysce.
385’ Obowiązki tego używania będą:
1) Wszelkie obowiązki iakie maią używaiacy przychodów (2).
2) Żywienie, utrzymywanie, wychowanie dzieci podług ich maiątku.
3) Wypłacanie przychodów czynszowych albo procentów od kapitałów.
4) Koszta pogrzebowe, i nakłady na oftatnią chorobę.
386. Takie używanie nie może służyć oycu albo matce, przeciw któremu wyrok rozwodu był wydany; uflaie względem matki w powtórne małżeńliwo wchodzącey.
387^ Używanie takie nie może się rozciągać do maiątku dzieci, nabytego przez ich prace i przemysł oddzielny, albo danego i zapisanego pod wyraźnym warunkiem, że go oyciec ich i matka używać nie będą.
fi] Przytrzymanie, areszt, drenation, ściąga się ten wyraz w téin micyscu do pozbawienia osoby wolności. czyli do ićy zamknięcia na czas pewien-, używany iest także często w przedmiotach kryminalnych; przytrzymana iest osoba oskarżona o występek, aby sądzoną była. Kóżni si^ takie przytrzymanie od uwięzienia, które z wyroku następować powinno. [i] Różne są względy pod iakicmi uważać można prawa, przez iakie rzeczy czyli dobra w ogólności ludziom służą: Droit de praprilté, Prawo własności. Prawo używania przychodow, Uwfruit; Prawo używania, Uso^ti Prawo
służebności, SerfituJes ou serfices fontieri. Ptimą naymu, czyli dzierżawy, Louage dei rhaiet, Fermę, wytłumaczone, to icst obszerniey w mędzc drugiey i trzecicy. Anfrage. znaczy ten wyi«z czynszowe przychody czyli przychody z wypłat rtpte nazywanych. Procenta, opłary od sta, Stowe, lntcreit; kapitały, summy, od ktbrych rachują się procenta, Capilaux; tuinina znacznieysza istotna dawana n^ procenta, albo na iakie założenia użyteczne przynoszące zysk, Capital printipal.
TYTUŁ X.
«.* O Małoletnościy opiece i usatriowolnieaiu.
[DZIAŁ L
o Małoletności.
i
388- Małoletnią każda ieſt osoba, tak Jedney płci iak i drugiey, która nie ma ieszcze dwadzieścia ieden lat skończonych wieku swego.
DZIAŁ II.
o Opiece.
ODDZIAŁ I. o Opiece oyca i matki.
389- W czasie trwania związków małżeńskich, oyciec ieſt ’rządcą | osobiftych dóbr małoletnich dzieci swoich; ieſt odpowiedzialnym fp do własności i przychodów z dóbr, których nie ma używania, a co do własności tylko z dóbr takich, z których użytki Prawo mu nadaie.
3go. Po rozwiązaniu malżeńftwa przez śmierć naturalna, albo cywilną iednego z małżonków, opieka nad dziećmi mafolętniemi i njeusamowolnionemi, samem przez się* prawem należy do
pozollałego przy życiu oyca lub matki.
*
391. Może iednak oyciec pozofłałey przy życiu matce i opiekunce, wyznaczyć radę sczególną, bez którey zdania matka nie może wykopywać żadnego aktu łtosownego do opieki.
Jeżeli oyciec wyszczególnia akta, do których rada wyznaczona będzie, opiekunka ma móc wykonywać inne akta bez wiedzy rady.
392. Takie rady wyznaczenie, iednym tylko Znałłępuiących sposobów czynione będzie:
1) Przez akt oftatniey woli.
2) Przez oświadczenie uczynione, albo przed Sędzią pokoiu w przytomności iego Pisarza, albo przed Notaryuszami.
S93. Jeżeli w czasie śmierci męża, żona ieſt przy nadziei, wyznaczony będzie przez radę familiyną Kurator dla spodziewanego dziecięcia.
Przy narodzeniu dziecięcia, matka lianie się opiekunką, a Kurator tem samem ftanie się O p i eKunem przydanym.
3gĄ. Matka nie iełt obowiązaną do przyięcia opieki; iednakże w przypadku gdy się od niey wymawia, powinna wszelkie obowiązki opieki wykonywać dotąd, póki się nie poftara o wyznaczenie Opiekuna.
3g5. Jeżeli matka opiekunka, chce znowu iść za mąż, przed wniyściem w małżeński wziązek powinna zwołać radę familiyną, która uItanowi, czyli opieka przy niey ma pozoftać.
Gdyby uchybiła takiego zwołania, traci tem samćm opiekę, i nowy iey mąż odpowiedzialnym iefl solidarnie za ^wszelkie wypadki z opieki, którą żona nieprawnie zachowała (1).
3g6. Gdy rada familiyna przyzwoicie zwołana, utrzyma matkę przy opiece, doda iey koniecznie za współ opiekuna drugiego i-y męża, i ten odpowiedzialnym będzie solidarnie, z żoną swoią, ze sprawowania opieki, od czasu zawartego związku małżeńftwa.
ODDZIAŁ ll.
o Opiece powierzoney przez oyca albo matkę.
397. Prawo obierania za Opiekuna krewnego, albo nawet obcego, należy tylko do o/tatniego i umimiących rodziców.
3g8TO prawo używane bydź nie może, łylko według form przepisanych w artykule 39a. i pod wyiątkami i ograniczeniami niżey wyrar Żonemi.
399. Matka po powtórnćm zamęściu, nie utrzymana przy opiece dzieci z małżeńltwa pierwszego, nie może wybierać dla nich Opiekuna.
400. Skoro matka po powtórnem zamęściu utrzymana przy opiece, wybrałaby Opiekuna dla dzieci z pierwszego małżeńfiwa, laki wybór wtenęzas tylko ważnym będzie, gdy zoftanie potwierdzony przez radę familiyną.
401. Opiekun obrany przez oyca albo matkę, nie iefi obowiązany przyinć opieki, ieżeli się nie znayduie w szeregu tych osób, na które w braku takiego wyboru szczególnego, rada fam iii ypa powinności opieki włożyćby mogła.
ODDZIAŁ III. o Opiece wstępnych.
Ąo2. Gdy oftatni z umieraiąćych oyciec albo matka nie obrali Opiekuna małoletniemu, opieka pależy prawem do dziadzia z oyca, a w braku tego do dziada z matki, i tak w górę idąc, w tym sposobie, żeby wltępny z oyca był zawsze przenoszony nad wlłępnego z matki, w tymże samym Ilopniu.
403, Jeżeli w braku dziada z oyca, i dziada? paatki, zbieg zachodzi między dwoma wltępnemi wyższego flopnia, którzyby należeli flo iedney linii oycowskiey małoletniego, opieka z prawa przeydzie do tego z tych dwóch, który się okaże, że ieſt dziadem z oyca, oyca małoletniego.
ĄoĄ. Jeżeli takiż sam zbieg mieysce mieć będzie pomiędzy dwoma pradziadami z linii macierzyńskiey, mianowanie nalłąpi przez radę fani i liyną, ktira iednak wybrać powinna iednega z tych dwóch koniecznie.
O D D Z I A Ł IY.
o Opiece powierzoney przez radę familii.
4o5Gdy, dziecię ’małoletnie i nietisamowolnione, pozo/tanie bez oyca i matki; bez opiekuna wybranego przez oyca lub matkę}, i bez wftępnego płci męzkiey, iako też gdy Opiekun z rzędu teraz wyrażonego, znayduie się w przypadku wyłączenia od opieki, o iakim będzie mowa nizey, albo w przypadku ważnego wymówienia się, wtenczas rada familii przyłląpi do mianowania Opiekuna.
Ąo6. Ta rada zwołana będzie albo na żądani4 i dopilnowanie krewnych małoletniego, albo iego wierzycieli, lub innych ſtron interesowanych, albo urzędownie i z nakazu Sędziego Pokoiu, gdzie ieſt zamieszkanie małoletniego; każda osoba może donosić Sędziemu Pokoiu zdarzenia wymagające, aby opiekun był mian«wany.
; 4°7Rada familiyna zło/ona będzie, nie obeymuiąc Sędziego Pokoiu, z sześciu krewnych, lub powinowatych, w połowie ze ſtrony oycowskiey, w połowie ze Itrony macicrzyńskiey, i według porządku bliźszości w każdey linii branych, tak w gminie w którym ultanawia się opieka, iako tez i w odległości dwóch myryametrów, od tego mieysca.
Krewny przenoszony będzie nad powinowatego, w tymże samym ftopniu; a między krewnemi iednegoż itopnia, Ilarszy wiekiem nad młodszego.
Rodzeni bracia małoletniego, i mężowie sioftr rodzonych, wyłączeni są z ograniczenia liczby, wjartykule poprzedzaiącym położoney.
Jeżeli ich ieſt sześciu, albo i więcey, będą wszyscy członkami rady familiyney, którą będą składać sami, ze wdowami poprzedników, i z poprzednikami, ważnie od opieki wymowionemi, ieżeli się znayduią.
Jeżeli są w mnieyszey liczbie, inni krewni przywokmemi będą, tylko do uzupełnienia rady*
Gdy krewni, albo powinowaci iedney lub drugioy linii, nie znayduią się w liczbie do-’ ftateczney na mieyscu, albo w odległości oznaczoney przez artykuł 4°7i Sędzia pokoiu przywoła albo krewnych lub powinowatych, zamieszkałych odlegley, albo w tym samym gminie obywateli znanych, stad iż mieli ciągle związki przyiażni z oycem lub matką małoletniego.
410. Chociażby nawet znaydowala sin na mieyscach doiłateczna liczba krewnych lub powinowatych, Sędzia Pokoiu będzie mógł zezwolić na przywołanie z jakieykolwiek odległości mieszkania krewnych lub powinowatych, w bliższych Iłopniach, a nawet i w tych samych, w jakich są krewni lub powihowaci obecni; ale zawsze w takim sposobie, żeby się to działo z wytrąceniem na to rnieysce niektórych obecnych, i żeby nigdy przewyższona nie była liczba ^’artykułami wyższemi uttanowiona.
4i 1. Przeciąg czasu do ftawienia się, ułożony będzie przez Sędziego Pokoiu, na dzień oznaczony, ale w takim sposobie, żeby między oznaymieniem przywołania, a dniem oznaczonym do zgromadzenia rady, przerwa była trzech dni przynaymniey, gdy wszyilkie Iłrony przywołane mieszkaiu w jednymże gminie, albo w odległości dwóch myryametrów.
Ile razy zaś niektóre ze flron przywołanych, bardziey będą oddalone w mieszkaniu, przeciąg czasu powiększany będzie dniem iednym na trzy myryainetry.
41 a. Krewni, powinowaci, albo przyjaciele tym sposobem przywołani, obowi izani będą flawić się osobiście, albo przez swoich pełnomocni-; ków szczególnych.
Pełnomocnik iednę tylko osobę może zaftępować.“ ».
Ąi 3. Każdy przywołany krewny, powinowaty albo przyiaciel, gdy się nie ftawi bez prawney wymówki, skazany będzie na karę pienieżną, która nigdy pięćdziesiąt franków nie może przenosić, i wydana będzie bez apellacyi przez Sędziego Pokoiu.
Ąi4. Jeżeli ieſt doftateczna wymówka, i ieżeli ieſt przyzwoitą rzeczą, aby oczekiwać nieprzytomnego członka, lub go zaftąpić w takiin przypadku, iako też i łW każdym innym, w którym interes małoletniego zdaie się tego wymagać, Sędzia pokoiu może odroczyć posiedzenie, albo go przedłużyć.
415. Posiedzenie takie odbywać się będzie z prawa u Sędziego Pokoiu, chybaby sam inne mieysce wyznaczył; przytomność przynaymniey trzech czwartych z liczby członków ieſt potrzebna, do naradzenia się w tem posiedzeniu.
416. Na czele rady faniiliyney, będzie Sędzia Pokoiu z głosem ftanowczym i przemagaiącym, w przypadku rozdwoiema.
417. Gdy1 małoletni zamieszkały weFrancyi, mieć będzie dobra w osadach, i nawzaiem, rząd szczególny dóbr iego, dany będzie P o d o p i ek u n o w i.
W tym przypadku Opiekun i Podopiekun, uiezależącemi będą i nieodpowiedzialne-
mi ieden względem drugiego, w zarządzaniu wzaiemn^m.
Ą18 Opiekun działać i zarządzać będzie w tym przymiocie, od dnia mianowania swego, ieżeli iefl przytomny; a ieżeli nie, to od dnia w któiym mianowanie oznaymione mu będzie.
419. Opieka iefi: obowiązkiem osobistym, który nie przechodzi do dziedziczących po opiekunie. Ci odpowiedzialnemi będą tylko z zarządzania ich poprzednika; a ieżeli są pełnoletni, powinni utrzymywać opiekę aż do mianowania nowego opiekuna.
Oddział V.
». ’,, ’, »
o Opiekunie przydanym.
/fzo. W opiece każdey będzie Opiekun przydany, mianowany pi^zez radę familiyną.
Obowiązki iego zależeć będą na dopilnowaniu interesów małoletniego, gdyby te w sprzeczności były z interesami opiekuna.
431. Gdy obowiązki Opiekuna spłyną na osobę maiącą przymioty wyliczone w Oddziale!. II. i III. ninieyszego Działu, Opiekun taki przed zaczęciem swego urzędu, powinien zwołać radę familiyną, w składzie wymienionym w Oddziale IV. dla uftanowienia Opiekuna przydanego.
w
Jeżeli się mieszał do sprawowania opieki. przed dopełnieniem tey formalności, rada famiłiyna zwołana, bądź na żądanie krewnych, wierzycieli, lub innych Uroń interesowanych r bądź z urzędu przez Sędziego pokoiu, może, ieżeliby oszukiwanie ze Itrony opiekuna nallępowalo, odiąć mu opiekę, bez uszkodzenia wynagrodzeń, należących się małoletniemu.
422. W opiekach innych, Opiekun przydany mianowanym będzie bezpośrzednie po mianowaniu opiekuna.
423. W żadnym przypadku opiekun kreskować nie może w mianowaniu Opiekuna przydanego: ten brany bydź powinien, oprócz przypadku rodzonych braci, z jedney ze dwóch liniy, do klórey Opiekun nie należy.-
424. Gdy opieki nie dofiaie, albo opuszczona’ była przez nieprzytomność, tein samem Opiekun przydany nie zaltąpi Opiekuna, lecz w ta!dem zdarzeniu powinien żądać miahowania nowego Opiekuna, pod karą wynagrodzenia szkód małoletniemu, któreby stąd wyniknąć mogły.
425* Obowiązki Opiekuna przydanego, w tym samym czasie uliaią, w którym i opieka.
4a6. Urządzenia zawarte w Oddziale VI. i Vn. ninieyszego Działu, maią się ftosować i do* opiekunów przydanych.
Jednakże Opiekun nie będzie mógł wymagać złożenia opiekuna przydanego, ani kreskować w radzie familiyney, zwołaney w tym zamiarze.
Oddział VI.
o Przyczynach uwalniaiących od Opieki.
