M. Arcta Słownik Staropolski/W (całość)

<<< Dane tekstu >>>
Autor Antoni Krasnowolski
Władysław Niedźwiedzki
Tytuł Słownik Staropolski
Wydawca M. Arct
Data wyd. ok. 1920
Miejsce wyd. Warszawa
Źródło Skany na Commons
Inne Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI 
Indeks stron
W

Wabny, 1) wabiący, powabny, ponętny (W. uśmiech; wabna miłość; wabne źrenice); 2) dający się wabić, łakomy na co.

Wacek, woreczek na pieniądze.

Wach! wah! hejże! hej! hola!

Wachawy, wąchający się; opieszały.

Wachla, pochodnia.

Wachlarzaty, podobny do wachlarza.

Wacho, zając (u myśliwych).

Wachowny, wahający się.

Wachta, warta, straż.

Wachtować, trzymać straż.

Wackarz, ten, co robi wacki.

Wacpaniny, tyczący się wacpani, należący do niej.

Wacpanowy, tyczący się wacpana, należący doń.

Wadzać, wodzić od czasu do czasu.

Waga, 1) W. srebra = 2 grzywny; 2) ciężar, rzecz ciężka; 3) pion, gruntwaga, ołowianka; 4) stawić się z wagą = ważąc się, słaniając się, chwiejąc się na nogach; 5) orczyk, bark, sztelwaga u wozu; 6) W. równa, równość wagi = równowaga; 7) miara, wykładnik, sprawdzian (wagą szczęśliwości publicznej jest szczęśliwość rolnika).

Wagant, głos w muzyce nie należący do żadnego z czterech głównych głosów.

Wagociąg, linja prostopadła, pion.

Wagomiar, średnica kuli lub działa, jako wskazówka ich wielkości; kaliber kuli, działa.

Wagomierzyć, dochodzić wagomiaru a za pośrednictwem jego — kalibru pocisku.

Wagorówny, p. Wagostrychowny.

Wagoruch, waga w zegarze poruszająca koła.

Wagostrychownica, śródwaga.

Wagostrychowny, wagorówny, prostopadły.

Wagować, wagusować się, włóczyć się, wałęsać się osobliwie za szkołą. W. się, wahać się, być niezdecydowanym.

Wagus, tułacz, włóczęga.

Wah! p. Wach!

Wahaty, wahotliwy, chwiejny (krok W.).

Wahotliwy, p. Wahaty.

Wahować się, wahać się.

Wajnsztejn, p. Wajnsztyn.

Wajnsztyn, wajnsztejn, wajsztyn, wejnsztejn, kamień winny.

Wajspień, opiłki, trociny.

Waju, was dwóch.

Wakancja, 1) wakans, wakowanie urzędu, posady; 2) wakancje = pustki.

Wakancyjka, wakansik.

Walać, 1) taczać; 2) wałkować w foluszu (W. sukno).

Walczerz, p. Walecznik.

Walczyć na kogo = bić, nacierać walcząc.

Walecznik, walczerz, rycerz, żołnierz, bojownik.

Waleczny, 1) tyczący się walki, bojowy, wojenny (sprawy waleczne; czasu walecznego); 2) walny, tęgi, doskonały, pyszny, wyborny (co za porównanie waleczne!).

Walenty: ciskać Walentemi = kląć od wielkiej choroby.

Waleta, pożegnanie, rozstanie się.

Walwas, miara objętości = blizko korzec.

Wał, 1) W. góry = grzbiet góry; 2) W. wodny albo wełna = bałwan wodny; 3) W. dymu = słup, kłąb; 4) wałem jechać, iść = cwałem; 5) wałem iść do urny i t. p. = ławą, hurmem; walić się dokąd; 6) wałem padać = walić się, padać pokotem, mostem.

Wałach, eunuch, trzebieniec.

Wałaszy, tyczący się wałacha.

Wałaszyć, trzebić, kastrować człowieka.

Walić, 1) W. winę na kogo = zwalać; 2) W. sukno = wałkować.

Walina, 1) ruina, upadek; 2) waliny = ruiny, zwaliska.

Walisty, toczysty.

Walny, powszechny (nauka walna = encyklopedja; trakt W.).

Walwas, miara objętości = korcowi.

Walwuła, wałwula, zatyczka (w ciele).

Wałkarczyk, czeladnik wałkarski.

Wałkarski, wałkowniczy, tyczący się wałkarza.

Wałkarz, ten, co bieli płótno, sukno, blecharz, folusznik.

Wałkownica, prasa wałkarska, stolnica wałkarska.

Wałkowniczy, p. Wałkarski.

Wałokop, p. Wałostaw.

Wałołomny, służący do burzenia wałów.

Wałostaw, wałokop, wałostawność, nauka robienia wałów.

Wałostawność, p. Wałostaw.

Wałowa ziemia = ciągnąca się środkiem wału i koloru nie odmienia.

Wałowity, 1) tłusty jak wał (koń W.); 2) tęgi, potężny (wojsko wałowite).

Wałwula, p. Walwuła.

Wama, 3 i 6 przypadek licz. podwójnej od ty.

Wamborek, wąwor, wąworek, wiadro.

Wan, p. Wen.

Wanczos, p. Wasiłka.

Wandel, kara pieniężna, grzywna.

Wandszos, p. Wasiłka.

Waniek, wino zepsute, zwietrzałe, spleśniałe.

Wankować w domu = tłuc się, straszyć, markować, przeszkadzać, pokutować.

Wanszos, p. Wasiłka.

Wańdrowiec, wędrowiec.

Wapenrok, wierzchnie ubranie.

Warch, wark, 1) swary; chrapka, gniew, uraza; 2) opoka, skała.

Wardąga, wardęga, 1) bydlę; 2) dobytek; 3) czeladź; 4) zagrodnik.

Wargielt, wergielt, 1) kara pieniężna, grzywna za skaleczenie albo zabicie przypadkowe; 2) łapówka.

Warjator, odmieniacz, fałszerz, łgarz.

Wark, p. Warch.

Warować, warować się, wiarować się, strzedz się, chronić się czego; wystrzegać się.

Warownie, z zapewnieniem urzędowem.

Warsta, warszta, warsztwa, warstwa.

Wart, wartość, cena.

Wartać się, 1) obracać się, kręcić się, uwijać się; 2) błąkać się.

Warterz, wartoman, wartownik, stróż, strażnik.

Wartman, watman, retman, przewodnik statków płynących wodą.

Wartogłowieć, dostawać zawrotu głowy.

Wartołeb, wartogłów.

Wartman, wartoman, retman, przewodnik statku wodnego naładowanego.

Wartoman, p. Warterz.

Wartościwy, nie pozbawiony wartości, znaczący.

Wartować, 1) wertować; 2) rewidować, przetrząsać (W. tłomoki; W. serca = badać, przenikać); 3) penetrować, zwiedzać (świat wartował); W. się, zdarzać się, dziać się (wartują się codzień nagłe między nami zmiany).

Waruga u flisaków: straż na statku wodnym (zostać na warudze).

Warunek, warunk, 1) ochrona, strzeżenie czego; 2) pilność, staranie; 3) załoga, garnizon.

Warunk, p. Warunek.

Warza, 1) warzenie, war (piwo swej warzy); 2) strawa warzona, gotowana.

Warzać, warzyć.

Warzecha, warzęchwa, warząchew.

Warzeszka, mała warząchew.

Warzęcha dziurkowana = durszlak.

Warzęchwa, p. Warzecha.

Warzowid, mysz.

Warzyć, 1) W. co na umyśle = knować; przemyśliwać; 2) W. co w sercu = chować, żywić, czuć (W. strach, gniew, zawziętość).

Warzysty, 1) możliwy do warzenia, łatwy do gotowania; 2) gotowany.

Warzysz, robotnik przy warzelni soli.

Wasengować się, krzywić się, być niezadowolonym.

Wasężny, wasągowy.

Wasiłka, wanczos, wączos, wandszos, wanszos, deseczka na klepkę; klepka; drzewo z trzech stron obrobione a z czwartej korą pokryte.

Waski, tyczący się was, wasz.

Waskulka, ampułka do oleju święconego.

Waszeciać komu = tytułować go waszeciem.

Waszgi, zawsze.

Waszmościć komu = tytułować kogo waszmością.

Waszyniec, jeden z waszych.

Waśliwy, waśniwy, kłótliwy, gniewliwy.

Waśnić się na kogo = gniewać się, mieć chrapkę.

Waśniwy, p. Waśliwy.

Wata, gatunek sieci na ryby, zabrodnia.

Wataman, przełożony nad gromadą, nad towarzystwem.

Watman, p. Wartman.

Ważać, wozić niejednokrotnie.

Ważnica, dom, w którym się mieści waga publiczna.

Ważnik, ten, co się zajmuje ważeniem, wagowy, wagmajster.

Ważnomyślny, rozważny, rozsądny (rada ważnomyślna).

Ważność, 1) W. czego = ciężkość, waga; 2) rozważność, rozwaga, rozsądek; 3) wartość, cena (W. trzech grzywien); 4) powaga, autorytet.

Ważny, 1) dotyczący wagi; 2) ciężki; 3) poważny, szanowny.

Ważyć, 1) sprawdzać gruntwagą pionowość muru; 2) W. grunt = dochodzić jego wyniosłości nad poziom morza; 3) W. czem = władać, rozporządzać (W. losami); 4) W. kogo = poważać, cenić, szanować; 5) W. na co = nie żałować, łożyć (na obżarstwo, co jeno mają, ważą; W. koszta); 6) narażać, ryzykować, wystawiać na szańc (W. życie; z rozpaczy ostatnie waży); 7) W. na co = godzić, czyhać, dybać (orzeł na kurę waży; mężczyźni na niewinność białogłów ważą); 8) W. na kogo = mieć na kogo chrapkę, mieć ansę na niego; 9) znaczyć (Hipolitus imię waży: końmi stargany; nie dał jałmużny, co toż waży, jakoby ukradł).

Wąchawy, węszący, wąchający wciąż.

Wąchawiec, człowiek czułego powonienia, który wszystko przewącha.

Wączos, p. Wasiłka.

Wąd = węd, drugi przypadek l. m. od węda.

Wądka, wędka.

Wągiel, p. Wągl.

Wągl, wągiel, węgl, węgiel.

Wąglik 1) węgielek; 2) wrzód ognisty, karbunkuł.

Wągroda, środkowa część wsi, miejsce ogrodzone.

Wąkronić się, wlec się powoli, gramolić się, pełzać, krośkać się.

Wąsac, p. Wąsat.

Wąsat, wąsac, ból w krzyżu.

Wąsienica, wąsionka, gąsienica, liszka kosmata, zielna.

Wąsionka, p. Wąsienica.

Wątek, 1) materja, materjał (nie stało wątku do zaspokojenia apetytu); 2) środki materjalne, fundusze, zasób, majątek, pieniądze (W. na płacenie żołdu; aby im wątku stawało, ważyli się groby ograbiać).

Wątor skórzany = ponton.

Wątpić, wętpić, 1) wahać się, namyślać się (nie wątpił mu wszystko oddać); 2) W. w czem, czemu = niedowierzać (W. ślubom, obietnicom).

Wątpliwy, wątpiący (człowiek W.).

Wątroba, 1) (u myśliwców) zając lekki; 2) W. siarczana = mieszanina rozmaitych siarków potasu.

Wątrąbne, powinność dawania wątrób bydlęcych dla sokołów książąt.

Wątrobny, wątrobowy, wątrobiany.

Wąwel, Wawel (góra).

Wąwor, p. Wamborek.

Wąworek, p. Wamborek.

Wąza, komórka woskowa pszczela.

Wąziuczki, wężutki, wąziuchny.

Wąż, działo bardzo długie z małym otworem.

Wążyć, wężyć, robić wązkim, zwężać.

Wbezpieczać, p. Wbezpieczyć.

Wbezpieczyć, niedok. wbezpieczać, ubezpieczyć, upewnić.

Wbić, niedok. wbijać, 1) W. do lądu = przybić do lądu; 2) W. kogo w kogo, co = przedzierzgnąć (Antygonę, Juno wbiła w ptaka); 3) wzbić, wynieść, wzmódz (W. kraj w bogactwo; W. umysł w pychę).

Wbiedz, wbieżeć, niedok. wbiegać w co = wejść, zajść, wedrzeć się (rola moja w sąsiedzką wbiega).

Wbiegać, p. Wbiedz.

Wbieżeć, p. Wbiedz.

Wbijać, p. Wbić.

Wboksłoneczny pas ziemski = pas umiarkowany.

Wbrodzić, brodząc wejść; webrnąć.

Wbrzeże, 1) przylądek; 2) zatoka.

Wcale, w całości, nienaruszenie (mieli być zdrowi i W.; to jest W., nic nie ruszono).

Wchlebić, w chleb przemienić (W. ciało Chrystusa).

Wchodnik, ten, co ma wolne wejście dokąd.

Wchodzień, ten, co wszedł.

Wchód, 1) jutrznia w kościele wschodnim; 2) akt w sztuce teatralnej.

Wciągać, p. Wciągnąć. W. się, ociągać się.

Wciągliwy, powściągliwy.

Wciągnąć, niedok. wciągać, 1) powściągnąć, wstrzymać; 2) W. dokąd = ciągnąc wejść; wkroczyć (W. do miasta z pocztem). W. się, powściągnąć się, powstrzymać się.

Wciepiać, wcipiać, wścibiać, wciskać.

Wcierać się, p. Wetrzeć się.

Wciornastek, wszystek.

Wcipiać, p. Wciepiać.

Wciskać, p. Wcisnąć.

Wcisnąć, niedok. wciskać, wrzucić.

Wczas, wczesność, 1) W. sobie czynić = wypróżniać się; 2) spokój, pokój (w czasie rozruchów na Szląsku, i Mała Polska wczasu nie zażywała; mając wroga na karku, nie z wczasem sypiał); 3) spoczynek, wywczas, sen (pójść na W., mieć się ku wczasowi); 4) wygoda, dogodność (w ogrodzie pałacyk, altanki i inne wczasy; Włosi mają cytryny, my — zboże, i tak każdy kraj ma swój W.); 5) pora odpowiednia, okazja; 6) prawie w sam raz, akurat (te trzewiki W. mi; W. wilkowi! (= dobrze mu tak!).

Wczasiczek, p. Wczas.

Wczasik, wczasiczek, zdrob. od Wczas.

Wczasność, wczas, wygoda, dogodność.

Wczasny, p. Wczesny.

Wczasować kogo = dawać mu wczas, zapewniać mu wczas; W. się, używać wczasu; spać, spoczywać.

Wczasownik, ten, co lubi wczas, wygodniś.

Wczasowny, dający wiele wczasu, wygodny (życie wczasowne).

Wczasowity, zapewniający wypoczynek.

Wczaśnie, wcześnie.

Wczesnociepły, wolny, letni.

Wczesność, p. Wczas.

Wczesny, wczasny, 1) w czasie właściwym dziejący się; na swój czas, w porę przypadający (kara, zapłata wczesna); 2) na czas pożądany przypadający, właśnie potrzebny, na rękę (przyjście wczesne); 3) w sam raz pasujący (but W.; dowcip W. = trafny, dosadny); 4) umiarkowany, mierny, średni; 5) wygodny (pokój W.).

Wczyniać się za kim = wstawiać się, przyczyniać się, wnosić instancję.

Wdać nied. wdawać, 1) W. kogo w co = wciągnąć, wplątać, wmieszać; 2) W. kogo w kogo, w co = przedzierzgnąć, przemienić; W. się, 1) W. się w co = udać się gdzie chroniąc się (w domy się wdano); W. się w kogo = uderzyć, udać się, zwrócić się do kogo w potrzebie; 2) W. się w kogo, w co = przemienić się, przedzierzgnąć się; 3) wkraść się, wcisnąć się, dostać się gdzie (zaraza udała się do obozu) 4) W. się w sprawę sądową = rozpocząć proces; 5) W. się w niebezpieczeństwo, w zwadę, niesławę = narazić się, wystawić się na nie; 6) W. się w co = oddać się, poświęcić się zupełnie, zatopić się (W. się w naukę).

Wdal, zdala, zdaleka (W. od ludzi).

Wdały, piękny, ładny.

Wdartus, wtręt, intruz, samozwaniec.

Wdawać, p. Wdać.

Wdochwatni, dorywczy (robota wdochwatnia).

Wdochwytkę, wdopadki, wdorwy, dorywkiem, dorywczo, znienacka.

Wdole, dolina.

Wdopadki, p. Wdochwytkę.

Wdowny, p. Wdochwytkę.

Wdowicze, wdowine, opłata od wdowy za jus primae noctis.

Wdowiczka, wdóweczka.

Wdowine, p. Wdowicze.

Wdowożeń, ten, co się żeni z wdową.

Wdowski, wdowin tyczący się wdowy.

Wdrożyć się, werznąć się, wdrążyć się, wpoić się (W. się w kamień).

Wdyszeć, westchnąć.

Wdziedziczyć się, wedrzeć się, wśrubować się w dziedzictwo.

Wdzierać, p. Wedrzeć.

Wdzierka, wdzieranie się w co.

Wdzierżać, wdzierżawać, powstrzymywać, powściągać. W. się, powstrzymywać się, powściągać się.

Wdzierżawać, p. Wdzierżać.

Wdzięczeństwo, wdziestwo, wdzięczność.

Wdzięcznica, wdzięka, jedna z trzech gracyi, towarzyszek Wenery.

Wdzięcznogłosy, wdzięcznokrzyki, obdarzony wdzięcznym głosem (łabędź W.).

Wdzięcznokrzyki, p. Wdzięcznogłosy.

Wdzięcznokrzykliwy, mający głos donośny a przyjemny.

Wdzięcznomówny, słodkomówny.

Wdzięcznomruczny, słodko szemrzący (wodospad W.).

Wdzięcznopamiętny, z wdzięcznością pamiętający (serce wdzięcznopamiętne).

Wdzięcznopłynny, mile płynny (wiersz W.).

Wdzięcznorymny, pełen słodkich, wdzięcznych rymów.

Wdzięczność, 1) wziętość, życzliwość słodka (był u Boga w wdzięczności); 2) zadowolenie, radość (W. z twego powrotu); 3) uprzejmość, grzeczność dla kogo.

Wdzięcznowonny, pełen słodkiej woni.

Wdzięcznożółty, odznaczający się miłą barwą żółtą.

Wdzięczny, 1) ważny, prawomocny, obowiązujący, dobry (konstytucję, prawo, przywilej wdzięczne czynić, za wdzięczne mieć); 2) W. czego, czemu = zadowolony, rad, kontent z czego.

Wdzięk, wdzięka, 1) dzięka, podziękowanie; 2) wdzięczność za co; 3) zawdzięczenie, nagroda.

Wdzięka, 1) p. Wdzięk; 2) p. Wdzięcznica; 3) ozdoba, zaszczyt, chluba, duma (W. Rzymu, obrońco ojczyzny!).

Wdzięstwo, p. Wdzięczność.

Wechtować, fechtować.

Wecować, hecować, ecować, cieczą gryzącą wypalać na metalu rysunki, znaki, wytrawiać.

Wedla czego = według, podług, w miarę czego.

Wedlemyślny, pomyślny.

Wedrzeć, niedok. wdzierać, powściągnąć, pohamować, powstrzymać.

Wejcie! patrzcieno!

Wejnsztejn p. Wajnsztyn.

Wejrzenie, wejźrzenie, 1) wyraz oczu, wyraz twarzy (miał wdzięczne W.); 2) widok, obraz przedstawiający się oczom.

Wejść, wnijść, niedok. wchodzić 1) W. co = wpaść w co, dojść do czego (u grubego ludu wszedł był w mniemanie wielkie = zyskał je; W. w wzgardę = popaść); 2) W. w poczet czyj = dostać się, zostać policzonym; 3) wzejść (gdy dzień wnijdzie).

Wejźrzeć, wejrzeć.

Wekiera, wiekiera, maczuga.

Weksa, dokuczanie.

Wekselbryw, weksel.

Weksować, dokuczać.

Wektura, przewóz.

Welenc p. Welens.

Welens, welenc, zwierzchnia suknia nad zbroją.

Welnąć, welgnąć, ulgnąwszy upaść; W. w oczy = wpaść w oczy.

Welum, wozduch, rodzaj ręcznika, który przyjmującym komunję pod usta podstawiają.

Weł, p. Wełn.

Wełm, p. Wełn.

Wełmisty, p. Wełnisty.

Wełn, wełm, weł, wełna, bałwan wodny, wał wodny, fala.

Wełna, p. Wełn.

Wełnisty, wełmisty, pełen bałwanów (morze wełniste).

Wełnny, tyczący się bałwanów, fal wodnych.

Wełno, falowato.

Wełnobogaty, bogaty w wełnę (owca wełno bogata).

Wełnołomny, prójący bałwany wodne.

Wełnonoszy, okryty wełną (stado wełnonosze).

Wełnorodny, wytwarzający wełnę (owca wełnorodna).

Wełnowładny, panujący nad bałwanami wodnemi (W. Neptun).

Wełp’, felpa.

Wemik, taśma u smuklerza.

Wempir, wampir, upiór.

Wen, wan, won, precz.

Wendeta, wędeta, targ, tandeta.

Wendetarka, tandeciarka.

Wendetarski, tandeciarski.

Wendetarz, tandeciarz.

Wendetny, tandetny.

Wenera, p. Wenus.

Wenerzyny, należący do Wenery.

Wenus, wenera, miłość cielesna.

Weprzeć się, niedok. wpierać się, 1) wedrzeć się, wcisnąć się w co; 2) W. się w kogo = uporczywie przyznawać się do kogo, wmawiać w kogo natrętnie (upierał się wemnie, że mnie zna).

Werbarz, werbownik, ten, co werbuje do wojska.

Werbownik, p. Werbarz.

Werdunek, p. Wiardunk.

Wereszka, strzała przyłamana.

Wereta, fereta, 1) płachta, prześcieradło ordynarne; 2) pokrycie głowy u wdów.

Wergielt, p. Wargielt.

Wersat, bywalec.

Wersatka, kobieta obyta w świecie, w towarzystwach.

Werst, p. Werszt.

Werszt, werst, wiorsta.

Werteb, werteba, wertep, manowiec.

Werteba, p. Werteb.

Wesele, 1) albo wesołość, uczta, biesiada, gody, festyn (W. zapustne); 2) ślub (małżeński).

Wesele, wesoło.

Weselić się, obchodzić swoje wesele, żenić się.

Weselnicy, państwo młodzi, oblubieńcy.

Wesolnisia, kobietka wesoła, rozweselająca drugich.

Wesołek, wiesiołek, ten, co rozwesela drugich.

Wesołość, p. Wesele.

Wespołek, wespoły, 1) wespół, pospołu, wspólnie, razem, do spółki (W. mieszkać; miłość W. boleje, W. stęka); 2) jednocześnie (miał kilka żon W.).

Wespoły, p. Wespołek.

Wesprzeć, niedok. wspierać, 1) W. nieprzyjaciela = powstrzymać go na sobie; 2) straszny szum wspiera od wiatru sosnę wstrzęsioną = bije na nią, prze na nią; W. się, 1) wspierać się na kim, na czem = polegać, opierać się (na tobie wspiera się moja nadzieja); 2) W. się czego = oprzeć się, zatrzymać się o co (upadł, nie mając się czego W.; długich się oszczepów wspierają); 3) W. się o co = oprzeć się, stawić opór czemu; 4) wspierać się = ścierać się, spierać się, sprzeczać się.

Westalka, suknia kobieca zbliżona krojem do tuniki.

Westjarnia, szatnia, garderoba.

Weszcie, weście, wejście.

Weszcznę, weszczniesz, i t. d. czas przyszły od Wszcząć.

Weszdy, weżdy, wezdy, weżgdy, weżgi, weszgi, wezgi, weżdgi, wżda, zawsze.

Weszgi, p. Weszdy.

Weście, p. Weszcie.

Wet komu oddać = wet za wet oddać.

Wetem, na wety; na deser, na końcu.

Wetować, 1) co, czego = nagrodzić stratę; 2) oddawać za swoje, mścić się; W. się, nagradzać się, odpłacać się, równoważyć się, kompensować się (złe dobrem się wetuje).

Wetówka, wetunek, odwetowanie.

Wetrzeć się, niedok. wcierać się w co = wdrożyć się, wzwyczaić się, włożyć się.

Wetunek, p. Wetówka.

Wewlec, wwlec, niedok. wwlekać, wwłóczyć, 1) ściągnąć (W. na kogo nienawiść, karę); 2) wprowadzić (W. zwyczaj); 3) W. co na kogo = przypisać, zarzucić mu co (to nieprawda, co ty na niego wwłóczysz).

Wezbrać, wzbrać, niedok. wzbierać, 1) palnąć, uderzyć (W. kijem, biczem; W. boków czyich; Boreasz gradem ziemię wzbiera = tłucze); 2) swoboda wezbrała = wybujała; choroba wezbrała = wzmogła się; 3) zebrać, spakować (W. szaty w węzeł); W. się dokąd = wybrać się, udać się.

Wezdrga, wzdryg, wzdrygnięcie się.

Wezdrgnąć się, wezdrżeć, wezdrygnąć się, drgnąć, wstrząsnąć się.

Wezdrzeć, niedok. wzdzierać, 1) zadrzeć do góry, wzjeżyć (konie grzywy i ogony wzdarły; wzdzierać zastarzałe rany = zdzierać z nich narosłą już skórkę, jątrzyć, odnawiać); 2) wstrzymać, powściągnąć (W. walczących); 3) zdziera z siebie obraz boski, a wzdziera na się maszkarę = wdziewa.

Wezdrżeć, p. Wezdrgnąć się.

Wezdy, p. Weszdy.

Wezgi, p. Weszdy.

Wezgłówko podkładać = pochlebiać, dogadzać, pieścić.

Wezgłówny, tyczący się wezgłowia (ława wezgłówna).

Wezgzić się, rozegzić się, rozjuszyć się.

Wezkwiść, rozkwitnąć.

Wezrok, wzdrok, wzrok.

Wezwa, wezwanie.

Wezwać, niedok. wzywać, nazwać, nadać imię.

Wezwanie, stan, powołanie.

Wezwlec, niedok. wzwlekać, pociągnąć do góry.

Wezwrócić, wywrócić.

Wezwrzeć, niedok. wzwierać, 1) wrąc wzburzyć się; zacząć wrzeć; 2) wzbić w górę (morze wiosły wzwarte).

Weźrzeć, wejrzeć.

Weźrzeć się, 1) weżreć się, wgryźć się; 2) zgryźć się, sfrasować się, strapić się.

Weżdgi, p. Weszdy.

Weżdy, p. Weszdy.

Weżgdy, p. Weszdy.

Weżgi, p. Weszdy.

Węchacz, obdarzony dobrym węchem.

Węchodym, mysz.

Węchorz, pies węchem śledzący.

Węda, wzdły.

Wędeta, p. Wendeta.

Wędlisko, p. Wędzisko.

Wędny, należący do wędy (nić wędna).

Wędoł, wądół.

Wędroweszka, mędoweszka.

Wędzica, haczyk, widełki do ofiar.

Wędzić, łowić wędką.

Wędzidłko, wędzidełko.

Wędzidło na kogo gryźć = srożyć się, ślinić się z gniewu na kogo.

Wędzisko, wędlisko, pręt wędki.

Węgielmus, węgielnica stolarska, narzędzie do prostowania kątów.

Węgielnik, 1) punkt zetknięcia się dwóch linji prostopadłych do siebie; 2) kopiec graniczny.

Węgielność, miejsce załamania się linji obwodu, załom.

Węgl, p. Wągl.

Węglisty, 1) węglowy; 2) czarny jak węgiel.

Węsaty, wąsaty.

Węsik, wąsik.

Wętpić, p. Wątpić.

Węzeł, 1) tłumok, pęk, wiązka, paczka (pakuje rzeczy w W.; W. fig, rodzynków); 2) wiązanie, dar na imieniny, urodziny (dać komu co na W.).

Węzina, cieśnina, przesmyk wązki.

Węzłować, węźlić, wiązać w węzły.

Węźlić, p. Węzłować.

Wężaty, pełen wężów.

Wężę, płód węża.

Wężochwalca, ten, co oddaje cześć boską wężom.

Wężojedź, ludzie jadający węże.

