Elegiarum, libri IIII, ejusdem Foricoenia Sive Epigrammatum libellus./ELEGIA I.

Elegiarum, libri IIII, ejusdem Foricoenia Sive Epigrammatum libellus. • ELEGIA I. • Jan Kochanowski

Elegiarum, libri IIII, ejusdem Foricoenia Sive Epigrammatum libellus. ELEGIA I. Jan Kochanowski

[Tłumaczenie w formie poetyckiej, ale niewierszowanej z roku 1884, zawarte w: "Joannis Cochanovii ̋„Carmina Latina.”, emendavit, argumentis et notis instruxit Josephus Przyborowski., Varsaviae in officina Fratrum Jeżynsciorum, 1884, str. 3-6, (skany na Wikimedia Commons)."]^[1]

  Nie Muzy zrobiły mnie poetą, jeżeli nim jestem; nie pomnę też, bym kiedy zaszedł do groty w Aonijskiej skale. ^[2] Sama miłość nauczyła mnie słodkie składać wiersze i śpiewać na wzór Kallimacha starego. ^[3] Bóg bowiem miłości porusza leniwe umysły, zimne serca i nieczułe dusze. Czyż gnuśny Parys, jak mówią, nie pasał pierwotnie rogatych jałoszek na Idajskich dolinach? A jak tylko zapłonął ogniem miłości do cudzoziemki, porzucił lasy i woły; zbudował flotę i przez tonie ogromnego morza popłynął do odległych wód Eurontu–i ^[4] nie prędzej opuścił wojowniczy Lacedemon, aż ciebie, piękna córo Tyndareusza, oszukanemu wykradł mężowi. Wtedy zaś, gdy Grecy pustoszyli frygijskie pola, zgładził dzielnego Eacydę, ^[5] który niedawno naokoło murów wysokiej Troji wlókł ciało Hektora końmi hemońskimi. Ta, która mej duszy gnuśnieć nie daje, wprawdzie nie zrodzona z Jowisza, lecz urodą równa Herojidom. ^[6] Niech ona tylko–jak zwykle–wysłucha mnie, a wtedy stanę się drugim Amfijonem lub drugim Linusem. ^[7] Nie mogę ja wprawdzie twierdzić, by gnozyjski oręż ^[8] lub maczuga mym barkom przystała; lecz niech ona rozkaże, a wnet ochoczo rzucę się na dzikie hydry i na zwierza odważnego.; wykradnę jabłka strzeżone przez hesperyjskiego smoka i ukrócę trzy głowy pas piekielnego. ^[9] Ty, Krzysztofie, ^[10] nadziejo i ozdobo kraju północy, strzeż granic ojczyzny za przykładem, rodzica; ^[11]i duchem niepokonanym i czynami dzielnymi dowiedź, żeś zrodzon z krwi ojca, który z ziemią zrównał Starodubskie warownie, ^[12] który Daków zwyciężył ^[13] i Scytów poskromił. ^[14] Mnie sroga miłość niezłomnymi skrępowała więzy i oddała w twardą moc kochanki. Według jej rozkazu przepędzam dni i nocy, od niej zależy me szczęście, od niej me wszystkie nieszczęścia. Wy zaś, co sądzicie, że miłość da się ukojić ^[15] pieśnią lub zatrutymi czarnoksiężników ziołami, znoście je tu wszystkie, znoście wszystkie jady, jakie tylko Pindus ^[16] i Otrys ^[17] i wysoki Eryks ^[18] posiada. Póki mi ona nie przestanie wydawać się tak powabną, nic mi nie pomogą ni zioła, ni czary wasze. ^[19]

1.  Tłumaczenie ma charakter poetycki, ale nie jest wierszem; tłumaczenie wierszem opublikował Leopold Staff w: „Z łacińska śpiewa Słowian Muza. Elegie, foricenia, liryki w przekładzie Leopolda Staffa. Wstępem poprzedził Zygmunt Kubiak.”, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa,1982. (Za oryginałami: „Elegiarum libri IV”, „Foriocoenia sive epigrammatum libellus”, “Lyricorum libellus” wydane przez PIW w latach 1955-1956).
2.  W Aonijskiej skale — Aonia, to równina u stóp Helikonu, uchodzącego za siedzibę Muz.
3.  Kallimacha starego — Kallimacha lub Kallimachosa z Kyreny (310-240 p.n.e.), najwybitniejszy poety języka greckiego czasów Aleksandra Wielkiego.
4.  Wód Eurontu — Eurotas, główna rzeka Lakonii, gdzie leżała Sparta.
5.  Eacydę — Achillesa, wnuka Ąjakosa (od łacińskiego: Aeacus).
6.  Herojidom — Jedną z bohaterek Heroid Owidiusza była Helena.
7.  Drugim Amfijonem lub drugim Linusem — Amfion i Linus, to legendarni muzycy i poeci grecy.
8.  Gnozyjski oręż — strzały z Knossos na Krecie, która słynęła z łuczników.
9.  Odwołanie do 4 z 12 prac Heraklesa.
10.  Ty, Krzysztofie — Jan Krzysztof Tarnowski, kasztelan wojnicki.
11.  Za przykładem rodzica — ojcem Jana Krzysztofa był hetman wielki koronny Jan Amor Tarnowski.
12.  Hetman Jan Tarnowski zdobył Starodub i inne twierdze na Siewierszczyźnie w r. 1534.
13.  Hetman Jan Tarnowski zwyciężył pod Obertynem w r. 1531, (tu utożsamienie Wołochów z Dakami).
14.  Hetman Jan Tarnowski zwyciężył pod Tarnopolem w r. 1549, (tu utożsamienie Tatarów ze Scytami, ze względu na miejsce zamieszkiwania Scytów w starożytności).
15.  Sic! – ukojić.
16.  Pindus — lub Pindos, to góry w północno-zachodniej Grecji, między Tesalią a Epirem.
17.  Otrys — wzgórze w Tesalii.
18.  Eryks — góra na Sycylii.
19.  „Wy zaś, co sądzicie, że miłość da się ukojić pieśnią lub zatrutymi czarnoksiężników ziołami, znoście je tu wszystkie, znoście wszystkie jady, jakie tylko Pindus i Otrys i wysoki Eryks posiada.” – Ach, biedny ksiądz Marcin z Urzędowa (1500-1573) botanik i lekarz hetmana Jana Tarnowskiego, który to Marcin z Urzędowa specjalizował się w ziołolecznictwie, vide jego dzieło z botaniki lekarskiej: „Herbarz Polski to jest o przyrodzeniu ziół i drzew rozmaitych… księgi dwoie” wydane w r. 1595. Ale cóż:

    Na nic uniwersytety
    Gdy gore serce poety.