427. Uwolnioneini są od opieki:
Osoby oznaczone w Tytułach III. V. VI. VIII. IX. X. XI. Aktu Konllytucyynego 18Maia i8«4 Roku (2).
Sędziowie Sądu Kassacyynego, Prokurator generalny Cesarski przy tymże sądzie i zaftępcy iego.
Komisarze narodowych rachunków.
Prefektowie.
Wszyscy obywatele odbywaiący urzędy publiczne, nie w tym Departamencie, w którym ullanowiona iefl; opieka.
428. Równie uwolnionemi są od opieki:
Woyskowi w czynney służbie zołłaiący, i wszyscy Obywatele którzy za granicę Cesarftwa są posłani, w obowiązkach od Cesarza na nich włożonych.
429Jeżeli posłanie za granicę nie iefl Urzędowe i wątpliwe, uwolnienie od opieki wtenczas uznane będzie, gdy odwołuiący się złoży zaświadczenie Miniftra, do którego wydziału należy poselftwo za wymówkę przytaczane.
43o. Obywatele umieszczeni w rzędzie wyrażonym w artykułach poprzedzaiacych, którzy Jjrzyięli opiekę póżniey, po prżyięciii urzędów; służby; albo poselftwa, iakieby ich od opieki uwalniać mogły, nie będą mogli domagać się, abjf ich od niey z iey przyczyny uwolniono:
1
43! Ci zaś którym hamienione urzędy, słu^ żba albo poselllwo, powierzone były późniey, po przyięciu i sprawowaniu opieki, ieżeli iey zatrzymać liiechcą, w przeciągu miesiąca zwołać mogą ladę faiiiiliyuą, aby przyftąpiła do wyznaczenia innych na ich mieysce:
Jeżeli po ukończeniu urzędu; służby, poselftwa; nowy Opiekun wymaga dla siebifc uwolnienia, albo dawny powrocenial opieki, może mu i a| oddać rada fairiiliyna.
432. Każdy obywatel nie krewny, ani po^ winowaty, nie może bydź przymuszony do przyięcia opieki, chyba w takim przypadku, gdyrby nie znaydowali się w odległości czterech myryametrów, krewni, albo powinowaci źdatni do sprawowania opieki.
433’ Każda osoba maiąca sześćdziesiąt pię<? lat skończonych, może się wymówić od opieki.“ Opiekun wprzód wyznaczony nim doszedł do takiego wieku, w siedemdziesiątym roku życia swe£0’ tao że złożyć opiekę:
434’ Kaziln osoba ciężka chorobą i przyzwoicie dowiedziona, złożona, uwolniona ieſt od opieki.
Będzie mogła nawet opiekę złożyć, ieżeliby po mianowaniu swoiein w chorobę wpadła.
435’ Dwie opieki sprawiedliwym są uwolnieniem dla każdey osoby, od przyięcia trzeciey.
Mąż lub oyciec maiący iuż iednę opiekę, nie będzie obowiązany do przyięcia drugiey, wyiąwszy opiekę swoich dzieci.
436. Maiący pięcioro dzieci prawych, wolnemi są od wszelkiey opieki inney, oprócz opieki dzieci swoich.
Dzieci umarłe w czynney służbie, wśrzód woysk Cesarskich, będą zawsze umieszczone w rachunek do takiego uwolnienia.
Inne dzieci umarłe, wtenczas tylko rachowane będą, gdyby zoitaly się po nich dzieci ich zyiące.
’437Zrodzone dzieci w czasie opieki, nie upoważniaią do ićy złożenia.
438Jeżeli mianowany opiekun ieſt przytomny rozwadze, która mu opiekę powierza, powinien natychmiaft pod karą usunięcia wszelkich iego przełożeń; iakieby mógł czynić na dal, podać swoie wymówki, które rada familii rozważy.
43g. Jeżeli mianowany Opiekun przytomnym nie był rozwadze powierzaiącey mu opiekę,
’ li’. JJ
o Opiece i ttsaniowofnieniu. 1i 7
może Żądać zwołania rady farailiyney, aby wymówki iego rozważyła,
Dopilnować powinien uskutecznienia tego w przeciągu trzech dni, rachując od oznaymienia, iż Opiekunem mianowany; taki przeciąg czasu dniem iednym pomnożony będzie, na trzy myryametry odległości zamieszkania iego, od mieysca, w którem opieka iełt uttanowiona; gdy ten czas minie, wymówki iego przyymowane nie będą.
440. Jeżeli wymówki iego są odrzucone, może się udać do Trybunału, aby były przyięte, a w czasie trwania sporu, obowiązany ieſt zarządzać tymczasowo.
441. Jeżeli przez wyrok uwolnionym zoftanie od opieki, ci którzy wymówek iego nie chcieli przyiąć, mogą bydź skarani na zapłacenie kosztów prawnych.
Jeżeli Sąd wymówek iego ważnemi nie uzna, on sam powinien koszta prawne ponosić.
Oddział VII.
o Niezdolno ici, wyłączeniach i złożeniu opieki.
ĄĄz. Nie mogą bydź opiekunami ani członkami rady familiyney:
1. ) Alałolelny, wyiąwszy gdy iełt oycem. lub matką.
2. ) Pozbawieni wlasney woli.
4 18 Tytuł X.
3-) Inne niewinfty, oprócz matek lub wflępnych.
Ą.) Wszyscy ci, którzy sami albo ich oycoyvie lub matki, niaią z małoletniemi sprawę taką, >v jakiey Han małoletniego, iego maiątek, albo znaczna część dóbr iego, ieſt w zatargu.
443Skazanie na karę cięlesną lub hańbiąęą, tem samem pociąga za sobą wyłączenie od ppieki, i złożenie, gdyby poprzedniczo powierzona byłą.
444* Wyłączeni są także od opieki, a nawet podlegli złożeniu, ieżeli ią sprawuią:
1. ) Ludzie znani z nieprzyzwoitych obyęzaiów.
2. ) Ci którzy by przez sprawowanie opieki pkazali się niezdatnerni albo nierzetelnemu
445. Każda osoba wyłączona od opieki ^ albo złożona, nie może bydż członkiem rady familiyney.
ĄĄ6. W każdym przypadku wymagaiącym złożenia opiekuna, naftąpi złożenie za wyrokiem rady familiyney, zwołaney na wniesienie opiekuna przydąnego, lub z urzędu przez Sędziego pokoiu.
Sędzia uwalniać się. nie może od nakazu, do takięgć zwołania, gdy ieſt formalnie wzywany ęrzez iednego lub kilku krewnych, albo powinowatych małoletniego, w, ftopniu ſtryiecznego t )jyuiecznego i ciotecznego rodzcńftwa, albo w ^liższych ieszczo ftopniach.
r ’
447. Wszelka rozwaga rady familiyney, na którey wyrokowane będzie wyłączenie albo złożenie Opiekuna, powinna wyjuszczyć powody, i nie może bydż przedsięwzięta bez wysłuchania lub przywołania opiekuna.
448* Jeżeli Opiekun przychyla się do rozwagi, będzie o tein wzmianka uczyniona, i nowy Opiekun natychmiafl do urzędowania swego przystąpi.
Jeżeli zaś odwołanie się ma mieysce, przydany opiekun ftarać się będzie o potwierdzenie rozwagi w Trybunale pierwszey initancyi, który wyda wyrok, dozwalaiąc apellacyi.
Wyłączony albo złożony Opiekun w tym przypadku może sam pozwać opiekuna przydanego, aby go uznano, iż przy opiece ma się utrzymać.
.449. Krewni i powinowaci, którzy zwołania żądali, mogą do sprawy wchodzić, która roztrząsana będzie i sądzona, iako czynność nagła.
O n n z 1 A Ł VIII.
p Zarządzaniu Opiekuna.
45o. Opiekun ilaranie mieć będzie o osobie małoletniego?, i zaftąpi ’go we wszelkich aktach ęywilnych.
Zarządzać będzie dobrami iego iak dobry oyęiec familii, i odpowie za wszelkie szkody, któreby ze złego rządu mogły wyniknąć.
Nie może kupować dóbr małoletniego, anj ich brać w dzierżawę, oprócz takiego zdarzenia, w którym rada familijna upoważni Opiekuna przydanego, aby mu ie dzierżawą wypuścił; ani może przyymować ufiąpicnia iakiogokolwiek pra, wa lub wierzytelności przeciw mianemu w opiece (Z).
4510piekun w dziesięć dni uplynionych od dnia, w którym się dowiedział o mianowaniu siebie na Opiekuna, żądać będzie zniesienia pieczęci, ieżeli przyłożone były, i przystąpi bezpośrzednie do zrobienia inwentarza maiątku małoletniego, w przytomności opiekuna przydanego.
Jeżeli się mu fo należy od małoletniego, powinien to oznaymić w inwentarzu pod karą uIracenia swego prawa, a to na żążanie, do którego uczynienia obowiązany ieſt Urzędnik publiczny, i o którym wzmianki wprotokule zapisana będzie.
452. W miesiąc po zamknięciu inwentarza, w przytomności Opiekuna przydanego, każe przedawać przez licytacyą odbywaiącą się przed I rzęflnikiem publicznym, za poprzedzaiącein obwieszczeniem’, lub ogłoszeniem, o Iktórem protokuł przedaży wzmiankę uczyni, wszelkie ruchomości, pprócz tych, do których zachowania w naturze upowaźnia go rada familiyna.
453Rodzice dopóki maią używanie własne i prawne dóbr małoletniego, wolnemi są od przedawania ruchomości, ieżeli się im podoba zachować ie dla powrócenia ich w naturze.
W tym przypapk.ii poliaraią sie własnym kosztem o oznaczenie sprawiedliwey wartości przez biegłego, któiy wyznaczony będzie od Opiekuna przydanego, i wykona przysięgę przed Sędzin pokoiu. Oddadzą szacunkową wartość ruchomości takich, którychby oddać w naturze nie mogli.
454* Gdy się zacznie wykonywanie wszelkiey opieki, wyiąwszy rodzicielską, rada familijna ułoży przybliżonym sposo’bem, i podług ważności dóbr zanudzanych, stimmę, iaka wynosić maią roczne wydatki małoletniego, iako też i wydatki na zarządzanie iego rnaiątkiem.
Tenże sam akt wyszczególni, czyli Opiekun ieſt upoważniony do przybrania ku pomocy iednego, lub kilku rządców szczególnych, płatnych i działaiących pod odpowiedzialnością iego.
45 5« Ta rada oznaczy wyraźnie summę, po którey zebraniu obowiązany będzie Opiekun obrocić na zysk prze wyżkę przychodów nad wydatki; takie obrocenie na zysk uskuteczniona bydź powinno w przeciągu sześciu miesięcy, pa których upłynieniu gdyby tego nie uczynił, wi-» nien będzie zapłacić procent.
456. Jeżeli Opiekun nie poftarał się, aby jada familii, oznaczyła summę, po którey.zebra-
niu zarzynać się powinno obm acanie na zysk, gdy upłynie czas wyrażony w poprzedzaiącym artykule, winien będzie zapłacić procent od wszełkiey summy nie obróconey na zysk, choćby ta naymnieyszą była.
457^ Opiekun nawet oyciec lub matka, nie może długu zaciągać na rzecz małoletniego, ani alienować, lub hipoteką obciążać nieruchome iego dobra, nie będąc do tego upoważnionym przez radę familiyną.
To upoważnienie nie powinno bydż dozwalam ne, tylko z powodu nieodbitey konieczności, albo óczywi/tego pożytku.
W pierwszym przypadku, rada familiyną nie udzieli swego upoważnienia, aż gdy będzie dowiedziono rachunkiem ogólnym, złożonym przez opiekuna, że pieniądze, ruchomości, i przjchody małoletniego są niedollateczne.
Rada familiyna w każdym przypadku wskaże nieruchomości, maiące bydż wybrane do sprzedaży, i wszelkie warunki, które pożytecznemi uzna.
458* Rozwaga rady familiyney tycząca się tego przedmiotu, wykonaną nie będzie, aż gdy Opiekun poda żądanie, i.potwierdzenie otrzyma od Trybunału cywilnego pierwszey inftancyi, który względem tego poftanowi w izbie radney, po wysłuchaniu Prokuratora Cesarskiego.
Przedaz czyniona będzie publicznie, w przytomności Opiekuna przydanego, przez licytaęyą odbywającą się przez iednego członka Trybunału pierwszey inftancyi, albo wyznaczonego na to Notaryusza, z poprzedzeniem trzech uwiadomień zawieszonych przez trzy dni niedzielne na/łępne, na mieyscach do oglaszań w powiecie zwyćzaypych.
Każde takie uwiadomienie podpisze i zaświadczy Burmilirz gminu, w którym ma bydź zawieszone do ogłoszenia.
460. Formalności przepisane artykułem ĄHf. i 438względem alienacyi dóbr małoletniego, nie Itosuią się do przypadku, w którymby sad nakazał licytacyą, na żądanie wspówłaściciela niepodzielnego (4). »,
W takim tylko przypadku, licytacya może bydź odbywana, według formy artykułem poprzedzaiącym oznaczoney; obce osoby koniecznie przypuszczone do niey będą.
461. Opiekun nie może przyiąć ani odrzucić spływaiącęgo spadku na małoletniego, bez poprzedzającego upoważnienia od rady familiyney. Przyjęcie nie naftąpi tylko z dobrodzieydwom inwentarza.
463. W przypadku, gdy spadek odsunięty w imieniu małoletniego, nie byłby przez kogo innego przyjętym, mpże bydź wzięty na nowo, bądź ^rzez Opiekuna, upoważnionego na ten koniec nową rozwagą rady fmiliyney, bądź przez małoletniego, gdy do lat doydziej ale w takim tylko ftanie, w jakim *ię znayduie przy nowem obięciu, bez możności sprzeciwiania się przedaży^ i innym aktom, które mogły bydź prawnie wykonane, między czasem pierwszego odsunięcia, a przyięcia na nowo.
463. Darowizna mełoletniemu uczyniona, nie może bydź przyiętą przez opiekuna bez upoważnienia rady familiyney.
Ten sam skutek mieć będzie względem małoletniego, iak i względem pełnoletniego.
464. Żaden Opiekun, bez upoważnienia rady familiyney nie może wprowadzać do sądu sprawy tyczącey się praw nieruchomych małoletniego, ani zezwalać na ścingaiące się do tychże praw żądania.
465. Takież samo upoważnienie potrzebno będzie Opiekunowi w żądaniu podziału; lecz bez takiego upoważnienia będzie mógł odpowiadać na wymagania podziału przeciw małoletniemu wnoszone.
466. Ażeby podział otrzymał względem małoletniego wszelkie skutki, iakiedy miał pomiędzy pełnoletniemi, wykonywany bydź powinien sądownie, i poprzedzony oszacowaniem przez biegłych, wyznaczonych od Trybunału pierwszey inftancyi mieysca, w którem otworzony iełt spadek.