Wężokij, p. Wężokręt.

Wężokosy, mający węże zamiast kos, warkoczy.

Wężokręt, wężokij, laska Merkurjusza okręcona wężami.

Wężokrętny, tyczący się wężokrętu (laska wężokrętna).

Wężokręty, kręty jak wąż.

Wężokudły, p. Wężowłosy.

Wężonogi, mający węże zamiast nóg (olbrzym W.).

Wężonośny, noszący węże, ubrany w węże (grzywa wężonośna).

Wężorodny, wężorody, rodzący węże (gaj Kadmejski W. Gorgona wężoroda).

Wężorody, p. Wężorodny.

Wężorodzca, p. Wężoród.

Wężoród, wężorodzca, człowiek bajeczny zrodzony z zębów smoczych.

Wężosłap, istota mająca węże zamiast nóg.

Wężostrojny, strojny w węże.

Wężowiec, syn węża.

Wężowłosy, wężokudły, mający głowę okrytą wężami zamiast włosami (wężowłosa Gorgona).

Wężownica, 1) gatunek armaty; 2) linja spiralna.

Wężutki, p. Wąziuczki.

Węży, wężowy.

Wężyć, p. Wążyć.

Wężyk, gatunek działa.

Wężysko, 1) nasienie węża, jajka wężowe; 2) sznur mierniczy; przestrzeń mająca 10 prętów kwadratowych.

Wgadzinić, przedzierzgnąć w gadzinę.

Wgaić kogo = wprowadzić do gaju, otworzyć mu gaj.

Wgardzić, wzgardzić.

Wgradzać, p. Wgrodzić.

Wgrążyć, pogrążyć w głąb; W. się, pogrążyć się w głąb.

Wgrodzić, niedok. wgradzać, wcielić ogrodzeniem (W. pole cudze do swego); W. się, 1) wcisnąć się w cudze za pomocą ogrodzenia (W. się w cudze pole); 2) wedrzeć się, wcisnąć się (grot się w płuca wgrodził).

Wgrozić, wpędzić groźbą; W. się w kogo = przejąć grozą, stać się groźnym.

Wiadoczen, p. Wiadoczny.

Wiadoczny, wiadoczen, wiadom, świadomy.

Wiadom, p. Wiadoczny.

Wiadomca, wiadomiec, wiaduk, osoba świadoma czego.

Wiadomie, wiadomo, świadomie (Tatarzy niewiadomie wpadli = niespodzianie).

Wiadomiec, p. Wiadomca.

Wiadomo, p. Wiadomie. Po wiadomu = świadomie, wiedząc (prosto się do jego domu udałem powiadomu).

Wiadomy, znany (złodziej W.).

Wiaduk, p. Wiadomca.

Wianecznik, ten, co robi wieńce.

Wianeczny, tyczący się wianka.

Wianek różany = różaniec (pacierze).

Wianny p. Wienny.

Wiano, wianowanie, dar albo zapis ofiarowany żonie przez męża przy zawarciu małżeństwa.

Wianować, 1) kogo = ofiarować dar pannie, żonie po odebraniu jej wianka; 2) zrobić zapis na rzecz żony przy poślubieniu jej; 3) W. majątek czyj = obciążyć zapisem wiana.

Wianowny, tyczący się wianowania (list W. = zapis wiana).

Wiarać się, zaklinać się.

Wiardunek, p. Wiardunk.

Wiardunk, wiardunek, wierdunk, wierdung, werdunek, ferton, wiertel, 1) ćwierć grzywny; 2) tuzin.

Wiarko, silnie, krzepko, tęgo.

Wiarliwy, łatwowierny.

Wiarodajny, wiarodatny, wierzytelny (list W.).

Wiarodatny, p. Wiarodajny.

Wiaropodobny, uwierzliwy, podobny do wiary, prawdopodobny.

Wiarować się, p. Warować się.

Wiarozłomca, wiarołomca.

Wiarozmienny, który przeszedł na inną wiarę, renegat.

Wiastonosz, roznosiciel wieści.

Wiastować, zwiastować.

Wiatr, powietrze, gaz.

Wiatreczek, wietrzyk.

Wiatrny, wietrzny.

Wiatrociąg, 1) machina pneumatyczna; 2) tchawica.

Wiatrokształtny, podobny do wiatru, powietrzny (ciało wiatrokształtne).

Wiatroloty, wiatropędny, równo z wiatrem lecący.

Wiatropęd, 1) pędziwiatr, wietrznik, 2) wentylator.

Wiatropędny, p. Wiatroloty.

Wiatrowisko, miejsce gdzie się często wiatry zbiegają.

Wiatrożył, wiatrożyła, kameleon.

Wiatrożyła, p. Wiatrożył.

Wiatrunek, wietrunek, 1) wiatry, gazy zadkiem wychodzące; 2) wyziew, parowanie, transpiracja.

Wiądnąć, wietnąć, więdnąć.

Wiądro, upał.

Wiątchy, więtki, wietki, wiotchy.

Wiąz, pierwsze wiązanie pszczelne w ulu, skarzyk.

Wiązać, więzać, 1) W. kogo czem na imieniny = obdarzać; 2) W. komu co przy chrzcie = ofiarować; 3) robić (robótkę kobiecą) na drutach, szydełkiem i t. p.; 4) W. kogo przy kim = przywiązywać doń, trzymać przy nim; 5) W. książki = oprawiać, zszywać; W. się, 1) (o zwierzętach) łączyć się z sobą przy spółkowaniu; 2) W. się przy kim = lgnąć do niego, trzymać się go; 3) Psy jakoś nie wiążą się z niedźwiedziem = nie imają się go; 4) kapusta, kwiat się wiąże = zawiązuje się.

Wiązanie, wiązań, więź, wiązka, snop, girlanda.

Wiązań, p. Wiązanie.

Wiązić, więzić.

Wiązień, więzień.

Wiąźbić, więźbić, sprawić że co uwięźnie, więzić.

Wicerej, wicekról.

Wichbild, prawo municypalne.

Wichlarz, przednia część cholewy wyższa pod kolanem, niż tylna na łydce.

Wichlić, wichłać, wiklić, wikłać.

Wichłać, p. Wichlić.

Wichrokrętny, wichroś, burzliwy, warchoł, niespokojny (człowiek W.).

Wichroś, p. Wichrokrętny.

Wichrować, wichrzyć, burzyć.

Wichrowny, p. Wichrzowaty.

Wichrzasty, p. Wichrzowaty.

Wichrzaty, p. Wichrzowaty.

Wichrzowaty, wichrowny, wichrzaty, wichrzasty, wichrzysty, wichrowaty, pełen wichru, burzy; burzliwy, niespokojny (bałwan morski W.; duch W.; głowa wichrowata).

Wichrzyłeb, warchoł, niespokojna głowa.

Wichrzysty, p. Wichrzowaty.

Wici: Wojna bez wici (= bez uprzedniego wypowiedzenia); trzecie W. = ostatni moment (nie czekaj z tem trzecich wici; już mu trzecie W. starość okazuje (= już on dogorywa).

Wicina, szkuta.

Wić się, wieść się, iść jak z płatka.

Widać, widzieć.

Widąc, widząc.

Widelca, widelce, (l. mn.), widełki, widelec.

Widelce, p. Widelca.

Widełki, p. Widelca.

Widenda, widymus, widymusz, widymacja, 1) podpis urzędowy na dowód, że skrypt widziano w urzędzie, prezenta, wiza; 2) wypis z ksiąg urzędowych, kopja urzędowa.

Widła, (l. mn.) widły.

Widłaty, widłowaty.

Widma, p. Wiedma.

Widocz, widok, miejsce widoczne, jaw, światło dzienne.

Widoczyć, rozjaśniać, wyjaśniać, rozwidniać (słońce niebo widoczy); W. się, rozwidniać się, ukazywać się jasno (już się dzień widoczy; ogień widoczy się przez błonie).

Widok, 1) widowisko, przedstawienie; 2) widziadło, mara, zjawisko (W. senny; widoki na niebie).

Widokowy, ten, co urządza widowiska.

Widomość, 1) Pochwycił Heljasza i uniósł z widomości ludzkiej = z przed oczu ludzkich; 2) dowód widoczny.

Widomy, widzący, nie ślepy.

Widosen, 1) ten, co miewa sny; 2) wykładacz snów.

Widymacja, p. Widenda.

Widymować, kłaść na skrypcie widendę.

Widymus, p. Widenda.

Widymusz, p. Widenda.

Widz, świadek (z widzem hetmańskim ma jechać i wziąć żywności ile trzeba; ktoby na szkodę swoję brał widza, takowemu widzowi płacić...).

Widzenie, sposób widzenia, zdanie, sąd, mniemanie (powiedzieć swoje W.; w dwu rzeczach, mojem widzeniem, zbłądził).

Widziadło, widok (nie mógł suchemi oczyma patrzeć na to W.; ciągłem poprawianiem zrobił z obrazu niezgrabne W.).

Widzialny, służący do widzenia, wzrokowy (nerw W.).

Widzieć, (nieosobiście) widać (głowy W. nie było; nieba od strzał nie było W.; odkopali ziemię, aż korzeń było W.).

Widziennik, oglądacz, oceniacz, rzeczoznawca.

Widzowe, zapłata za oględziny sądowe.

Wiechtek, wiechetek.

Wiecnica, ratusz.

Wiecze, wieczność, nieśmiertelność.

Wieczernia, wieczerza, kolacja.

Wieczerny, 1) albo wieczerzny, tyczący się wieczerzy; 2) wieczorny.

Wieczerzadło p. Wieczerznik.

Wieczerznik, wieczornik, wieczerzadło, jadalnia do wieczerzania.

Wieczerzny p. Wieczerny.

Wieczność, 1) nabyć co wiecznością = na wieczne czasy; (dzierżeć mienie wiecznością); 2) prawo wieczne, dzierżawa wieczna, dożywocie (kupowali prawa i wieczności u książąt; zapisujemy sobie wieczności).

Wieczornik, p. Wieczerznik.

Wieczyć, trwać wieki, wiekować.

Wieczyna, większość głosów.

Wiedma, widma, wiedźma.

Wiedmi, tyczący się wiedmy = wiedźmy.

Wiedro, wiadro.

Wiedzenie, wiadomość.

Wiejaczka, p. Wiejadło.

Wiejadl, wiejadł, wija, wijadl, wijadł, zawieja, zawierucha, zadymka.

Wiejadł, p. Wiejadl.

Wiejadło, p. Wiewidło.

Wiekiera, p. Wekiera.

Wieko, kosz.

Wiekopomny, pamiętający przeszłe wieki.

Wiekować, trwać długo; żyć długo (miłość niedługo wiekuje; niedługo z żoną wiekował).

Wiekowładca, władca wieków, czasów.

Wiekui, wieczny, wiekuisty.

Wielata, filata, część wojska, linja wojska.

Wielbłądzy, wielbrądowy, tyczący się wielbląda.

Wielbrąd, wielbląd.

Wielbrądowy, p. Wielbłądzy.

Wieldzaźny, bardzo wielki.

Wielebny, uroczysty.

Wieleć, wielić, rozkazywać.

Wieledziesiąt, wiele razy po kilkadziesiąt (szła gienealogja Pańska przez W. osób aż do króla Dawida).

Wielegi, p. Wieli.

Wieleraz, p. Wieloraz.

Wieleroki, wieloroki, wieloletni.

Wielgi, p. Wieli.

Wielgomęski, wielce mężny (Umysł W.).

Wielgooczy, p. Wielkooczy.

Wielgość, wielkość, mnogość.

Wieli, wieliki, wieliczki, wieluczki, wielgi, wielegi, wielkosny, wielki.

Wielice, wielce.

Wieliczać, p. Wieliczyć.

Wieliczki p. Wieli.

Wieliczyć, wieliczać, wielikoczynić, wynosić pod niebiosa, wywyższać, wielbić.

Wielić, p. Wieleć.

Wieliki, p. Wieli.

Wielikoczynić, p. Wieliczyć.

Wielikonocny, wielkanocny.

Wielikość, wielkość.

Wielki kościół = nawa kościoła.

Wielkierz, p. Wilkierz.

Wielkobiegłość, wielka biegłość; W. nauk = erudycja.

Wielkobrzuski, mający brzuch wielki, brzuchaty.

Wielkoczynność, czynność w wielkich sprawach, dzielność, działalność.

Wielkodzienny, tyczący się dnia Wielkiego tygodnia (piątek W. = Wielki piątek).

Wielkoletni, wieloletny, pełnoletni.

Wielkomowny, wielomówny (język W.).

Wielkomyślny, zarozumiały.

Wielkooczy, wielgooczny, wielkooki.

Wielkopolak, Wielkopolanin.

Wielkosny, p. Wieli.

Wielkość, 1) wielka liczba, mnogość (W. ludu; W. sędziów); 2) wasza W. = wielebność (tytuł biskupów).

Wielkowładny, p. Wielowładny.

Wielkowspaniały, wielce wspaniały, majestatyczny, imponujący, pompatyczny.

Wielkuchny, wielkuśny, bardzo wielki.

Wielkusz, człowiek rosły, olbrzym, wielkolud.

Wielkuśny, p. Wielkuchny.

Wielmi, wielmie, wielce, bardzo.

Wielmie, p. Wielmi.

Wielmnóstwo, majestat.

Wielmożca, p. Wielmożnik.

Wielmożnie, 1) potężnie, możnie, silnie (wierzyć W.); 2) hojnie, wspaniale, okazale, pompatycznie (Kraków W. ozdabia).

Wielmożnik, wielmożca, człowiek wielmożny, magnat.

Wielmożność, 1) hojność, wspaniałomyślność (zbytek wielmożności = rozrzutność); 2) wspaniałość, okazałość, pompa (W. kamienic; W. na dworze cesarskim; przyjęto go w Poznaniu z wielką wielmożnością); 3) władza.

Wielmożny, 1) wielce możny, potężny, silny; 2) hojny, pański, okazały, wspaniały, pompatyczny, świetny (nie chciał brać wielmożnych podarunków od króla).

Wielmożyć, 1) robić wielmożnym, wywyższać; 2) wynosić pod niebiosa, wychwalać, wielbić, wysławiać.

Wielobogi, uznający wielu bogów, bałwochwalczy, politeistyczny (W. poganin).

Wielobożeńczyk, wyznawca wielu bogów, politeista.

Wielobożeński, politeistyczny.

Wielobożeństwo, politeizm.

Wielochciwy, wielce chciwy.

Wieloczyn, iloczyn (w mnożeniu).

Wieloczynny, wielce czynny; znany z wielkich czynów.

Wielodawca, ten, co wiele daje.

Wielodzielny, rozdzielony na wiele części.

Wielodziury, mający wiele dziur (surma wielodziura).

Wielofarby, wielobarwny.

Wielogłośny, wielce głośny.

Wielogwiazd, gwiazdozbiór, konstelacja.

Wieloisty, wieloraki, wielokrotny, ilokrotny, iloraki.

Wielojaki? iloraki? jak wieloraki?

Wielokrewny, krwisty.

Wieloletny, p. Wielkoletni.

Wielolud, wielkolud.

Wielomęki, pełen mąk (wielomękie piekło).

Wielomężeństwo, wielomęstwo, pożycie kobiety z wielu mężami.

Wielomożny, wielmożny.

Wielomódlstwo, częste modlenie się.

Wielomówca, człowiek wielomówny.

Wielopłodny, wielorodny, wielce płodny.

Wieloraz, wieleraz, iloraz.

Wieloraźny dom (o labiryncie) = pełen skrytek, przejść, zaułków i t. p.

Wielorodny, żyzny, płodny.

Wieloroki, p. Wieleroki.

Wielosetny, z wielu set złożony, wiele set wynoszący (wiek W. = wiele set lat wynoszący).

Wielosilny, wielce silny, potężny.

Wieloskładny, wielokrotnie złożony, skomplikowany.

Wielosławny, przesławny.

Wielostrony, wielostrunny.

Wielosztuk, grupa.

Wielość, publiczność, ogół, masy ludności.

Wielośnieżny, obfity w śnieg (zima wielośnieżna).

Wielotyli? wielotylki? o ile większy?

Wieloumiejętność, wielka umiejętność, erudycja.

Wieloważny, 1) bardzo ciężki (W. kałdun); 2) bardzo ważny (sprawa wieloważna).

Wielowęgieł, wielokąt.

Wielowład, możnowładzca, arystokrata, oligarcha.

Wielowładny, wielowłady, wielkowładny, możnowładny, wielmożny.

Wielowłady, p. Wielowładny.

Wielowładztwo, możnowładztwo, arystokracja.

Wielowrot, drganie, wibracja, oscylacja.

Wielowtór? w towarzystwie wielu? w ilu? (W. przychodzisz? = ilu was?).

Wielowyobrażony, wielokształtny, wielopostaciowy.

Wielożądny, chciwy, nienasycony.

Wielożenny, mający wiele żon.

Wieleżon, mąż wielu żon.

Wielożytny, starożytny.

Wielożywny, urodzajny.

Wielożyzny, wielką żyzność sprawiający (wielożyzna Cerera).

Wieluczki, p. Wieli.

Wienek, winnik, pomiotło.

Wieniec, 1) W. szturmowy = kiszka napełniona materjałem wybuchowym, oblana smołą; 2) W. koło otworu armaty = obrączka, wrąb.

Wienny, wianny, tyczący się wiana (wienna pani = wdowa, dożywotniczka na dobrach zmarłego męża).

Wieńcerz, p. Więciorka.

Wieńcować, wieńczyć.

Wieńczać sobie żonę = pojmować, zaślubiać.

Wieńczalny: żona wieńczalna = ślubna, prawa.

Wieńczarka, kobieta robiąca wieńce lub sprzedająca je.

Wieńczarz, ten, co robi lub sprzedaje wieńce.

Wieńczyny, 1) zrękowiny, zmówiny; 2) dożynki, okrężne.

Wieńczysty, tyczący się wieńców, do robienia wieńców służący (rozmaryn W.).

Wiera, 1) p. Wierę; 2) wiara.

Wierać się, często powtarzać „wiera“, upewniać (nie wieraj się, wierzę ci).

Wierciadło, zwierciadło.

Wiercibisz, wietrznik, trzpiot, niestatek.

Wiercioch, wałek do wiercenia, rozcierania, np. maku w donicy.

Wierdung, p. Wiardunk.

Wierdunk, p. Wiardunk.

Wierę, wiera, 1) prawdziwie, zaiste (to już nie darmo, W. będzie co złego); 2) nawet (by też W. aniołowie byli są zwodnicy).

Wierhanki, firanki.

Wierneczka, p. Wiernka.

Wiernek, wiernik, wierniś, powiernik.

Wiernie, zaprawdę.

Wiernik, 1) p. Wiernek; 2) mający wiarę, wierzący, wyznawca (W. Mahometa).

Wiernisia, p. Wiernka.

Wierniś, p. Wiernek.

Wiernka, wiernisia, wierneczka, powiernica.

Wiernoczynny, sumiennie postępujący, szczery.

Wierność, 1) (tytuł kościelny) wielebność; 2) tytuł dawany szlachcicowi przez króla.

Wierny, prawdziwy, rzeczywisty, istotny.

Wiersza, wirsza, wiraszka, rodzaj kosza do łowienia ryb.

Wierszopisca, wierszopis, rymotwórca.

Wierszopiska, wierszotworka, wierszopiszyni, wierszopisarka, poetka.

Wierszopistwo, wierszopisarstwo, rymotwórstwo.

Wierszopiszyni, p. Wierszopiska.

Wierszowny, tyczący się wierszy, rymowny.

Wiertel, wirtel, 1) ćwiartka, ćwierć (miara zboża); 2) p. Wiardunk.

Wiertelnik, urzędnik miejski schodzący na grunt w charakterze biegłego.

Wierudny, wirudny, wierutny, istny, prawdziwy (wierudna prawda, nędza; hołysz W.).

Wierzaja, wierzeja, brama, wrota.

Wierzany, któremu wierzą, wzbudzający zaufanie (nadzieja wierzana).

Wierzący, wierzytelny (list W.).

Wierzbca, łyczko wierzbowe.

Wierzch: wierzchem = górą (czyści go dołem i wierzchem); wyleciał wierzchem = w górę, w powietrze; W. wziąć = wziąć górę (nad kim, nad czym); W. mieć nad kim = górę, przewagę, prym; moc dana z wierzchu = z góry (od zwierzchności); W. na miarze = czub, nasypka.

Wierzchnica, 1) wierzchnia, wyższa część czego (W. łaźni = górna ława w łaźni); 2) ruda, na którą najpierw natrafiają.

Wierzchność, powierzchnia.

Wierzchołek dzielności i t. p. = szczyt, wysiłek.

Wierzchołódka, ryba trzymająca się powierzchni wody.

Wierzchowaty, czubaty, z nasypką.

Wierzchowie, wierzchowisko, wierzchołek drzewa.

Wierzchowina płaszczyzna wierzchnia (W. rzeki, góry).

Wierzchowisko, 1) p. Wierzchowie; 2) W. rzeki = początek rzeki.

Wierzchowładny, wszechwładny, zwierzchniczy (wierzchowładna ręka).

Wierzen, wierny (jako orzeczenie).

Wierzgliwy, mający nałóg wierzgania.

Wierzgnąć: W. prawom = zarzucić, porzucić prawa, postąpić wbrew prawu. W. się na nice = przewrócić się, wywrócić się, obalić się.

Wierzony, wiarogodny, prawdopodobny (tyran mało wierzonej srogości).

Wierzyć, 1) kogo, co = wierzyć, że kto, co jest (W. Boga, kościół); 2) W. po jakiemu = wyznawać jaką wiarę (W. po katolicku, po lutersku); 3) W. komu czego = powierzać, pożyczać (W. komu pieniądze); 4) W. co = powierzać.

Wierzysko, wiorzysko, kupa wiórów; miejsce gdzie leżą wióry.

Wierzysty, godny wiary, pewny (traktat W.).

Wiesiadło, wisiadło, 1) wieszadło; 2) to, co wisi, wisior (W. klejnotów).

Wiesić, wieszać na szubienicy.

Wiesiele, wesele, wesołość.

Wiesielić się, weselić się.

Wiesienny, wiosienny, wieśniany, wiosenny.

Wiesień, wiosna.

Wiesioł, wiesioły, wesół.

Wiesiołek, p. Wesołek.

Wiesioły, p. Wiesioł.

Wieszać, 1) W. nad czem oko = zatrzymywać oko, trzymać wzrok utkwiony; 2) W. gdzie nadzieję = pokładać; 3) W. kogo na rzeczy, na słowie = trzymać go na rzeczy, na słowie, trzymać go w niepewności, kazać mu czekać; W. się, 1) W. się na palcach = wspinać się; 2) W. się na powietrzu = unosić się, trzymać się w powietrzu, wisieć; 3) W. się po górach, skałach = piąć się, czepiać się; 4) W. się nad nieprzyjacielem = być mu na karku; 5) W. się przy kim, przy czem = trzymać się go, nie odstępować go; 6) W. się na kim = polegać na kim, spuszczać się na kogo, liczyć nań; 7) W. się rozmyślając = wahać się, łamać sobie głowę, bić się z myślami.

Wieszcza, wiedźma; prorokini, wróżka.

Wieszczarz, wieściarz, wieźdźbiarz, wieszcznik, 1) wieszcz, wieszczek, przepowiadacz przyszłości; 2) ten, co roznosi wieści, nowiniarz.

Wieszczba, wieśćba, wieźdźba, wieźdźbiarstwo, przepowiednia; wróżbiarstwo.

Wieszczbiarnia, wieszczenica, miejsce przepowiadania, wyrocznia.

Wieszczenica, p. Wieszczbiarnia.

Wieszczkowy, 1) tyczący się wieszczka; 2) p. Wieźdźbliwy.

Wieszcznik, p. Wieszczarz.

Wieszczyca, 1) wieszczka, wróżka; 2) zmora, mara dusząca śpiących.

Wieszka, mała wiecha.

Wieśba, wieszanie.

Wieściarz, p. Wieszczarz.

1. Wieść: bez wieści = znienacka, niepostrzeżenie (Połowcy bez wieści przyszli pod Kijów; śmierć bez wieści porazi).

2. Wieść, niedok. wodzić, W. świadki = stawiać świadków; W. kogo na przysięgę = zmuszać go do przysięgi; W. przyjaźń, towarzystwo = żyć w przyjaźni, w towarzystwie; W. spór, burdę, wojnę, kłótnię, prawo (= proces), turnieje = prowadzić, toczyć; W. koszt = podejmować; łożyć na co ciągle; za kaletę kogo wodzić = oszukiwać go w pieniądzach; wodzić kim = powodować, za nos go wodzić; wodzić się z myślą = bić się z myślami, łamać sobie głowę; W. pompę = prowadzić dom na wielką skalę.

Wieśniany, p. Wiesienny.

Wieśnica, 1) wieśniak; 2) wieś; willa.

Wieśny, wiejski, sielski.

Wieśćba, p. Wieszczba.

Wietki, p. Wiątchy.

Wietnąć, p. Wiądnąć.

Wietnica, izba, gdzie się odbywają wiece.

Wietrunek, p. Wiatrunek.

Wietrzność, wiatry, gazy w czem zawarte.

Wietrzny pies = dobrze wietrzący, o dobrym węchu.

Wietrzyć: Wietrzy niewiasty = pachną mu kobiety, ugania się za kobietami.

Wietrzysty, pełen wiatrów (morze wietrzyste).

Wietszeć, p. Wiotszeć.

Wiewidło, wiejaczka, wiejadło, szufla do wiania zboża.

Wiewnąć, wionąć, zawiać, powiać.

Wieźć się, jechać, przeprawiać się; wieź się stąd! = wynoś się, ruszaj stąd.

Wieźdźba, p. Wieszczba.

Wieźdźbiarstwo, p. Wieszczba.

Wieźdźbiarz, p. Wieszczarz.

Wieźdźbliwy, wieszczkowy, wieszczy, proroczy.

Wieża, 1) budynek z wieżą, jako bezpieczne schowanie np. akt, ksiąg i t. p.; 2) wieżę osiodłać = dostać się do więzienia.

Wieżny, strażnik wieży więziennej.

Wieżaty, wieżysty, zakończony wieżą; zaopatrzony w wieżę.

Wieżocielski, odznaczający się ciałem wysokim jak wieża.

Wieżysty, p. Wieżaty.

Więc, 1) dalej, następnie (witała go Klorynda, W. dwór, W. panowie); 2) niechby, zresztą (dosyć ci mieć jednę suknią, W. dwie); 3) więcej.

Więcdy, więc tedy.

Więciorka, wieńcerz, więcierz.

Więcszy, p. Więtszy.

Więdły, wędzony.

Więdzina, wędlina.

Większoliczność, większość.

Więtki, p. Wiątchy.

Więtszeć, powiększać się.

Więtszy, więcszy, większy.

Więtszyć, powiększać.

Więz, więza, kompleksja.

Więza, 1) p. Więz; 2) więź, uwięź.

Więzać, p. Wiązać.

Więzadło, wiązadło.

Więzić, robić robotą wiązaną, wiązać (W. sieci, kobierce).

Więzisty, zwięzły, wiążący się.

Więzowy wiązowy (drzewo więzowe).

Więź, p. Wiązanie.

Więźba, wiązanie.

Więźbity, wiążący się, zwięzły, klejący się, trzymający się kupy (mowa więźbita = perjodyczna).

Więźnić, więzić.

Więża, pęta.

Wigano, suknia damska na dworze St. Augusta, fałdzista ze stanem pod samemi piersiami.

Wigor, krzepkość, siła, dzielność.

Wija, p. Wiejadl.

Wijać, 1) zwijać (na swoje W. motowidło); 2) zmiatać, zmykać, uciekać (wijaj, bracie, z dworu).

Wijadl, p. Wiejadl.

Wijadł, p. Wiejadl.

Wijadło, motowidło.

Wijatyk, księga, według której ksiądz dysponuje umierającego na śmierć.

Wiklić, p. Wichlić.

Wiklo, zielsko, chwast, krzew gibki a czepiający się.

Wikłanina, matanina, zamęt, krętanina.

Wiktorja, zwycięstwo.

Wiktoryzować, zwyciężać, brać górę.

Wiktować się, jadać, karmić się, żywić się.

