Encyklopedyja powszechna (1859)/A
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedyja powszechna |
| Tom | Tom I |
| Rozdział | A |
| Wydawca | S. Orgelbrand |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Artykuł w Wikipedii
| |
 Strona w Wikisłowniku
| |
A, najpierwsza litera w alfabecie, najczyściejszy i najpełniejszy ze wszystkich tonów mowy ludzkiej, najważniejsza z trzech samogłosek zasadniczych: a, i, u, w alfabetach sanskryckim i fenickim, a więc i we wszystkich indo-europejskich najpierwsze trzyma miejsce, wyjąwszy tylko w runickim (ob.), w którym stanowi głoskę dziesiątą, a w etjopskim (ob.) trzynastą. Po fenicku i po hebrajsku A nazywa się alef t. j. byk, do głowy którego litera ta w najdawniejszych czasach była podobną; ztąd greckie Alfa. W dawnej polskiej pisowni używano długo A z akcentem (à) na oznaczenie, że się wymawia otwarto; później Kopczyński tym akcentem przeciwnie chciał oznaczyć A ścieśnione, wszakże ani jedno ani drugie, jako bezpożyteczne, nie utrzymało się. — Kreseczka, czyli ogonek u dołu litery A (Ą, ą), oznacza głoskę naszemu tylko językowi właściwą, wymawiającą się nieco przez nos, która dla tego nazywa się samogłoską nosową. — A używa się częstokroć jako znak symboliczny, na oznaczenie tego co jest najpierwsze i pierwotne; i tak: w Logice A znaczy jakikolwiek przedmiot myśli, w ogóle przedmiot. Znana formułka: A=A znaczy: każda rzecz równa sobie samej. — Od A do Z (ob. Alfa i Omega) znaczy od początku do końca, od pierwszego do ostatniego. — W Algebrze a służy na oznaczenie ilości wiadomych. — A oznacza na monetach, że wybite są w stołecznej mennicy, jak np. francuzkie w Paryżu, austryjackie w Wiedniu i t. d.; podwójne zaś, czyli AA na francuzkich monetach znaczą, że pochodzą z Metz, jako drugiej mennicy państwa. — W handlu A (à) znaczy to samo co: po, czyli sztuka po takiej lub takiej cenie, np. centnar à 60 złotych. — Oprócz tego A używa się jako skrócenie wielu wyrazów, mianowicie łacińskich, z których przytaczamy tu niektóre wydarzające się najczęściej w napisach, w stylu lapidarnym: A zamiast anno, roku; a. c. zam. anno currente, roku bieżącego; A. D. zamiast anno Domini, roku Pańskiego; a. a. C. n. zam. anno ante Christum natum, roku przed narodzeniem Chrystusa; a. p. C. n. zam. anno post Christum natum, rok po narodzeniu Chrystusa; A. B. zam. aurea bulla, złota bulla; na bulletynach giełdowych (kurs-cetlach) A znaczy argent, moneta brzęcząca. — A w muzyce jest jedną z siedmiu nót alfabetu muzycznego; Francuzi i Włosi nazywają ją La. F. H. L.