Biegli wykonawszy przysięgę przed Prezydentem tegoż Trybunału, albo przed Sędzia od niego Wyznaczonym, na dobrei wierne dopełnianie danego im zlecenia, przyftąpią do podzielenia dziedzictwa i ułożenia części, które losem ciągnione bgda w przytomności, bądź członka Trybunału, bndź „wyznaczonego na ten koniec przez Trybunał Kotary usza, który wydawać będzie przypadaiące części. *
V\ szelki inny podział, za tymczasowy tylko uważany będzie.
4G7. Opiekun w imieniu małoletniego, nie będzie mógł zawierać tranzakcyi, tylko na mocy upoważnienia rady familiyney, i za zdaniem trzech prawników, wyznaczonych przez Prokuratora Cesarskiego przy Trybunale pierwszey inAancyi.
Tranzakcye takie ważnemi nie będą, bez potwierdzenia przez Trybunał pierwszey iniiancyi, po wysłuchaniu Prokuratora Cesarskiego.
4680piekun maiący powody do wielkiego nieukontentowania z poitępowań małoletniego, może zażalenie swoie zanieść do rady familiyney; ieżeli upoważnienie do tego od rady otrzyma, może wymagać zamknięcia małoletniego, podług tego, co ieli ultanowione w tym przedmiocie w Tytule o tYiadzy oycowskiey.
ODDZIAŁ IX. ’ o Rachunkach z opieki.
469. Każdy Opiekun rachować się z opieki powinien po iey ukończeniu.
470. Każdy Opiekun prócz oyca i matki; może bydż pocklgnionym, nawet w czasie opieki; tto złożenia opiekunowi przydanemu stanu swego zarządzania, w czasach, które rada familiyna za przyzwoite osądzi; nie możeiednakOpiekun przynaglanym bydfc do tego składania, tylko raz w rok.
Taki opis itahu, czyniony będzie bez kosztów, nie na iłęplowanyin papierze i bez żadriey formalności sądowey;
471. Ofiateczny rachunek z opieki, oddany będzie kosztem małoletniego, gdy ten dć lat dóydzie, albo usamowolhienie otrzyma; Opiekun te koszta tymczasowo zalłapi;
Będą powrocone Opiekunowi wszelkie wydatki w rachunku tym, dofiatecznie usprawiedliwione, i których przedmiot był użytecznym.
472. Każdy układ, któryby mógł zayść między Opiekunem a małoletnim, gdy do łat doydzie, nieważnym będzie, ieżeli go nie poprzedziło oddanie rachunku w szczegółach, i złożenie dowodów usprawiedliwiaiących, a to wszyftko zapewnione zaświadczeniem odbieraiącego rachunek, na dziesięć dni przynaymniey poprzedzaiącćm takowy układ.
473. Jeżeli względem rachunków zachodzą spory, zaskarżone i sądzone będą sposobem wszelkich innych1 sporów W przedmiotach cywilach.
474) Summa pozoftałey reszty przy Opiekunie, przynosić będzie zyski od fta, choćby żądane nie były, od czasu zamknięcia rachunków.
Zyski od tego, co małoletni opiekunowi winien’, rachowane będą tylko od dnia, w którym wezwanie naliąpi do zapłacenia, po zaniknięciu rachunków-.
475. Wszelkie sprawy małoletniego przeciw swoiemu Opiekunowi , z powodu sprawowania opieki, upadaią po dziesięciu latach, rachuiąc od pełnoletności!
DZIAŁ DI.
o Usamowolnieniu.
476. Małoletni gdy wchodzi w małżeńilwo, tem samem usamowolnionym się Itaie.
477. Małoletni nawet nie będący w malżeńftwie, może bydż usamowolnionym przez oyca swego, albo w niedoltatku oyca, przez matkę, gdy lat piętnaście skończy.
Takie usamowolnienie uskuteczni się przez samo oświadczenie oyca, albo matki, przyięte od Sędziego Pokoiu, w przytomności Pisarza iego.
478. Małoletni pozoftały bez oyca i matki, może bydż także usamowolnionym, ale aż po skończonym ośmnaliym roku, ieżeli rada faniiliyna? zdatnym go uzna.
W tym przypadku, u s a m o w o 111 i e n i e naftąpi z rozwagi, która ie upoważni, i z oświadczenia które Sędzia pokoiu iako Prezydent rady familiyney, w tym samym akcie uczyni; że małoletni iest ukamowobiionymi
Ąjg. Gdy Opiekun nie uczyni żadnego kroku o usamowolnienie małoletniego, o iakićm mowa była w poprzedzającym artykule, a gdy ieden, lub kilku krewnych, albo powinowatych małoletniego, w Ilopniu Jiryiocznego, wuiecznego, ciotecznego rodzeńltwa, albo w bliższych ieszcze ftopniach, uznaią go zdatnym do.nsamolnienia; mogą ci krewni domagać się od Sędziego pokoiu, aby zwołał radę familiyną dla rozważenia tego przedmiotu.
Sędzia pokoiu przychylić się powinien do takiego żądania.
480. Rachunek z opieki oddany będzie małoletniemu usamowolnioneinu, w przytomności kuratora, którego mianować mu będzie rada familiyna.
481. Małoletni usamowolniony może wypuszczać dobra swoie w dzierżawy nie dłuższe, nad lat dziewięć; odbierać przychody swoie, wydawać na odebranie zakwitowania, i wszelkie akta wykonywać, które należa do właściwego zarządzania; i nie będzie mógł wymagać rpowrocenia za takie akta we wszelkich przypadkach, wiakichby i sam pełnoletni wymagać nie mógł.
482. Nie będzie mógł popierać sprawy nieruchorney, ani iey bronić, ani na\yet przyymować ruchome kapitały, i z nich kwitować bez przytomności Kuratora swego, który w ołtatniin przypadku czuwać będzie nad obróceniem na zysk odebranego kapitału;
483Małoletni usamowolniony, nie może zaciągać długu pod żadnym pozorem, bez rozwagi rady familiyrtey, potwierdzoney przez Trybunat pierwszey inltancyi, po wysłuchaniu Prokuratora! Cesarskiego.
484* Równie przedawać, alienowae nieruchomości swoich, ani żadnych aktów, oprócz samego zarządzania, czynić nie może, bez zachowania form przepisanych dla małoletniego nieusamowolnionego.
Obowiązki zaciągnione przez niego droga kupna, lub innym sposobem, mogą bydż żmnieyszane, w przypadku, gdyby miarę przechodziły: Trybunały w tym względzie uważać będą na maintek małoletniego, do b rą lub złą w i a r ę osć b, które z nim w umowy wchodziły, użyteczność lub’ nieużyteczność wydatków.
485Każdy małoletni usamowolniony, któregoby zaciągnione obowiązki zmnieyszane były, na mocy artykułu poprzedzającego, może bydź pozbawionym dobrndzieyliwa usamowolnie-’ liia, które odięte mu będzie, podług tychże samych form, podług iakich było mu udzielone.
Xięga I. g 48^. Od dnia w którym usamowolnienie ieſt cofnięte, wróci się małoletni pod okiekę, i w niey zoltawać będzie aż do swey pełnoletności.
487Małoletni usamowolniony, bawiący się handlem, poczytywany ieſt za pełnoletniego, w czynnościach tyczących się tego handlu,
£IJ Opieka, Tulelle, Tutela, Opiekun, Tuteur, Tutor-, Opieka z prawa w.yn>.kaiąca, opieka prawna, Tutelle legittme, opieka przez testament wyznaczona, Tulelle teitamentaire, opieka z urzędu wyznaczona, Tulelle dative, Współopiekun, Cotuteur, podopickun ho tuteur. Opiekun pr;ydany, opiekun namjestniciy, albo Przeciw Opiekun Subrogć tuteur, Kurat-ir, Curateur; Opiekun zarządza osobą i majątkiem, Kurator pilnuie szczcgrilniey intcre«5w zwłaszcza ważnych i prawnych. Byu/a Opiekun albo Kurator srczegolny do pewnego zdarzenia, do iedney okoliczności, do iednego interesu, Tuteur ou Curateur ad hor. Kurator spodziewanego dziecięcia, Curateur an ventre. Rada fimiliym, Conreil de Jamille. Rozwagi rady familiyney Deliberation. Roztrząsanie kilku osob, z którego pewien wyrok, pewne ustanowienie wypływa. Różne są gatunki znaczenia zdań na radzie, na rozwadze. Gtos stanowczy, Deliberatiue, który się rachuic w rozwagach. Głos doradzcy, Comuhatit/e, (który się nic rachuic w zbiecaniu zdafi, w kre. skowaniu; Solidarnie, Solidarność, Solidairemeat, Solid arite, in Solidum, gdy wszyscy razem obowiązani, i każdy za wszystkich, albo za całość, czyli ogólno-szczególnie, wspolno-szczegolnic; wytłumaczona iest solidarność w Tytule lit. Xięgi trzecicy.
[ł] Tytuły Konstytucyi, ’o iakich wspomina artykuł Kodexu, wyszczególniają osoby, to iest wszystkie członki familii Cesarskiey, wszykich wielkich Dygnitarzy Pafistwa, wielkich Urzędników, Senatorów, Radców stanu, członków Ciała prawodawczego i Trybunatu; Trybunat teraz wcielony Ust do Ciała Prawodawczego.
o Pełnolet: pozbaw: własnćy woki. 1ZI
[i] Każdy dług miedzy dwiema stronami bydź musi, należy sic iorinćy, druga go winna; stąd wypada potrzeba dwbch szczególnych nazwisk. Jest dług czynny, który się stronie należy, można go nazwać w ierzytclność, Creance, Debitum actlfum. Jest dług bierny, który się od strony należy, Dette, Debitum pcuwum. Stąd też wynikaią dwa nazwiska, Dłużnik, Debiteur, Wierzyciel, Creancier.
[ą] Własność iest podzielna, albo niepodzielna, Niepodzielna, że dć kilku należy, i podzielona ieszcze między nich nie iest, albo tez z natury swoicy 1 z użytków dla iakich przeznaczona, pt dzieloną bydź nic może. Stąd też pochodzi współ-właściciel niepodzielny, Copiopri taire par indiuis. Są także zobowiązania podzielne lub niepodzielne, Obligatioiu diviiiblei, ou indiuisU bies. Wytłumaczone są w Tytule III. Xięgi trzeciey.
TYTUŁ XI.
t> Pełnoletności, pozbawieniu wlasney woli, i Doradzcy sądowym.
DZIAŁ I.
o Pełnoletności.
488Pełnoletność uftanowiona ieſt na’ dwudziefty pierwszy rok ukończony; osoby w tym wieku zdatne są do wszelkich $któw życia cywilnego, z zachowaniem ograniczeń wyrażonych w tytule o Małżeństwie;
DZIAŁ II.
o Pozbawieniu własnty woli, czyli bezwlasnowolności.
f t..
489Pelnoletny zoflaiacy w ciągłym ftanieniedołęzności, pomieszania zmysłów, albo szaleńliwa, powinien bydź pozbawiony wlasney woli, choćby nawet w niektórych przerwach okazywał rozsądek.
490. Każdy krewny może żądać pozbawienia woli krewnego swego. Równie małżonek ieden względem drugiego.
4gi. W przypadku szaleńftwa, gdy pozbawienie woli nie ieſt żądane, ani przez małżonka, ani przez krewnych, powinien go wymagać Prokurator Cesarski, który może go także wymagać W przypadkach niedolężności, lub pomieszania zmysłów, co do osoby nie maiącey, ani małżonka, ani krewnych znanyth.
4ga. Każde żądanie bezwlasnowolności, zanoszone będzie przed Trybunał pierwszey instancyi.
493Czyny niedołężności, pomieszania zmysłów, albo szaleńflwa, wyszczególnione będą na piśmie. Nalegaiący o pozbawienie woli, flawią świadków i dowody piśmienne. *
4g4Trybunał nakaże, aby rada familiyna złożona sposobem oznaczonym w Oddziale IV.
o Pełnolet: i pozbaw: włamey woli. 13 3
Działu II. Tytułu: o Malolerności, Opiece, i Usamowolnieniu zdanie swoie o ftanie osoby, którey pozbawienie woli ieſt żądane.
495Żądaiący pozbawienia woli, nie mogą należeć do skladil rady familiyney: iednakże małżonek i dzieci osoby, którey pozbawienie woli ieſt wymagane, mogą bydź przypuszczonemi do tey rady, ale ftanowczego w niey głosu mieć nie będą. ’ |
4g6. Trybunał powziąwszy zdania rady familiyney, badać będzie pozwanego w izbie radney; ieżeli pozwany nie może flanąć, badania czynione będą w, iego mieszkaniu, przez wyznaczonego na to Sędziego w przytomności Pisarza. W każdym przypadku Prokurator Cesarski przytomny będzie badaniom.
497« Po pierwszym badaniu Trybunał wyznaczy, ieżeli potrzeba, tymczasowego zawiadowcę, ażeby miał flaranie o osobie i maiątku pozwanego.
498- Wyrok na żądanie pozbawienia woli, nie może bydź wydęny, tylko w czasie publicznego posiedzenia, po wysłuchaniu ſtron albo przywołaniu.
499- Trybunał odrzucainc zadanie pozbawienia woli, może iednak podług wypadaincych okoliczności, nakazać;’, aby pozwany nie prawował się nadal, tranzakcyi nie zawierał, nie zaciągał długów, kapitałów ruchomych nie od-, bierał, i z nich nie kwitował, dóbr swoich nie alienował, ani ich obciążał hipoteką, bez przyr tomności doradcy, który mu mianowany będzie tymże samym wyrokiem.
5oo. W przypadku apellacyi od wyroku pierwszey infiancyi, Trybunał apellacyyny, ieżeli uzna potrzebę, może badać na nowo, albo nakazać przez komisarza badanie osoby, którey pozbawię-: nie woli żadane.
X. i,
5o i. Każdy wyrok uznaiący pozbawienie woli, albo mianuiący doradzcę, za dopilnowaniem źądaiących, wyięty będzie, wręczony ſtronie, i wpisany w dniach dziesięciu, na tablicach, które zawieszone bydż powinny w publiczney izbie sądowey, i w kancelaryach Notaryuszów okręgo-. wych.
503. Pozbawienie woli, albo mianowanie doradzcy, swóy skuttek weźmie od dnia wyroku. Wszelkie akta póżniey uczynione, przez pozbawionego własney woli, albo bez przytomności doradzcy, tem samem nieważnemi będą.
| /
5o3. Akta poprzedzaiące pozbawienie woli, (nogą bydź unieważnione, ieżeli przyczyna dq
o Pelnolet: i pozbaw: własney woli. i 35
.., i pozbawienia woli oczywi/ią była w czasie czynie-
nia tych aktów.,
504. Po śmierci osoby, akta przez nię uczynione zaskarżone by<lź nie mogą, z przyczyny pomieszania zmysłów, chyba że wyrok pozbawienia woli tey osoby, wydany byl, albo żądany przed iey śmiercią, albo gdy dowód pomieszania wypływa z samego aktu, który ieſt zaskarżony.