Wilczaszek, wilk niekoniecznie straszny.

Wilcze, jak wilk, po wilczemu.

Wilczaty, odznaczający się maścią, sierścią wilka.

Wilgi, wilki, wilgny, wilgotny.

Wilgny, p. Wilgi.

Wilgociąg, otwór do przewietrzania powietrza wilgotnego w budynku.

Wilgocina, grunt wilgotny.

Wilgoć, wilż, miejsce wilgotne, woda (W. i susza).

Wilgoćmiar, wilgociomierz, higrometr.

Wilgość, wilkość, wilgota, wilgot, wilż, wilża, wilgoć.

Wilgot, p. Wilgość.

Wilgota, p. Wilgość.

Wilk, 1) bryła żelaza stężałego znajdowana w piecach hutniczych; 2) belka idąca wzdłuż szkuty; 3) zgniły pień drzewa leżący w wodzie; 4) błąd, usterka w robocie szklarskiej.

Wilki, p. Wilgi.

Wilkierz, wielkierz, plebiscyt; uchwała miejska w prawie magdeburskiem.

Wilkołcza, wilczy głód (choroba).

Wilkołek, wilkołak.

Wilkołkowy, wilkołakowy.

Wilkom, 1) przywitanie; 2) puhar powitalny.

Wilkość, p. Wilgość.

Wilż, 1) p. Wilgość; 2) p. Wilgoć.

Wilża, p. Wilgość.

Wiła, błazen, głupiec, szaławiła, szaleniec, postrzeleniec; wiły robić = szaleć.

Wiłać, p. Wiłować.

Wiłować, wiłać, błaznować, szaleć; pleść głupstwa (wiłuje dla przedmiotu swej miłości; wiłuje nowa ewangielja = bałamuci, kręci, zawraca głowę; egzaminowany wiłuje).

Wina, 1) dać komu winę o co = zaskarżyć go o co; 2) wada; 3) kara pieniężna, grzywny; W. główna = kara za przestępstwo kryminalne, za zabójstwo.

Winarz, winiarz.

Winczować, 1) winszować; 2) p. Winszować.

Winczowne, podarunek choremu przychodzącemu do zdrowia.

Winczowny, p. Winszowny.

Windodrąg, poziom w stosunku do pionu.

Windować, wbijać kafarem.

Winduga, windowanie.

Windyczka, p. Winiczka.

Winica, winiarnia.

Winiczka, windyczka, jabłko smaku winnego.

Winien czemu = podległy czemu (W. skazie).

Winnica, krzew winny.

Winnik, zasłona, przepaska, fartuch do zasłaniania się w pasie.

Winność, 1) obowiązek oddania; dług; 2) wina, przewinienie, grzech.

Winobraniec, ten, co dokonywa winobrania.

Winobranka, kobieta dokonywająca winobrania.

Winogard, winomiot, ten, co gardzi winem, co nie pija wina.

Winograd, winohrad, winogród, winnica, ogród winny.

Winograno, p. Winogron.

Winogron, winograno, winogrono.

Winogród, p. Winograd.

Winohrad, p. Winograd.

Winolej, nalewacz wina, cześnik, podczaszy.

Winomiot, p. Winogard.

Winomiód, miód rozpuszczony w winie.

Winopijas, p. Winopijca.

Winopijca, winopilca, winopój, winopijas, winożarłok, winożerca, ten, co się opija winem.

Winopilca, p. Winopijca.

Winopój, p. Winopijca.

Winowaciec, p. Winowajca.

Winować, karać winami = grzywnami, skazywać na karę pieniężną.

Winowajca, winowaciec, dłużnik.

Winowaty, winien, dłużny; obowiązany.

Winowódzca, winowajca, przestępca.

Winożarłok, p. Winopijca.

Winożerca, p. Winopijca.

Winsz, winszowanie, życzenie.

Winszować, winczować, 1) W. kogo = łączyć ślubem małżeńskim; 2) W. komu = sprzyjać.

Winszowny, winczowny, tyczący się winszowania.

Wińczyć, wieńczyć.

Wiodro, wiądro, upał, posucha.

Wiolencja, gwałt, przemoc.

Wionek, wianek.

Wiorzysko, p. Wierzysko.

Wiosienny, p. Wiesienny.

Wioska, wieśniaczka.

Wiosłaty, łopatczany, podobny do wiosła (wiosłate nogi łabędzia).

Wiosłolotny, wiosłoruszny, wiosłonogi.

Wiosłoruszny, p. Wiosłolotny.

Wiosnować, 1) przepędzać wiosnę; 2) rozwijać się rozkosznie, kwitnąć (nauki wiosnują); W. się, odmładzać się, odnawiać się (las się wiosnuje).

Wiotchy, wiątchy, więtki, wietki, 1) stary, zużyty, wytarty (suknia, lina wiotcha); 2) wiotki, słaby, wątły (trzcina wiotcha; bluszcz W.).

Wiotech, schyłek, zbliżanie się ku końcowi, ubytek (od wiotchu do nowiu księżyca; księżyc już na wiotchu).

Wiotesz, starzyzna, odzież zużyta (dodzierać wiotszy).

Wioteszek, obdartus.

Wioteszka, zdrob. od Wiotesz.

Wiotesznik, ten, co reparuje, łata starzyznę.

Wiotszeć, wietszeć, wątleć ze starości, zużywać się, wycierać się, niszczeć.

Wiotszyć, wątlić, zużywać, niszczyć, wycierać.

Wiozba, p. Woźba.

Wioźba, p. Woźba.

Wipa, machina wojenna do ciskania kamieni.

Wiraszka, p. Wiersza.

Wircauz, dom gościnny, karczma.

Wirsza, p. Wiersza.

Wirt, wyrt, wir, odmęt.

Wirtel, p. Wiertel.

Wirudny, p. Wierudny.

Wiry na czole końskiem = włosy kręcące się, kępki włosów.

Wirydarski, dotyczący wirydarza (altana wirydarska).

Wirydarstwo, ogrodnictwo w zakresie wirydarzy.

Wirydarznik, ogrodnik w zakresie wirydarzy.

Wirzbca, pas.

Wirzch, wierzch.

Wirzchni, wierzchni, najwyższy, zwierzchni.

Wirzyć, kręcić wirowato (morze wirzy wodę).

Wisać, pozostawać w stanie wiszącym, wisieć.

Wisiadełko, zdrob. od Wisiadło.

Wisiadło, p. Wiesiadło.

Wisiec, wisioł, wisiuga, wisielec, szubienicznik.

Wisieć, 1) W. od kogo = zawisnąć, zależeć; 2) polegać, spoczywać (nadzieja moja w tobie wisi); 3) W. gdzie = zostawać, przebywać, nie módz wyjść skąd, marnować się gdzie (wisi w szkołach przez lat kilkanaście).

Wisielny, wiślany.

Wisioł, p. Wisiec.

Wisiuga, p. Wisiec.

Wiskać, p. Wiszczeć.

Wisny, giętki, ciągnący się (żelazo wisne).

Wisz, wiszar, 1) zarośla czepne zachwaszczone; 2) urwisko wiszące nad czem; 3) z brody bielą się wisze = kudły wiszące.

Wiszar, p. Wisz.

Wiszczeć, wiskać, piszczeć, krzyczeć.

Wiszoprost, linja prostopadła.

Wiszor, szczotka.

Wiślisko, dawny nurt Wisły.

Wiśnka, wisienka.

Wita, witka wielka, niezgrabna.

Witaj mi to! = dobry to zysk! wiwat!

Witalny, tyczący się witania, powitalny.

Witana, witanie, powitanie, przywitanie (oberwawszy przez łeb, cofali się po takiej witanej).

Witane, danina składana przez kmieci na przywitanie dziedzica lub dziedziczki.

Witanie anielskie = Pozdrowienie anielskie (= Zdrowaś Marja).

Witannik, puhar powitalny.

Witeczny, p. Wyteczny.

Witez, p. Witeź.

Witeź, witez, rycerz, bohater, junak.

Witpacher, gatunek drogiego wina zagranicznego.

Witrjoliczny, wytryolowy.

Witrykusz, p. Wytrykus.

Wituch, przepaska, rańtuch, którym się opasują siewcy pszenicy.

Witwa, gatunek wierzby.

Wiwenda, żywność.

Wizerunek, p. Wizerunk.

Wizerunk, wizerunek, 1) albo wizerowanie, wizerunek, obraz, podobizna, wyobrażenie, portret; 2) wzór, model (W. do budynku = plan, zarys; Skarga, W. kaznodziejski; W. cnoty); 3) dowód, przykład, próba czego (już sam W. cnoty Bolesława napełniał Polaków otuchą; wiele wizerunków panowania swego wystawili (pomników); 2) W. z przywileju wypisany (= wypis, kopja).

Wizytacja na komorze = rewizja.

Wizytator celny = strażnik pograniczny, rewizor celny.

Wjachać, wjać, wjechać.

Wjać, p. Wjachać.

Wjazd, wtargnięcie, najazd.

Wjechać, niedok. wjeżdżać w majętność czyją = najechać ją.

Wjezdny, mający wjazd; zajezdny (dom W., karczma wjezdna = zajazd, oberża).

Wjeżać, p. Wjeżyć.

Wjeżyć, niedok. wjeżać, wzjeżyć, najeżyć ku górze, postawić.

Wkanąć, wkapnąć, kapiąc wpaść.

Wkidać, wrzucić.

Wkląsły, p. Wklękły.

Wklepać się, niedok. wklepywać się, pomylić się co do osoby, wziąć kogo za kogo innego.

Wklepywać się, p. Wklepać się.

Wkleszczać, p. Wkleszczyć.

Wkleszczyć, niedok. wkleszczać, wpić, zapuścić niby kleszcze (W. w co szpony).

Wklękłość, wklęsłość.

Wklęknąć, wklęsnąć.

Wklęknięty, wkląknięty, wklęsły (nos W.).

Wklęsnąć, wcisnąć się, wrazić się, wkleić się (śnie, wklęśnij w oczy ludzi).

Wklęsnonozdrzy, mający nos wklęsły.

Wklęśniać, p. Wklęśnić.

Wklęśnić, niedok. wklęśniać, wszczepić, wsadzić między dwa drewna lub w drzewo rozszczepione.

Wkołocieczny, opływający, płynący dokoła.

Wkołokrętny, kręcący wkoło, wirujący (wir W.).

Wkołowrot, obieg wkoło, krążenie (W. ziemi).

Wkołowrotny, krążący (W. bieg ziemi).

Wkować, wkuć.

Wkropić, kropiąc wpuścić.

Wkrzewić, krzewiąc wkorzenić.

Wkupność, wkupne, wkupywanie się (za wkupnością wejść do dziedzictwa).

Wkupny, na wkupieniu się polegający (urząd W.).

Wlać, niedok. wlewać co na kogo = przelać, zlać (W. na kogo swą władzę, swe prawa).

Wlazło, właz, właza, intruz, wdręt, uzurpator.

Wlecieć, wzlecieć, wzbić się wysoko.

Wledz w kogo = spuścić się na kogo, polegać na kim.

Wlepić, wpić, wszczepić, wbić, wrazić, wpoić (W. w co zęby; natura wlepiła nam wrodzoną miłość; przyśnił mu się skarb, i tak go sobie wlepił w głowę, że...).

Wlepły, wlepiony (oczy wlepłe na co).

Wlew, wlewok, 1) wlewanie, wlanie, wlewanie się, wlanie się (W. rzeki do morza = ujście); 2) W. morza = odpływ (wlewy i wylewy morza).

Wlewać, p. Wlać. W. się, mieścić się, zawierać się, znajdować się w kim (nie można z ubioru sądzić, co się w człowieka wlewa).

Wlewek, 1) p. Wlew; 2) wpływ (pod wlewkiem rodzimy się planety); 3) przelanie na kogo, cesja, przekazanie komu czego.

Wlubić się, wciągnąć się w co z lubością (W. się w nauki).

Wlulić się, wkraść się, zakraść się (skoro ją przytuli, zaraz duch się w członki wluli; W. się w poufałość).

Władacz, p. Włajca.

Władać, władnąć, 1) W. ludem, krajem = rządzić, panować, królować; 2) W. wojskiem = dowodzić, komenderować; 3) W. kim = powodować; przewodzić nad kim (nikczemna dziewka królem włada).

Władarka, włodarka, władzicielka, władczyni, pani, królowa.

Władarz, p. Włajca.

Władnictwo, władza, panowanie (W. świata = władza nad światem).

Władnik, p. Włajca.

Władność, władanie, władza (władności w rękach nie miał; nad czeladzią W. albo panowanie).

Władobronny, władający orężem.

Władodawca, władzodawca, mocodawca.

Władogromny, władogromy, władający piorunami (Jowisz W.).

Władogromy, p. Władogromny.

Władogroźny, groźny swoją potęgą.

Władołódca, władający łódką.

Władotwórca, wszechmocny twórca, wszechmocny rządca.

Władzicielka, p. Władarka.

Włajca, władacz, władarz, włodarz, władnik, władca.

Włamać, włomić, niedok. włamować kogo w co = wprawić, wciągnąć, wdrożyć (W. dziecię w gramatykę); W. się, wprawić się, wciągnąć się, wdrożyć się w co.

Włamować i W. się, p. Włamać.

Własnomiętność, prywata, posiadanie osobiste (W. w zakonie wada).

Własnomiętny, dążący do posiadania czego na swoją osobistą własność.

Własnoręki, własnoręczny (W. podpis).

Własnorodny, oryginalny.

Własność, właściwość, prawdziwość.

Własny, 1) właściwy; 2) istny, prawdziwy, wykapany (Mars W. z niego).

Włastelski, mający władzę, władający, panujący.

Właszczyć, właścić, przywłaszczać sobie.

Właścić, p. Właszczyć.

Właściwy, własny czyj.

Właścizna, właść, własność.

Właść, p. Właścizna.

Właśnictwo, prawo własności, rola właściciela.

Właśnie, właściwie (mówić W. = nie przenośnie).

Właśnik, właściciel.

Właz, p. Wlazło.

Właza, p. Wlazło.

Włoce, (l. mn.) rodzaj sani do wleczenia ciężarów.

Włochacinki, zdrob. od Włochaciny.

Włochaciny, kosmaciny, meszek (W. na roślinach).

Włodarka, p. Władarka.

Włodarstwo, władanie, władza, panowanie.

Włodarz, 1) p. Włajca; 2) wójt wiejski.

Włodek, zdrob. od Włodarz.

Włodnąć, p. Włodować.

Włodować, 1) włodarzować, być włodarzem; 2) albo włodnąć, włość, władać, panować; 3) pędzić życie wiejskie.

Włodz, właściciel.

Włodza, włosność, posiadłość.

Włoka, 1) albo włoki, saneczki pod pług; 2) albo włokita, włóczęga, włóczykij.

Włokieta, p. Włóczenina.

Włokita, 1) p. Włóczenina; 2) p. Włoka.

Włomić, 1) włamać; 2) i W. się, p. Włamać.

Włosak, człowiek włochaty.

Włosaty, włochaty.

Włosieć, dostawać włosów.

Włosieniec, włosiennica.

Włosienkowaty, włoskowaty (listek W.).

Włoskie łamanie, syfilis.

Włosność, p. Włodza.

Włosny, 1) włosowy; 2) albo włościnny, własny; 3) wiejski, gminny (wójt W.).

Włosokrasny, mający piękne włosy.

Włosówki, szczypczyki do wyrywania włosów.

Włostnie, włośnie, właśnie.

Włostność, własność; władza.

Włoszeć, stawać się Włochem.

Włoszek, zdrob. od Włoch.

Włościnny, p. Włosny.

1. Włość, p. Włodować.

2. Włość, kraj, państwo (W. kartagińska).

Włośnie p. Włostnie.

Włowić się dokąd = wkręcić się, wkraść się, włudzić się (W. się do serca czyjego).

Włożyć, 1) W. kogo do regiestru = wciągnąć; umieścić go w nim; W. co w pamięć = wbić; W. co komu = powiedzieć na ucho, szepnąć; 2) W. co na kogo = udzielić mu czego (W. na kogo chrzest; 3) W. co na kogo = zdać, przelać, przekazać; W. na kogo, na co = zostawić komu, czemu, zdać na kogo, na co (na nas włożycie, abyśmy ich dostali; spór włożyć na czyj sąd, na czyje rozstrzygnięcie); 4) W. na kogo potwarz = rzucić; 5) W. na kogo, na co imię = nadać mu imię; 6) W. apelację = wnieść, założyć; W. się, wstawić się, przyczynić się, wdać się, wnieść instancję.

Włóczebne, danina od włóczenia, bronowania.

Włóczenina, włokita, włokieta, włóczęga, włóczenie się.

Włóczenka, mała włócznia.

Włóczęcy, włóczący.

Włóczka, 1) wada wina, kiedy się ono wlecze, ciągnie, jak nić; 2) pismo drobne ciągnące się łańcuszkiem.

Włóczny, włókowy (pole włóczne).

Włókieta, p. Włókita.

Włókita, włókieta, 1) włóczęga = włóczenie się; 2) włóczęga = włóczykij.

Włókno, pajęczyna; W. latające = babie lato.

Włudzić, 1) wmusić łudząc (W. lekarstwo w chorego); 2) zwabić (W. kogo w zasadzkę; W. sen na oczy); 3) W. miłość w kogo = wzbudzić w nim miłość przymilając się.

Włus, osada tatarska.

Włusianin, mieszkaniec włusa, Tatarzyn.

Wmagać się, wdzierać się gwałtem (W. się na urząd).

Wmatać, niedok. wmatywać, wplątać, uwikłać w co.

Wmatywać, p. Wmatać.

Wmiatać i W. się, p. Wmieść.

Wmieszkać się, mieszkając długo wżyć się, zasiedzieć się.

Wmieszkany, 1) który się wmieszkał; 2) który się wdał (zrzucił z brody i z włosów siwiznę wmieszkaną).

Wmieścić, mieszcząc włożyć, wsadzić; W. się, zmieścić się, wleźć.

Wmieść, wmiotać, niedok. wmiatać, wmietywać, wrzucić; W. się w co, 1) werwać się, wedrzeć się, wcisnąć się, narzucić się (wmiata się, choć go nie proszą); 2) wtrącić się, wmieszać się (W. się w urząd czyj, w specjalność jaką, w rozmowę).

Wmietywać, p. Wmieść.

Wmiotać i W. się, p. Wmieść.

Wmnożyć się, webrnąć, popaść (W. się w grzech).

Wmoczyć, wpuścić w co mokrego.

Wmodlić się, wprosić się dokąd.

Wmówić się, 1) W. się do kogo = wprosić się, zaprosić się; 2) W. się do czego = zaofiarować się (sam się wmówił do tej posługi).

Wmulić, wetknąć w muł (ryba łeb wmuli).

Wmuskać, muskaniem wetrzeć.

Wnarzać, p. Wnurzyć.

Wnącać i W. się, p. Wnącić.

Wnącić, niedok. wnącać, wnęcić, nęcąc wciągnąć. W. się, 1) wnęcić się; 2) znarowić się, zbałamucić się (tak się w indulty wnęcili, iż miasto 40 dni, 40 godzin nie poszczą).

Wnątrz, 1) wewnątrz; 2) do wnętrza (nie dopuści jadu W.); 3) p. Wnątrze.

Wnątrze, wnątrz, wnętrz, wnętrzność, wnętrze czego.

Wneciuchno, p. Wnetki.

Wneciuczko, p. Wnetki.

Wneteczki, p. Wnetki.

Wnetki, 1) albo wneteczki, wneciuchno, wneciuczko zdrob. od Wnet; 2) prędki, rychły, skory.

Wnet-wnet, już to-już to, raz-raz.

Wnetże, wnet.

Wnęczek, wnuczek.

Wnęczę, wnuczę.

Wnęczka, 1) p. Wnęka; 2) synowica.

Wnęk, 1) wnuk; 2) synowiec, siostrzeniec.

Wnęka, wnęczka, wnuczka.

Wnętne, wnęta, wabik.

Wnętny, wnęcający.

Wnętrz, p. Wnątrze.

Wnętrznie, wewnętrznie.

Wnętrzność, p. Wnątrze.

Wnętrzny, 1) wewnętrzny; 2) przyjaciel W. = serdeczny.

Wnić, wejść.

Wniebomkły, do nieba śpieszący.

Wniebownieśny, wniesiony do nieba, wzięty do nieba.

Wniesienie, wniosek, posag.

Wnieść, niedok. wnosić, 1) przynieść, dać (ta majętność wnosi 1000 talarów); 2) W. na kogo przekleństwo = zagrozić komu przekleństwem.

Wniewalać, p. Wniewolić.

Wniewolić, niedok. wniewalać, wmuszać.

Wnijść, p. Wejść.

Wnik, wnitek, ciasne przejście, którędy co wniknie, kanalik; sidła, zasadzka.

Wnikły, wgłębiony (loch w głąb W.).

Wnikomy, chwytny, szybko zamykający się (zakładają rozjazdy wnikome na kwiczoły łakome).

Wnimać, poważać, szanować.

Wniosek, 1) wniesienie (pszczoła komórki zaopatrzyła miodów wnioskiem); 2) wypadek, skutek, rezultat czego (przewidzieć wnioski).

Wnitek, p. Wnik.

Wniwco, wniwecz.

Wniwczym, w niczem.

Wnorzyć, p. Wnurzyć

Wnu, z wnu, zewnątrz.

Wnurzać, p. Wnurzyć.

Wnurzyć, wnorzyć, niedok. wnurzać, wnarzać, 1) W. w ciecz = zanurzyć, zatopić; 2) pogrążyć, spuścić (W. łeb, czoło w ziemię).

Wobec, powszechnie, wogóle.

Wobiasz! co żywo tutaj! (W. do tej pełnej czary!).

Wobłudny, obłudny.

Wochlon, 1) tygodniowa zapłata rzemieślnika; 2) nagroda.

Wodlisko, woda niedobra, przeszkadzająca gdzie.

Wodmuchy, machiny sprowadzające wiatr za pomocą wody.

Wodnatość, wodnistość.

Wodnaty, wodnisty.

Wodnica, 1) albo Wodnocielność, puchlina wodna; 2) pękanie skóry na drzewach i wypływanie soków; 3) rzepa podługowato okrągła, bardzo soczysta.

Wodniczny, 1) tyczący się wodnicy; 2) albo wodnocielny, chory na puchlinę wodną.

Wodniczy, wodnik, ten, którego obowiązkiem jest starać się o wodę, woziwoda, nosiwoda.

Wodnić, napełnić wodą, robić wodnistym.

Wodnieć, 1) zamieniać się w wodę, stać się wodnistym; 2) (o rzece) wzbierać, przybierać.

Wodnik, 1) p. Wodniczy; 2) albo wodolejca, wodolej, znak niebieski zimowy.

Wodnocielność, p. Wodnica.

Wodnocielny, p. Wodniczny.

Wodnokrewność, flegmatyczność temperamentu.

Wodnokrewny, flegmatyczny.

Wodnolity, z wód usłany (W. kobierzec).

Wodnopławny, p. Wodopławny.

Wodność, wodna istota czego, wodnistość.

Wodnowzorzysty, mający po sobie wzory fali wodnej, morowy.

Wodnoziemny, wodoziemny, wodnoziemski, ziemnowodny (zwierzę wodnoziemne).

Wodnoziemski, p. Wodnoziemny.

Wodny: wodne wargi u kobiet = wargi wstydliwe mniejsze.

Wodociągłość, hidraulika.

Wodociek, ściek wody; kanał, którym woda się toczy.

Wodogłów, woda w głowie (choroba).

Wodogonna rzeka = szumna, pędem płynąca.

Wodoklon, jawor wodny (platanus).

Wodokropny, chrzciciel (Jan św., W.).

Wodolej, p. Wodnik.

Wodolejca, p. Wodnik.

Wodoluby, lubiący wodę, kochający się w wodzie (nimfa, topola wodoluba).

Wodomiec, wodomiecz, wodomycza, wodociek, wodociąg, kanał, rynsztok (pole wodomcami wysuszyć).

Wodomiecz, p. Wodomiec.

Wodomnogi, obfity w wodę, wodnisty.

Wodomycza, p. Wodomiec.

Wodonosiciel, wodonosz, wodonoszca, nosiwoda.

Wodonosz, p. Wodonosiciel.

Wodonoszca, p. Wodonosiciel.

Wodonur, żaba.

Wodopad, wodospad.

Wodopij, p. Wódka.

Wodopławny, wodnopławny, wodopływy, żeglujący po wodzie (okręt W.).

Wodopływy, p. Wodopławny.

Wodopój, p. Wódka.

Wodoroślek, jeden z gęstych, krzywych, powikłanych wyrostków wśród gałęzi jabłoni i gruszy.

Wodoskok, wodotrysk, fontanna.

Wodospław, wodowód, wodociąg.

Wodoważnia, hidrostatyka.

Wodowładny ogon rybi = powodujący wodą, sterujący.

Wodowód, p. Wodospław.

Wodowóz, woziwoda.

Wodoziemny, p. Wodnoziemny.

Wodze: Porywaj W. = wynoś się precz!

Wodziciel, wódz.

Wodzić, p. 2. Wieść; W. się, wieść się, powodzić się, iść po myśli.

Wodzka, sznur, na którym kogo, co prowadzą.

Wojanin, p. Wojarz.

Wojarz, wojanin, wojen, wojennik, wojskowiec, wojownik.

Wojdłok, p. Wojłak.

Wojek, żeberko powrozu (lina ze trzech wojków kręcona).

Wojen, p. Wojarz.

Wojenne, wojeńszczyzna, pobór łanowy na rzecz pana.

Wojennia, podatek wojenny.

Wojenniczy, wojowniczy, wojacki.

Wojennik, p. Wojarz.

Wojeński, wojskowy, wojacki, rycerski, bohaterski.

Wojeńsku: po W. = wojennie, militarnie, po żołniersku.

Wojeńszczyzna, p. Wojenne.

Wojewodzanka, wojewodzianka.

Wojewodziny, p. Wojewodzy.

Wojewodzy, wojewodziny, tyczący się wojewody.

Województwo, wojewoda z żoną (W. przyjechali).

Wojłak, wojłuk, wojdłok, wojłok.

Wojłuk, p. Wojłak.

Wojna: służyć wojnę = służyć w wojsku, odbywać służbę wojskową.

Wojować co = wojując zdobywać.

Wojowny, wojowniczy, bitny.

Wojska, wojsko.

Wojsko kogo, czego = tłum, ciżba, gromada (W. dam, grzechów, filutów).

Wojskowicz, wojszczyc, syn wojskiego.

Wojskowiec, p. Wojarz.

Wojszczyc, 1) p. Wojskowicz; 2) syn wojownika, junak.

Wokabuł, wokabuła.

Wokalisz, samogłoska.

Wokalizator, śpiewak.

Wokolu, wokoło, naokół.

Wokrądze, p. Wokrąg.

Wokrąg, wokrądze, wokoło, dokoła.

Wola: 1) Wole = chuci, żądze, namiętności; 2) mieć kogo, co po woli = mieć go powolnym, po myśli, podług życzenia; 3) po woli = dobrowolnie, z własnej chęci (iść po woli); 4) albo wolność, wolny wybór (ubiczowanego podał na wolą ich, a oni Go ukrzyżowali; jednego z dwóch więźniów na wolą im daje); 5) czynić komu wolą = spełniać jego życzenia; 6) dobra W. = życzliwość, przychylność, uprzejmość (dobra W. przeciwko komu, na kogo; okazać komu dobrą wolą; chleb z solą, z dobrą wolą); 7) wolność, swoboda, niezależność (puścić kogo na wolą; być na woli); 8) umówiony czas wolności od podatków, czynszów, pańszczyzn; 9) albo wolność, miejsce osady zwolnione na pewien czas od podatków i powinności, kolonja (gdyby kto siadł na woli i wysiedziawszy wolą albo nie wysiedziawszy do końca, chciał iść precz od pana, powinien zapłacić za wysiedziane lata).

Wolanin, mieszkaniec woli, kolonista nowo przybyły.

Wolant, suknia lekka, powiewna, przejrzysta.

Wolarnia, wołownia, stajnia na woły.

Wolawy, tyczący się wola pod gardłem (żyła wolawa).

Wolentarz, ochotnik.

Woleństwo, 1) wybór, obiór; 2) wolność.

Wolgar, ten, co mieszka nad rzeką Wołgą.

Woli, wołowy.

Wolnić, zwalniać, robić wolniejszym, folgować, popuszczać (W. żagle).

Wolnie, 1) swobodnie (W. odetchnąć); 2) śmiało, nie krępując się, bez ogródki (W. co wyrazić).

Wolniej komu = ma większą wolność, więcej swobody, może sobie więcej pozwolić (przełożonemu W., niż inszym).

Wolnik, wolny sobie, pan udzielny, suweren.

Wolniuczki, wolniuchny.

Wolnochcący, dobrowolny.

Wolnoczynny, 1) arbitralny; 2) dowolny.

Wolnomyślec, wolnowierca, libertyn.

Wolnomyślny, lekkomyślny, lekko, swawolnie rzeczy traktujący.

Wolność, 1) p. Wola (zdać, zostawić co na W.); 2) pozwolenie (dał mi W. odjechać).

Wolnowierca, p. Wolnomyślec.

Wolnowierstwo, wolnomyślność w rzeczach wiary, libertynizm.

Wolnowładca, samowładca.

Wolnowładny, wolnowłady, samowładny (król, pan W.).

Wolnowłady, p. Wolnowładny.

Wolnowładztwo, samowładztwo.

Wolny, 1) nie krępujący się, swobodny, pozwalający sobie (wolnym językiem puścił się na cesarza); 2) zostawiony do wyboru (żywot bezmęski albo bezżeński jest W.); 3) dobrowolny (Jezus wolną mękę przyjął; żołnierz W. = ochotnik); 4) ucho wolne = dające posłuch komu; 5) list W. = zabezpieczający wolność, pasport.

Wolonter, ochotnik, wolontarjusz.

Wolwas, opałka z chróstu do wrzucania węgli.

Wołać kim, czem, jak = nazywać. W. się, nazywać się (woła się Zbyszko).

Wołaszek, wołek.

Wołhynianin, p. Wołhyniec.

Wołhyniec, Wołhynianin, Wołynianin.

Wołhyń, Wołyń.

Wołopas, wołowiec, wołownik, wolarz, pastuch wołów, poganiacz wołów.

Wołosza, Wołoszczyzna (kraj), Multany i Mołdawja; 2) Wołosi, naród wołoski.

Wołowiec, p. Wołopas.

Wołowity, wołowaty, ciężki, gnuśny, niezgrabny.

Wołowizna, wołowina, mięso wołowe.

Wołownia, p. Wolarnia.

Wołownik, p. Wołopas.

Womit, 1) wymioty; 2) rzygowiny, blwociny.

Womitywa, lekarstwo na wymioty.

Wonia, 1) woń; 2) albo wonianie, powonienie.

Woniać, waniać, 1) woń z siebie wydawać, pachnieć; 2) wąchać.

Wonianka, rzecz, którą noszą dla woni.

Wonić co = czynić wonnym, wonią napuszczać.

Woniość, wonność, zapach, woń.

Wonnodymny, wydający z siebie dym wonny (kadzidło wonnodymne).

Worf, gałeczka, kuleczka.

Woroszyć, burzyć, niszczyć (miasteczko ogniem W.).

Worowatka, gruba deska worowa.

Worstwa, warstwa.

Wosk: Pozna W. = pozna pismo nosem, dowie się co ja za jeden, poczuje mnie. Drzwi niziuchne, musi się nachylić, aby wosku głową ode drzwi nie odlepił = aby się nie uderzył głową w futrynę.

Woskownictwo, woskarstwo.

Woskownik, woskarz.

Woskowy: światło woskowe = światło od świec woskowych.

Wosławiony, osławiony.

Woszczanka, 1) płótno woskowane, cerata; 2) bańka ulepiona z wosku.

Woszczyć, woskować.

Wotywa, wotywka, wotum na ołtarz, do obrazu cudownego i t. p.

Wotywka, p. Wotywa.

Wozatarz, woźnica.

Wozatyrka, kobieta-woźnica.

Wozduch, 1) powietrze, wiatr; 2) p. Welum. Zdrob. Wozduszek.

Wozduszek, p. Wozduch.

Wozgrza, flegma.

Wozgrzywość, nosacizna.

Wozgrzywy, dotknięty wozgrzywością, nosaty (koń W.).

Woziciel, p. Woźba.

Woziebny, służący do wożenia.

Woziwod, woziwód, woziwoda.

Woziwodzin, tyczący się woziwody.

Woziwód, p. Woziwod.

Wozodziej, p. Wozownik.

Wozownik, wozodziej, ten, co robi wozy, powoźnik, stelmach.

Wozowy, dozorca wozów, taboru.

Woźba, 1) albo wiozba, wioźba, wózka, wożenie, jazda wozem; 2) albo woźca, woziciel, woźnica.

Woźni, woźnowski, tyczący się woźnego.

Woźnictwo, 1) rola, obowiązek, zajęcie woźnicy; 2) p. Woźniczostwo.

Woźniczostwo, woźnictwo, urząd woźnego.

Woźnik, 1) koń powozowy, zaprzęgowy; 2) wół zaprzężony w miejsce konia.

Woźnowski, p. Woźni.

Woźny wojenny = herold.

Woże, wić.

Wódka, wodopój, wodopij, ten, albo ta, co tylko wodę (a nie trunki) pija.

Wództwo, dowództwo, wodza, komenda.

Wójtownia, mieszkanie wójta, wójtówka.

Wól, wul, wole, wypukłość pod gardłem.

Wóln, 1) wolny; 2) zdolny.

Wózka, p. Woźba.

Wpad, wpadnięcie, napad, napaść (W. nieprzyjaciół).

Wpadać, p. Wpaść.

Wpaść, niedok. wpadać, 1) W. w ptaki = wtrącić się w czyje miłostki, wleźć mu w paradę; 2) W. komu w uwagę = uderzyć, zwrócić czyją uwagę; 3) W. komu do głowy = trafić mu do przekonania, pomieścić się w głowie; 4) wpadł komu kaprys = przyszedł, przypadł; 5) wpadła zazdrość między nich = wdała się, wkradła się; 6) W. na języki = dostać się; 7) wpada co komu = przypada, wypada, należy się (za taki występek wpada stronie przeciwnej i urzędowi po 40 kop groszy).

Wpaść się, niedok. wpasać się, 1) weżreć się, wjeść się, wgryźć się; 2) wnęcić się, wkraść się, wkręcić się; wpasł się w mię = pozbadł mię.

Wpatrować się, wpatrywać się.

Wpatrzać się, p. Wpatrzyć się.

Wpatrzyć się, wpatrzać się, wzwyczaić się przez patrzenie (z początku raził mię ten widok, lecz z czasem wpatrzyły się oczy).

Wpądzać, wpędzać.

Wpierać się, p. Weprzeć się.

Wpierzyć, oblec w pierze.

Wpisne, zapłata za wpisanie, wpisowe.

Wpisować, wpisywać.

Wpląznąć się, wpełznąć.

Wpleszczeć, wbić na płask, przygnieść (starość w ziemię człeka wpleszcze).

Wpływać, opływać (W. w szczęściu).

Wpojśrzód, wpośród.

Wpóki, dopóki, póki.

Wpółkryminalnie był karany = grzywnami i wieżą.

Wpółśrzedni, wspołśrodkowy, koncentryczny (koła wpółśrzednie).

Wpracować, wzwyczaić, wciągnąć do pracy.

Wprawiać, p. Wprawić.

Wprawić, niedok. wprawiać, wprawować, 1) włożyć, wsadzić, wprowadzić (W. rękę w co; W. owoce w cukier); 2) wpędzić, wparować (W. kogo w sidła, w kąt ciasny, do więzienia, w grób); 3) wpoić (W. jaką opinję w ludzi).

Wprawować i W. się, p. Wprawić.

Wprowadzać, p. Wprowadzić.

Wprowadzić, niedok. wprowadzać, 1) doprowadzić (W. do skutku); 2) W. liczbę = pomnożyć ją przez drugą liczbę.

Wprzek, naopak, przeciwnie.

Wprzęgły, wprzężony, wprzęgnięty.

Wprzód: W. kogo siadać = przed kim siadać (na pierwszem miejscu); dać komu W. = dać się uprzedzić, ustąpić komu pierwszeństwa przed sobą.

Wprzódznanie, przeczucie poprzedzające samo poznanie, przewidywanie.

Wrać, p. Wrzeć.

Wradzać się, p. Wrodzić się.

Wraz, cios od wrażenia w co czego ostrego.

Wrąb wosku = krąg wosku.

Wrącz, wręcz, wzręcz, 1) ręka w rękę, zblizka; osobiście (zaniechawszy pociski, W. się mieczami biją; staw plac W. a doznasz...; mówił przez posły a potem W.); 2) na podorędziu.

Wręcz, p. Wrącz.

Wręczny, 1) wręcz odbywający się (bitwa wręczna); 2) na podorędziu będący, podręczny.

Wręga, jeden z balów stanowiących żebra statku wodnego.

Wrodny, wrodzony (cnota wrodna).

Wrodzić się, niedok. wradzać się w kogo, w co = przemienić się, przedzierzgnąć się (w klacz się wrodziła).

Wroki, dań, kara pieniężna.

Wron, wrona.

Wrona, otwór (W. u beczki, w ulu).

Wroniawy, niezupełnie wrony, czarniawy.

Wronotrzpiot, ten, koło którego się wrona trzepocze (Prometeusz W.).

Wronowy, wroni.

Wrost, wzrost.

Wrot, powrót.

Wrotliwy, p. Wrotny.

Wrotna, odźwierna.

Wrotnica, jedno ze skrzydeł wrot.

Wrotny, wrotliwy, 1) wracający się, krążący, obracający się (lata, pory wrotne); 2) możliwy do wrócenia, do odwetowania.

Wrotny, szwajcar, portjer, odźwierny.

Wrotosierć, gatunek sarny, mającej sierć zwróconą ku głowie.

Wrozić, łazić powrozem na drzewo bartne.

Wróbl, wróbel.

Wróg, 1) los, przeznaczenie; 2) oznaka przyszłego nieszczęścia; 5) zabójca, morderca.

Wrót, powrót.

Wróża, wróżka, wróżenie, wieszczba, przepowiednia.

Wróżbit, p. Wróżek.

Wróżczy, tyczący się wróżka lub wróżki, wieszczy.

Wróżek, wróżkarz, wróżnik, wróżbit, wróżbiarz, wieszczek, wróżbita.

Wróżka, p. Wróża.

Wróżkarz, p. Wróżek.

Wróżnik, p. Wróżek.

Wrunąć, wedrzeć się, wpaść gdzie, zwalić się (nieprzyjaciel wrunął z wojskiem do Pomorza).

Wryty, osłupiały, zdumiony (W. podziwieniem).

Wrzać, p. Wrzeć.

Wrzal, p. Wrzeszcz.

Wrzala, p. Wrzeszcz.

Wrzaskać, wrzeszczeć.

Wrzaskliwy, zmuszający do wrzeszczenia (wrzaskliwa podagra).

Wrzaśliwy, wrzaskliwy.

Wrzawić, robić wrzawę.

Wrzawliwy, 1) pełen wrzawy (nieład W.); 2) krzykliwy, hałaśliwy (jeden niemy, drugi W.).

Wrzecienica, padalec; jaszczurka.

Wrzeciono: krewny po wrzecionie = po kądzieli, ze strony matki.

Wrzeć, wrać, wrzać, 1) pojrzawszy na kogo, wie, co w nim wre = co się w nim kryje; 2) W. na kogo = mieć na niego chrapkę, złościć się na niego.

Wrzedliwy, wrzodliwy, wrzodzisty, wrzodowaty.

Wrzedzić, owrzodzać, nabawiać wrzodu.

Wrzedzieć, wrzodowieć, dostać wrzodów, stać się wrzodowatym.

Wrzedzienica, wrzodzienica, wrzód wciąż ciekący.

Wrzedzieniczka, zdrob. od wrzedzienica.

Wrzemienny, doczesny.

Wrzemię, 1) brzemię; 2) czas.

Wrzesienny, wrześniowy.

Wrzeszcz, wrzal, wrzala, krzykacz.

Wrześniak, wrześnik, koń bez rejestru na zębach.

Wrześnik, p. Wrześniak.

Wrzezać, niedok. wrzezywać, werznąć.

Wrzkomie, pozornie.

Wrzkomo, wrzekomo, nibyto.

Wrzodliwy, p. Wrzedliwy.

Wrzodowca, człowiek wrzodowaty.

Wrzodowieć, p. Wrzedzieć.

Wrzodzienica, p. Wrzedzienica.

Wrzodzisty, p. Wrzedliwy.

Wrzód galijski, syfilis.

Wrzucać, p. Wrzucić.

Wrzucić, niedok. wrzucać, 1) zerwać, zburzyć (W. wiarę, przyjaźń); 2) W. co w serce czyje = poddać mu myśl, podszepnąć; W. podejrzenie = rzucić, wzniecić; wrzuć na pana wszystkie starania = zwróć, skieruj; W. na kogo rękę = podnieść, ściągnąć; targnąć się; W. się, 1) rzucić się w co, wskoczyć, W. się w morze; 2) W. się komu w dom, w majętność czyją = werwać się, wedrzeć się; 2) choroba się w kogo wrzuciła = napadła go.

Wsadzać, p. Wsadzić.

Wsadzić, niedok. wsadzać kogo na kogo 1) dać mu wyższe miejsce, aniżeli jemu; 2) nasadzić, podbechtać, podszczuć, nastroić go nieprzyjaźnie.

Wsarkać, p. Wsarknąć.

Wsarknąć, niedok. wsarkać, sarknąwszy wciągnąć (W. nosem, ustami).

Wschadzać, wschodzić.

Wschodny, wschodowy, wschodni (wiatr, towar W.).

Wschodowy, p. Wschodny.

Wschodzień, wiatr wschodni.

Wschodzisty, 1) wznoszący się w górę, amfiteatralny; 2) tyczący się schodów, schodowy.

Wschopić się, pokwapić się.

Wschowaniec, niewolnik w domu wychowany.

Wschód, 1) wejście przez górę; 2) postęp, wzbijanie się, krok dalszy; 3) W. zboża = wzejście, wzrost.

Wschwał: Na W. na schwał, pysznie, wybornie.

Wsciornastek, p. Wściornastek.

Wsep, wsypanie.

Wsiać, niedok. wsiewać, 1) siejąc wrzucić, wprowadzić (W. nasienie w ziemię); 2) wszczepić; (W. wiarę w serce); 3) wpleść, wtrącić (wsiewać żarty w rozmowę); W. się, wdać się, wplątać się, wkraść się (swary w kościół wsiały się).

Wsiadacz, 1) W. wozu = pasażer; 2) W. konia = jeździec.

Wsiadać, p. Wsieść.

Wsiarz, wieśniak.

Wsiądzenie, to, na czem siadają, siedzenie, siodło.

Wsiąk, wsiąkanie, wsiąknięcie.

Wsiąknąć, niedok. wsiąkać co = wciągnąć, wchłonąć w siebie.

Wsiąść, wsieść, niedok. wsiadać, 1) na państwo (na tron) wstąpić, zasiąść; 2) wklęsnąć, osiąść, wpaść (na piasku ciężka budowla w ziemię wsiadła).

Wsieść, 1) wsiąść; 2) p. Wsiąść.

Wsiewać, p. Wsiać.

Wskakać, niedok. wskakować, wskoczyć.

Wskakować, p. Wskakać.

Wskarmić, karmiąc podchować.

Wskasać, niedok. wskasywać, podkasać, ugiąć (W. sukni).

Wskasywać, p. Wskasać.

Wskaz, 1) wskazanie, skinienie, rozkaz; 2) W. sądowy = wyrok, dekret; 3) asygnacja, przekaz, zlecenie.

Wskazać, niedok. wskazywać, wskazować, kazać komu powiedzieć, oznajmić przez kogo; 2) kazać, rozkazać (wskazała doń, aby do niej przyszedł = wezwała go); 3) przekazać, asygnować (sto kop na majętność jego wskazano; wskazał mi kupiec sto talarów na niego); 4) skazać (W. na śmierć).

Wskazywać, p. Wskazać.

Wskiełznać, okiełznać.

Wskinąć, niedok. wskiwać, skinąwszy wskazać.

Wskisnąć, wskisieć, kisnąc wzburzyć się.

Wskiwać, p. Wskinąć.

Wskłonić się, skłonić się.

Wskłoś, 1) wskroś; 2) p. Wskroś.

Wskonać, wskórać.

Wskopawać, wskopywać.

Wskopec, nazad, wstecz.

Wskoś: Na W. = na ukos.

Wskórać, 1) rozwinąć się, rozrosnąć się, przyjąć się (palma choć wyrośnie, ale nie wskóra); 2) przyjść do siebie, poprawić się; odzyskać dobrobyt.

Wskroś, wskłoś, pod włos, aż do skóry.

Wskrzesować, wskrzeszać.

Wskrzeszca, p. Wskrześca.

Wskrześca, wskrzeszca, wskrzesiciel.

Wskrzysić, wskrzesić.

Wskurzyć, wzbić kurzem, podkurzyć.

Wsława, wsławienie.

Wsławiać, p. Wsławić.

Wsławić, niedok. wsławiać, wysławiać, wynosić pod niebiosa. W. się, rozgłosić się, roznieść się (wsławiło się, że... gruchnęła, rozeszła się wieść).

Wsobiać się, p. Wsobić się.

Wsobić się, niedok. wsobiać się, wcisnąć się, wnęcić się, wkraść się (znienacka się wsobia między ludzi chytrość, zwyczaj wsobiony = wkorzeniony, zastarzały).

Wsolić, włożyć w sól (W. wieprza).

Wsowit, w dwójnasób, wdubelt.

Wspacznąć, pójść wspak, cofnąć się.

Wspacznica, pójście wspak, cofnięcie się (Jordan uczynił wspacznicę przed arką Pańską).

Wspaczny, 1) wspad, nazad idący (zwrot W.); 2) sprzeczny, niezgodny, przeciwny (fortuna spaczna; wrzaski spaczne).

Wspaczyć, robić wspacznym, cofnąć (arka Pańska wody Jordanowe wspaczyła); W. się, cofnąć się.

Wspakiem, wspak, naopak.

Wspamiętać, niedok. wspamiętywać, 1) przypomnieć sobie, wspomnieć; 2) pomnieć na kogo, na co.

Wspanialeć, stawać się wspaniałym.

Wspaniły, spaniały, wspaniały.

Wspanoszeć, panoszyć się, nabierać pańskości.

Wspar, 1) albo wspara, gatunek samołówki na ptaki; przenośnie: sędziowie istni są wsparowie przestępców, bo sądząc ich, korzyść mają (jakoby łapacze na nich); 2) na wsparze, na sparze = na widoku, na oku.

Wsparnąć, p. Wsparznąć.

Wsparnąć się, cofnąć się, odstręczyć się.

Wsparować, mocą odeprzeć.

Wsparzać, p. Wsparzyć.

Wsparznąć, wsparnąć, żachnąć się, oburzyć się.

Wsparzyć, niedok. wsparzać, parząc wzburzyć.

Wspiąć się, niedok. wspinać się, 1) W. się przeciw komu = powstać; 2) piąć się, sadzić się.

1. Wspierać, p. Wesprzeć.

2. Wspierać, spychać z jakiego miejsca; zwalczać.

Wspinek, ten, co się wspina.

Wsplunąć, niedok. wspluwać, plunąć w górę.

Wspluwać, p. Wsplunąć.

Wspławiać, p. Wspławić.

Wspławić, niedok. wspławiać, zmoczyć (W. pościel łzami).

Wspłodzić, spłodzić, wytworzyć.

Wspłonąć, wzbić się płomieniem, wybuchnąć płomieniem.

Wspłynąć, niedok. wspływać, wypłynąć na wierzch, pod wierzch.

Wspływać, p. Wspłynąć.

Wspodobać się komu = wzbudzić ku sobie upodobanie.

Wspokoić, uspokoić, zaspokoić.

Wspoledz, poledz.

Wspoleżeć, położyć się.

Wspołeczny, społeczny.

Wspołek, 1) spółka, towarzystwo; 2) społeczeństwo; 3) W. apostolski = skład apostolski, Wierzę w Boga.

Wspołek, współek, wogóle, ogólnie.

Wspołem, wspólnie.

Wspomaga, wspomoga, spomoc, pomoc, poparcie, wsparcie, zapomoga.

Wspomień, wspomnij.

Wspominek, spomianka, wzmianka.

Wspomionąć, 1) p. Wspomnieć; 2) wspomnieć.

Wspomnieć, wspomionąć, niedok. wspominać, W. komu co = przypomnieć; wspominam sobie = przypominam sobie, przychodzi mi na pamięć.

Wspomocnik, spomocnik, wspomożca, wspomożyciel, wspomagacz.

Wspomożca, p. Wspomocnik.

Wspora, p. Wspór.

Wsporzej, sporzej, prędzej.

Wspowiedź, spowiedź.

Wspólca, wspólnik.

Współbrzeżysty, odznaczający się dość wyniosłemi brzegami.

Współek, p. Wspołek.

Współspoić, spoić wzajemnie, złączyć.

Wspór, wspora, 1) wsparcie, podpora; 2) W. o co = spór.

Wsprawny, sprawny.

Wspuchnąć, wzdąć się od puchliny.

Wspuszyć, wzdąć, napuszyć (W. żagle, skrzydła); W. się, napuszyć się, nadąć się (tem się wspuszywszy, rozumieli, że wszystkich przemogą).

Wspychać, wzbijać się w pychę, wynosić się.

Wstać, niedok. wstawać, 1) ruszyć się, ocknąć się z apatji (królu! wstań a nie dopuszczaj łupiestwa; wstał i obronił dzieweczki); 2) W. od kogo = odstać; porzucić kogo; 3) wznieść się, podnieść się, sterczeć, wystawać (pagórek wstaje); 4) wszcząć się, powstać (wiatry wstają = zrywają się).

Wstanek, wstanie ze snu.

Wstargiwać, p. Wstargnąć.

Wstargnąć, niedok. wstargiwać, 1) targnąwszy podedrzeć do góry; 2) targnąwszy wściągnąć, wstrzymać.

Wstaw, wstawianie, wstawienie.

Wstawać, p. Wstać.

Wstawiać i W. się, p. Wstawić

Wstawić, wstawować kogo na dostojeństwo, na tron = wprowadzić, wsadzić; W. się w co = wdać się, wmieszać się, wtrącić się.

Wstawować i W. się, p. Wstawić.

Wstąpić, wstępić, niedok. wstępować, 1) W. z kim w co = wdać się, zapuścić się; zawiązać co z kim (W. z kim w rozmowę, w przyjaźń); 2) W. z kim w szranki = wdać się z nim w walkę; 3) W. między zwaśnionych = wdać się dla rozbrojenia ich; 4) W. w co = wdać się wmieszać się (wstąpiwszy w to, pomścili sromoty siostry; 5) W. w cenę = pójść w górę, podnieść się w cenie; cena wstępuje.

Wstąpienie: W. Boże = wniebowstąpienie Pańskie.

Wstąpień, wstępień, 1) ten, co wstępuje, przybysz, przychodzień; W. w wiarę = neofita; 2) W. do czego = kandydat do czego; 3) mąż gołota w dom majętnej żony wstępujący.

Wstążyć się, wstużyć się, stęsknić się, znudzić się.

Wstecz, 1) na W. pójść = cofnąć się, oddalić się (poszli na W. i dalej z nim nie chodzili); upaść na W. = w tył, wznak, za siebie; 2) W. się brać do sędziego = założyć rekurs; 3) W. puszczają słowa = odgadują komu, kłócą się ząb za ząb, nie zostają dłużni w odpowiedzi; 4) albo wstecza, odwołanie się do ksiąg sądowych dawniejszych lub do pamięci sędziego względem faktu, który się stał w sądzie.

Wstecza, p. Wstecz.

Wsteczać i W. się, p. Wsteczyć.

Wsteczny, 1) jeśli będzie od zbrodni W. = jeśli się od niej odwróci; 2) kara wsteczna = kara na stronę, która niewłaściwie posiłkowała się w sądzie wsteczą.

Wsteczyć, niedok. wsteczać, 1) cofnąć wstecz (W. słowa swoje, wyrok); 2) pójść wstecz, cofnąć się, rejterować. W. się, pójść wstecz, cofnąć się.

Wsterczyć, wetknąć, wrazić.

Wstęchlina, wstęchlizna, wstęchłość, stęchlizna.

Wstęchlizna, p. Wstęchlina.

Wstęchłość, p. Wstęchlina.

Wstęchły, stęchły.

Wstęchnąć się, stęchnąć się, zaśmiardnąć się.

Wstęgowiec, soliter (robak).

Wstęp, wstępek, 1) przejście, awans, promocja (W. z urzędu na urząd); 2) wstąpienie, następstwo, sukcesja (W. na dostojeństwo, na urząd); 3) wstępy = schody na górę prowadzące; 4) wstępy = środa wstępna, popielec.

Wstępek, 1) wstęp; 2) p. Wstęp.

Wstępień, p. Wstąpień.

Wstępić, p. Wstąpić.

Wstępny: pieniądze wstępne albo wstępne = podarunek od wstępującego do cechu, do zgromadzenia; wojna wstępna = zaczepna.

Wstęsknić się, wtesknić się, 1) stęsknić się, zatęsknić; 2) sprzykrzyć się, znudzić się, przejeść się (wstęsknił mu się dworski żywot).

Wstężać, p. Wstężyć.

Wstężyć, niedok. wstężać co = przywrócić tęgość czemu (W. obwisłe piersi).

Wstoczyć, 1) wtoczyć do góry; 2) podnieść, zadrzeć do góry.

Wstornastek, p. Wściornastek.

Wstrachnąć się, przestraszyć się.

Wstraszyć kogo = wpędzić go w strach, nastraszyć.

Wstrącać, p. Wstrącić.

Wstrącić, niedok. wstrącać, odbić, odtrącić; W. się, 1) odbić się od czego, odskoczyć; 2) W. się od kogo = odstręczyć się, nabrać doń wstrętu.

Wstręczyć się, odstręczyć się, nabrać wstrętu.

Wstręt, stręt, wzdręda, 1) odbicie się od czego, 2) przeszkoda, zawada, odpór; 3) opór, odparcie.

Wstronić komu, czemu = ustąpić, usunąć się na stronę, umknąć się.

Wstrwożyć się, zatrwożyć się.

Wstrząs, wstrząśnienie.

Wstrzelić, 1) strzeliwszy wpuścić, wpędzić (W. strzałę w kogo); 2) wstrzyknąć (W. lekarstwo w nos).

Wstrzepać, 1) trzepiąc wzruszyć, wzbić; 2) W. kogo = zbić, przetrzepać.

Wstrzykać, wstrzyknąć.

Wstrzymać, strzymać, niedok. wstrzymować, strzymować, wstrzymawać, utrzymać nadal, zachować (W. prawa i wolności).

Wstrzymałość, p. Wstrzymięźliwość.

Wstrzymały, p. Wstrzymięźliwy.

Wstrzymawać, p. Wstrzymać.

Wstrzymawałość, p. Wstrzymięźliwość.

Wstrzymawały, p. Wstrzymięźliwy.

Wstrzymięźliwość, strzymięźliwość, wstrzymawałość, wstrzymałość, strzymałość, wstrzymywałość, wstrzemięźliwość.

Wstrzymięźliwy, strzymięźliwy, wstrzymawały, wtrzymawały, wstrzymały, strzymawały, wstrzymywały, wstrzemięźliwy.

Wstrzymować, p. Wstrzymać.

Wstrzymywałość, p. Wstrzymięźliwość.

Wstrzymywały, p. Wstrzymięźliwy.

Wstużyć się, p. Wstążyć się.

Wstyczyć, wdziać na tykę, wsadzić.

Wstyd, członki wstydliwe (obnażyć W.).

Wstydać i W. się, p. Wstydzić.

Wstydawy, p. Wstydny.

Wstydny, wstydawy, 1) wstydliwy; 2) wstydzący się czego (W. swej słabości); 3) wstyd przynoszący, sromotny, haniebny.

Wstydzić, wstydać, zawstydzać, zmuszać do wstydzenia się; W. się za kogo, za co, o kogo, o co, kim, czem = wstydzić się kogo, czego.