505. Jeżeli od wyroku pozbawienia woli w pierwszey inftancyi, apellacya nie zaszła, lub taki wyrok potwierdziła, przyltąpi się do mianowania Opiekuna, i Opiekuna przydanego, dla pozbawionego własney woli, według prawideł przepisanych w tytule o Malolctności, Opiece i Usamowolnieniu. Zawiadowca tymczasowy ułlanie w urzędowaniu swoiem, i zda rachunek Opiekunowi, ieżeli nim sam nie zoftał.
506. Mąż opiekunem ieſt z prawa żony swoiey, pozbawioney własney woli.
507. Żona może bydż mianowana opiekunką męża swego; w takim przypadku rada familiyna ułoży formę, i warunki zarządzania; wolno ieſt żonie udać się do Trybunału, gdyby się sądziła skrzywdzoną wyrokiem rady familiyney.
’x3<5 Tytuł XI. >
5°8Nikt oprócz małżonków, wflępnych i zftępnych, obowiązany.jnie będzie dłużey, iak lat dziesięć utrzymywać opieki pozbawionego własney woli. Po upłynieniu tego czasu, może ’żądać Opiekun, aby był zaltąpionym, i powinien Jo otrzymać.
/tor). Pozbawiony własney woli przyrównywa się małoletniemu, co do osoby i maiątku swego; prawa o opiece małoletnich, ftosuią się do opieki pozbawionych własney woli.
4
5x o. Przychody pozbawionego własney woli, powinny bydź obracane iftotnie na pslodzenie iego losu, i przyspieszenie wyleczenia. Rada familiyna podług gatunku choroby iego, i Hanu maiątku, będzie mogła ułożyć, czyli ma bydź opatrywany w swoiem zamieszkaniu, czyli przeniesiony do domu zdrowia, albo nawet do szpitala.
5xi. Gdy rzecz idzie o małżeńftwo dziecięcia osoby, która ieſt pozbawiona własney woli, posag albo ilość zadalkowo dana na przyszłą część spadku, i inne umowy małżeńskie, ułożone będą przez radę familiyną, potwierdzone przez Trybunał, na wniosek Prokuratora Cesarskiego (0-
51 a. Pozbawienie własney woli ufiaie, z ułiaęiem przyczyn, któie do niego powodem byly: iednakże zniesienie iego, wydf.ne będzie tylkft z zachowaniem formalności przepisanych, dla otrzymania wyroku ftanowiącego pozbawienie własney woli; a pozbawiony wlasney woli, nie może wrócić się do używania praw swoich, aż po wyroku zniesienia.
DZIAŁ III.
o Doradzcy Sądowym.
513Zabroniono bydż może rozrzutnemu, aby się nie prawowal, nie zawierał tranzakcyy, nie zaciągał długów, kapitałów ruchomych nie odbierał, nie kwitował z odebranych, nie alienował dóbr swoich, ani ie obciążał hipoteką, bez przytomności doradzcy przez Trybunał iemu mianowanego.
Zabronienie działań bez przytomności doradzcy, przez tych samych żądane bydź może, którzy maią prawo wymagać pozbawienia kogo wlasney woli, i ich żądanie tymże samym sposobem roztrząsane i sądzone bydź powinno.
Kownie podług takich tylko formalności zabronienie zniesionem bydź może.
5i5. Żaden wyrok w przedmiocie tyczącym się pozbawienia wlasney woli, albo mianowania
doradzcy, nie może bydź wydany, bądź w pierwszey inftancyi, bądź w apellacyi, iak tylko na wnioski urzędu publicznego.
[IJ Istotny iest podział rzeczy w nauce prawa, na rutłio me i nieruchomeW wielu względach inne prawa służą rzeczom ruchomym, inne nieruchomym. Stąd też wypływaią kapitały i sprawy ruchome i nieruchome, tneublet, imbeubUi, podług przedmiotów do iakich się jciągaią, i praw, iakie im służą. Obłzernicy o tem w Xiędźe drugiey. Ilość zadatkowo dana na przy. złą część spadku > Afanctment d’hoir’te, rozumieją się pieniądze, albo iakieżkolwick rzeczy ruchome lub nieruchome, dane pod tym względem, aby w czasie na część spadku rachowane były. W tytule I. Xięgi trzccicy wyłtumaczone są przepisy, iak się zachować i potrącai to powinno osobom przy urządzaniu interesów spadkowych, co wcześnie wybrały, nawet zażycia tego, po kim do spadku przychodzą.
KONIEC XIĘGI P/ERWSZEY. łS«
XIEGA DRUGA
CŚ
* Dobrach, i różnych ograniczeniach własności.
^OOOOOOOOO)
TYTUŁ I.

516. Wszyfdcie dobra, ruchome są, albo jiieruchome.
DZIAŁ L
o Nieruchomościach,
£17. Dobra są nieruchome, albo z swoiey natury, albo ze swego przeznaczenia, alboli też z przedmiotu, do którego się flosuią.
518. Rola i budynki, są nieruchomością z natury swoiey.
519. Młyny wietrzne albo wodne, osadzone na]palach, i skladaiące część budynku, nieruchomością są także z natury swoiey.
520. Zboża’na pniu, owoce na drzewach ni® zebrane ieszcze, równie są nieruchomością.
Jak tyłko zboże ścięte, owoce zerwane, choćby ieszcze nie były zwiezione, ftaią się iuż ruęhomością.
Xięgi II. Tytuł I.
Gdyby część Ijlko zboża zżęta była, la tylko część ftaie się ruchomością.
521. Wycinania zwyczayne drzew mnieyszych, albob też większych, których wycinania dzieią się w porządku uftanowionym, liaia się ruchomością dopiero( podług tego, co ieit wycięte (1).
522. Zwierzęta, czyli inwentarz bydlny, który właściciel.gruniu zoftawia Dzierżawcy lub Czynszownikowi dzielącemu się zbiorem z właścicielem, czyli ieſt oceniony inwentarz, albo nie, uważany ieſt za nieruchomość, póki przez skutek umowy przywiązany ieſt do gruntu.
.Bydło w pakt puszczone komu innemu, nie dzierżawcy gruntu, lub czynszownikowi, ieſt ruchomością (2).
523. Kury służące na sprowadzanie wody do domu, lub innego dziedzictwa, są nieruchomością, i składaią część gruntu, do którego są przywiązane.
524. Przedmioty, które właściciel umieścił na gruncie, dla użytkowania z niego, nieruchomością są z przezna czenia.
I tak nieruchomością są z przeznaczenia, gdy są umieszczone przez właściciela do uprawy gruntu, i użytkowania z niego:
tĄo
Zwierzęta przeznaczone do uprany roli. Narzędzia rolnicze.
o Różności Dóbr. 1Ą1
Nasiona dane dzierżawcom, lub koloniftom częściowym. v.
Gołębie w gołębniku.
Króliki w królikarni.
Ule z Pszczołami.
Ryby w itawach.
Prasy, kotły, garce, kadzie i beczki.
Narzędzia potrzebne do użytkowania z Kuźnic, Papierni, i tym podobnych założeń.
Słoma i gnóy.
Są także nieruchomością z przeznaczenia, wszelkie ruchomości, które właściciel przywiązał do gruntu na wieczne trwanie.
5 2 5. Sądzi się, że właściciel przywiazał do gruntu ruchomości na wieczyłte trwanie, gdy są przylepione na gipsie, wapnie, albo inney miesz.-lninie, gfly ich nie można odiąć bez złamania i zepsucia, albo też bez ſtrzaskania lub uszkodzenia części gruntu, do którego są przywiązane.
Zwierciadła w mieszkaniu, uważane są za umieszczone na wieczne trwanie, gdy ich osada i ramy wpuszczone są w ścianę, i iedność z nią robią.
Toż samo służy co do malowań, i innych ozdób.
Statuy poczytuią się za nieruchomości, choćby nawet bez ſtrzaskania, lub nadpsucia odięte bydź mogły, gdy są osadzone w mieyscu umyślni® na nie wyrobione®.
ł4» X. II. Tytuł z 0
£26. Nieruchomości są z przedmiotu, do którego ftosuią się:
Użytki przychodów z rzeczy nieruchomych;
Służebności albo służby gruntowe;
Sprawy tyczące się wydobycia nieruchomo^ ści (3).
DZIAŁ II.
o Ruchomościach.
527. Dobra są ruchome z natury swoiey, albo przez oznaczenie prawa.
528Wszyliko to ieſt ruchomością z natury, co przenieść się może, bądź własnym ruchem, iak zwierzęta, albo co nie Trloże odmienić inieysca, tylko przez skutek obcey mocy, iak rzeczy nie żyiące.
529. Ruchomością są przez oznaczenie prawa, zobowiązania, i sprawy w przedmiocie summ wymagalnych, albo rzeczy przenośnych; części czyli akcye, albo procenta w kompaniach skarbowych, handlowych, przemysłowych, choćby nawet nieruchomości zawisłe od takich założeń, należały do towarzyftwa, czyli kompanii. Takie akcye i procenta poczytywane są za ruchomość, względem każdego ftowarzyszonego, tylko dopóty, dopóki trwa towarzystwo.
Ruchomością są także z oznaczenia prawa wypłaty wieczne, lub dożywotnie, bądź od narodu, bądź od osób szczególnych (4).
\ 53o. Każda wyplata uftanowiona wieczyście za cenę z przedaży nieruchomości, albo iako warunek odftąpienia, pod tytułem uciążaiącym, lub dobroczynnym gruntu nieruchomego, ieſt iftotnie zdatna do wykupienia. Wolno iednak wie« rzycielowi, ’ułożyć zaftrzeżenia i warunki wykupna. “
Wolno mu także zawierać umowę, że wy-«i * , V piata nie mogłaby bydź okupiona, aż po upłynieniu pewnego czasu, który nigdy trzydziefiu lat przechodzić nie może: wszelka inna przeciwna u-. mowa ieſt nieważna.
531Statki, łodzi, okręty, młyny, łazienki na ftatkach, i w ogólności cokolwiek nie ieſt osadzone na palach, i nie składa części domu, ieft: ruchomością; zaięcie iednak urzędowe niektórych z tych przedmiotów, z powodu ich ważności, może bydź poddane formom szczególnym: iako to wytłumaczone będzie w Kodexie poftępowania cywilnego. t ^
532. Materyały z rozrzucenia budynku, i zgromadzone do poftawienia nowego, dopóty są ruchomością, póki ich rzemieślnik do budowy nie użyie, (h: 1
533’ Wyraz sprzęt, ruchomość, używany oddzielnie w przepisach prawa, Iub+ człowieka, bez żadnego dodatku, ani oznaczenia, nie obeymuie pieniędzy gotowych, kamieni drogich, długów czynnych, xiążek, medalów, narzędzi do nauk, sztuk, rzemiosł, bielizny osobiftey, koni, powożów, broni, ziarna, wina, siana, ’i iakiegóżkolwiek zbożowego zbioru; nie obeymuie lakże tego wszyftkiego, co iefi przedmiotem handlu;
554’ Wyrazy surze ty pokojowe ^ obeynrtuią * i tylko sprzęty przeznaczone do użytku i ozdoby f*l.i 0-, <**tfjnieszkania, iako to: obicia, łóżka, fiołki, zwierciadła, zegary, fioły, porcelany, i insze przedmioty tym podobne.
Obrazy, fiatuy, które składaią części sprzętów mieszkania, należą równie do sprzętów pokoiowych, ale nie zbiory obrazów, które mogą bydź wgaleryach, lub w szczególnych inieyscach.
Toż samo ma się rozumieć o porcelanie: ta tylko obięta ieſt w nazwisku sprzętów pokoiowych, która składa część ozdób mieszkania.
535Wyrażenia: dobra ruchome, ruchomości, albo rzeczy przenośne, obeymuią powsze, a chnie wsźyfiko to, cokolwiek poczytane iefi za ^^♦^Miruchomośę, podług prawideł wyżey ufianowionych.
Przedaż, albo darowizna domu ze sprzętami, obeymuie tylko sprzęty pokoiowe.
536. Przedaż, albo darowanie domu, zfc wszyftkiem, co się w nim znayduie, nie obeymuie pieniędzy gotowych, ani długów czynnych, lub praw inszych, na które papiery mogą bydź złożone w domu; wszelkie inne rzeczy przenośne., są w tem obięte.
DZIAŁ
t
i 45
DZIAŁ III; ’
i> Dobrach, codo ich stosunków z tymi, którzy ie posiadała.
537. Osoby prywatne maią wolność zarządzania dobrami, którego nich hależą, z zachowaniem ograniczeń uftanowionyćh przez prawa.
Dobra, które do prywatnych osób nie należą,“ śą adminiftrowane, i alienowanemi bydż nie mogą, tylko w formach, i podług prawideł, które są dla nich właściwe.
538- Drogi mnieysze i większe, ulice przez Rzad Utrzymywane, rzeki mnieysze i większe spławne w jakikolwiek sposób, brzegi, odsepy morskie, porty, ftanowiska, i ogólnie wszelkie’ części francuzkiey ziemi niezdatne, aby były własnością prywatną, są uważane, iako należące’ do właśności narodowey (5);
539- Wszelkie dobra beżdziedziczne i bez pana, i dobra osób, które umarły nie zoftawuiąc dziedziców po sobie, albo po których spadek ieſt ópuszczony, należą do własności narodowey;
540. Bramy, mury, *rowy; okopy w mieyscach obronnych i fortecach, są także częścią własności narodowey.
54JToż samo się rozumie o ziemi, o okopach, fortyfikacyach inieysc, które iuż nie są ofcronnemi: należą do narodu, ieżeli ważnie alieXiega II; ’ i o’
lĄG ’ X. II. Tytuł I.
nowancmi nie były, albo ieżeli kto nie nabył ich własności [prawem przedawnienia.
542. Gminne dobra są te, do których własności, lub przychodów, nabyli prawa mieszkańcy, iednego lub kilku gminów.
543Można mieć na dobrach, albo prawo własności, albo samo prawo używania, albo tylko wymagania służebności gruntowych.
PRZYPISY.
{IJ Wycinania drzew, Its cotipt dei boii, roznmieią się wycinania w lasach podzielonych na części, które zupełnie wycinane bywail, i zasiewane na n^mi. Gospodarstwo leśne wiclkiey iest w*gi, szczególne m« przepisy od dawna zaprowadzone we Francyi, i w innych krai.ich. Dzielone s?, lasy na stosowną liczbę części, każdi część oddzielnie podług k lei wycinana, niin koley obejdzie wycięcia wszystkich dzielnic, tym czasem nowe drzewa następnie wyrastał ą stopniami, i nadal zdatne drzewa w przyp<daiacych z kolei dzielnicach znayduią się. Są lasy składaiące się z drzew większych i mniey^zych: koley wycinania drzew innicyszych >est częstsza, co dńcsięi, co dwanaście, albo co piętnaście lat obchodzi wszystkie dzielnice. Większych zaś ca siedmdziesiic, ośmdzicsiąt, sto lat, albo i więcey. Drzewa mnieysze albo chrosty, nazywają się u Francuzów Boit itillis, dtzewa wielkie donośne, Futaiei Dla zachowania’.drzew na wyrost, żeby ich ilość tak potrzebna narodom nie niszczała co. raz więcey, ustanowiono we Francyi od dawna, że przy wycinaniu drzew mnicyszych, iest konieczny obowiązek zostawia; na wyrost pewną liczbę młod/ieży, w stosunku miary gruntu, aby z młodzieży takicy. następowały w czasie donośne drzewa, wyrostki takie nazywaią się Baliveaux 1 szczególne przepisy co do laiOw są od rządu postanowione, i z miejscowych zwyczaiow znane.
flj R6żne są nazwiska osób, które naymuią i dzierżawią grunt cudzy; gospoHartiią w nim, tiągną z niego użytki, daiac za to.właścicielowi pewną zapłatę; Dzicrżawca Fermier, trzyma flwark, znaczniey^za część gruntu, płaci jjicnlędz“-’i lub innrirł rzeczami. Dzierżawca dzielący się z Właścicielem zbiorem przychodow w pewnym stosunku, pązywa się flletayer, iesc tai gatunek czynszownika; kto śam u zad/iccż>wioney roli pracuie, n.izyiva się kolonistą j Colon, Rolnik, wieśniak, uprawiacz ziemi, czynszownik > zbiór kolonistów, w jtdnźm mie>scu osiadłych, nazywa się Kolonia, wieś, Colonie Gospodarowanie, użytkowanie 4 gntprdarstwo, ciągnienie użytków, Expioiioliont Przychody, owoce, Fruiti, zwierzęta puszczone w dzicrżauę, pakr, CKeptel.
tiJ Wydobywanie rzeczy, upomnienie się drogą przyzwoity o prawa do nich słilzącc, wydiwignicnie rzeczy swoich, Ripendiiation; Sprawy o wydobycie, sictiont yiii tendenl 3 renendiyuer.
[Ą] Akcya w kompanii, czyli w cowarzystwic, w spółce, td iest część pfcwna, ilość, summa do społk’ „niesiona, sil non dani In Comptgniet, Wypłity 1-b Opłaty są to nalcżtrości diw.ine w prwny<h cas^ch i iak napczykład pensye, czynie, gatumk procei tow; Rentci. Ustanawiane bywaia do jimerci Rtnfs via. gerei, albo na lata, na zawsze. Będzie częsta wzmianka o takich wypłatach w Xiędze trzeeiey.
tłJ Wyraz uII Ruchomość, AleuOle, w nauce prawa, iesc ugolny, oznacza wszelkie rzeczy ruchome, przenośne } ale w bZc?eę Iriości znaczy sprzęty, bzczitolmey ieszczc inowiąc sprzęty pokniowc, to naaywać liędzumy, ’ co iest u Francuzów flleubies, mriibUnti. Dobra ruchome, ruchomości, rzeczy ruchome, przenośne iesc to wszystko co pndlega prawem, iakic służą rucho. m ościom w ogo’n.iści l)to»i większe i mnieysze, let Chemint et Rotites, Rzeki większe i mnitysze, lei Fleupes et Rivierei, Rzeki spławne w jakikolwiek sposob, większemi, lub lylko mnicyszrmi statkami; galarami, tJevigablei ou Flotiablct;j własność.naló4owa, Domgine public.
IO
r
146 ’ x. II. Tytuł II.
i
TYTUŁ JJ.
o Wł as noś ci.
0
544’ Własność, ieſt to prawo używania, i rozrządzania rzeczami, w sposobie nnyrozciągleyszym, byleby w używaniu nic takiego nie czynić, cokolwiek zabronione iełt prawami, albo urządzeniami.
545 Nikt przymuszonjrm bydź nie może, do ułląpienia swoiey własności, wyiąwszy przypadki użytku publicznego, i to za poprzedzaiącem sprawiedliwym wynagrodzeniem.
546. Własność rzeczy, bądź ruchomey, bądź nieruchomey, daie prawo do wszelkich z niey przychodów, i do wszyitkiego co się z nią łączy, bądź naturalnie, bądź sztucznie.
Takie prawo nazywa się prawem przybycia,
DZIAŁ L
o Prawie przybycia z przychodów rzeczy.
547. Przychody z ziemi naturalne, lub przemysłowe,
Przychody cywilne,
Przychówek ze zwierząt, należą do właściciela
prawem przybycia.
548Przychody, które rzecz wydaie, należą ido iey właściciela, pod obowiązkiem, że powróci łożone przez trzecich koszta, na uprawę, roboty, i nasienie.
o Własności 14g
54g. Przychody należą do pro/lego posiadacza wtenczas tylko, gdy posiada w dobrey wierze; w przeciwnym przypadku, obowiązany ieſt oddać przychody z rzeczą właścielowi, który iey poszukuie.
550. Posiadacz iefl w dobrey wierze, gdy posiada iak właściciel, na mocy tytułu przenoszącego własność, którego wady sn mu niewiadome.
Przefiaie bydź w dobrey wierze od momentu, w którym takie wady poznaie (i).
DZIAŁ II.
o Prawie przybycia z tego, co się przyłącza i wciela do rzeczy.
551. Cokolwiek przyłącza się i wciela do rzeczy, należy do właściciela, podług prawideł niżey uflanowionych.
ODDZIAŁ I.
o Prawie przybycia, co do rzeczy nieruchomych.
55aWłasność ziemi, pociąga za sobą własność wszyltkiego, co ieſt wewnątrz iey i zewnątrz.
Właściciel może na ziemi wszelkie uprawy i budowy podług woli swoiey zakładać, oprócz wyiątków uftanowionych w tytule o służebnościach, czyli służbach gruntowych.
K.II. Tytuł II.
Wewnątrz ziemi może robie wszelkie kopanin i budowle, podług woli swoiey, i ciągnąć stad pożytki j [zachowuiąc ograniczenia wypływaiące z praw i przepisów względem kopalni; równie iak z praw i przepisów Policyi.
553Każda upt-awa, budowa, każde dzieło $ia ziemi, lub wewnątrz ziemi, poczytywane ieft, ze zrobione nakładem właściciela, i żp do niego należy, gdy zaprzeczanie temu dowiedzionem nie ieft; ale to szkodzić nie może własności, którey {rzeci nabył, albo mógłby nabyć przez prze-: flawnienie, bąd’/ do podziemnego lochu pod budynkiem cudzym? bądź też do iakiey inney części budynku.
554* Właściciel ziemi, który porobił budo-,.wy, uprawy, i dzieła z materyałów nie należących do niego, powinien wartość ich zapłacić s może bydż także skazany na powrócenie szkód wszelakich, ieżeli te wypadły; ale właściciel takich |mateiyałów nie ma prawa ich zabierać.
555Gdy uprawy, budowy, i dzieła zrobione są przez trzeciego i z jego materyałów, właściciel gruntu ma prawo, albo ie zatrzymać, albo zobowiązać tegoż trzeciego, aby ie zniósł.
Jeżeli właściciel gruntu wymaga zniesienia takich upraw i budowli, powinno to bydż wykonane kosztem tego, któiyie zakładał, bez radnego dla niego wynagrodzenia; nawet może on bydź skazany na wynagrodzenie sz]f.ód wszelakich, gdyby te wypadały z pokrzywdzenia, iakie właściciel graniu mógł ponieść.
Jeżeli właściciel obiera dla siebie zachowanie tych upraw i budowli, powinien powrócić i wartość matf ryałów, i koszta roboty, bez względu na iakieżkolwiek powiększenie szacunku, które grunt przez to mógł nabydź. Jednakże, ieżeli uprawy, budowy, dzieła zrobione bydy przez trzeciego, pozbawionego dziedzictwa, któryby nie był skazany na powrócenie przychodów, przez wzgląd, że w dobrey wierze posiadał, właściciel nie może wymagać zniesienia rzeczonych dzieł, upraw i budowli; ale wolno nm ieft, albo powrócić wartość matelyałów i koszta roboty, alboli też wypłacić summę równą tey, którą cena gruntu powiększoną zoflala.
556. Nadsypki i przybycia, które się układaią nałlępnie i nieznacznie na^ brzegach rzek większych i mnieyszych, nazywaią się odsep.
Odsep|idzie na zysk właściciela brzegu, bądź w rzekach spławnych, bądź niespławnych; ale w przypadku splawności rzeki, obowiązany iefi: zofiawić ścieszki do holowania, Itosownie do urządzeń w tey mierze (1).
557. Toż samo się rozumie co do usepów, które układa woda bieżąca, oddalając się nieznacznie od“ iednego brzegu, a przenosząc na dragi. „Właściciel odkrytego brzegu, użytRuie 7. uftępu, a posiadacz brzegu przeciwnego, nie może się upominać o ziemię, którą utracił.
To prawo nie ma mieysca względem uAępaw morza.
558. Odsep nie ma mieysca, co do iezior i stawów, któiych właściciel zachowuie zawsze ziemię, iaką okryła \yoda, gdy się podniosła do wysokości przyzwoitey, na odpływanie ze ftawu, choćby nawet póżniey obiętość wody zmnieyszona zoftała.
Nawzaiem właściciel ftawu nie ma prawa do 2iemi brzeżney, którą woda iego przykryła, w nadzwyczaynych wylewach.
559Jeżeli rzeka większa albo mnieysza, spławna, lub nie, gwałtownym pędem porwała znaczną i łatwą do rozpoznania część pola brzeinego, i przeniosła go na poła niższe, albo na ſtronę przeciwną, właściciel części porwaney może upominać się o własność, ale obowiązany pociąć o to żądanie w przeciągu roku; po upłynieniu takiego czasu, żądanie iego przyiętein bydź nie może; chybaby właściciel pola, do którego część porwana zollała przyłączoną, ieszcze iey nie zaiął yt posiadanie.
560. Wyspy, zmieliska, przedbrzeża, które się ukladaią w korycie rzek większych, albo mnieyszych, spławnych w iakiżkolwiek sposob, należą do narodu, ieżeli nie masz przeciwnego tytułu, albo
* przedawnienia.
561. Wyspy i przedbrzeża, które się układaia w rzekach, w żaden sposób niespławnych, należą do właścicieli brzegów z tey Itrony, przy
juórey wyspa ułożona: ieżeli wyspa nie iefl ułożona z iedney tylko ſtrony, to należy do brzego-. wych właścicieli dwóch ſtron podług linii, którą wyltawić sobie potrzeba, iako przechodzącą śrzodkiem rzeki.,
56:’.. Jeżeli rzeka większa [lub mnieysza, robiąc sobie nowe koryto, przerzyna i zaymuie pole właściciela brzegowego, i układa z tego pola wyspę; taki właściciel zachowuie własność pola tego, choćby wyspa idożona była w rzece większey, lnb mnieyszey, splawney w jakiżkolwiek sposób.
563. Jeżeli rzeka w iakiżkolwiek sposób splawna lub nie, robi sobie nowe koryto, opuszczaiac dawne, właściciele gruntów nowo zaiętych, biorą na mocy wynagrodzenia, dawne koryto opuszczone, każdy w proporcyi ziemi, która mu była zabrana.
56Ą. Gołębie, króliki, ryby, przechodzące do innego gołębnika, królikarni, lub stawu, należą do właściciela tych przedmiotów, byleby przywabiane nie były oszukaniem i sztuką.
Oddział II.
o Prawie przybycia co do rzeczy ruchomych..
5G5. Prawo przybycia, gdy ma za przedmiot dwie rzeczy ruchome, należące do dwóch różnych panów, ielł zupełnie poddane zasadom słuszności nąturalney.
X; II. Tytuł II.
Naflępuiące prawidła służyć bfdę Sędziemu na wydanie wyroku, w nieprzewidzianych przypakach podług okoliczności sczególnych.
5GG. Gdy dwie rzeczy należące do dwóch różnych panów, tak z sobą złączone były, że składały iednę całość, a iednak rozdzielone bydź mogą, i iedna bez dragiey może się utrzymać, całość należy do pana maiącego część celnieyszą, z obowiązkiem zapłacenia drugiemu wartości rzeczy z pierwszą połączoney.
£67, Ta część za celnieyszą ieſt uważana, do którey druga przyłączona była tylko dla użytku, ozdoby, albo dopełnienia pierwszey,
£C8Jednakie, gdy rzecz przyłączona, znacznie szacownieysza ieſt od [pierwszey, i była użyta bez wiedzy właściciela, może właściciel wymagać odłączenia iey i oddania, chociażby ftąd mogło wypaść nadpsucie tey do którey była przyłączona.
“5G9. Gdy z dwóch rzeczy złączonych w jednę całość, iedna nie może bydź uważana za przybycie do drugiey, to ta ieſt poczytana za celnieyszą % którey większa wartość, a w równey prawie waę-» tości, którey większa obiętość.
i54
370. Jeżeli rzemieślnik, albo iakażkolwiek osoba użyła materyału, który do niey nie należał, do zrobienTa rzeczy nowego gatunku, czyli to materyał może się wrócić do pierwszey poflaci, »lbo nie; właściciel materyału ma prawo upoou-
o Własności. ł 55
nać się o rzecz z niego zrobioną, wracaiąc koszta roboty.
571. Jeżeli zaś robota tak ieſt ważna, że znacznie przewyższa wartość meteryalu użytego, to w ten czas przemysł poczytywany będzie za część iftotną, i rzemieślnik będzid miał prawo zatrzymania rzeczy wypracowaney, powracaiąc wlaścicie-. Jowi wartość rnateryału.
572. Gdy osoba używała rnateryału w części należącego do niey, a w części (nie należącego, na zrobienie rzeczy nowego gatunku, chociaż i ieden i drugi z tych materyałów nie ieſt zepsuty zupełnie, ale iednak bez nieprzyzwoitości rozdzie-r łone bydź nie mogą, rzecz taka wspólna ieſt obudwoiu właścicielom; iednemu służy w ftosunku ęzęści rnateryału iego, a drugiemu w ftosunku części rnateryału i ceny roboty iego.
573. Gdy rzecz iaka zrobiona była z mieszaniny kilku materyałów, należacych do właścicieli różnych, a ieden z tych materyałów za celnieyszy uważanym bydź nie może; ieżeliby materyajy rozdzielonemi bydź mogły, to ten może żądać rozdziału, którego materyał bez iego wiedzy był pomieszany.
Jeżeli materyały bez nieprzyzwoitości rozdzielone bydź więcey nie mogą, wszyscy nabywaią wspólnie własności, w ftosunku ilości, iakości 1 wartości rnateryału, do każdego z nich należą-, ęego,
574. Jeżeli materyał mależncy do iednegd właściciela, przewyższa znacznie drugi, w ilości i renie, w takim przypadku, właściciel niateryalu przewyższającego, może się dopominać rzeczy z mieszaniny zrobioney, wracaiąc drugiemu wartość iego materyału.
575. Gdy rzecz z materyałów należących do różnych właścicieli, zrobiona, zołłaie im wspólna, powinna bydź licytowana na zysk wspólny..