Wsuć, wsypać.

Wsypować, wsypywać.

Wsypka, 1) wsypanie, wsypywanie; 2) to, co wsypano.

Wszaki, wszelki.

Wszako, wszak, jednak.

Wsządy, wszędy.

Wszcząt, ze szczętem, do szczętu.

Wszczątek, wszczętek, wszczęcie się, początek.

Wszczedł, wzszedł.

Wszczęda, spór, swar, kłótnia.

Wszczurnasty, p. Wściornastek.

Wszczynać się za kim = ujmować się za kim.

Wszczyniać, p. Wszczynić.

Wszczynić, niedok. wszczyniać, wetknąć, włożyć, wrazić.

Wszechbożeńczyk, wszechbożnik, panteista.

Wszechbożeński, wszechbożny, panteistyczny.

Wszechbożeńskość, wszechbożność, wszechbożnictwo, panteizm.

Wszechbożnictwo, p. Wszechbożeńskość.

Wszechbożnik, p. Wszechbożeńczyk.

Wszechbożność, p. Wszechbożeńskość.

Wszechbożny, p. Wszechbożeński.

Wszechkarmny, karmiący wszystkich.

Wszechmocnicielka, istota wszechmocna.

Wszechmocotwórczy, który tworzy wszechmocą.

Wszechnaświętszy, p. Wszechświęty.

Wszechnia, wszechnica, uniwersytet.

Wszechpalny, całopalny (ofiara wszechpalna).

Wszechświęty, wszechnaświętszy, przenajświętszy.

Wszechwidny, wszystkoźrzy, wszystko widzący.

Wszechwszędy, wszędzie a wszędzie.

Wszegdy, zawsze.

Wszejedny, w którym wszystko jeść można, nie postny (tydzień W.).

Wszeliki, p. Wszelkny.

Wszelkny, wszeliki, wszelki, każdy.

Wszelkomożny, wszelki możliwy (wszelkomożnym sposobem).

Wszeteczeństwo, wszeteczność, 1) wtrącanie się we wszystko; 2) zbytnia poufałość, familjarność.

Wszetecznie, ze wszystkiem, zupełnie.

Wszetecznik, 1) człowiek wtrącający się we wszystko, wścibski; 2) człowiek chcący być ze wszystkiemi za pan brat.

Wszeteczność, p. Wszeteczeństwo.

Wszeteczny, wszędobylski, wścibski, ciekawy.

Wszędobył, p. Wszędybył.

Wszędobyły, p. Wszędybył.

Wszędybylski, p. Wszędybył.

Wszędybył, wszędobył, wszędybylski, wszędziebylski, wszędybyły, wszędobyły, wszędobylski, biegus, latawiec.

Wszędybyły, p. Wszędybył.

Wszędybytność, wszędziebytnóść, bytność wszędzie, wszechobecność.

Wszędybytny, wszędyobecny, znajdujący się wszędzie, wszechobecny.

Wszędyobecny, p. Wszędybytny.

Wszędziebylski, p. Wszędybył.

Wszędziebytność, p. Wszędybytność.

Wsztornastek, p. Wściornastek.

Wsztornki, p. Wściornastek.

Wszyciek, wszytek, wszyściek, wszystek.

Wszystko, wciąż, ciągle (W. wodę pije).

Wszystkoczyn, człowiek do wszystkiego.

Wszystkokrotny, przerywający wszystko (śmierć wszystkokrotna).

Wszystkokupny, za który wszystko kupić można (pieniądz W.).

Wszystkołomny, wszystkołomy, łamiący wszystko, burzący wszystko.

Wszystkołomy, p. Wszystkołomny.

Wszystkopłodny, płodzący wszystko (żywioł W.).

Wszystkorodny, wszystko rodzący (natura wszystkorodna).

Wszystkoruchy, wszystko poruszający (amor W.).

Wszystkowładny, wszystkowłady, wszechwładny.

Wszystkowłady, p. Wszystkowładny.

Wszystkoźrzy, p. Wszechwidny.

Wszyściek, p. Wszyciek.

Wszytek, p. Wszyciek.

Wszywica, choroba wszywa.

Wściągać: nie bardzom go wściągał, prosił = nie ciągnąłem go, nie przymuszałem; W. się, ściągać się, umniejszać się.

Wściąż: na W. = na oścież (na W. otwarty).

Wśbiebiać, p. Wścipić.

Wściebić, p. Wścipić.

Wścieklina, wściekliwość, wścieklizna, wściekłość; gniew zajadły.

Wściekliwiec, człowiek wściekły.

Wściekliwość, p. Wścieklina.

Wściekliwy, wściekły.

Wściernastek, p. Wściornastek.

Wściorki, p. Wściornastek.

Wściornastek, wsciornastek, wściernastek, wściurnastek, wciornastek, wstornastek, wsztornastek, wszczurnasty, wsztornki, wściorki, wściornki, wciorki, wszystek; cały.

Wściornki, p. Wściornastek.

Wścipiać, p. Wścipić.

Wścipić, wcipić, wściebić, niedok. wścipiać, wcipiać, wściebiać, wścibić.

Wściurnastek, p. Wściornastek.

Wśkłomienny, przemieniający się w szkło.

Wślizić, zrobić ślizkim.

Wśłapić, szłapiąc wbić, wtłoczyć, wdeptać (W. słomę w drogę).

Wśmiardać się, p. Wśmiardnąć.

Wśmiardły, który się zaśmiardł, śmierdzący.

Wśmiardnąć, wśmierdnąć, wśmiardnąć się, wśmierdnieć, niedok. wśmiardać się, wśmiardywać się, 1) zaśmiardnąć się, zatęchnąć; 2) wśmiardła mi ta ziemia = obrzydła, obmierzła.

Wśmiardywać się, p. Wśmiardnąć.

Wśmierdnąć, p. Wśmiardnąć.

Wśmierdnieć, p. Wśmiardnąć.

Wśrzód, wśród.

Wśrzódmierny, wśrzódpędny, dążący do środka, dośrodkowy (ruch W., siła wśrzódmierna).

Wśrzódpędny, p. Wśrzódmierny.

Wświętość, tajemnica, misterjum.

Wtargawać, 1) wtargiwać; 2) p. Wtargnąć.

Wtargnąć, niedok. wtargawać, targnąć, szarpnąć (W. kogo złym językiem).

Wtąż, w jednym ciągu, równo, jednostajnie.

Wtchnąć, wetchnąć.

Wterebić, wepchnąć, pogrążyć.

Wtesknić się, p. Wstęsknić się.

Wtłukać, wtłaczać, wbijać.

Wtoczyć co = przytoczyć, przywieść, przedstawić.

Wtoka, kawałek w rzecz jaką wtoczony, łata wszyta.

Wtomiast, natomiast, w zamian, zamiast tego.

Wtore, powtóre.

Wtór, wtóry, drugi.

Wtórka, dwójka.

Wtóropierwszy sabat = pierwszy po Wielkanocy żydowskiej; wtóropierwsza oktawa Wielkanocy żydowskiej.

Wtórorodny, po pierwszym urodzony (syn W.).

Wtórzony chleb żytni = nie razowy, pytlowy.

Wtręcień, ten co się wdarł na jaki urząd, intruz, uzurpator.

Wtrzymawały, p. Wstrzymięźliwy.

Wtworzyć, tworząc wetchnąć, wlać, wpoić.

Wucałować, ucałować.

Wul, p. Wól.

Wulturny (wiatr) = południowo-wschodni.

Wuzdać, ubrać w uzdę, ouzdać.

Wwiązać, niedok. wwięzywać, wwięzować, 1) wiążąc wpleść, wciągnąć (W. jeńców w łańcuch); 2) W. księgę = oprawić; 3) W. kogo w majętność = wprowadzić go w posiadanie; W. się gdzie = zainstalować się w roli właściciela, objąć co w posiadanie.

Wwiąź, akt wprowadzenia w posiadanie boru kupionego, uczyniony w sądzie bartnym.

Wwieść, niedok. wwodzić: W. kogo w pokuszenie = wystawić na pokusy; W. w podejrzenie = wprawić w podejrzenie; W. na kogo kłamstwa = zwalać, przypisywać mu; W. co w księgę = wprowadzić do niej, wpisać, wnieść; W. się w posesją = wejść w posiadanie, objąć posiadłość.

Wwieźny, łatwy do wwiezienia, możliwy do wwiezienia.

Wwięzować, i W. się, p. Wwiązać.

Wwięzywać i W. się, p. Wwiązać.

Wwlec, p. Wewlec.

Wwlekać, p. Wewlec.

Wwłóczyć, p. Wewlec.

Wwodzić i W. się, p. Wwieść.

Wybaczać, p. Wyboczyć.

Wybaczawać, p. Wybaczyć.

Wybaczować, p. Wybaczyć.

Wybaczyć, niedok. wybaczać, wybaczawać, wybaczować, 1) wyrozumieć, wymiarkować, rozpoznać, rozważyć; 2) W. kogo, co = upatrzyć, wybrać (W. mężów do czego odpowiednich).

Wybad, wybadywanie, wybadanie, śledztwo, indagacja.

Wybadacz, ten, co wybaduje, wywiadowca.

Wybadać się, niedok. wybadować się, wybadywać się, wypytać się, wywiedzieć się badając.

Wybadanny, możliwy do wybadania.

Wybadować się, p. Wybadać się.

Wybadywać się, p. Wybadać się.

Wybawa, wybawienie.

Wybawić, niedok. wybawiać, wyprowadzić, wywabić (wybawił on ból z głowy wierszami).

Wybęknąć, wybąkać (jednego wyraźnie nie wybęknie słowa).

Wybicie, wymówka (W. rozmaite, którem się pozwany wybić albo wyjąć może od sprawy sądowej, exceptio).

Wybić, niedok. wybijać, 1) W. kogo skąd = wypędzić, wypchnąć, wyparować; 2) bijąc wyrobić (W. dół; drogi wybite wyrównywać = pełne wybojów); 3) W. górę = wygórować, wzbić się do najwyższego stopnia (wybiła mizerja Polski; wybił górę nad młokosem = wziął górę; woda wybija = bije); 4) W. komin = podnieść, wynieść, podnieść się, wywyższyć, wywyższyć się (im wyżej komin fortuna wybije, tem głębsza przepaść pod nogami jego; im wyżej Cyrus wybił komin w górę, głębszą fortuna czyni pod nim dziurę), 5) W. kominka = podskoczyć (chart kominka wybije).

Wybiedz, niedok. wybiegać, wybiegiwać, 1) W. kogo = wyścignąć, prześcignąć; 2) W. jaką przestrzeń, część, czas jaki = przebiedz; Wybiegać się, wyratować się, wymknąć się bieganiem (lis wybiegał się psom; i Kraków się nie wybiegał = i jemu się dostało).

Wybieg, wylot (W. ulicy; W. rzeki na powierzchnię ziemi).

Wybiegać i W. się, p. Wybiedz.

Wybieglec, zbieg, odszczepieniec.

Wybiegłość, 1) wydatność w górę lub naprzód; 2) przebiegłość wykrętna.

Wybiegły, 1) który wybiegł, wybujały, wyniosły (drzewo wybiegłe; makowe główki nad insze wybiegłe); 2) pełen wybiegów, przebiegły, szczwany.

Wybierać, p. Wybrać.

Wybierzmować nazwisko = przekręcić.

Wybierzyczny, p. Wyboryczny.

Wybijać, p. Wybić.

Wybijana, ostatnia godzina, którą zegar wybija.

Wybior, wybieranie, wybranie, wybór.

Wybitny, dobitny, wyrazisty.

Wyblednieć, wybladnąć.

Wyblegotać, wyblekać, wyblokać, wybełgotać, wypaplać, wygadać.

Wyblekać, p. Wyblegotać.

Wybleszczać oczy = wykrzywiać oczy.

Wyblokać, p. Wyblegotać.

Wybluć, wyblwać, niedok. wybluwać, wyrzygać.

Wybluwać, p. Wybluć.

Wyblwać, p. Wybluć.

Wybłądzić, wybłędzić, wyprowadzić z błędu.

Wybłędzić, p. Wybłądzić.

Wybłyszczeć oczy = wytrzeszczyć.

Wybocz, p. Wybocze.

Wyboczać, p. Wyboczyć.

Wybocze, wybocz, droga boczna, manowiec.

Wyboczny, boczny, poboczny (droga wyboczna, manowiec W.).

Wyboczyć, niedok. wyboczać, wybaczać, wyjść z prostej drogi, kolei, zboczyć.

Wybojować, 1) W. kogo = bojując wyparować, wypędzić; 2) bój lub wojnę wysłużyć.

Wybok, ustronie, zakąt.

Wyboleć, niedok. wyboliwać, wycieńczyć się bólem.

Wyboliwać, p. Wyboleć.

Wyboryczny, wyborzyczny, wybierzyczny, wyboryński, wyborny, wyborowy.

Wyboryński, p. Wyboryczny.

Wyborzyczny, p. Wyboryczny.

Wybrać, niedok. wybierać, wypróżnić przez wielokrotne branie, zrabować (W. sklep bogaty).

Wybraniec, 1) wyborca; 2) rekrut, nowozaciężny, żołnierz nieszlachcic.

Wybraniecki, tyczący się wybrańców (łany wybranieckie w dobrach królewskich tak nazwane są, że z nich wybrańców do służby żołnierskiej dawano; rotmistrz W. = zajmujący się poborem rekrutów).

Wybraniectwo, dobra lenne obowiązane do dawania rekruta.

Wybrejtować, wypłaszczyć (W. srebro).

Wybrodzić, 1) brodząc wyjść, wybrnąć (W. z niebezpieczeństwa); 2) wyprowadzić z brodu (W. konie).

Wybrudzić się, wyczyścić się z brudu.

Wybrusować, p. Wybruszyć.

Wybruszyć, wybrusować, wyostrzyć (W. nóż).

Wybryd, wybrydzanie.

Wybrykiwać, p. Wybryknąć.

Wybryknąć, niedok. wybrykiwać, wybrykować, bryknąć, wyskoczyć.

Wybrykować, p. Wybryknąć.

Wybuj, wybujanie.

Wyburdać się, wyguzdrać się, wygramolić się.

Wycadzić, wycedzić.

Wycharsnąć, wynędznieć, wyschnąć.

Wychełtać, niedok. wychełtywać, zdyzelować, wytrzeć przez użycie, rozchlebotać (strój wychełtany; cyrkiel dychtowny, nie wychełtany).

Wychełtywać, p. Wychełtać.

Wychładzać, p. Wychłodzić.

Wychłodzić, niedok. wychładzać kogo = uśmierzyć, uskromić, utemperować (W. zuchwalca).

Wychłościć, wychłostać.

Wychłysnąć, wypić jednym haustem.

Wychodny, wychodowy, tyczący się wychodu (smród W. = wychodkowy; jelito wychodne = stolcowe, zadkowe).

Wychodować, wypróżniać się w wychodku.

Wychodzić, p. Wyjść.

Wychodzony, marsz.

Wychojstwo, wychodztwo.

Wychopień, podpłomyk.

Wychorzeć, wyniszczeć wskutek choroby, wynędznieć.

Wychować, wyżywić, utrzymać (W. kilka żon, żołnierzy).

Wychowalnica, p. Wychowanica.

Wychowalnik, wychowywaciel, wychowawca.

Wychowały, dobrego chowu (koń W.).

Wychowanica, wychowalnica, wychowywacielka, wychowawczyni.

Wychowańca, wychowanica.

Wychowek, p. Wychów.

Wychowierać, obluzować, obruszyć (drzewko od wiatru wychowiera się).

Wychowywaciel, p. Wychowalnik.

Wychowywacielka, p. Wychowanica.

Wychód, 1) wychodek, ustęp; 2) stolec w ustępie; 3) otwór stolcowy w ciele; 4) tyłek, zadek; 5) wschód.

Wychów, wychowek, wychowanie, edukacja.

Wychrachać, wycharkać.

Wychrapać, niedok. wychrapywać, chrapiąc wypuścić (W. wino).

Wychrapywać, p. Wychrapać.

Wychrzciak, wychrzciuk, wychrzta, przechrzta.

Wychrzciuk, p. Wychrzciak.

Wychwacić, p. Wychwycić.

Wychwaliwać, wychwalać.

Wychwiać, chwiejąc wyrwać; wyruszyć co z miejsca.

Wychwostać, niedok. wychwostywać, chłoszcząc wypędzić (W. pot winnikiem w łaźni).

Wychwycić, wychwacić, chwyciwszy wyrwać (W. tonącego z wody); W. się, 1) wyrwać się z czem nierozważnie; 2) wychwyć się na górę = umknij, uciekaj na górę.

Wychylić, wychynąć, przechyliwszy albo schyliwszy wysypać, wylać (W. roztopiony cukier na płytę).

Wychyn, wychylenie; wychylenie się.

Wychynąć, 1) p. Wychylić; 2) wychylić, wysunąć.

Wyciąć się, niedok. wycinać się, 1) W. z kim = zmierzyć się, złożyć się bronią w pojedynku; 2) W. się, z czego, od czego = wybić się, wymotać się, odstrychnąć się od czego.

Wyciągacz, wycięgacz, 1) ten, co się upomina, egzekutor (W. długu, podatku, robocizny); 2) rzemień wyciągnięty, linka wyciągnięta (rozpinać konie na wyciągaczach).

Wyciągać, p. Wyciągnąć.

Wyciągły, wyciągnięty.

Wyciągnąć, niedok. wyciągać, wycięgać, 1) W. liczbę = odciągnąć, odjąć liczbę mniejszą od większej; 2) W. łuk = naciągnąć, napiąć; 3) W. nad kim władzę = rozpościerać; 4) egzekwować (W. winę za grzech); 5) wyczerpać, wyssać, wyeksploatować (W. fundusze czyje); 6) wyciągać po kim, z kogo = wymagać, żądać (wyciąga tego potrzeba; nie wyciąga od nas Jezus, abyśmy...); W. się na wydatki i t. p. = wysilić się, wysadzić się.

Wyciec, niedok. wyciekać, wyciekiwać, 1) wypaść, wylecieć (wnętrzności zeń wyciekły); 2) wyschnąć z powodu wycieku (miała upławy i już wyciekła); 3) W. od czego = wyniknąć, zrodzić się z czego; 4) wybiedz, wypaść, wylecieć (wycieka goniec; wycieka nieprzyjaciel z obozu = robi wycieczkę); 5) W. kogo = wyścignąć, prześcignąć, ubiedz.

Wyciekacz, ten, co robi wycieczkę na nieprzyjaciela.

Wyciekać, p. Wyciec.

Wyciekiwać, p. Wyciec.

Wyciemięźnik, ciemiężeniem wyciskający.

Wyciemnić się, wyzbyć się ciemnoty, wyjaśnić się.

Wycienić, wycieniować.

Wycieńczeć, wycieńszeć, stać się cieńszym; wysilić się.

Wycieńszeć, wycieńczyć.

Wycierlica, wóz na drwa.

Wycierpiawać, p. Wycierpieć.

Wycierpieć, niedok. wycierpiwać, wycierpiawać, 1) wycierpieć; 2) W. komu co = znieść co od niego, darować mu co; 3) kogo, co = doczekać się go cierpliwie.

Wycierpiwać, p. Wycierpieć.

Wycięgacz, p. Wyciągacz.

Wycięgać, p. Wyciągnąć.

Wycięstwo, zwycięstwo.

Wycięzca, zwycięzca.

Wyciężać, p. Wyciężyć.

Wyciężny, zwycięski.

Wyciężyć, niedok. wyciężać, zwyciężyć.

Wycinać się, p. Wyciąć się.

Wycinka, wycinek.

Wyciskać, 1) p. Wycisnąć; 2) ciskając powyrzucać; W. się z kim = ciskać o zakład kamieniem, kto wyżej wyrzuci.

Wyciskawać, p. Wycisnąć.

Wycisnąć, niedok. wyciskać, wyciskawać, 1) wymusić, wydusić, wymódz; 2) wyrzucić, cisnąć precz; 3) W. ducha = wyzionąć.

Wyciśnica, drukarnia.

Wyclić, wypłacić cło; W. się, 1) ozdrowieć; 2) wypróżnić się, wyfajdać się.

Wycmukły, wysmukły.

Wycuchnąć, 1) wywietrzawszy przestać cuchnąć; 2) wycisnąć, wyżąć, wycedzić.

Wycudzić, 1) wyczesać, wyczyścić zgrzebłem; 2) wypędzić, wyrugować, wyświęcić.

Wycwerk, wyćwierk, wyczwerk, wycwier, trele śpiewającego.

Wycwerkować, wyćwierkować, wywodzić trele.

Wycwerny, wyćwierny, wyćwirny, wyczwerny, wykwintny, wymyślny, dziwaczny.

Wycwier, p. Wycwerk.

Wyczerp, wyczerpanie, wyczerpywanie.

Wyczerpiony, wyczerpany.

Wyczesować, wyczesywać.

Wyczłonkować, pozbawić członków, wyrwać członek.

Wyczny, wyczany, wykowy (nasienie wyczne).

Wyczosać, wyczesać.

Wyczwerk, p. Wycwerk.

Wyczwerny, p. Wycwerny.

Wyczyniać, p. Wyczynić.

Wyczynić, niedok. wyczyniać, przebierając wyczyścić (W. zboże, ziarno).

Wyczyściać, p. Wyczyścić.

Wyczyścić, niedok. wyczyściać, 1) wyczyścić; 2) wyprzątnąć, uprzątnąć; czyszcząc wyrzucić.

Wyczytać, niedok. wyczytywać, wyliczyć.

Wyczytywać, p. Wyczytać.

Wyćwierk, p. Wycwerk.

Wyćwierkować, p. Wycwerkować.

Wyćwierny, p. Wycwerny.

Wyćwirny, p. Wycwerny.

Wydać, 1) W. sąsiadowi drogę przez swe grunta = pozwolić, użyczyć mu drogi; 2) W. czas czemu = poświęcić na co; 3) W. uczniom jaką naukę = wyłożyć; 4) narazić, wystawić na niebezpieczeństwo (W. ciało swe na śmierć); 5) opuścić, odstąpić, zdradzać (W. towarzysza); 6) wyrazić, przedstawić (na szpalerach wydana historja; W. co po polsku = wyrazić); 7) nie W. kogo = nie odrodzić się od niego, nie zrobić mu wstydu (nie wydał w dobrych sprawach ojca swego; nie wydała urodą swej matki; nie wydał swego preceptora); 8) zrobić wydatnym, wysunąć, wystawić (W. kopułę nad budynkiem; tryton nad wodę wydany); 9) uwydatnić (malarze białą farbę przez zestawienie z czarną wydają); 10) W. dokąd = skierować, obrócić, zwrócić (W. co ku północy, na rynek); 11) W. sprawę = skończywszy polubownie, zaniechać sprawy. W. się, 1) W. się na co = oddać się, poświęcić się całkowicie, wylać się na co; 2) W. się na wierzch = wyjść, ukazać się, wydostać się (tajemnica z serca na wierzch się wydała; ogień, który się tam dusił, na wierzch się wydał); 3) ukazać się, dać się widzieć (zdala wydawał się pagórek; między innemi rzeczami wydawał się złoty lichtarz = zwracał na siebie uwagę, wyróżniał się).

Wydarek, p. Wydartek.

Wydartek, wydarek, 1) wydarcie, wydzieranie; 2) albo wyderek, to co wydarto, co wydzierają, łup.

Wydatny, 1) wyniosły; (wzrost W.); 2) nie szczędzący wydatku.

Wydawca, zdrajca (W. czyj; W. tajemnicy).

Wydawczyna, zdrajczyni.

Wydemonstrować, wyjaśnić, wytłómaczyć komu co.

Wyderek, 1) albo wyderkaf, kupno warunkowe, z prawem odkupu; 2) p. Wydartek.

Wyderka, zdzierstwo.

Wyderkafowy, p. Wyderkowy.

Wyderkarz, wyderkownik, ten, co kupił drogą wyderku.

Wyderkować, kupować drogą wyderku.

Wyderkownik, p. Wyderkarz.

Wyderkowy, wyderkafowy, tyczący się wyderku, odkupczy.

Wyderum, czas powrotu górników do roboty po odpoczynku.

Wyderzyć, wybić.

Wydłabiać, p. Wydłabić.

Wydłabić, niedok. wydłabiać, 1) wygnieść, wycisnąć (W. jagody; figurę z wosku W.); 2) wydusić (Turków wydłabili).

Wydłótować, wydłubać, wyrznąć dłótem.

Wydma, wydęcie, wydymanie.

Wydmisko, wydymisko, wydmuch, wydma, miejsce przez wydmy zasypane, zaspa.

Wydmuch, p. Wydmisko.

Wydmuchnąć, niedok. wydmuchywać, zadmuchnąć (W. świecę).

Wydojrzeć, stać się zupełnie dojrzałym.

Wydole, wydoła.

Wydołać, niedok. wydoływać, 1) W. komu = sprostać, przyrównać się do kogo (W. komu w urodzie); 2) W. na czem = przestać na czem.

Wydranina, to, co komu wydarto.

Wydrobki, okruszyny wyrobione.

Wydrożać, p. 1) Wydrożyć.

Wydrożały, wydrążony, czczy, dęty.

1. Wydrożyć, wydrużyć, niedok. wydrożać, 1) wydrążyć; 2) wyryć, wyrytować, wyrznąć.

2. Wydrożyć, wyboczyć z drogi.

Wydrużyć, p. 1) Wydrożyć.

Wydrwić się, niedok. wydrwiwać się, wyzwolić się drwinami, wykpić się, wyłgać się.

1. Wydrzeć, 1) W. kogo z czego = obedrzeć; 2) W. się z czego = wyłamać się, wybić się.

2. Wydrzeć, narowić się, chytrzeć, zuchwalić się.

Wydrzeźniać, 1) W. z kogo = szydzić, wyśmiewać się; 2) W. kogo = wyszydzać przedrzeźniając go.

Wydubnieć, p. Wydupnieć.

Wyduchnąć, wydyszyć, wytchnąć, z tchnieniem wypuścić (W. duszę).

Wydupnieć, wydubnieć, stać się wydrążonym, wypróchnieć (drzewo wydupniałe).

Wydwarzać, p. Wytworzyć.

Wydworny, wytworny.

Wydworzyć, p. Wytworzyć.

Wydyszyć, p. Wyduchnąć (W. sen).

Wydziać, niedok. wydziewać, 1) wyrobić (W. ul z drzewa); 2) wyzuć z odzienia.

Wydział, przedmiot czego, cel (była moich chęci i tchnienia wydziałem).

Wydziedziczyć co od siebie = wyrugować, odepchnąć.

Wydzierek, wydzierstwo, zdzierstwo.

Wydzierzgnąć się z czego = wyplątać się, wywinąć się.

Wydzierżeć, 1) W. komu = dotrzymać mu placu; W. czemu = wytrzymać co (W. napad); 2) W. słowo = dotrzymać słowa.

Wydziękować, należycie podziękować (nie wiem, jak ci mam godnie W.); W. się, wywdzięczyć się dziękowaniem, nadziękować się (nigdy się im należycie W. nie możemy).

Wydzióbić, p. Wyzobać.

Wydziubić, p. Wyzobać.

Wydziwiać, p. Wydziwić.

Wydziwić, niedok. wydziwiać, zrobić w dziwny sposób, przerobić dziwnie (W. z błot grunt żyzny).

Wydzwaniać, p. Wydzwonić.

Wydzwonić, niedok. wydzwaniać, wydzwoniać, 1) wyłączyć dzwonieniem (W. kogo ze społeczności); 2) dzwonieniem wyzwolić.

Wydzwoniać, p. Wydzwonić.

Wydźwigać, p. Wydźwignąć.

Wydźwignąć, niedok. wydźwigać, wznieść, podnieść (W. serce do Boga).

Wyfałszować, fałszując wyszachrować.

Wyfarsnąć się, wymknąć się, wypsnąć się, wyślizgnąć się (W. się komu wężem).

Wyfiglować się, figlując wykręcić się, wyzwolić się.

Wyfilować kartę = wyciągnąć niepostrzeżenie, po szulersku, zrobić woltę.

Wyfolgować komu = zupełnie mu pofolgować, wybaczyć, dogodzić.

Wyfryszować, wytopić na fryszerce.

Wyga, wyga (stary W.).

Wygachować, wystroić po gachowsku.

Wygadzać, p. Wygodzić.

Wygaić, niedok. wygajać, 1) wyciąć las, przetrzebić las; 2) wyznaczyć wrąb w gaju, w lesie; 3) W. kogo = wykluczyć, wyłączyć (W. ze społeczności).

Wygajać, p. Wygaić.

Wygardłować, wyrobić, uzyskać z narażeniem gardła, życia.

Wygarnąć się, niedok.  wygarniać się, wygarnywać się, wyjść, wysypać się, wysunąć się, wydobyć się (ludu w pole wygarnia się siła; słońce wygarnęło się zza chmury).

Wygarować garę, dziurę wyciąć, wyciosać w drzewie.

Wygartować, wygarniać.

Wygąść, wygrać.

Wyględacz, wyglądacz.

Wyględać, wyględować, wyględywać, wyglądać.

Wyględować, p. Wyględać.

Wyględywać, p. Wyględać.

Wygłabiać, p. Wygłobić.

Wygłębiać, p. Wygłębić.

Wygładnieć, wygładzieć, stać się gładkim, wypięknieć.

Wygładzieć, p. Wygładnieć.

Wygłębić, niedok. wygłębiać, 1) wydrążyć; 2) zgłębić, zgruntować.

Wygłobić, niedok. wygłabiać, wyżłobić, wydłubać.

Wygłodać, 1) wygryźć, wyjeść (W. paszę); 2) wychełtać, wytrzeć, wypłókać, wylizać (woda kamień wygłodała).

Wygnaństwo, wygnanie, stan wygnańca.

Wygnarować, wyżywić.

Wygnietły, wygnieciony (grona wygnietłe).

Wygnieździć się, wylęgnąć się w gnieździe.

Wygodzić, niedok. wygadzać, 1) zgodzić, przystosować co do czego; 2) godząc ustrzelić pociskiem. W. się, 1) wydarzyć się, przytrafić się (wygadzają się dni utrapienia); 2) z ręką się wygadza w pojedynku = paruje dobrze.

Wygonić kogo = przegonić go.

Wygolały, który stał się zupełnie gołym (W. od włosów = wylniały, wyłysiały).

Wygoleniec, człowiek elegancko, starannie, przesadnie wygolony, fircyk.

Wygolić, 1) zrobić gołym, ogołocić, spustoszyć (wygoli wszystko, jak wół trawę na polu); 2) wytępić, wygładzić, wyniszczyć; 3) W. kogo z kapłaństwa = wyzuć go z kapłaństwa; 4) W. komu kilka razów i t. p. = wyliczyć, wysypać.

Wygołocić, ogołocić, wypróżnić (miejsce z ludzi wygołocone).

Wygony, wyścigi (na wygony = na wyścigi).

Wygorawać, p. Wygorzeć.

Wygorzałość, wypalenie, spalenie (W. roli).

Wygorzeć, niedok. wygorawać, wypalić się (miasto do szczętu wygorzało; pole wygorzało = wyschło).

Wygorzelina, ziemia słońcem wypalona.

Wygrabolić się, wygramolić się skąd.

Wygrać, niedok. wygrywać, wygrawać, 1) zyskać, wskórać, osiągnąć (często niecnota przy złocie wygrywa; wygrał koronę męczeńską; nic nie mogąc W., od oblężenia odstąpili); 2) W. narzędzie muzyczne = ograć.

Wygraniczyć, 1) wyłączyć (W. kogo z cerkwi); 2) wydziedziczyć, wyrugować (W. kogo z dóbr).

Wygrawacz, wygrawca, ten, co wygrywa; ten, co wygrał (W. bitwy).

Wygrawać, p. Wygrać.

Wygrawca, p. Wygrawacz.

Wygrąznąć, wydobyć się z pogrążenia.

Wygrążyć, wydobyć to, co zostało pogrążone.

Wygrozić się, wyzwolić się groźbami.

Wygryz, miejsce wygryzione (W. myszy w serze).

Wygrzecznić kogo = wykrzesać, wypolerować, wyrobić światowo.

Wygrześć, wygrzonąć, grzebiąc wydostać; wykopać; W. się skąd = wygrzebać się, wygramolić się.

Wygrzmieć, nagrzmiawszy się, przestać grzmieć.

Wygrzonąć, p. Wygrześć.

Wygwoździć, uwolnić z gwoździa, wyjmując go (W. kopyto).

Wygzić, gżąc wypędzić, wysmagać, wyprzeć, wykłóć.

Wyhaftować się, wykształcić się, wykształtować się, uformować się.

Wyhajtować, wypalić na popiół.

Wyharować, wyhorować, wycieńczyć, wysilić harowaniem (W. konia).

Wyhecować, wypolerować.

Wyholować, wydrążyć, wybrać w głąb.

Wyhorować, p. Wyharować.

Wyikrzyć, wyiskrzyć kogo = wyzuć z pieniędzy, wyniszczyć (W. kogo grą w karty).

Wyimać i W. się, p. Wyjąć.

Wyimek, 1) wyjątek skąd, ułamek z pisma wyjęty (W. z dzieła = cytata); 2) wyjątek, ekscepcja (W. z reguły).

Wyimiciel, ten, co wyjmuje.

Wyimować, i W. się, p. Wyjąć.

Wyiskać, niedok. wyiskiwać, 1) wyszukać; 2) W. z czego = wydobyć, wyzwolić (W. kogo z biedy); 3) wygładzić, wyrugować (W. miłość z serca); W. się, wystrzegać się.

Wyiskrzyć, 1) wyzuć z świetności, siły, wycieńczyć, wysilić; 2) p. Wyikrzyć.

Wyistoczyć, p. Wyiścić.

Wyiścić, wyistoczyć, urzeczywistnić, wypełnić, uskutecznić (W. postanowienie czyje).

Wyiście, wyjście.

Wyiść, p. Wyjść.

Wyjachać, wyjać, wyjechać, niedok. wyjeżdżać, 1) W. konia, sanki, karetę nową = wprawić do jazdy, ujeździć; 2) W. kogo = zjeździć, zwymyślać; 3) kogo = wybić, wygrzmocić.

Wyjać, p. Wyjachać.

Wyjachały, wyjechały, który wyjechał.

Wyjadacz, darmozjad, pasibrzuch, pieczeniarz.

Wyjadać, p. Wyjeść.

Wyjawiacz, ten, co wyjawia, co zdradza tajemnicę.

Wyjawiać się, p. Wyjawić się.

Wyjawić się, niedok. wyjawiać się, 1) objawić się, jawnym się uczynić (Tyś, Panie, nam się wyjawił); 2) ziścić się, sprawdzić się na jawie (sen mi się wyjawił = wyśniło mi się).

Wyjazd, wycieczka jezdna.

Wyjąć, niedok. wyjmować, wyimować, wyjmać, wyimać, 1) wybawić, wyzwolić, wyswobodzić, uwolnić (W. kogo od sądu, poddanego od posłuszeństwa, kogo od bojaźni); 2) wyłączyć, wykluczyć (nikogo nie wyjmuje, osobami nie brakuje = nie pomija); W. się, uwolnić się, wyłączyć się (W. się od niewłaściwego sądu; Chrystus mógł się śmierci W.).

Wyjądrzać, p. Wyjądrzyć.

Wyjądrzyć, niedok. wyjądrzać co = wyjąć z czego jądro, wyłuszczyć co; W. się, sprawdzić się, wykazać się, urzeczywistnić się, ziścić się (w Chrystusie wszystkie pisma i figury wyjądrzały).

Wyjątek, wyciąg, treść, kwintesencja.

Wyjechać, p. Wyjachać.

Wyjechały, który wyjechał; wypędzony, wyparty (na siedliska Wandalów, od Stylikona z ojczyzny wyjechałych, Słowacy się przenieśli).

Wyjednywać, p. Wyjednać.

Wyjeli, wyjechali.

Wyjednać, niedok. wyjednywać, 1) wyrównać, ujednostajnić; 2) pojednać (W. niezgodnych).

Wyjemny, mogący być wyjętym, odjemny.

Wyjeść, wykąsać, niedok. wyjadać, wykęsywać kogo skąd = wygryźć, wysadzić przez intrygi; W. się z czego = jadowitością swoją wyzwolić się.

Wyjeżdżać, p. Wyjachać.

Wyjęcie, wyjątek, wyłączenie, ekscepcja.

Wyjętny, stanowiący wyjątek, wyjątkowy (święty od skazitelności ciała swego w ziemi jest W. = wyjęty; wyjętnym sposobem = sposobem wyjątku).

Wyjmać i W. się, p. Wyjąć.

Wyjmować i W. się, p. Wyjąć.

Wyjrzeć, wyźrzeć, niedok. wyjrzewać, wyźrzewać, dojrzeć, dojść do zupełnej dojrzałości.

Wyjrzewać, p. Wyjrzeć.

Wyjść, wyiść, wyniść, niedok. wychodzić: W. z głowy, z rozumu, z pamięci = utracić rozum, pamięć. Wychodzić się, dok. wytrzeć się chodzeniem, wychełtać się (wychodził się zamek).

Wyjurzyć, parkot wypuścić; W. się, wyzwolić się z jurności.

Wyjustyfikować, usprawiedliwić.

Wykałać i W. się, p. Wykłóć.

Wykamieniować, 1) co = wyczyścić z kamieni (W. rolę); 2) W. kogo = wypędzić kamionując.

Wykanąć, wyciec kroplami.

Wykapały kto = wykapany kto, zupełnie do kogo podobny.

Wykarać, karząc wytępić, wygładzić.

Wykarcować, wykorczować, wykarczewić, wykarczować.

Wykarczewić, p. Wykarcować.

Wykaszlać się z czego = przyjść do siebie, wyzwolić się, otrząsnąć się z czego złego.

Wykazać, niedok. wykazywać, wykazować, wystawiwszy pokazać (delfin z wody głowę wykazał); W. się, wyłamać się, wyzwolić się z pod kogo, zpod czego.

Wykazować i W. się, p. Wykazać.

Wykazywać i W. się, p. Wykazać.

Wykąsać i W. się, p. Wyjeść.

Wykęsywać i W. się, p. Wyjeść.

Wykichać się, p. Wykichnąć się.

Wykichnąć się, wykichać się z czego = wyzwolić się.

Wykidać i W. się, p. Wykinąć.

Wykidnąć się, wyskoczyć, wytrysnąć.

Wykidywać i W. się, p. Wykinąć.

Wykiełznąć, wychełznąć, wyzwolić z kiełzna (W. konia); W. się, 1) wyuzdać się, rozpasać się, rozpuścić się; 2) wywichnąć się.

Wykinąć, wykidać, wykidywać, wyrzucić; W. się, wymknąć się.

Wykipieć, wyskipieć, niedok. wykipiać, wyskipiać co = wydać, wyrzucić z siebie co (zarażę wszystkę granicę twą żabami, i wykipi rzeka żaby); W. się, na co = wylać się na co, oddać się czemu.

Wykisać, p. Wykisnąć.

Wykisieć, p. Wykisnąć.

Wykisnąć, wykisieć, niedok. wykisać, 1) wzburzywszy się wyciec (W. z beczki); 2) wyrobić, wyfermentować (piwo dobrze wykisiało).

Wyklaskać, niedok. wyklaskiwać kogo = klaskaniem wywołać.

Wykląsły, p. Wyklęsły.

Wyklekotać, p. Wyklektać.

Wyklektać, wyklekotać, 1) klekcząc wydać; wypaplać, wygadać; 2) wymódz klektaniem.

Wyklęsły, wykląsły, wypukły, wydęty.

Wyklęsnąć, stać się wypukłym, wydąć się.

Wyklętarz, człowiek wyklęty.

Wykluć, wyklwać, niedok. wykluwać, 1) wykłóć dziobem, wydziobać (W. komu oczy); 2) wypędzić dziobami (gołębie kanarka z pomiędzy siebie wykluły); 3) W. kurczęta = wysiedzieć.

Wykluwać, p. Wykluć.

Wyklwać, p. Wykluć.

Wykład, 1) chleby wykładów, chleby wykładanne, stół wykładów = chleby ofiarne, stół ofiarny; 2) pieniądze, które powód składał w sądzie i które w razie przegranej tracił na rzecz sędziego; 3) W. słów = źródłosłów, etymologja; 4) komentarz; 5) przekład, tłómaczenie; 6) wykładacz.

Wykładacz, 1) tłómacz, objaśniacz, komentator (W. snów, pisma); 2) tłómacz na inny język, przekładacz.

Wykładaczowy, tyczący się wykładacza (prawda wykładaczowa ziściła się).

Wykładać, p. Wyłożyć.

Wykładanny, p. Wykład.

Wykładny, drobiazgowy, dokładny, szczegółowy (wywód W.).

Wykłon, skłonienie, zgięcie.

Wykłóć, niedok. wykałać, 1) wydobyć z biedą, wysypłać (ostatni grosz z kalety wykole); 2) W. kogo skąd = kłóciem wypędzić, wygryźć, wystraszyć; W. się, koląc wydobyć się (szydło wykole się z worka).

Wykłusać, 1) konia = dobrze go wyjeździć kłusem; 2) W. kogo = zgromić, zjeździć.

Wyknąć, 1) czego, czemu = przywykać do czego; 2) W. czego = uczyć się czego, przyjmować co od kogo (W. obyczajów, wiary czyjej, dzielności).

Wykochać, 1) kogo = nakochać się z nim do woli; 2) bardzo pokochać, ukochać; W. roślinę = wypielęgnować, wyhodować; W. się, wyrosnąć bardzo bujnie, rozkosznie.

Wykocić się, (o owcach i t. d.) okociwszy się wypróżnić się.

Wykołaczyk, narzędzie szewckie do wykałania sztychów.

Wykołatać się, z biedą wybrnąć, wygramolić się, wygrzebać się.

Wykonacz, wykonawca.

Wykonać, niedok. wykonywać co = dokończyć czego, skończyć; spędzić, wyżyć co (wykonał na cesarstwie 2 lata; W. wiek swój); W. się, skończyć się, upłynąć, zejść (dzień już wykonał się).

Wykonterfektować, p. Wykonterfetować.

Wykonterfetować, wykonterfektować, 1) kogo, co = wykonać konterfekt kogo, czego, wyrazić w obrazie, sportretować; 2) W. co = wyrazić, przedstawić, opisać, scharakteryzować.

Wykonywać, p. Wykonać.

Wykonywawczy, wykonawczy.

Wykopać, wybić (W. dziurę w murze).

Wykorcić, korcąc wygnać, wycisnąć (wykorceni z domu głodem).

Wykorczować, p. Wykarcować.

Wykorygować kogo = wypędzić, wygnać, wyparować, wypłoszyć.

Wykościć, 1) pozbawić kości; 2) wymalować pokostem.

Wykot, wykocenie; to, co się wykociło.

Wykowanie, zagłębienie wykute.

Wykraczać, 1) p. Wykroczyć; 2) wyprężać okrakiem, rozkraczać (W. nogi swoje; W. nogi cyrkla).

Wykradziony, który się wykradł, wymknął, uciekł (zając W.).

Wykrapiać, p. Wykropić.

Wykrącać, p. Wykręcić.

Wykrączać, p. Wykręcić.

Wykrążać, p. Wykrążyć.

Wykrążyć, niedok. wykrążać, 1) wyrznąć w krąg, wytoczyć; 2) wytworzyć, wymyślić, wykoncypować (co innego sobie wymyśla i wykrąża podług woli swojej).

Wykredensować, kredensując wyczęstować.

Wykresić, wykreślić.

Wykręcić, wykrącić, niedok. wykręcać, wykrącać, wykrączać, 1) wydobyć, wydostać (wykręci i wybada, co wiem); 2) wywinąć, zrobić zwrot (wykręcać w tańcu; W. szablą; koń wykręca pod jeźdźcem).

Wykrętacz, wykrętarz, wykrętnik, krętacz, matacz.

Wykrętały, p. Wykrętki.

Wykrętarka, krętaczka, mataczka.

Wykrętarski, wykrętny, matacki, przewrotny.

Wykrętarstwo, krętactwo, wykręty, matactwo.

Wykrętarz, p. Wykrętacz.

Wykrętki, wykrętały, wykręty, matactwa, wybiegi.

Wykrętniczek, krętacz, matacz, człowiek przebiegły.

Wykrętnik, p. Wykrętacz.

Wykroczliwy, łatwo wykraczający.

Wykroczny, występny.

Wykroczyć, niedok. wykraczać, 1) wystąpić z rzędu; 2) wyboczyć z drogi, zbłądzić (młodzi bez przewodnika wykroczą i zbłądzą).

Wykrok, p. Wykrot.

Wykropić, niedok. wykrapiać, wyzwolić kropieniem (nie spodziewaj się, aby cię z tego po śmierci wydzwoniono, wykropiono, wykadzono).

Wykrot, wykrok, wykroczenie, przestępstwo.

Wykrotny, wykraczający, występny, wykrętny.

Wykrszyć, wykruszyć.

Wykrzcić, wychrzcić.

Wykrzosać, niedok. wykrzosywać, wykrzesać.

Wykrzosywać, p. Wykrzosać.

Wykrzta, wychrzta, przechrzta.

Wykrztusić: wykrztusił Inflanty (= wydarto mu je z gardła).

Wykrzyczyciel, p. Wykrzyk.

Wykrzyk, wykrzyczyciel, krzykacz.

Wykrzywdzić, krzywdząc wyzyskać (niech wróci, co wyłupiła i wykrzywdziła).

Wyksiężyć, 1) wyzuć z kapłaństwa; 2) wyświęcić na księdza.

Wyksykawać, p. Wykszykać.

Wykształtować, wyształtować, wykształcić, wyrobić naukowo.

Wykszykać, niedok. wyksykawać kogo = wyksykać.

Wykuć ogień = wykrzesać.

Wykuglować, wymanić, wymachlować, wyłudzić; W. się, wykpić się, wykręcić się sianem.

Wykupiciel, wykupnik, odkupiciel, zbawiciel, wybawiciel (Chrystus W.).

Wykupnik, p. Wykupiciel.

Wykupno, wykup, okup za uwolnienie.

Wykurzyć, niedok. wykurzywać, wypalić, obrócić w perzynę.

Wykurzywać, p. Wykurzyć.

Wykusz, ganek, przedsienie.

Wykusza, przedmurze, miejsce, z którego się bronią.

Wykwint, 1) grymas zrzędny, dziwactwo; 2) wybieg, wykręt; 3) p. Wykwintniś.

Wykwintniś, wykwint, wybrednik, grymaśnik.

Wykwintny, wykrętny, krętacki, pełen wybiegów.

Wykwintować, 1) przesadnie przebierać, wybredzać; 2) sztucznie, gustownie wyśpiewywać.

Wykwitować, skwitować, wyrównać (W. pretensje wzajemne); W. się, skwitować się, wypłacić się, wyzwolić się z długów, z rachunków (pokutą W. się z mąk).

Wylać, wylić, niedok. wylewać, 1) wynurzyć, otworzyć (W. duszę przed Bogiem); 2) wylewać modlitwy = zanosić serdecznie; 3) wysypać, zesłać w obfitości (fortuna wylała na niego swe łaski); 4) W. z brzegów = przebrać miarę, przeholować (w żartach nie wylewaj z brzegów; zbytki to, wylewasz z brzegów = za nadto sobie pozwalasz); W. się, rozszerzyć się, rozpuścić się szeroko (daleko wylała się mowa moja; Tatarzy i na Wołyń się wyleli).

Wylatać, p. Wylecieć.

Wylatować, p. Wylecieć.

Wylatywać, p. Wylecieć.

Wylągać, p. Wylężeć.

Wylągiwać, p. Wylężeć.

Wylecać, p. Wylecić.

Wylecić, wylicić, niedok. wylecać, wylicać, wyletnić, wygrzać na letnio (W. wodę).

Wylecieć, niedok. wylatać, wylatywać, wylatować, 1) wąs mu wargą wylata = wyrzyna się, wysypuje się, sypie się; 2) wyskoczyć, wywyższyć się, wynieść się (W. na wysokie stanowisko); 3) chełpić się, pysznić się, nadymać się, popisywać się.

Wylegać się, p. Wyleżeć.

Wyleganica, nałożnica.

Wyleganiec, wylęganiec, bękart, znajdek.

Wylekczyć, zrobić lżejszym przez wypróżnienie; wyłagodzić.

Wylew, wylewek, napływ, nawała (W. Tatarów, nieszczęść, łask).

Wylewać i W. się, p. Wylać.

Wylewczy, wylewający łatwo, z którego łatwo się wylewa.

Wylewek, 1) wylew; 2) p. Wylew.

Wyleżały, który się wyleżał (wino wyleżałe = wystałe, odstałe, wytrawne).

Wyleżeć, niedok. wylegać się, zboże wylega od bujności = pokłada się, kładzie się; W. się z choroby = wyzdrowieć przez leżenie.

Wylęganiec, p. Wyleganiec.

Wylęgiwać, p. Wylężeć.

Wylęk, przestrach, wylęknienie.

Wylękać się, doznawać lęku.

Wylężeć, niedok. wylągać, wylęgiwać, wylągiwać, wylądz.

Wylicać, p. Wylecić.

Wylichwiać, p. Wylichwić.

Wylichwić, niedok. wylichwiać, wycisnąć, wydrzeć lichwą.

Wylicić, p. Wylecić.

Wylić i W. się, p. Wylać.

Wylinać, wylunąć, wylać.

Wylinić, wyzuć ze skóry, ogołocić z pierza, z włosów.

Wylinieć, obleźć ze skóry, z włosów, z pierza.

Wylity, wylany.

Wylizować, wylizywać.

Wylot, pocisk (ze strzelby).

Wylotni, 1) wylatujący, wybuchający; 2) na wylot idący, wskroś przenikający.

Wyłacnić, 1) ułatwić zakończenie (W. sprawę); 2) ulżyć (W. stolec).

Wyłacnieć, p. Wyłacznieć.

Wyłacznieć, wyłacnieć, wygłodzić się.

Wyłamać, wyłomić, niedok. wyłamywać, wyłamować dom = włamać się do domu.

Wyłamywać się, 1) wyprężać się, wić się, wykręcać się (W. się w wielkiej chorobie); 2) kręcić, matać, używać wybiegów.

Wyłamować, p. Wyłamać.

Wyłamywać, p. Wyłamać.

Wyłatać, sklecić, skomponować, skombinować; W. się, wykręcić się, wywinąć się, wykpić się z czego.

Wyłazęczyć, wybadać, wyszpiegować.

Wyłęczyć, wyłączyć.

Wyłgać, niedok. wyłygać, urząd, poselstwo i t. p. = udać, upozorować; odegrać rolę urzędnika, posła.

Wyłknąć, niedok. wyłykać, łyknąwszy wypić (W. jajko).

Wyłomić, p. Wyłamać.

Wyłomy, włamujący się.

Wyłożony sąd = sąd trwający dwa tygodnie w porze przez prawo ustanowionej.

Wyłożyć, niedok. wykładać, 1) głowę, rękę z pod czego = wysunąć, wystawić; 2) położyć zdala od siebie, podrzucić (W. dziecko); 3) W. czyje obyczaje = przedrzeźniać, przedrwiwać; 4) W. co na jaki język = przełożyć, przetłómaczyć; W. się, 1) wytłómaczyć się, zdać sprawę; 2) W. się komu, czemu = ujść, wymknąć się.

Wyłuda, 1) wyłudzenie, wyłudzanie czego od kogo; 2) a. wyłudca, wyłudziński, ten, co wyłudza, wyłudzacz.

Wyłudca, p. Wyłuda.

Wyłudzać, p. Wyłudzić.

Wyłudzić, niedok. wyłudzać, wywabić (orzeł wyłudza swe dzieci z gniazda); W. się, wykręcić się, wykpić się.

Wyłudziński, p. Wyłuda.

Wyługować, p. Wyłużyć.

Wyłupek, 1) to, co wyłupiono; 2) orzech W. = orzech, który się sam wyłuszczył.

Wyłupiać, p. Wyłupić.

Wyłupić, niedok. wyłupiać, wyłupować, 1) złupić, zrabować do szczętu (W. dom); 2) W. co z kogo = złupić, zedrzeć, wycisnąć; 3) wyłamać (W. drzwi).

Wyłupnik, ten, co wyłupia, łupieżca, rabuś.

Wyłupować, p. Wyłupić.

Wyłuszczać, p. Wyłuszczyć.

Wyłuszczyć, niedok. wyłuszczać oczy = wytrzeszczyć.

Wyłużać, p. Wyłużyć.

Wyłużyć, wyługować, niedok. wyłużać, wygotować na ług.

Wyłygać, p. Wyłgać.

Wyłykać, p. Wyłknąć.

Wyłysywać, wyłysieć niejednokrotnie.

Wyłż, kamień, na którym kruszec osiadł.

Wymaglować, wymachlować.

Wymarzać, p. Wymorzyć.

Wymatać, wyłudzić matactwem.

Wymawiać, p. Wymówić.

Wymerskać, wychłostać.

Wymędrować, mędrkując wyłudzić, wykpić.

Wymężczyźniać, p. Wymężczyźnić.

Wymężczyźnić, niedok. wymężczyźniać, wykastrować mężczyznę.

Wymianka, wymienka, wyjątek, zastrzeżenie (zgoda, z tą jednak wymianką, że...).

Wymiar, miara do wymierzania.

Wymiara, wymiar.

Wymiarek młyński, wymiełek, pewna ilość ziarna oddawana za zmielenie.

Wymiarny, wymiarowy.

Wymiatać, p. Wymieść.

Wymiatawać, p. Wymieść.

Wymiatywać, p. Wymieść.

Wymiąć, niedok. wyminać, wyżąć, wykręcić (W. bieliznę w praniu); 2) wygnieść (W. ziarno z kłosów).

Wymiądlić, wymiędlić.

Wymieciny, śmiecie, wyrzutki.

Wymieczować, wypolerować (miecz).

Wymiełek, p. Wymiarek.

Wymienitelny, wymienny, możliwy do wymienienia.

Wymieniwać, wymieniać.

Wymienka, p. Wymianka.

Wymienny, p. Wymienitelny.

Wymiernik, ten, co wymierza; miernik, gieometra.

Wymierny, wymierzony.

Wymierzać, p. Wymierzyć.

Wymierzić, wymierzienić, wymusić naprzykrzaniem się.

Wymierzienić, p. Wymierzić.

Wymierzły, obmierzły.

Wymierzyć, niedok. wymierzać, 1) W. czaszę = wychylić, spełnić; 2) W. swą drogę = odbyć, przebyć; 3) W. co na kim = wymódz, wycisnąć; 4) W. kogo skąd = wyparować, wyrugować; W. się, 1) W. się z czego = wyrachować się, zdać sprawę, usprawiedliwić się; 2) wymówić się od czego; 3) zaprzeć się kogo, czego, nie przyznać się do niego; 4) wypłacić się (W. się za grzechy pokutą); 5) W. się z czego = wyłamać się (W. się z pod jarzma).

Wymieść, niedok. wymiatać, wymiotać, wymietać, wymiatywać, wymiatawać, wymietywać, 1) wyrzucić; 2) wymówić, wytknąć (W. komu swe dobrodziejstwa).

Wymietać, p. Wymieść.

Wymietywać, p. Wymieść.

Wymieździć się, wypróżnić się z miazgi, wypuścić z siebie miazgę.

Wymiękczać, p. Wymiękczyć.

Wymiękczyć, niedok. wymiękczać, przemiękczyć zupełnie.

Wymiętlić się komu w głowie = wyroić się.

Wymijać, p. Wyminąć.

Wyminąć, niedok. wymijać, minąwszy wyjść, upłynąć (już wyminęła wtóra niedziela).

Wymiot, 1) wyrzucanie, wyrzucenie; wybuch, wylew (W. wulkanu, dowcipu); 2) na W. = na jaw, na oko, aby nęcić (pierś jej naga wydaje się na W.); 3) pocisk (byk był jednorożcowi wymiotem słomą napchanym); 4) wyrzut, wyrzutek (Żydzi W. całego świata); 5) płód poroniony; 6) blwociny, rzygowiny.

Wymiotać, p. Wymieść.

Wymistrować, wymistrzować, misternie wyrobić, zmajstrować; wymyślić misternie.