576. W każdym przypadku, który nadaie prawo właścicielowi materyału użytego bez iego wiedzy, do zrobienia rzeczy nowego gatunku, wymagania własności tey rzeczy, wolno mu iełt wymagać powrocenia swego materyału w teyże samey naturze, ilości, wadze, mierze i dobroci, albo też Wartości iego.
577. Ci, którzyby użyli materyałów należących do innych osób, bez ich wiedzy, mogą bydź skazani na wynagrodzenie szkód wszelakich, ieżeli te nafląpiły; i nadto mogą bydź czynione przeciwko nim poszukiwania drogą nadzwyczayną, ieżeli przypadek tego wymaga.
(Ij Prawo przybycia, Droit d’accetiion, Posiadacz, Posietteur. Dobra wiara, Bonnefoi, rozumie się w nauce prawa szczerość, rzetelność, wewnętrznę przekonanie, kiedy człowiek tak posrtpuie iak chce, rzeczywiście iak prawdziwie rozumie. [i] Odscp, Altu vi0; Holowanie iest to ciągnięcie statków pod wodę przez ludzi, lub zwierzęta które hczegiem rzeki idą. DtOfci do liobwiuia, Mar che pied ou Chemin ie htlage. Usepy alho ustępy, które woda przy brzegach robi, nazywaią sit po francuzku, Relais, Wyspy, wysepki, hles, Iiloit. W nauce prawa u Francuzów dawnieysze wyrary i sposob ich pisania, często są używauc. Hrzysepy, przedbrzcża, Atttriiitmt*().
TYTUŁ IIL
O używaniu przychodów, o używania i o mieszkaniu.
DZIAŁ L
o Używaniu-przychodów.
578Uży wanie-przychodów, ieſt prawo używania w sposobie służącym samemuż właścicielowi rzeczy, których kto inny ma własność, z obowiązkiem zachowania ich iftoty.
579. Używanie-przychodów uftanowione bywa przez prawo, albo przez wolą człowieka.
1. ’„V u
580. Używanie-przychodów uftanowione bydź może albo nieograniczenie, albo do pewnego dnia, lub pod warunkiem.
58Może bydż nftano wionę na każdym dóbr gatuuku, ruchomych, albo nieruchomych*.
158 X. II. Tytuł III.
ODDZIAŁ I. o Prawach uiywaiącego-przychodów.
58a. Używaiący-przy chodów, ma prawo używać wszelkiego gatunku przychodów, bądź naturalnych, bądź przemysłowych, bądź Cywilnych, iakie może wydawać przedmiot, z którego ma używanie-przychodów*
585. Przychody naturalne są te, które ziemia samowolnie wydaie; przychody ze zwierząt i ich przymnożenie, są także przychodem naturalnym.
Przychody przemysłowe z gruntu, są to przychody otrzymane z uprawy iego,
584 Przychodami cywilnemi są naymy domów, procenta od summ wymagaluych, przychody z wypłat, czyli z czynszów.
Pśależytości od dzierżawców, są także umieszczone w rzędzie przychodów cywilnych.
585* Przychody naturalne i przemysłowe wiszące na gałęziach, albo korzeniach, w czasie zaczętego używania-przychodów, należą do używaiącego przychodów.
Takież same przychody przy kończeniu się ui iywania-przychodów, należą do właściciela, bez obowiązku nagrodzenia, ani z jedney ſtrony, ani zdrugiey, za uprawy i nasiona; ale też także bez uszkodzenia części przychodów, których mógł był nabyć czynszownik częściowy, ieżeli się taki znaydował w początku, albo w końcu używania przychodów.
58G. Poczytuie się, że cywilne przychody nabywaią się dziennie, i należą do używaiącego przychodów, tv ftosunku trwania iego używaniaprzychodów. To prawidło flosuie się tak. do należy toSci. dzierżawnych, iako też do najmu domów i innych przychodów cywilnych.
587. Jeżeli używanie przychodów obeymuie rzeczy takie, których używanie połączone ieſt z ich zniszczeniem, iako to pieniądze, ziarna, płyny, używaiący-przychodów ma prawo obracać ie na swóy pożytek, z obowiązkiem oddania ich w równey ilości, iakośoi i cenie, albo ich oszacowanie, przy kończeniu się używania-przychodów.
588Używanie-przychodów wypłaty dożywotniey, daie także uży waiącemu przychodów prawo wybierania przychodów z tych wypłat czyli czynszów, przez czas jw którym trwa używanieprzychodów, bez żadnego obowiązku powrócenia.
58{T Jeżeli używanie-przychodów obeymuie rzeczy takie, które przez używanie nie psuiu się natycluniaft, ale się pogorszaią powoli, iako to bielizna, sprzęty pokoiowe, używaiący-przychodów ma prawo obracać ie na użytek, na iaki są przeznaczone; i przy kończeniu się używania przychodów, obowiązany ieſt oddać ie w takim tylko ftanie, w jakim się znayduią, byle ich nie popsuł umyślnie, albo przez swoię winę.
X. II. Tytuł III.
5go. Jeżeli używanie-przychodów obeymiiie wycinanie drzew mnieyszych, krzaków, używaiący przychodów obowiązany ieſt zachowywać porządek i ilość wycinań, Itosownie do osczędzenia, albo ftałych zwyczaiów właścicieli; i sam albo dziedziczący po nim, nie maią nigdy wynagrodzenia za zwyczayne wycinania, bądź krzaków, bądź zoilawionych wyrofików, bądź drzew donośnych j których ńie obrócił na swoy pożytek, w czasie swego używania.
Drzewa ze szkołyr drzewney, choćby bez iey nadpśiicia brane, nie należą do używania przychodów, tylko pod obowiązkiem, aby używaiący przychodów ftosował się do zwyczaiów mieyscowych, względem przyzwoitego zapełnienia w szkole mieysc, z których drzewa wzięte.
591. Używaiący-przychodów pożytkuie także, byle się zawsze llosował do czasu i zwyczaiów dawnych właścicieli, z części drzew dorosłych, które są przeznaczone na porządne wycinania, bądź gdy te wycinania odbywać się maia po pewnym i ftalym biegu czasu, na oznaczoney [rozciągłości ziemi, bądź też gdy się odbywaia w pewney ilości drzew branych, bez oznaczenia, z całey dóbr powierzclmi,
592. We wszyfikich inszych przypadkach, używaiący-przychodów, nie może tykać drzew dorosłych, może tylko używać drzew obalonych,
iGo
lub
lub złamanych przypadkiem, na naprawy, do których ielł obowiązany: może także na ten sam Cel ścinać drzewa, których potrzebnie, ale wprzód wyrobić sobie powinien uznanie z właścicielem takiey potrzeby*
593. Może brać z lasu tyczki do winnic} inoże także pobierać roczne albo przypadaiące podług biegu czasu przychody z drzewa: a to wszy fik o podług mieyscowych zwyczaiow kraiu, albo właścicieli.
594. Owocowe drzewa, które same giną, te nawet które są wyrwane, lub złamane przez przypadek, należą do używaiącego przychodowy lecz z obowiązkiem zaftąpienia ich innemi.
5g 5. Używaiący-przychodo w może używać sam, albo puszczać w dzierżawy innemu, a nawet przedawać, lub ultępowacl prawa swego pod tytułem dobroczynnym.. Jeżeli puszcza w dzierżawę, powinien liosować się co do epok uftanowionych na odnawianie kontraktów dzierżawnych, i względem ich trwania, do prawideł ufianowionych dla męża, co do dóbr żony, w tytule o Kontraktach małżeństwa, i względnych prawach małżonków.
596. Używaiący-przychodów, używa przybycia, które naftąpiło z odsepu do przed miotu, na którym ma używanie-przychodów.
597. Używa praw służebności; przechodn, i ogolnie wszelkich praw, których właściciel mógł
Xięga II, 11 używać, i używa ich takim samym sposobem, iak właściciel.
5g8. Używa także w takirn samym sposobie, iak właściciel, kopalni i wydobywania kamieni, ieżeli iuż były zaczęte, przy zaczęciu używania-przychodów; iednakże gdy idzie o takie roboty, które bez pozwolenia przedsiębrane bydź nie mogą, używaiący — przychodow nie może ich używać, poki nie otrzyma pozwolenia od Cesarza. ,
Żadnego nie ma prawa do kopalni, i wydobywania kamieni nie zaczętych icszcze, ani do wydobywania węgli ziemnych, nie zaczętego pierwey, ani do skarbu, któryby mógł bydź odkrytym w czasie bytu używania-przychodow.
599* Właściciel nie może przez swoy czyn, albo iakimkolwiek bądź sposobem, szkodzić prawom używaiącego-przychodów.
Używaiący-przychodów, przy uftawaniu takiego używania, nie może ze swoiey ſtrony dopominać się o wynagrodzenie za polepszenia, któfychby wykonanie okazywał, choćby nawet przez nie wartość rzeczy powiększoną była.
Może on iednak, albo dziedzice po nim, odiąć zwierciadła, obrazy, które był umieścił, ale z obowiązkiem zwrócenia mieysc do pierwotnego ich Hanu.
O O O Z I A i. II;
b Obowiązkach uzywaiącego przychodów.
600. Używaiący-przychodów obeymuie rzeczy w Hanie, w jakim są; ale nie może wniyść w ich używanie, poki w przytomności właściciela, albo po należytym iego przywołaniu, ułożony nie będzie inwentarz ruchomości, i Itan nieruchomości, które są poddane UŻywaniu-przy chodów;
601. Dale zaręczenie, że używać będzie iako dobry oyciec familii.; ieżeli od niego uwolniony/ii nie ieſt przez akt ułłanawiaiący używanieprzychodów; iednakże oyciec i matka maiący prawne używanie-przy chód w z dóbr dzieci swoich, przeda wca lub daruiący z załlrzeżeniem używania-przychodow, nie są obowiązani dawać zaręczenie.
602. Jeżeli używaiący-przychodów zaręczeniai nie składa, nieruchomości puszcone śą w dzierżawę, albo urzędownie zatrzymane (1);
Summy obięte w używaniu przychodów, dane’ są na procent;
Przedane są zboża, i wartość ich obroconai także na procent;
W takim przypadku, procenta od summ i cenai z dzierżaw należą do uzywaiącego-przychodow.
603. Gdyby nie złożył zaręczenia używaiąCy-przychodów; to właściciel może wymagać ę
ii*
i64 X. II. Tycuł III.
aby ruchomości psuiące sfę przez używanie, przedanemi były, a wartość ich umieszczona na procent, równie iak wartość zboża, a wtenczafc używaiący-przychodów odbiera procenta, podczas sw«go używania przychodów: jednakże używaiący-przychodów będzie mógł wymagać, i Sędziowie nakazać będą mogli, według okoliczności, aby inu zoftawiona była część ruchomości, dla iego używania potrzebnych, pod proftém iego zaręczeniem, przysięgą ftwierdzonem, i pod obowiązkiem, że takież same odda przy ukończeniu się używania-przychodów.
6oĄ. Opóźnienie w złożeniu zaręczenia, nie pozbawia używaiącego-przychodów tych zysków, do których ma prawo; należą się one dla niego od momentu, w którym się zaczęło używanieprzychodów.
6o5« Używaiący-przychodow obowiązany ieſt tylko do takich napraw, których przyzwoite utrzymanie rzeczy wymaga.
Wielkie naprawy powinnością są właściciela, byleby nie było do nich przyczyną zaniedbanie napraw utrzymania rzeczy, od zaczętego używania-przychodów; w takim przypadku, obowiązany ie podiąć używaiący przychodów.
606. Wielkiemi naprawami są te, gruby mur, sklepienie, zaprowadzenie nowych balek, danie dachu całego;
Poftawienie grobli, podmurowanie całkowite, ogrodzenie.
Wszelkie inne naprawy, są naprawami utrzymania rzeczy.
G07. ani używaiacy-przychodów, ani właściciel nie ieſt obowiązany budować na nowo, co przez fiaróść upadło, albo przypadkiem zoftało ębalone.
608. Używaiacy-przychodów obowiązany ieſt przez czas używania swoiego podfeymować wszelkie ciężary roczne dziedzictwa, iako to, podatki i inne, które zwyczayuie na przychody nakładane bywaią.
6og. Co do ciężarów, któreby w czasie bytu używania przychodów, mogłyby bydź nakładane na własność, używaiący-przychodow, i właściciel, składaią się wspólnie podług tego, co naftepuie:
Właściciel powinien ie zapłacić, a używaiącyprzychodów procenta od nich dawać powinien właścicielowi. ,
Jeżeli ie zapłacił używaiacy-przychodów, może się dopominać o kapitał przy ukończeniu używania przychodow.
610. Używaiący-przychodow na mocy zapisu ogolnego, powinien z używania-przychodów zaspokoiłw calośoi zapisane przez czyniącego teltament wypłaty dożywotnie, lub pensye ajimentarne, a używaiacy-przychodów na mocy zapisu,, pod tytułem ogólnym, obowiązany do takiego zaspokoienia w ftosunku u-
>66 JL II. Tytuł III.
źywania swoiego, i nie mogą nic wymagać za fakie zaspokoienie (2).
1. Używaiący-pizychodów pod tytułem szczególnym, nie ieſt obowiązany do długów, które na gruncie są hipotekowane; ieżeli przymuszony iefl. do ich zapłacenia, poszukiwać tego może na właścicielu, ale obowiązany zachować fo wszyftko, co ieſt powiedziane w artykule J oao. w tytule: o Donacyach między tyiącemi i JTestamentach.
6x2. Używaiący przychodów ogólnie, albo pod tytułem ogólnym powinien przykładać się z właścicielem do wypłacenia długów podług tego, co iiaftępuie:
Oszacowany bywa) grunt, poddany używaniuprzychodów, i w ftosunku tey wartości, układa się składka na wypłacenie długów.
Jeżeli używaiący-przychodów chce założyć summę, do którey grunt przykładać się powinien, wrocony mu będzie kapitał bez procentu, pi-zy ukończeniu się używania przychodów.
Jeżeli jużywaincy-przychodow nie ęhce tey summy za ożyć, wolno iefl właścicielowi, albo faką summę zapłacić, i w tym przypadku używaiacy przychodów, powinien mu dawać procenta od takiey summy przez czas bytu używaniaprzychodów, alboli też wyrobić przedaż części fłóbf podległych używaniu przychodów, wyror. (ynywaiącey wartości takiey summy.
>613. Używaiący-przychodów obowiązany ieſt podeymować koszta z processów, ściągacych się do iego uży wania-przychodów i inne skazania sądowe, do iakich takie processa mogą dać powód*
Gi Ą. Jeżeli przez czas w którym trwa używanie-przy chodow, trzeci przywłaszcza co dla iebie z gruntu, albo innym sposobem krzywdzi prawa właściciela, używaiący-przychodow powinien donieść o t&n właścicielowi; a gdyby tego nie wykonał, odpowiedzialnym ieſt za wszyftkie zkody, wyniknąć mogące dla właściciela, równie iakby był odpowiedzialnym za spuftoszeni* przez siebie udziałane.
615« Jeżeli używanie-przychodow uftanowione było na zwierzęciu, które żyć prze/lało bez winy używaiącego-przychodów, nie będzie on obowiązany dać za nie inue, albo go zapłacić*
616. Jeżeli ftado zwierząt, na którem używanie — przychodów uftanowionem było, wyginęło całkiem przez przypadek, albo przez chorobę, bez winy używaiącegoprzychodów, ten powinien oddać właścicielowi skóry tylko, albo ich wartość.
Jeżeli ftado nie wyginęło całkiem, używaiący-przychodów powinien zafiąpić zginione sztuki, aż do wyrównania ilości z przybywaiącego przychówku.
168 X. II. Tytuł III.
. ODDZIAŁ III.
Jakim sposobem ginie uiywanic-przychodów,
617 Używanie przychodów ginie: Przez śmierć naturalną i przez śmierć cywilną używaiącogo przychodów; Przez wyyście czasu, na który udzielone było; Przez ulialenie, albo połączenie w jedney osobie prawa uży wania przychodu w, z prawem yylasności;
Przez nieużywanie prawa przeciągiem lat trzydzieftu; .
Przez całkowite zniszczenie rzeczy, na którey używanie-przychodów uflanowione było.
GI8Może tak£e uftać używanie przychodów przez używanie na złe takiego prawa, gdy używaiący-przychodow, albo puftoszy grunta, alboli też dozwala, aby niszczały dla niedolłaiecznego Utrzymania rzeczy.
Wierzyciele używaiącego-przychodow, mogą wchodzić do sporów w tyra względzie, dla utrzymania praw swoich; mogą ołiarować naprawę zaszłych spuftoszeń, i zabezpieczenie nadal.
Sędziowie mogą według wagi okoliczności, albo dać wyrok na zupełne zniesienie używania przychodów-, albo nakazać właścicielowi wniyście w używanie przedmiotu obciążonego używaniem-przychodow, ale tylko pod warunkiem, ftby wypłacał corocznie używaiącemu-przychodów»
Uib osobom prawo lega maincym, oznaczoną suninię, a/, do czasu, w którym używanie-przyęhodow uftać powinno.
61 g. Używanie przychodow nie udzielone sczególnym osobom, trwa tylko lat trzydzieści.,
630. Używanie-przychodow udzielone do czasu, w którym trzecia osoba oznaczonego wieku (loydzie, trwa aż do takiego czasu, choćby nawet umarła trzecia osoba przed doyściem do oznaczonego wieku.
G 2 1. Przedaż rzeczy podległey używaniu-przychodow, nie wprowadza żadney odmiany wyprawie używaiącęgo-przychodów; używa on ciągle takiego swego prawa, chybaby się go zrzekł, formabiie.
622. Wierzyciele używaiącego-przychodow, moga wyrobić unieważnienie zrzeczenia się takiego, któreby z ich krzywdą uczynił.
6a3Jeżeli z rzeczy poddanych używaniuprzychodow część tylko ieſt zepsuła, to się używanie utrzymuie na tein, co pozoftaie.
624. Jeżeli używanie-przychodow uftanowionę było na budynku, a ten budynek znisczonym zoftal, bądź przez ogień, bądź przez inny przypadek, albę się obalił ze ftarości, używaiący-przychodow nie ma prawa używania ani ziemi, ani materyalow.
Jeżeli używanie-przychodow uftanowione było flą maiętności, którey część budynek składał,
używaiący-przychodow miałby prawo do (używania i ziemi i materyalow.
DZIAŁ II.
o Używaniu i mieszkaniu.
6aJ. Prawo ’ używania i mieszkania tym samym sposobem uilanawia się i ginie, iak używanie przychodow,
6a6. Nie można tych praw używać równie, iak i używania-przychodow, nie dawszy poprzedniczo zaręczenia, i nie spisawszy ftanu i inwentarzy.
627. Maiący prawo używania i mieszka ni a używać tych praw powinien, iako dobry oyciec familii.
628. Prawa używania i mieszknia, ureądzaią się przez tytuł, który ie uflanowił, i podług iego przepisów ścieśniane, lub rozciągane bywaią.
629. Jeżeli ten tytuł nie wyraża rozciągłości praw takich, urządzane są podług tego co nalłępuie.
630. Maiący używanie z gruntu, owocow, ezyli przychodów, tyle tylko wymagać ich moie, ile wypada na potrzeby iego, i iego familii.
Może ich także wymagać na potrzeby dzieci, które uiu przybyły po dozwoleniu używania.
631. Maiący prawo używania, nie może go jiaiąć, ani uftąpić komu innemu.
633. Maiący prawo mieszkania w domu, rooie w nim mieszkać z familią swoią, choćby nie Jjył ożenionym w czasie, w którym prawo mieszkania nadane mu było.
633. Prawo mieszkania ogranicza się do tego tylko, co ielł potrzebnym na mieszkanie osoby, którey takie prawo pozwolone, i iey familii.
G34. Prawo mieszkania nie może bydż ani uftąpione, ani nayinowane,
63J. Jeżeli maiący prawo używania, spotrzebuie wszelkie, przychody z gruntu, lub dom cały zaymie, obowiązany ieſt podeymować koszta uprawy, napraw tyczących się utrzymania, i wypłacać podatki, równie iak używaiącyprzychodow,
Jeżeli część tylko przychodow z gruntu pobiera, albo w części domu mieszka, obowiązany ieſt przykładać się do ciężarów w ftosunku części, którey używa.
636. Używanie drzewa, lasów, urządzane by-’ wa sczególneini Prawami.
fi J Zaięcie urzędowe, przytrzymanie, areszt, Saisie, może się uważać co do osób, i cc do rzeczy; co do osób uważa się cywilnie i kryminalnie. Gdy człowiek od-, powiada z osoby za zobowiązania cywilne, atrtzt taki naiywa się przymus osobisty, Contrainte par corpt. Gdy są zaięte czyie rzeczy na mocy prawa, nazywać będziemy zaięcie urzędowe, Saisie. Tego różne (są
/
173 X II. Tytuł IV.
gatunki, podfug różności rzeczy zaiętycft, ruchomych lub nieruchomych, pieniędzy, rzeczy zmysłowych, przychodów &cZatrzymanie rzeczy, aby z nich.w potrzebie po ukończeniu sporu dostateczna mogła bydź odpowiedzialność, iestto sekwcsti: nazywać będziemy za. trzymanie urzędowe, Sequcstre. To wszystko wy tłu. iraczone obszemiey, i w Tytułach XI. i XVI. Xi{gi trzccicy, i w postępowaniu Sądowcm.
[2] Zapis ogólny, Lef ttniuericl. Zapis pod tytułem ogol. nym, Lcgt <J titre uniutnel. Zapis pod tytułem sczegolnym, Legi pćrliculier, znaczenie“ tych wyra* żeń wytłumaczone iest w Tytule U. Xięgi trzccicy, (czrgolnićy od artykułu 1002.
>!
TYTUŁ IV.
. ’,,,.
’o Służebności ach, albo służbach gruntowych.
637- Służebność ieſt obowiązek włożony na iakie dziedzictwo, dla użyteczności i pożytków dziedzictwa należącego do innego właściciela.
638- Służebność nie wprowadza żadnego Itarszeńllwa iednego dziedzictwa nad drugie.
63g. Służebność pochodzi albo z naturalnego położenia mieysc, albo z obow iązków nałożonych Prawein, albo z umow między wła. ścicielami.
DZIALI.
o Słuiebnościach, które pochodzę} Z położenia mieysc.
fi/fo. Grunta niższe poddane są wyższym, co do naturalnego spadku wód, do którego nie przyczyniła’się ręka ludzka.
Właściciel niższego gruntu, nie może ftawiać grobli, któraby spadek włtrzymywała.
Właściciel gruntu’wyższego nic takiego czynić nie powinien, coby obciążało służebność niższego gruntu.
64 Maiacy źrzódło w’gruncie swoim, możń go używać podług woli swoiey, byle zachował prawo, którego właściciel gruntu niższego mogt nabyć, albo przez tytuł, albo też przedawnieniem. ’
642. Przedawnienie w tym przypadku nabywa się iedynie nieprzerwanym używaniem w przeciągu lat trzydzie/łu, rachuiąc od chwili, w którey właściciel niższego gruntu pobudował, i ukończył roboty widoczne, przeznaczone do łatwości spadku i biegu wody na swoig własność.
643. Właściciel źrzódła nie może biegu iego odmienić, gdy to żrzódło dołlarcza potrzebnej wody mieszkańcom gminu, wioski, chaty; a ieżeli mieszkańcy do używania tego źrzódła żadnego prawa nie maią, ani przez przedawnieni® nie nabyli, właściciel może dopominać się wyj nagrodzenia, które ułożone będzie przez biegłych.
644Kto własnością swoią graniczy z wodę bieżącą, nie obiętą w tych wodach,. które są uznane za należące do zarządu publicznego przes artykuł 538. o hóżnośoi dóbr, może iey używać w jćy-przechodzie przez grunt swoy, do skrapiania swoiey własności.
Gdy taka woda przerzyna czyie dziedzictwo, ten może iey używać w jakimkolwiek sposobie, w mieyscach przerzynanego dziedzictwa, ale z obowiązkiem, aby przy wychodzie z jego gruntu, zwrócił ią do zwyczaynego wybiegu.
645* Jeżeli zachodzą spory między właścicielami, którym te wody użyteczne bydź mogą, Trybunały wydaiąc względem nich wyroki, powinny łączyć interes rolnictwa, z uszanowaniem należącym się własności, i we wszyłlkich przypadkach urządzenia szczególne i mieyscowe, względem biegu i używania wod, zachowywanemi bydź powinny.
646. Każdy właściciel zobowiązać może sąsiada swoiego, do ograniczenia ftykaiących się własności: koszta ograniczenia są wspólne.
647. Każdy właściciel zamknąć może dziedzictwo swoie, oprocz wyiątkow wyrażonych w artykule 682.
648. Właściciel, który chce swoy grunt ogrodzić, utraca prawo do przeefrodow, czyli do wygonow, 1 mieysc na pastwiska obrocjnych, w liosunku ziemi, którą zaymuie wyłącznie (1).
DZIAŁ U.
o Służebno/ciach prawem ustanowionych.
649. Służebności ullanowione prawem, maią u cel użytek publiczny, albo wspólny, alboli też użytek szczególnych osób.
650. Ufłanowienie dla użytku publicznego, lub wspolnego, maią za cel ścieszki wzdłuż brzegów rzek w jakikolwiek sposób spławnych, zrobienie, lub naprawę drog, i innych dziel publicznych, albo wspólnych.
Wszyltko to, co się tycze takiego gatunku służebności, oznaczone ieſt Prawami, albo urządzeniami szczególnemi.
651. Prawo wkłada rożne obowiązki na właścicieli, iednych względem drugich, nie zawisłe od żadney umowy.
652. Część takich obowiązkow iell urządzona przez Prawa Policyi wieyskiey.
Inne ściągaią się do muru i rowu śrzodkowego, do przypadków, w których ma mieysce przeciwny mur, do widoku na własność sąsiada, do ćcieku 2 dachów, ’do prawa grzęchodu*
X. II Tytuł IV.
O D O Z I A^Ł ’i.
w — Ht „Ij
o Srzodkowym murze i rowie. »
653- W miaftach i wsiach, każdy mur służący do oddzielenia budynków aż do mieysca w ktorem się dach iedney firony zaczyna, albo między podtorzem i ogrodami, a nawet między ogrodzeniem w polach, poczytywany ieſt za śrzodkowy, ieżeli nie masz dowodów, lub znaków na przeciwną ſtronę, “
654- Znak ieſt nieśrżodkowości, gdy wierzćft muru iell profty i pod pion w powierzchni swoiey układany z jedney ſtrony, a z drugiey okazuie pochyłość.
Gdy ieszcze z jedney tylko ſtrony są gzymsy, wyftaiące uftępy, wydrążenia przy przyniurowaniu porobione.
W tych przypadkach poczytywany ieſt mur za należący wyłącznie do właściciela firony, z którey są ścieszki, wyftaiące ufiępy i wydrążenia z Kamieni.
655- Naprawy i budowy na nowo śrzodkowych murów, obowiązkiem są tych wszyftkich, którzy do nich maią prawo, i w fiosunku prawa każdego.
656. Jfednakże każdy wspoł-właściciel śrzodkowego muru, może się uwolnić od wspolki dć napraw j nowego pofiawienia, odftępniac prawa śrzodkowości, byleby mur srzodkowy nie utizymywał budynku, który do niego należy.
657. Każdy współ-właściciel może przyfta*wać do śrzodkowego muru, i osadzać w nirri bale i belki, w całey grubości muru, aż do pięćdziesiąt czterech milimetrów (dwóch cali prawie), nie szkodząc prawu sąsiada, które ma na ukrócenie takich belek do połowy grubości mtiru, w przypadku, gdyby sam chciał osadzać bale w temże sarnim mieyscu, albo komin przymurować.
658Każdy współ-właściciel może podnieść mur śrzodkowy, ale powinien sam łożyć koszta na podniesienie; sam utrzyinuie potrzebne naprawy części podniesioney nad wspólne zagrodzenie j i oprocz tego * powinien nagrodzić ciężary w ftosunku podwyższenia, i podług wartości.
659. Jeżeli mur śrzodkowy nie iefl w Zlanie utrzymać podniesienia, żądaiący go podnieść, powinien go przeftawić Całkiem swoim kosztem, i przybywaiąca grubość brana bydź powinna z jego ſtrony.
660. Sąsiad, który się nie przykładał do podniesienia, może iego śrzodkowości nsbydź, płacac połowę kosztów na podniesienie, i połowę wartości gruntu, ieżełi był zaięty na dodatek grubości.
661. Każdy właściciel przyftawiaiący do muru sąsiada, może go zrobić śrzodkowy in, w całości, albo w części, wracaiąc właścicielowi muru połowę iego wartości, albo połowę wartości
Xi(ga II. 1 2 178 X II. Tytuł IV.
części, którą chce mieć śrzodkową, i połowę wartości gruntu, na którym mur ieſt poftawiony.
GGa. Jeden z sąsiadów nie może robić żadnego wydrążenia w śrzodkowym murze, ani przy niin Itawiae lub opierać żadnego dzieła, bez zezwolenia drugiego sąsiada; albo gdyby ten odmowił, bez poprzedniczego ułożenia przez biegłych potrzebnych śrzodków, aby nowe dzieło nie było szkodliwe prawom drugiego.
663. Każdy może przymusić sąsiada swego w miaftach i przedmieściach, aby się przyłożył do poftawienia i naprawy zamknięcia, czyniącego przedział ich domow, podwórza, ogrodow w tychże mialiach i przedmieściach; wysokość zamknięcia oznaczona będzie podług przepisów szczególnych, ftałych i uznanych zwyczaiow; a gdyby takich przepisów i zwyczaiów nie było, każdy mur oddzielaiący sąsiadów, któryby był llawiany albo naprawiany w przyszłości, powinien mieć przynaymniey trzydzieści i dwa decymetry-dziesięć lióp) wysokości, obeymuiąc i gzyms wierzchni, w miaftach pięćdziesiąt tysięcy dusz maiących, i więcey; a dwadzieścia sześć decymetrów, (ośm ftóp), w miaftach innych.