Wymistrzować, p. Wymistrować.

Wymiśkować, wymniszyć, wytrzebić; W. się, p. Wymyszkować się.

Wymłocek, wymłocka, wymłot, wymłócenie (ofiara z pierwszego wymłocku).

Wymłocka, p. Wymłocek.

Wymłot, p. Wymłocek.

Wymłócić: Pewnie na moich ustach nie wymłóci = nie wyciśnie, nie wygrozi (= nie wymoże, abym wymówił).

Wymocować, mocą wysadzić, wyłamać, wybić.

Wymoczyny, woda po wymoczeniu w niej czego.

Wymodlca, ten, co wymodlił co albo wymadla co.

Wymorzyć, niedok. wymarzać, 1) wygubić, wytępić, wymordować; 2) wysilić, osłabić, wycieńczyć.

Wymowa, 1) to, co wymówiono, mowa; wyrok; 2) wymawianie się, usprawiedliwianie się.

Wymować, wyjmować.

Wymowca, 1) ten, co wymawia; ten, co robi wymówki; 2) człowiek wymowny, mówca, krasomówca; 3) ten, co wygłasza coś, rzecznik (W. prawdy).

Wymowny, 1) wyraźnie, dobitnie wysłowiony (niemowlę zębate tak wymownemi słowy mówiło, jak dorosły); 2) możliwy do wymówienia; 3) którego można usprawiedliwić, mieć za wytłómaczonego; 4) wymawiany komu (chleb gotowy, ale W.); 5) służący za wymówkę, usprawiedliwiający (pismo wymowne = apologja).

Wymódz, niedok. wymagać, wybić z sił, zmódz, wycieńczyć; W. się, wysilić się, wycieńczyć się.

Wymówić, niedok. wymawiać, 1) wygadać, wypaplać, wydać; 2) wypowiedzieć wszystko do końca, wyrecytować; 3) wyrazić słowami, wypowiedzieć (szczęśliwości świętych w niebie W. słowem nie możemy); 4) W. co komu z głowy = wybić, wyperswadować; W. się, uniewinnić się, usprawiedliwić się (W. się z błędu).

Wymówka, zastrzeżenie, wyjątek, ekscepcja.

Wymulić, wypłókać, wymyć, wyryć w mule (W. otwór).

Wymus, wymuszanie, wymuszenie czego na kim.

Wymuskować, wymuskiwać.

Wymyć, niedok. wymywać kim usta = wycierać zęby, mówić o kim nieprzyjaźnie, zuchwale.

Wymysł, 1) wykwint, przesada (stroje, potrawy bez wymysłu); 2) na W. = na przepych, wykwintnie (księgi ozdobne na W.; przyrządzać potrawy na W. a tanio).

Wymysłek, 1) rzecz wymyślona, wynalazek; 2) wynalazca, mędrek wymyślający co (W. snów = odgadywacz).

Wymyszkować się, wymiśkować się, wymknąć się, wyśliznąć się.

Wymyślawać, p. Wymyślić.

Wymyślić, niedok. wymyślać, wymyślawać, 1) zmyślić, skłamać; 2) W. na kogo = zadać mu co fałszywie, oszkalować go, spotwarzyć go; 3) Wymyślać z kim = wydziwiać, dokazywać, znęcać się w sposób wyrafinowany (włodarze z chudzinami wymyślają).

Wymyślnica, kobieta wybredna, dziwaczka, grymaśnica.

Wymyślnik, wybrednik, grymaśnik, dziwak.

Wymyślny, będący wymysłem, zmyślony (W. fałsz).

Wynachodzić, 1) p. Wynaleźć; 2) wynajdywać.

Wynajdować, p. Wynaleźć.

Wynajdywać, p. Wynaleźć.

Wynajdziciel, p. Wynaleźca.

Wynajdzicielka, p. Wynaleźca.

Wynajść, 1) p. Wynaleźć; 2) wynaleźć.

Wynalazca, p. Wynaleźca.

Wynalazek, wynalazka, wynalezka, 1) wymysł, koncept; sąd polubowny; 2) wyrok; 3) kompromis; 4) warunek, zastrzeżenie, punkt ugody.

Wynalazka, 1) wynalazek; 2) Wynalazek.

Wynalezczyna, p. Wynaleźca.

Wynaleziciel, p. Wynaleźca.

Wynalezicielka, p. Wynaleźca.

Wynalezka, 1) wynalazek; 2) p. Wynalazek.

Wynaleźca, 1) albo wynaleziciel, wynajdziciel, wynalazca; 2) albo wynalazca, wynalezczyna, wynajdzicielka, wynalezicielka, wynalazczyni.

Wynaleźć, wynajść, niedok. wynajdować, wynajdywać, wynachodzić wyrok = wskazać, zaproponować, wydać.

Wynałożyć, wyłożyć na co, wyekspensować.

Wynanosić kolorem (u malarzy) nawieść, naprowadzić kolorem według znaków, linji.

Wynarzać, wynurzać; W. się, wychodzić na wierzch, wydobyć się na wierzch, wyłonić się.

Wynaszać się, p. Wynieść się.

Wynaszywać, ranterować.

Wynażać, p. Wynażyć.

Wynażyć, niedok. wynażać, obnażyć.

Wynątrzyć, wywnętrzyć.

Wynędziciel, ten, co wynędził albo co wynędza.

Wynędzicielka, ta, co wynędziła albo co wynędza.

Wynicować, 1) przedzierzgnąwszy wytworzyć (W. z wielbląda muchę); 2) W. szklankę i t. p. = wychylić, palnąć, golnąć; W. się, 1) przemienić się, przedzierzgnąć się, przeinaczyć się, przeistoczyć się; 2) wykręcić się, wywikłać się z czego.

Wynić, wyjść.

Wyniecić, wzniecić.

Wynieść, niedok. wynosić, wynaszać pozwy = wręczać pozwy; pozywać bartników na roki bartne. W. się z czem na kogo = zamierzyć się.

Wyniknąć, niedok. wynikać, 1) wziąć początek, wytrysnąć, wszcząć się na kształt poniku, powstać z niczego, zrodzić się, wyłonić się (Ren stamtąd wynika; Duch Boży z Boga Ojca wynika = pochodzi; na boskie rozkazanie wynikł świat z niczego; śnieg biały z jej piersi wynika = przebija); 2) wynikają dziecku zęby = wyrzynają się, wykluwają się; 3) W. z ziemi = pokazać się, wyrosnąć, wykluć się, wykwitnąć, wystrzelić (roślinka z ziemi wynikła); 4) ujawnić się, pokazać się, zapowiedzieć się, rozwinąć się (już w piątym roku przymioty jego wynikały); 5) wyjść, powstać, wstać (dwunastu proroków kości niech wynikną z miejsca swego = niech zmartwychwstaną, niech się poruszą).

Wyniszczenie, zbiedzenie, poniżenie, upośledzenie, upokorzenie (W. Jezusa dla ludzi).

Wyniść, p. Wyjść.

Wynorzyć, wynurzyć.

Wynosiciel, ten, co kogo albo co wynosi, wywyższyciel.

Wynosić, p. Wynieść.

Wynucić, wyśpiewać (W. tekst z księgi).

Wynużyć, znużywszy wycieńczyć.

Wyńdź, wyjść.

Wyobcować, wyłączyć, wykluczyć ze społeczności; wykląć (W. od żywota Bożego, od narodu; wyobcowali nierządników).

Wyobrany, wyborny, wyśmienity.

Wyobraz, wzór, model, wyobrażenie (człowiek na W. Boży stworzony).

Wyobrazić, niedok. wyobrażać, wyformować, wykształtować.

Wyoccić, wymyć octem; z octu wypłókać.

Wyonaczyć, wyrobić dziwacznie, oryginalnie.

Wyopaczyć, wywrócić na opak, wyszpocić, wynicować.

Wyopałać, wypałać, wypodsiać, opałką wyczyścić (W. obrok z prochu).

Wyoracz, który wyorywa.

Wyostrzywać, wyostrzać.

Wypachać, wyorać.

Wypachnąć, wywietrzeć.

Wypad, wypadnięcie, napad, wycieczka (W. nocny z obozu; wypady rozbójnicze robili).

Wypadać, p. Wypaść.

Wypadywać, p. Wypaść.

Wypalacz, podpalacz.

Wypaliwać, wypalać.

Wypał, 1) wystrzał; 2) wypalenie (susza i wypały słoneczne).

Wypałać, p. Wyopałać.

Wypałubić wzrok = wytrzeszczyć, wybałuszyć.

Wyparskać, wyparszczeć, wyprysnąć.

Wyparszczeć, p. Wyparskać.

Wypaszczać, zachowywać post do końca.

Wypaść, niedok. wypadać, wypadywać, 1) W. na co = wpaść, rzucić się (język westchnąwszy wprzód, wypadł na tę mowę); 2) wynieść się, iść precz, oddalić się (wypadaj, grzechu, a do mnie się nie wracaj!); 3) W. z drogi = wykroczyć, zboczyć; 4) wyzdychać.

Wypatrować, p. Wypatrzyć.

Wypatrownica, okno do wyglądania na podwórze, ganek.

Wypatrywać, p. Wypatrzyć.

Wypatrzać, p. Wypatrzyć.

Wypatrzyciel, ten, co wypatruje, albo co wypatrzył; badacz (W. serca mojego).

Wypatrzyć, niedok. wypatrywać, wypatrzać, wypatrować, 1) W. kogo = wymacać, zrewidować, obszukać; 2) wybadać, zgłębić, wystudjować; 3) rozsądzić (niech wypatrzy Jehowa między mną a tobą); 4) upatrzyć, wyszukać, wynaleźć (W. męża dla córki; W. okazję; W. niedźwiedzia w lesie = wyśledzić).

Wypądzać, p. Wypądzić.

Wypądzić, niedok. wypądzać, wypędzić.

Wypedzieć, p. Wypowiedzieć.

Wypełniać i W. się, p. Wypełnić.

Wypełnić, niedok. wypełniać, 1) W. liczbę = uzupełnić, skompletować (kazał wojsku liczbę W. = kazał mu się skompletować); 2) W. kielich = spełnić, wychylić, wypić; W. się, nadejść, wyjść, przyjść (czas się wypełnił, aby już porodziła).

Wypęczać, p. Wypęczyć.

Wypęcznieć, wydąć się pękato, nabrzmieć (żyły wypęczniały = nabrały).

Wypęczyć, niedok. wypęczać, zrobić, żeby wypęczniało.

Wypękły, chory na rupturę, kiławy.

Wypiać, wyśpiewać.

Wypiąć, niedok. wypinać co = wysilić się, wysadzić się na co (W. komplement, mówkę).

Wypiątnować, p. Wypiętnować.

Wypiec, niedok. wypiekać, wypalić (W. cegłę).

Wypieczętować, wycisnąć pieczęć.

Wypieka, 1) wypiekanie; 2) opieka wyzyskująca, zdzierająca.

Wypiekać, p. Wypiec.

Wypielić, wyniszczyć, wygładzić, wytępić.

Wypienić, niedok. wypieniać, 1) wyszumować z piany (Bóg wypienia morze ode dna ostatniego); 2) wydostać z piany, wyrzucić razem z pianą (co morze z głębokości wypieni); 3) W. duszę = wyzionąć.

Wypieniać, p. Wypienić.

Wypierać się, p. Wyprzeć się.

Wypierzchać, p. Wypierzchnąć.

Wypierzchnąć, niedok. wypierzchać, 1) pierzchnąwszy wymknąć się, wyskoczyć, uciec (nieprzyjaciel z miasta wypierzchnął; strach mu wypierzchał z nieulękłej skroni = uleciał, opuścił go; błyskawica z nieba wypierzchła; rzeka wypierzchła = wytrysła; 2) ziarno z kłosa wypierzchło = wyleciało, wysypało się.

Wypierzyć się, niedok. wypierzać się, wypierzywać się, wyzuć się z pieniędzy, wysypłać się, zubożeć.

Wypierzywać się, p. Wypierzyć się.

Wypieszczać, p. Wypieścić.

Wypieścić, niedok. wypieszczać ptaka = obłaskawić, oswoić.

Wypiętnować, wypiątnować, 1) W. komu prawa = narzucić, wycisnąć; 2) rzucić (wypiętnowanie płaszczyzny na płaszczyźnie poziemnej = rzut).

Wypinać, p. Wypiąć.

Wypior, ptak okryty dopiero puszkiem.

Wypisać, niedok. wypisywać, wypisować, opisać wyczerpująco, wyłuszczyć na piśmie; W. się, napisać się do woli, rozpisać się.

Wypisanie, spis (W. ludności).

Wypisować i W. się, p. Wypisać.

Wypisywać i W. się, p. Wypisać.

Wyplatać i W. się, p. Wypleść.

Wyplatywać i W. się, p. Wypleść

Wyplecić, wypleczyć, wywichnąć, wybić ze stawu.

Wypleszczać się, p. Wypleszczeć się.

Wypleszczeć się, niedok. wypleszczać się, pluskając wydobyć się; wypluskać się.

Wypleść, niedok. wyplatać, wyplatywać, rozpleść, wywikłać (W. węzeł); W. się, wyplątać się, wywikłać się, wybrnąć.

Wyplewie, wyplewi, wykorzeni.

Wyplewnąć, p. Wyplewić.

Wyplewiać, p. Wyplewić.

Wyplewić, wyplewnąć, niedok. wyplewiać, wyplewywać, wypieliwać, 1) wygubić, wytracić, wyniszczyć (W. heretyków; wyplewił Bóg wielu dla grzechów ich); 2) oskubać, obedrzeć (W. skrzydła z pierza).

Wyplęsać, wypląsać, wytańczyć, odtańczyć.

Wyplundrować, wyplondrować.

Wyplunny, wypluwający (krwią wyplunne piersi).

Wypłacać, p. Wypłacić.

Wypłacić, niedok. wypłacać, wypłacywać, 1) W. co = wynagrodzić, oddać, okazać co, uiścić się z czego (W. komu wdzięczność); 2) W. co przez co = odpłacić, odwetować (W. zdradę zdradą).

Wypłacować, wykupić.

Wypłacywać, p. Wypłacić.

Wypłaniać, p. Wypłonić.

Wypłatny, tyczący się wypłaty (na zadosyćuczynienie oddał się W.).

Wypław, wypławek, 1) wypławienie, wytopienie; 2) albo wypłyn, wypływ (W. rzeki = ujście).

Wypławek, p. Wypław.

Wypławiać i W. się, p. Wypławić.

Wypławić, niedok. wypławiać, 1) wytoczyć, wylać, wypuścić (W. krew z kogo); 2) wybadać, wyegzaminować; W. się z czego = wywikłać się, wykręcić się.

Wypłazać, 1) wypłazować, wybić płazem; 2) albo wypłazić się, wypełznąć.

Wypłazić się, p. Wypłazać.

Wypłodzić, spłodziwszy wyprowadzić na świat (W. potomstwo); W. się, wyjść z płodności, przestać być płodnym.

Wypłomieniać, p. Wypłomienić.

Wypłomienić, wypłonić, niedok. wypłomieniać, wypłoniać, 1) wybuchnąć płomieniem; 2) wyczyścić płomieniem (W. lufę działa).

Wypłoniać, p. Wypłomienić.

1. Wypłonić, niedok. wypłaniać, 1) zrobić płonnym, wyjałowić; 2) wyplenić, wyniszczyć.

2. Wypłonić, 1) p. Wypłomienić; 2) wyrabować, wyłupić (W. kraj).

Wypłonieć, stać się płonnym, wysilić się co do płonności, wyjałowieć.

Wypłyć, wypłynąć, niedok. wypływać z pamięci = wyjść, wypaść, wywietrzeć z głowy.

Wypłyń, p. Wypław.

Wypłynąć, p. Wypłyć.

Wypływ, wypływanie, wypłynięcie, wyciek; to, co wypływa.

Wypływać, p. Wypłyć.

Wypocić z czego przez alembik = wydestylować.

Wypoczytać, wyliczyć, przytoczyć, wypowiedzieć.

Wypodobać, wyobrazić, wyrobić na podobieństwo kogo, czego, wymodelować.

Wypodsiać, p. Wyopałać.

Wypokojenie, wypoczynek, spokój.

Wypolityczeć, wypolitycznieć, wyjść na ucywilizowanego, wypolerowanego.

Wypołowić co = wybrać z czego połowę, wyniszczyć przez pół.

Wypołudniony, który wzeszedł na południe (wypołudnione słońce).

Wypominać co = upominając się, wydostać (W. dług od dłużnika).

Wyporek, wyprócie, cięcie, sekcja (W. cesarski).

Wyposażyć z czego = wyzuć, ograbić, ogołocić; W. się skąd = rozstać się z czem, porzucić co.

Wypotroszyć, wypaproszyć.

Wypowiadać, p. Wypowiedzieć.

Wypowiedni, wypowiadający, oznajmujący (każdemu wolno jechać i tam i sam z rzeczami swemi, choćby nie miał wypowiednich listów, chyba żeby w tej mierze wolał jakich osobnych listów używać).

Wypowiednik, wygnaniec, banita.

Wypowiedzieć, wypedzieć, niedok. wypowiadać, 1) W. kogo = wywołać, wykluczyć, wygnać, banitować; 2) W. komu = wypowiedzieć komu służbę, nie służyć już, niedopisywać komu (zdrowie mi wypowiada).

Wypowiedź, wypowieść, wypowiedzenie komu czego (W. służby, przyjaźni).

Wypowieść, p. Wypowiedź.

Wypozwać, niedok. wypozywać, pozwami wymusić, wyrwać, wyrobić; wyprawować, wypieniać.

Wypozywać, p. Wypozwać.

Wypracować, niedok. wypracowywać sobie co = wyrobić sobie co pracą.

Wypragły, spragniony, wyschły, wyprzały (ziemia sucha i wypragła; suchotnik W. wnątrz z wielkiej gorącości).

Wypraktykować, wywróżyć.

Wypraw, p. Wyprawa.

Wyprawa, wypraw, 1) wykład, tłómaczenie (W. snu); 2) usprawiedliwienie, tłómaczenie; 3) uprawa, studja, nauka (udał się do wyprawy języka łacińskiego); 4) ekspedycja (W. posłów; powierzył mu całą wyprawę listowną do papieża).

Wyprawca, 1) tłómacz, wykładacz, objaśniacz (W. historji; W. snów); 2) pies leniwo goniący zwierza; 3) oprawca.

Wyprawić, niedok. wyprawiać, wyprawować, 1) wyrazić, wypowiedzieć, wyłożyć, wysłowić co (temi słowy rzecz swoją wyprawiła; wyprawił wszystko, co widział = oznajmił, opowiedział; W. swe zdanie); 2) wyjaśnić, wytłómaczyć (W. przypowieść); 3) rozwiązać, załatwić, zbyć (tem kwestję krótko wyprawił, iż niepotrzeba więcej); 4) niedok. rozumować, dowodzić, rozprawiać (W. o dogmatach); 5) zasłonić, wyzwolić, obronić, uwolnić (więzienie podjąć, abo jakiem rękojemstwem W.; W. kogo z więzienia; W. bydło zajęte = wykupić); 6) zrobić prawym, wyprostować, poprawić (W. obyczaje dzieci); 7) W. członek wywichnięty = wprawić w swoje miejsce; 8) wywabić, wyczyścić (W. plamę; W. złości w sercu; W. zboże na gumnie = wywiać; W. kruszec ogniem = wypławić, wyczyścić w ogniu); 9) wytrawić (białe głowy czarnawe, gorętsze będąc, ciepłem swojem mleko lepiej wyprawują); 10) sprawić, oprawić, wypaproszyć (W. drób, ryby); 11) wypracować, wydoskonalić, wyrobić, wykształcić (W. naukę, sztukę; księgi łacińskie wyprawieńsze, niż greckie; W. sobie rozum nauką); 12) wytresować, wyćwiczyć, ujeździć (W. konia); 13) wystawić, wyrazić, oddać (W. kogo na obrazie; „Odprawa posłów greckich” w teatrze wyprawiona = odegrana); 14) kunsztownie co robić, dokazywać, wydziwiać (W. smyczkiem; słowik gardłkiem wyprawia = treluje); 15) niedok. wyrabiać, stroić (smok dziwne węzły i kręty wyprawia; dygi wyprawia); 16) W. co komu = wyrobić, wyjednać; 17) W. co = zaspokoić, nasycić, dogodzić czemu (W. żądze); 18) W. córkę = dać jej wyprawę, wyposażyć ją; W. syna = wydzielić; 19) W. kogo = oczyścić z zarzutu, usprawiedliwić. W. się, 1) wytłómaczyć się, wyłożyć myśl swoją (czem się zwierzęta żywią, jak się mnożą — krótko się z tego wyprawię = krótko się z tem załatwię w swym wykładzie; nie mógł się słowy W.); 2) połapać się, wyrozumieć, zorjentować się (nie będzie żadnej trudności, z której się nie będziesz mógł W.; snadnie W. się będziesz mógł, co to jest; sędzia się nie wyprawi z jego mowy); 3) wytłómaczyć się, usprawiedliwić się, oczyścić się z zarzutu (W. się u sędziów; W. się z obwinienia); 4) wydobyć się, wyzwolić się, uwolnić się (W. się z sideł, z więzów; dusza z ciała się wyprawi).

Wyprawny, 1) wyrobiony, wykończony, wygładzony, gładki, wytworny (wyprawne słowa przyjemne dla ucha); 2) sprawiony, oprawiony, wypaproszony (wół W.); 3) wyczyszczony (żyto wyprawne = wywiane); 4) wprawny, doświadczony, biegły, wyćwiczony (rzemieślnik W.); 5) sprawny, zwinny (nogi wyprawne; koń W.); 6) tyczący się wyprawy, to jest podróży albo ekspedycji (powóz W. = podróżny; żołnierze wyprawni).

Wyprażniać, p. Wypróżnić.

Wyprążać, p. Wyprążyć.

Wyprążyć, niedok. wyprążać, wypręgać, wypręgiwać, wyprężyć; W. się, 1) wyprężyć się; 2) wytężyć się, wysilić się.

Wypręgać i W. się, p. Wyprążyć.

Wypręgiwać i W. się, p. Wyprążyć.

Wypros, prośba.

Wyprosić się, oprosiwszy się wypróżnić się; wydać na świat prosięta.

Wyprostać czemu = wydołać, sprostać.

Wyprościć, 1) wyprostować (W. szyję); 2) poprawić, sprostować (W. obyczaje dziatek); W. się, wypaść, skierować się, uderzyć wprost (szturm się na las wyprości).

Wyprowadzać, p. Wyprowadzić.

Wyprowadzić, niedok. wyprowadzać, 1) W. kogo z rozumu = pozbawić go rozumu, zawrócić mu głowę, odurzyć go (piękny Szarmancki wiele panien wyprowadził z rozumu); 2) wyrozumować, wywieść, wykazać.

Wypróchlizna, miejsce wypróchniałe.

Wyprótek, wyporek, dziecko z matki wypróte.

Wypróżniały, który wypróżniał, wypróżniony (przez ustawiczne wojny był w pieniądze W.).

Wypróżnić, niedok. wypróżniać, wydalić, wyprowadzić, wyciągnąć z ciała (wilgotności gojącemi lekarstwami w czas W.).

Wypróżnieć, uledz wypróżnieniu, wypróżnić się.

Wypróżnimieszek, wypróżniworek, wypróżniskrzynka, złodziej, rzezimieszek.

Wypróżniskrzynka, p. Wypróżnimieszek.

Wypróżniworek, p. Wypróżnimieszek.

Wypryskać, wystrzykać, wysprycować (W. ranę).

Wypryskawać, p. Wypryszczeć.

Wypryszczeć, niedok. wypryskawać, wyprysnąć, wyparsknąć.

Wyprzać, niedok. wyprzawać, wyprzeć, zaognić się od ciepła wilgotnego.

Wyprzalina, miejsce wyprzałe, odparzenie.

Wyprzawać, p. Wyprzać.

Wyprządać, wyprzędać, przędąc wysnuwać (W. nici).

Wyprzątać, p. Wyprzątnąć.

Wyprzątnąć, niedok. wyprzątać żołądek = wypróżnić, przeczyścić.

Wyprzeć się, niedok. wypierać się, 1) wypchnąć się, wychylić się, wyłamać się z pod czego (żyła kruszcowa wyparła się = ukazała się na powierzchni); 2) wyłamać się, wybić się (W. się komu z posłuszeństwa).

Wyprzysiądz, niedok. wyprzysięgać, 1) wyrobić przysięgą (W. co od kogo); 2) W. kogo z czego = wyzuć przysięgą (W. kogo z majętności).

Wypsować, wypsuć, wyniszczyć.

Wypuchać, puchając wypuścić.

Wypukać i W. się, p. Wypuknąć.

Wypuklasty, wypukły nieco.

Wypuklina, 1) przepuklina, kiła, ruptura; 2) wypukłość.

Wypukły, 1) nazywają się kątami wypukłemi te, które zewnątrz figury wychodzą; 2) który ma rupturę.

Wypuknąć, niedok. wypukać, 1) wydąć się (pępek na wierzch się wypuka); 2) oczy mu wypukły = nabiegły, wyszły na wierzch, napuchły; 3) albo W. się, (o drzewach) pęknąć, wypuścić pączki; W. się, dostać przepukliny, ruptury.

Wypurgować, wyczyścić (W. oczy umysłu swego).

Wypust, 1) wypuszczenie, wypuszczanie; 2) wycieczka, ekskursja; 3) spust, upust (W. w piecu ludwisarskim; wypusty niebieskie); 4) miejsce wolne około miasta, błonie.

Wypustek, wypuszczek, 1) W. w budowli = część jej wysunięta na przód, wykusz; 2) wypustka w ubraniu; 3) wilk na drzewie, wyrostek, pęd dziki.

Wypustny, wypuszczający (korzeń W. = który wypuszcza z siebie korzeń i łodygę).

Wypustoszyć, spustoszywszy wypróżnić; wytrzebić (W. krainę, piwnicę).

Wypuszczać, p. Wypuścić.

Wypuszczalny, tyczący się wypuszczania (kozła wypuszczalnego wypuści na puszczę).

Wypuszczek, p. Wypustek.

Wypuścić, niedok. wypuszczać, 1) W. żołnierza z służby = zwolnić; 2) wydać (W. głos, słowo, wyrok; W. dziecię na świat); 3) W. strzelbę, działo = wystrzelić; 4) wypuszczać koniowi = popuszczać mu cugli; 5) rozpuścić, rozluźnić (W. suknię za ciasną).

Wypychać zęby = wykłóć, wyczyścić dłubiąc; wydłubać.

Wypyt, wypytanie, indagacja, śledztwo, egzaminowanie.

Wypytacz, 1) indagator, inkwizytor, egzaminator; 2) śpieg, wywiadowca.

Wypytanie, p. Wypyt.

Wypytlować, pytlując wyczyścić (W. mąkę).

Wyradzać, p. Wyrodzić.

Wyraniać i W. się, p. Wyronić.

Wyraszczać, p. Wyrościć.

Wyraz, 1) nacisk, przycisk (z większym jeszcze wyrazem swoje oświadczenie powtarza; głos tej śpiewaczki do wyrazów ciągłych sposobniejszy, niż do szybkich trudności); 2) W. słowa = brzmienie słowa (nie znaczenie); 3) wyobrażenie, obraz umysłowy, idea czego (bez słów trudny W. i należyte pojęcie; słowo osobliwszy W. w sobie zawierające = znaczenie); 4) obraz, figura, kształt, posąg (wyciąć wyraz z kamienia).

Wyrazić, niedok. wyrażać, wyrazować, 1) rażąc wyprzeć, wyparować (ból mu te słowa wyraża = wyciska); 2) wybić, odbić, wycisnąć (koń podkowę wyraził); 3) W. kogo, co = wydać w obrazie, oddać kogo, co, wyrysować; 4) W. kogo, co = przybrać na siebie czyją postać, oddać, udać kogo, co (W. kogo podobieństwem twarzy, mowy); 5) wyrażać kogo = przedstawiać, reprezentować (W. kogo wobec prawa); 6) przywary często postać cnoty wyrażają = przyjmują, biorą na siebie; 7) W. kogo = oddać, wystawić (Balcera dworzanina po polsku W.); 8) W. słowo = wymówić dobitnie; 9) wyłuszczyć, wyłożyć, wypowiedzieć (gdybym to zaczął wyrażać, długoby było); 10) W. sobie co w kontrakcie = zastrzedz, wymówić; W. się, 1) W. się przeciw komu w drodze = zjawić się, ukazać się; 2) wyrwać się, wypaść.