664. Gdy różne piętra iednego domu należą do różnych właścicieli, ieżeli tytuły własności nie urządzaią sposobu czynienia napraw, i poftawienia jnanowo, powinny te bydź wykonywane podług naftępuiących przepisów:
Koszta na mury główne i na dach; podeyftniią wszyscy właściciele razem, każdy w ftosunkii wartości piętra, które do niego należy.
^Właściciel każdego piętra sam daie podłogę; po którey chodzi.
(©Właściciel pierwszego piętra daie schody, które do iego piętra prowadza: właściciel długiego piętra daie schody do hiego od pierwszego piętra j i tak naftępnie.
If66 5. Gdy się przeftawia na nowo mur śrzodkowy, albo dom, służebności i czynne i bierne utrzymuią się względem nowego muru lub domuj ale nigdy bydź nie mogą powiększane, i byleby przeftawienie naftąpiło przed nabyciem przedawnienia. < %S 666. Każdy rów między dwoma dziedzictwami poczytnie się za śrzodkowy, ieżeli na przeciwną fliohę hie masz dowodów na piśmie; albo znaków.
Gdy ziemia z rowu wyrzucana będzie hsł. iednę tylko llronę rowu; ieſt té znak nieśrzodkowości iego;
t/668ltów taki poczytuiet się za należący do tego właściciela wyłącznie, nai którego lironie wyrzuty ziemi znayduią się.
669. Rów śrzodkowy wspólnym kosztem utrzy mywany bydź powinien. ^.670. Każdy płot, który oddziela dziedzictwa; poczytywany ieſt za śrzodkowy, chybaby iednć tylko dziedzictwo ogrodzenia potrzebowało; albo)
i a*
J80 X. II: Tytuł IV.
ieżeliby na flronę przeciwną doftateczne zachodziły dowody na piśmie lub posiadanie.
Drzew wysoko rosnących nie wolno zasadzać, iak tylko w odległości przepisaney urządzeniami szczegolneni, rzeczywiście utrzymywanemi, albo podług zwyczaiow ciągłych i uznanych;. a gdyby takich urządzeń i zwyczaiow nie było, to w odległości na dwa metry od linii oddzielaiącey dwa dziedzictwa, co do drzew wysoko rosnących, a w odległości połowy metru, co do drzew innych, i żywych płotow.
f. 673. Może sąsiad wymagać, aby wykorzeniono drzewa i płoty, które bjiżey sadzone były, i^Na czyię własność zachodzą gałęzie drzew sąsiada, ten może wymagać, aby ie sąsiad obciął.
A ieżeli wychodzą korzenie, to ie sam wyciąć może.
Drzewa w śrzodkowym płocie będąc«v, śrzodkowe są tak, iak i płoty, i każdy z dwóch właścicieli może wymagać, aby ściętemi były.
ODDZIAŁ II.
o Odległości i dziełach pośrzcdnich, wyma ganych do pewnych budowli.
. > S\
674. Kto chce kopać ftudnią, albo dół dla odchodów, przy murze śrzodkowym, albo nie-
śrzodkowym’; kto chce tam ftawiać komin, ia. kieżkolwiek ognisko, kuźnią, piec;
Przyftawić ftayrtią;
Albo oprzeć o taki mur skład soli, lub innych rzeczy żrących;
Obowiązany iełt zachować odległość przepisaną przez urządzenia i zwyczaie szczególne, względem takich przedmiotów, albo poczynić dzieła przepisane przez też same urządzenia i zwyczaie,. aby uniknął uszkodzenia sąsiadai
- v
ODDZIAŁ III.
o Widokach na własność sąsiada.
675. Jeden sąsiad bez pozwolenia drugiego> nie może w śrzodkowym murze robić żadnego okna, albo otworu w jakimkolwiek bądź sposobie, choćby nawet w śkła tak osadzone, iżby się nie otwierały. ,
676. Właścicieł muru nieśrzodkowego, przyłączonego bezpośrzednie do dziedzictwa cudzego-, może zrobić w murze otwor dla widoku, łub okna z kratą żelazną, i z osadą śkieł, która się nie otwiera.
Okna takie opatrzone bydź powinny kratą żelazną, w którey otwory miętbędą ieden decymetr (około trzech cali i ośmiu liniy ) uaywi^cey, i oiad^ okia, która sig nie otwiera.
677. Te okna i otwory nie mogą* bydź piżey, iak na dwadzieścia sześć decymetrów, (ośm ftóp) nąd podłogę, albo dno pokoiu, który ma bydź obiaśniony, ieżeli na samym dole, a niżey, iak na dziewiętnaście decymetrów (sześć ftóp) nad podłogę, ieżeli na którenikojwiek wyższe m
piętrze.
678Nie można mieć widoków proftjtph, okien do patrzenia, galeęyy, i innych podobnych wyftępów na sąsiedzkie dziedzictwo, zamknięte, lub nie zamknięte, ieżeli pdległość muru, w którym takie widoki są rpbione, od rzeczonego dziedzictwa’ nie wynosi dziewiętnaście decymetrów, (sześć ftóp).
Gyg. Nie można mieć na takież dziedzictwo widoku z boku, lub ukośnie, ieżeli nie masz odległości sześć decymetrów, (dwie ftopy).
»
680. Odległości, o których mowa w popoprzedzaiących dwóch artykułach, rachuią się pd zewnętrzndy powierzchni inuru, w którym robi się otwór; a ieżeli ieſt galerya, lub iakiżkolwiek wyftęp, to od oftatniey zewnętrznej ich linii, aż do linii oddziału dwóch własności.
Oddział IV.
o Ścieku z dachów.
$81. Każdy właściciel tak powinien zakła^ dachy, aby deszczowe z nich wody, sply* wały na iego ziemię, albo na drogę publiczną, a nigdy dawać nie może ścieku wód takich na grunt sąsiada swoiego.
ODDZIAŁ V.
o Prawie przechodu.
682. Właściciel, którego grunta tak są zamknięte, że nie masz żadnego z nich wyjścia na drogę publiczną, może wymagać przechodu przfez grunta sąsiadów swoich, dla użytkowania z dziedzictwa swoiego, ale pod ftbowiązkiem wynagroilzenia ftosownego do szkody, którą przez to sprawić może.
683. Przechód ułożony bydż powinien porządnie z tey ſtrony, z którey naykrótsze ieſt pr/erznięcie od gruntu zamkniętego, do drogi publiczney.
684’ Jednakże oznaczony bydż powinien w mieyscu naymniey podległem uszkodzeniu tego, na czyim gruncie ieſt dozwolony.
685Sprawa o wynagrodzenie na przypadek przewidziany w artykule 682. podlega prawu przedawnienia; i przechód powinien bydż utrzymywany na dal, chociażby sprawa o wynagrodzenie przyiętą bydż nie mogła.
X\ri. Tytuł ir,
D Z I A Ł UL,
p Słuźebnościach ufianowionych prze* ęzyn człowieka.
ODDZIAŁ Ł.
q Róinych gatunkach służebności, które mogą » ustanowione na dobrach.
C86. Wolno iefl właścicielom uftanowić n* ich własnościach, i na zysk ich własności takie służebności, iakie im zdawać się będą, byleby iednak uftanowione służebności, nakładanemi nie fcyły na osobę, albo dla zysku osoby, ale tylko pa grunt, i dla gruntu; i byleby takie służebności nie sprzeciwiały się w niczem porządkowi pu-. blicznemu.
Użycie i rozciągłość służebności tak uftanowionych, urządza się podług tytułu, który ie ufianawia; a gdyby takiego tytułu nie było, to według naftępuiących prawideł.
687. Uftanowione są służebności, albo dla użytku budynków, albo dla użytku gruntów ziemi.
Służebności pierwszego gatunku, nazywaią się mieyskie, czyli to budynki, którym się należą, położone są w mieście, lub we wsi.
Służebności drugiego gatunku, nazywaią się fieyskie.
588 Służebności są albć ciągłe, albo przerywane. Ciągłe służebności są te, których ulżycie ieſt lub bydź może ciągłe, choć nie potrz3ba, aby człowiek przykładał się do nich rzeczywiście; takieun są zbiegi w/>d, ścieki, widoki, i i inne tego gatimku.
Przerywane służebności są te, do któtych potrzeba rzeczywillego przyłożenia się człowieka, aby były wykonywane; takiemi są prawa przechodu, brania wody, paftwiska, i inne tym podobne.
G89. Służebności są widoczne, albo niewidoczne.
Służebności widocne są te, które się same okazuią przez zewnętrzne dzieła, iako to, brama, okno, kanał.
Niewidoczne służebności są te, które nie maią znaku zewnętrznego ich bytu, iak naprzykład, zabronienie nie budowania na gruncie, albo budowania tylko do oznaczoney wysokości.
ODDZIAŁ II,.
Jak się ustęjiawiaią służebności.,
<~
6 g o. Służebności ciągłe i widoczne, nabywanemi bywaią pr?ez tytuł, albo przez trzydzieſtoletnie posiadanie.
691. Służebności ciągłe niewidoczne, i słu^ zebności przerywane widoczne, lub niewidoczne* uftanawiaią się tylko na mocy tytułu..
X. II. Tytuł IV.
Posiadanie nawet od niepamiętnych czasów nie ieſt doftatfeczne do ich uftanowienia, iednakJte nie można wzruszać teraz służebności lak iey natury, nabytych przez posiadanie w kraiach, w których tym sposobem na bytem i bydż mogły.
692. Wyznaczenie oyca familii, waży tyle co tytuł względem służebności ciągłych i widocznych.
693. Wtenczas tylko wyznaczenie ieſt oyca familii, gdy dowiedziono, że dwa grunta rozdzielone rzeczywiście, należały do tegoż samego właściciela, i on do tego ftanu rzeczy przyprowadził, którego służebuość wypływa.
694. Jeżeli właściciel dwóch dziedzictw, między któremi ieſt znak widoczny służebności, tak rozrządza iednem z tych dziedzictw, że kontrakt
nie zamyka żadney umowy ścingaiacey się do służebności, ta utrzymywać się będzie nadal czynnie, albo biernie, na zysk gruntu alienowanego, albo na gruncie alienowanym.
6g5« Stanowczy tytuł służebności względem takich, które się nie nabywaią prawem przedawnienia, nie może bydż zafląpionym, tylko przez tytuł uznania służebności, i pochodzący od właściciela gruntu służebności poddanego.
696. Gdy się uflanawia sh&ebność, tem sajmem mniemać należy, że wszyftko to dozwolone, ęokolwiek potrzebne do iey używania.
I tak służebność brania wody ze studni cudzey, pociąga koniecznie za sobą prawo przeęhodu.
ODDZIAŁ III.
o, Prawach właściciela gruntu x któremu, należy się służebność.
697. Maiacy należytość służebności, ma prawo wszelkie d^fela przedsiębrać potrzebne do używania służebności i iey zachowania.
698. Powinien sam podeymować koszta na takie dzieła, a nie właściciel (ginnlu poddanego służebności, chybaby tytuł ultanawiaiący służebność inaczey okazywał.
699. W takim nawet przypadku, gdy właściciel gruntu poddanego służebności, obowiązany ieſt przez tytuł łożyć koszta na dzieła potrzebne dla używania i zachowania służebności, może uwolnić się od takiego obowiązku, odllępuiąc gruntu poddanego służebności, właścicielowi gruntu, do którego służebność na eży.
700. Jeżeli podzielone będzie dziedzictwo, dla którego służebność ultanowiona była, ta pozoftaie dla każdey części, ale pod tym warunkiem, żeby przez to ltan gruntu służbowego nie ponosił uciążenia. v
Tak naprzyklad: ieżeli idzie o prawo przechodu, wszyscy współ-właściciele przez toż sarno miey?. sęe używać tego prawa powinni.
701. Właściciel gruntu służbowego nic takiego czynić nie może, cokolwiekby zmierzało do zmnieyszenia używania służebności, i robiło go nie lak wygodnem.
I tak nie może odmienić ftanu mieysc, ani przenosić używania służebności na inne mieysce, różniące się od tego, na którem pierwiaiikowo służebność uflanowiona była.
Jednakże, gdyby to uilanowienie pierwiaftkowe Itawało się bardziey uciążaiącem właściciela gruntu służbowego, albo mu przeszkadzało do czynienia zyskownych napraw/może ofiarować właścicielowi drugiego gruntu inne mieysce, równie wygodne do używania praw iemu służących, i ten przychylenia się swego odmówić nie może.
702. Także maiący prawo służebności, nie może go używać, tylko podług swego tytułu; żadnych odmian czynić nie może, ani w gruncie służbowym, ani w gruncie maiącym prawo służebności, któreby powiększały ciężar gruntu słu» ibowego.
ODDZIAŁ Jakimsposobem sluiebnos’ci giną..
703. Uftaią służebności, skoro rzeczy znayiduią się w takim lianie, że ich iui używać nie można.
Go^. Ożywiaią się na nowo, ieżeli rzeczy przywracaią się na nowo do tego ftopnia, że ich można używać, byleby iuż nie upłynął przeciąg czasu dollateczny do mniemania, że wygasła służebność, podług tego, co ieſt powiedziane w arkule 707.
705. Ginie każda służebność, gdy i grunt służbowy, i maiący służebność, zjednoczone są w jedney ręce.
j *
706. Ginie służebność przez trzydzieſtoletuia iey nieużywanie.
707. Czas trzydzieſtoletni zaczyna swoy bieg podług różnych gatunkówjsłużebności, a boj >d dnia w którym udało używanie służebności, ieżeli idzie o służebności przerywane; albo od dnia, w którym uczyniony był akt przeciwny służebności, gdy idzie o służebności ciągłe.
708Sposob używania służebności równie przedawuieniu podlega, iak sama służebność, i takim samym trybem.
709. Jeżeli dziedzictwo, dla którego służebność nftanowiona, należy do kilku, prawem niepodzielności, używanie przez iednego z nich, przeszkadza przedawnieniu względem wszyftkich.
710; Jeżeli pomiędzy współ-właścicielami znayduie się ieden, przeciw któremu przedawnień nie nie może mieć biegu, iako małoletni, zachowa on prawo dla wszyli kich innych.
[lj Mieysca na pastwiska obracane, yeine pature, <ą to w rzeczy S2iney pastwiska, podług wyobrażenia iakie zwykliśmy w gospodarstwie uicyskm do tego wy. razu przywiązywać i są to mieysca, na których się nie sicie, ani się z nich zbiera; na takich zwykle słu^flchność paszcnia uscanawiana bywaPastwisk“ w ogól^ ności znaczy paszą i posiłek bydła: może Gospodąrż paść zwierzęta na łąkach me skoszonych, nawet na polu, z którego zboża nie zebrał.
KONIEC XIĘGI DRUGIEY.

Ciąg dalszy edytuj

Dyskusja indeksu:Kodex Napoleona - Z przypisami - Xiąg trzy.djvu/2

Dodaj temat