Wyrazosłów, wyraz techniczny, termin naukowy.

Wyrazować, p. Wyrazić.

Wyraźliwość, rzeczow. od Wyraźliwy.

Wyraźliwy, 1) wyraźny, zrozumiały, dobitny, dosadny (W. i jasny ku zrozumieniu); 2) wywołujący wrażenie, poruszający, wzruszający (przemowa wielce wyraźliwa).

Wyrąb, wyrąbek, wyrębek, to, co wyrąbano, kawał wyrąbany.

Wyrąbać, wyrąbić, wyrębić, wyrąbnąć, niedok. wyrębować, 1) W. siekierę i t. d. = wyszczerbić, nadpsuć rąbaniem; 2) wyciosać, obrąbać, wyrobić siekierą (W. drzewo).

Wyrąbek, p. Wyrąb.

Wyrąbić, p. Wyrąbać.

Wyrąbnąć, p. Wyrąbać.

Wyrębek, p. Wyrąb.

Wyrębić, p. Wyrąbać.

Wyrębl, p. Wyrębla.

Wyrębla, wyrębl, otwór wyrąbany, przerębel.

Wyręblak, 1) kawał wyrąbany; 2) orzech łatwy do wyłuskania.

Wyrębne, opłata za wyrąbanie.

Wyrębować, p. Wyrąbać.

Wyręczać, p. Wyręczyć.

Wyręczyć, niedok. wyręczać, zaręczywszy wyzwolić (W. kogo z więzienia).

Wyrgnąć, wyrnąć, niedok. wyrynać, wydobyć się na wierzch, wynurzyć się.

Wyrnąć, p. Wyrgnąć.

Wyrobczy, wyrobiony, uprawny (rola wyrobcza).

Wyrobek, albo Wyrobotek, 1) wyrobienie, wyrabianie; rzecz wyrobiona (W. piwa; swobody krwawym przodków nam zostawione wyrobkiem); 2) zapłata, zasługi za robotę; 3) dorobek, dobytek (W. synowski w dział nie wchodzi).

Wyrobić, niedok. wyrabiać, 1) W. pole = uprawić; 2) wyrabiać czem, z czem = dokazywać z czem, robić z czem co się podoba, używać podług woli (W. koniem; po opadnieniu wody okrętem wyrabiać nie mogli = kierować); 3) zdobyć robotą, zarobić (W. chleb sobie, utrzymanie); 4) wycieńczyć robotą (W. konie); W. się, wyzwolić się z długu robotą, odrobić dług.

Wyrobotek, p. Wyrobek.

Wyrocznica, miejsce wydawania wyroków (lichtarze przeciwko wyrocznicy).

Wyroczyć, wyrokować.

Wyrodzić, niedok. wyradzać, urodzić wyrodka; W. się, wysilić się rodzeniem, stać się niepłodnym.

Wyrodziły, 1) który się wysilił rodzeniem, który przestał rodzić, być płodnym (grunt W.); 2) który się wyrodził, który ród swój spodlił, wyrodny.

Wyroić, niedok. wyrajać, (o napojach) = wyrobić, wyfermentować.

Wyrok: wisi to na wyroku = rzecz to jeszcze nie rozstrzygnięta; W. czemu uczynić = wyrzec się czego, wziąć rozbrat z czem.

Wyrondować, wyrobić na okrągło (W. blachę).

Wyronić, niedok. wyraniać, 1) wyrzucić, zrzucić, dać wypaść (W. zęby, rogi); 2) obluzować, wyruszyć (wiatr latorośl wyronił); 3) W. z kalety = wyrzucić na marne; 4) W. z pamięci = wypuścić, zatrzeć w pamięci; W. się z karbów = wypaść z karbów.

Wyroń, koń który już zęby stracił.

Wyrosłek, wyrostek, młokos.

Wyrost, wyrastanie, wyrośnięcie, wzrost.

Wyrostnąć, wyrosnąć.

Wyroszczony, wyrosły, dorosły.

Wyrościć, niedok. wyraszczać, przyczynić się do wyrośnięcia (maść na wyroszczenie ciała w ranach).

Wyroślina, narośl na ciele.

Wyrowek, rowek wyryty (W. rzeki = koryto, łożysko).

Wyrozumialność, wyrozumność, wyrozumienie, zrozumiałość, jasność.

Wyrozumialny, wyrozumny, wyrozumiany, zrozumiały, jasny.

Wyrozumiany, p. Wyrozumialny.

Wyrozumieć, 1) W. czemu = zrozumieć co; 2) W. komu = okazać się wyrozumiałym dla kogo.

Wyrozumienie, 1) pojętność; 2) treść, znaczenie, sens (tego listu W. było takie...); 3) p. Wyrozumialność.

Wyrozumność, p. Wyrozumialność.

Wyrozumny, p. Wyrozumialny.

Wyrównawać, p. Wyrównić.

Wyrówniać, p. Wyrównić.

Wyrównić, niedok. wyrówniać, wyrównawać, wyrównać.

Wyrt, p. Wirt.

Wyruchać, p. Wyruszyć.

Wyruchywać, p. Wyruszyć.

Wyrumować, 1) wyprzątnąć, wypróżnić; 2) wypędzić, wygnać.

Wyrunąć, W. się, wyledz, runąwszy wysypać się (Kijów wyrunął się na spotkanie króla).

Wyruszać, p. Wyruszyć.

Wyruszyć, niedok. wyruszać, wyruchać, wyruchywać, wyrwać, wydobyć ruszaniem (W. drzewo z korzeniem, ząb z dziąsła); W. się, wyrosnąć, pójść w górę (ciasto wyruszyło się).

Wyrwa, ten, co drugich szarpie na majątku, na sławie; urwis.

Wyrwiczopek, korkociąg.

Wyryciel, ten, co wyrył, wyrzeźbił co.

Wyrynać, p. Wyrgnąć.

Wyrywać: rozmawiali, każdy to i owo wyrywając = wtrącając swoje dorywczo.

Wyrywczy, dorywczy, wyrywający się (W. z lasu rozbój).

Wyrzazać i W. się, p. Wyrznąć.

Wyrząd, wyrządzenie.

Wyrządzać, p. Wyrządzić.

Wyrządzić, wyrzędzić, niedok. wyrządzać, wyrzędać, 1) oddać, złożyć (trybut z hołdem i posłuszeństwo zawojowani im wyrządzili; W. pokłon; W. powinność = spełnić); 2) W. kogo dokąd = wyprawić, wyporządzić na drogę (W. synów do cudzych ziem); 3) wysłać, wykomenderować. (W. legata, aby nieprzyjacielowi drogę zaszedł); W. się, 1) wybrać się, wyporządzić się na drogę; 2) My ze złemi ludźmi biesiady stroić, uczty na nie sprawować i ich szkapom i chłopom się wyrządzać mamy? = dogadzać im z naszą niewygodą, szkodą.

Wyrzeczony, 1) p. Wyrzekły; 2) postanowiony, ułożony.

Wyrzednieć, p. Wyrzedzieć.

Wyrzedzieć, wyrzednieć, przerzedzić się.

Wyrzekły, wyrzeczony, którego się wyrzekli (syn W.).

Wyrzetelnić co = 1) wykazać rzetelność czego, udowodnić; 2) zlikwidować, uiścić, spłacić (W. długi).

Wyrzezacz, wyrzynacz.

Wyrzezać i W. się, p. Wyrznąć.

Wyrzezaniec, p. Wyrzezek.

Wyrzezek, wyrzezaniec, 1) dziecię z wnętrzności matki wyrznięte, wyporek; 2) rzezaniec, kastrat.

Wyrzezywać i W. się, p. Wyrznąć.

Wyrzędać, p. Wyrządzić.

Wyrzędzić, p. Wyrządzić.

Wyrznąć, wyrzezać, wyrzazać, niedok. wyrzynać, 1) W. kogo = wytrzebić, wykastrować; 2) wyzwolić, uwolnić gwałtem (W. kogo z związków małżeńskich); 3) W. słowa = wymówić dosadnie, wyrąbać; W. się, wyrobić się, zużyć się przez rznięcie (nóż się wyrzezał).

Wyrzucać, p. Wyrzucić.

Wyrzucić, niedok. wyrzucać, wyjawić (czego wymówić nie mógł, przez usta towarzysza swego wyrzucił; W. tajemnicę).

Wyrzut, 1) albo wyrzuta, wyrzucanie, wyrzucenie (W. uczynili z okrętu; W. tchu z ust); 2) albo wyrzutek w liczbie mn. odpadki, śmiecie, skrawki (wyrzutki z ogrodów dają świniom).

Wyrzuta, p. Wyrzut.

Wyrzutek, 1) p. Wyrzut; 2) dziecię martwo urodzone, poronione; 3) podrzutek, znajdek.

Wyrzutnik, ten, co komu robi wyrzuty, wymawiacz.

Wyrzynalny, tyczący się wyrzynania.

Wysać, p. Wyssać.

Wysad, p. Wysada.

Wysada, wysad, 1) front gmachu; 2) sadzenie się na co, przesada, afektacja; 3) przywilej.

Wysadki, ogrodowizny zachowywane przez zimę, aby na wiosnę dały nasienie, jak marchew, buraki, kalarepa.

Wysadny, 1) wysadzony, wysunięty, wystający (W. ogon koński); 2) przesadny, zbyt afektowany.

Wysadzać, p. Wysadzić.

Wysadzić, niedok. wysadzać, 1) W. wodę z łożyska = wyprowadzić, odprowadzić; 2) wyrugować, wyprzeć (W. kogo z tronu; wysadzę amantów i sam jej sercem zawładnę); 3) wystawić, nadstawić, narazić (W. swe ciało na działa, na sztych); 4) W. kogo na dostojeństwo, na tron = wywyższyć, wynieść; 5) zrobić wydatnym, wystającym (malarz cieniami, farbami rzeczy wysadza); 6) W. w górę = wzbić się, wznieść się; 7) W. kogo na głupca i t. p. = wykierować, wystrychnąć; W. się, 1) niedok. być wypukłym, wystawać (rzeźba wysadzająca się; litery, z początku ledwie znaczne, wysadzą się z czasem; malarz cieniami); 8) wybić się, wystąpić (złość mu się wysadza na czole); 9) wynieść się, wywyższyć się, wzbić się nad drugich (często się zdradza, kto się wysadza); W. się z czem = szczycić się, chełpić się, pysznić się czem.

Wysep, 1) wyspa; 2) nasyp, grobla, tama.

Wysepek, zdrob. od Wysep.

Wysepka, wysypka.

Wysepnik, mieszkaniec wyspy, wyspiarz.

Wysepny, tyczący się wyspy.

Wysfor, p. Wyswor.

Wysiać, niedok. wysiewać, wyczyścić przesiewając (W. mąkę).

Wysiadać, p. Wysiedzieć.

Wysiadka, ławka przed domem.

Wysiadły, wydatny, wyniosły (pagórek W.).

Wysiadywać, p. Wysiedzieć.

Wysiągnąć, p. Wysięgnąć.

Wysiąkać, p. Wysiąknąć.

Wysiąknąć, wysięknąć, niedok. wysiąkać, wysiękać, wysiękować, sącząc się wyciec, wystąpić (krew zpod ciernia wysiąka na czoło).

Wysiąść, wysieść, niedok. wysiadać, 1) wyjść, by usiąść (wysiadł na galerję); 2) wznieść się, podnieść się (gdzie tonie były, góry wysiadły).

Wysiec się, p. Wysiekać się.

Wysiedzieć, niedok. wysiadać, wysiadywać, 1) wymieszkać pewien czas (po wysiedzeniu 13 lat, będą dawać z miasta podatki); 2) wysiadywać posesję = wytrzymywać, trzymać w zastawie do wybrania długu; 3) W. albo W. się przed kim = usiedzieć w spokoju (W. przed Tatarami w ukryciu; dziewka ładna przed żołnierzem się nie wysiedzi; przed bluźnierstwami Bóg się nie wysiedział = nie miał spokoju); W. się, utrzymać się, wytrzymać (i w własnym domu człek się nie wysiedzi; W. się na tronie; nie wysiedzieli się na pustyni, nie mając co jeść).

Wysiekactwo, szermierka.

Wysiekacki, tyczący się wysiekacza, szermierski.

Wysiekacz, rębacz, gladjator, szermierz.

Wysiekać się, wysiec się, wysieknąć się, 1) wymknąć się, wyśliznąć się (W. się jak piskorz); 2) W. się piętami = uciec, drapnąć.

Wysieknąć się, p. Wysiekać się.

Wysiepać, wysiepnąć, wyszarpnąć, wytargnąć, wydrzeć (W. strzałę z rany, dąb z ziemi).

Wysiepnąć, p. Wysiepać.

Wysierbnąć, pochłonąć (zmiłuj się nade mną, Boże, bo mię wysierbnął człowiek).

Wysiewać, p. Wysiać.

Wysięgnąć, wysiągnąć, 1) sięgnąwszy wysunąć; 2) wystarczyć.

Wysiękać, p. Wysiąknąć.

Wysięknąć, p. Wysiąknąć.

Wysiękować, p. Wysiąknąć.

Wysił, wysilenie, wysilenie się, wytężenie.

Wyskać, piszczeć, krzyczeć.

Wyskakować, wyskakiwać.

Wyskarbić, wyjednać co jak skarb drogi, zaskarbić (W. cnotami niebo).

Wyskipić, wysypać, wylać.

Wyskipieć, p. Wykipieć.

Wysklać, wyskolić, wyskomleć, wyprosić, wyskwierczeć.

Wyskoczny, 1) wyskakujący, skoczny, zwinny, szybki; 2) z wyskoczenia pochodzący, który wyskoczył (wyskoczna z drzewa latorośl).

Wyskok, 1) wyskoczenie, wyskakiwanie, skok nazewnątrz; 2) wytrysk (W. wody, zdroju, wina z pod prasy); 3) wybuch, wybryk (W. dowcipu, namiętności).

Wyskolić, p. Wysklać.

Wyskubać się, niedok. wyskubywać się, wyguzdrać się, wystroić się (nim się wyskubała, wymuskała...; nim się stary namyśli, odważy, wyskubie...).

Wysławca, wysławiacz.

Wysławić, niedok. wysławiać, wysławować, 1) ogłosić ze sławą (Bóg Chrystusa wysławił ubłagalnikiem; wysławia, iż już śmierć przed Nim mocy niema); 2) wysławować słowa = wygłaszać.

Wysławiać, p. Wysławić.

Wysławować, p. Wysławić.

Wysłodnęć, nabyć słodyczy, wyzbyć się goryczy, kwasu.

Wysłowić, niedok. wysłowiać, wymówić, wypowiedzieć, wyrazić (W. słowo, kłamstwo; wysłowię wam, jako dobry jest Bóg).

Wysłowiać, p. Wysłowić.

Wysłów, wyraz, wysłowienie (szczęśliwość nad W.).

Wysłuchacz, ten, co wysłuchuje.

Wysłuchać, wysłuszać, wysłyszeć, wywiedzieć się słuchem, wyrozumieć uchem (gdy wysłyszeli, zmiarkowali, że to o nich mowa; ani ucho wysłuchało, ani myśl może pojmować, co Bóg swym zgotował; od Heroda wysłyszeli święci królowie...).

Wysłuchawać, wysłuchiwać.

Wysługa, 1) to, co kto wysłużył, zapłata, zasługi, nagroda; 2) usługa, przysługa (gotów do wysługi).

Wysługować, wysługiwać.

Wysłuszać, p. Wysłuchać.

Wysłuszca, ten, co wysłuchuje.

Wysłużyć się, wybyć w służbie, odbyć służbę (żołnierz wysłużył się).

Wysmoktać, niedok. wysmoktywać, smokcząc wyciągnąć, wyssać (na wysiewki nalać wody gorącej, aby resztę wysmoktała).

Wysmoktywać, p. Wysmoktać.

Wysmukać, p. Wysmuknąć.

Wysmukiwać, p. Wysmuknąć.

Wysmuknąć, niedok. wysmukać, wysmykać, wysmukiwać, wyszmukiwać, 1) W. ręce = wyciągnąć, wysunąć, wystawić; 2) wymuskać, wygłaskać.

Wysmużyć, wymalować, wymuskać, wygłaskać.

Wysnuć się, wysnować się, niedok. wysnuwać się, wyplątać się, wygmatwać się, wykręcić się z czego.

Wysoce, wysoko.

Wysocza, wyż, wyża, wysza, wyższa, wysoczyzna, wysokość.

Wysoczki, wysokuteńki, wysokuteneczki, zdrob. od Wysoki.

Wysoki kolor = jasny.

Wysokodzierżawny, bardzo potężny.

Wysokogłosy, mający głos wysoki, silny.

Wysokoletny, wysokolotny, wysoko latający, górnolotny (hardość wysokoletna; W. głos).

Wysokolotny, p. Wysokoletny.

Wysokomierca, pyszałek, zarozumialec.

Wysokomierstwo, duma, zarozumiałość.

Wysokomyślny, 1) górnomyślny, wysoko patrzący, dumny; 2) wspaniałomyślny.

Wysokopiecny, o piecu hutniczym wysokim (fabryka wysokopiecna).

Wysokuteneczki, p. Wysoczki.

Wysokuteńki, p. Wysoczki.

Wysonować, wygrzać na słońcu.

1. Wyspaczać, p. Wyspaczyć.

2. Wyspaczać, p. Wyszpocić.

Wyspaczyć, niedok. wyspaczać, wypaczyć, wykrzywić.

Wyspać, niedok. wysypiać co = wyzbyć się czego przez spanie (W. wino wczorajsze).

Wyspokoić się, niedok. wyspokajać się, wywczasować się, wyspać się.

Wyspokajać się, p. Wyspokoić się.

Wysprz, w górę; na prost (spojrzeć W.).

Wyssać, wysać, niedok. wysysać, 1) W. kogo = ssaniem wycieńczyć, wymęczyć; 2) wycieńczyć, wyeksploatować, wyzyskać (W. kogo co do szeląga); 3) wyzuć (W. kogo marnotrawstwem z majątku).

Wyssany, wycieńczony, zblazowany (W. gach toczy bezsilny bok i drżące nogi).

Wysszy, wyszszy, wyższy.

Wysszyć, wyższyć, wywyższać, podwyższać (W. swój język, obcemu językowi nie dać go potłumić).

Wystać, niedok. wystawać, 1) wysunąć się, zwrócić się ku czemu (owoc ku słońcu wystał); 2) wyłonić się, wyjść, powstać (z matczynej posoki Pegaz wystał; słońce z wody wystało); 3) W. z czego = wyjść, wyzuć się; porzucić co (wystała z człowieczej postaci); 4) wystąpić z czego, porzucić co (W. z rzemiosła, ze szkoły, z bractwa, z klasztoru); 5) W. od kogo = odstać; opuścić go, zerwać z nim (wieś wystała od pana i do inszego się pana przeprowadziła; W. z urzędu = złożyć urząd); 6) wystarczyć (pieniędzy na co nie wystaje).

Wystały, 1) dojrzały, stateczny (rozum W.); 2) który ochłonął, przyszedł do siebie, ustatkowany (umysł z gniewu W.); 3) wystający (wąsy u futra drzwi, końce wystałe do wmurowania).

Wystarzały, 1) który wystarzał; 2) wino wystarzałe = wytrawne, wystałe; 3) słowo wystarzałe = przestarzałe, wywietrzałe.

Wystarzeć, W. się, 1) zestarzeć się; 2) W. się z rozumu = stracić rozum przez starość, zdziecinnieć.

Wystatczać, p. Wystatczyć.

Wystatczyć, niedok. wystatczać, 1) wystarczyć; 2) wydołać, sprostać, dać radę.

Wystawa, 1) wystawienie, wystawianie (W. gmachu); 2) W. słowna = wykład, opis (w najtkliwszych wyrazach, w najsłodszej wystawie kreślił mi tęsknotę); 3) W. u sukni = wyłoga, obłożenie szczególniej futrzane; 4) przepych, zbytek, parada, pompa.

Wystawiać, p. Wystawić.

Wystawić, niedok. wystawiać, wystawować, 1) dać na zakład; 2) W. zwierza = ruszyć, wyruszyć z kniei; 3) miasto już z granic krainy wystawione = wysunięte, za granicą leżące; 4) W. kogo na nierząd = wydać, popchnąć do nierządu; 5) W. co przed oczy = unaocznić, uzmysłowić (łamanie chleba wystawia, co się z ciałem Pańskiem dziać miało); 6) oddać, wyrazić (W. co w hafcie); 7) zamierzyłem polskiego nowego Ezopa W. (= wydać, oddać po polsku, wyłożyć językiem polskim); 8) uprzytomnić (miłość tobie we śnie mnie wystawuje); 9) popisać się, wysadzić się, szczycić się, chełpić się; 10) unieśmiertelnić chełpliwie, wynieść, wsławić (giganty chcieli swe imię W.); 11) zaszczycić, zalecić, wywyższyć, odznaczyć (cnotę szczodrobliwością W.); W. się, 1) wysadzić się, wystąpić na wierzch, wyjść (oko mu się wystawiło); 2) wysadzić się, popisać się, wyjechać z czem na popis, chełpić się, chwalić się czem (nie wystawiaj się mędrostkami twemi; W. się w swoim rzemiośle).

Wystawka, zdrobn. od Wystawa.

Wystawniczek, człowiek lubiący się pokazać, afektowany, elegant.

Wystawny, 1) wystawiony, wybudowany (dom W.), 2) wyniosły, wysoki, wydatny (piramidy pod niebo wystawne).

Wystąpić, niedok. występować, 1) popełnić występek, przewinić, wykroczyć, zgrzeszyć (W. w czem, przeciw czemu); 2) W. w skutek = przyjść do skutku, uskutecznić się; 3) chodzeniem rozszerzyć; wydeptać, wychodzić co, wykrzywić co (W. obuwie); 4) W. suknię = wypuścić, rozszerzyć; 5) W. z omylnego mniemania = otrząsnąć się.

Wysterczać, p. Wysterczyć.

Wysterczyć, wystyrczyć, wystorzyć, wystrożyć, wystroszyć, wystorczyć, niedok. wysterczać, wystyrczać, 1) wystawić aby sterczało, wytknąć, wysadzić (W. chorągiew na ratuszu w stronę pożaru); 2) wyłączyć, wykluczyć, wyzuć (W. kogo z dziedzictwa; z Trójcy św. żadnej osoby W. nie można); 3) stanąć sztorcem, wznieść, wyprężyć się ku górze).

Występ, występek, przestępstwo.

Występca, p. Występnik.

Występek, występ.

Występnica, kobieta występna, przestępczyni.

Występnik, występca, człowiek występny, przestępca.

Występny, 1) karny, kryminalny (sprawa występna albo pokarna); 2) pieniądze występne = kara pieniężna.

Występować, p. Wystąpić.

Występstwo, 1) występność; 2) przestępstwo, występek, grzech.

Wystorczyć, p. Wysterczyć.

Wystorzyć, p. Wysterczyć.

Wystosować, wyszykować w stos, ułożyć w stos wysoki (W. drwa).

Wystrajać i W. się, p. Wystroić.

Wystrawować kogo = wytrzymać go na swojej strawie.

Wystroga, przestroga.

Wystroić, niedok. wystrajać, 1) nastroić gruntownie, wykorygować (W. struny lutni); 2) wyprawić (W. gody); 3) wykonać, spełnić (W. zbrodnię); 4) W. orację = wypalić, wyciąć, palnąć; W. się, wybrać się, przygotować się, wyprawić się (wystroił się przeciw niemu, i starli się z sobą).

Wystroszyć, p. Wysterczyć.

Wystrożyć, p. Wysterczyć.

Wystrychać, p. Wystrychnąć.

Wystrychnąć, niedok. wystrychać, 1) wyrysować, wymalować, oddać, wystawić w obrazie; 2) W. kogo skąd = wyrugować, wysadzić, wyparować; 3) wyrosnąć, wystrzelić, wybujać wysoko; W. się od czego = wykręcić się, wycofać się, wywikłać się.

Wystrychniejszy, wytworniejszy, szykowniejszy, więcej elegancki (W. sposób mówienia).

Wystrzedz, niedok. wystrzegać, 1) ostrzedz, przestrzedz, upomnieć; 2) uniknąć czego (niebezpieczność obaczona łacniej bywa wystrzeżona; zbytki mają być wystrzegane).

Wystrzelać, p. Wystrzelić.

Wystrzelić, niedok. wystrzelać, 1) W. z pamięci = wypuścić z pamięci, zapomnieć; 2) wystrzelać = wytrzeć, zniszczyć przez strzelanie (W. zapał u armaty); 3) pierzchnąć, uciec, wypaść, wylecieć (W. z domu); 4) W. od czego = odstrzelić się, odstrychnąć się, odpaść (W. od przymierza z Bogiem).

Wystrzelny, wystrzelony.

Wystrzykać, p. Wystrzyknąć.

Wystrzykiwać, p. Wystrzyknąć.

Wystrzyknąć, niedok. wystrzykać, wystrzykiwać, wytrysnąć.

Wystukować, wysztukować, wystukiwać.

Wysturkać, p. Wyszturchnąć.

Wysturkiwać, p. Wyszturchnąć.

Wysturknąć, p. Wyszturchnąć.

Wystydać, p. Wystydnąć.

Wystydnąć, niedok. wystydać, wystygnąć.

Wystyrczać, p. Wysterczyć.

Wystyrczyć, p. Wysterczyć.

Wysuć, wysypać.

Wysunąć, niedok. wysuwać, wysypać; W. się, wysypać się.

Wyswobodca, p. Wyświebodziciel.

Wyswobodnik, p. Wyświebodziciel.

Wyswor, wysfor, wysworowanie.

Wysycić, nakarmić, nasycić.

Wysypać, niedok. wysypywać, 1) sypiąc wytworzyć, usypać (W. wyspę); 2) sypaniem wypełnić, wyrównać, zasypać (W. rów).

Wysypiać, p. Wyspać.

Wysypywać, p. Wysypać.

Wysys, wysysanie, wyssanie (na W. krwi trzymasz zbójców).

Wysysobeczka, wysysokufa, opój, pijak, wydmikufel.

Wysysokufa, p. Wysysobeczka.

Wysza, p. Wysocza.

Wyszacować kogo = wynicować, wybrać z niego wzorki.

Wyszalbierować, 1) W. co na kim = wyłudzić, wykpić, wymachlować; 2) przewodzić nad kim, W. = dokazywać szalbierstwami.

Wyszalić, szaleństwami wyjednać, wymódz, wymusić (powiat Michałowski na Leszku wyszalili).

Wyszastać, niedok. wyszastywać, 1) W. kogo skąd = z szastaniem wyruszyć, wypędzić; 2) szastając wypłókać, wyczyścić (W. kieliszki z wody, aby prędzej wyschły; złowione ryby W. z mułu).

Wyszastywać, p. Wyszastać.

Wyszcie, p. Wyście.

Wyszczególniać, p. Wyszczególnić.

Wyszczególnić, niedok. wyszczególniać, wyłożyć, wyjaśnić szczegółowo (W. nowy wyraz).

Wyszczerkać, niedok. wyszczerkiwać, wytrysnąć, wyprysnąć, wydobyć się gwałtem (róże z jej ust i purpury żywe wyszczerkają).

Wyszczerkiwać, p. Wyszczerkać.

Wyszczerny, wyszczerzony.

Wyszczerzać i W. się, p. Wyszczerzyć.

Wyszczerzyć, niedok. wyszczerzać, wystawić, wysunąć, pokazać, wywalić (W. język, zęby; W. oczy = wytrzeszczyć); W. się, wyłuszczyć się, wydobyć się, wymknąć się (dojrzały owies wyszczerza się).

Wyszczuplić, uszczuplając wycieńczyć (dzień wyszczuplił księżyc).

Wyszczykać, p. Wyszczyknąć.

Wyszczyknąć, niedok. wyszczykać, wyszczykować, wyskubać, wyrwać (W. kwiaty).

Wyszczykować, p. Wyszczyknąć.

Wyszczyniać, p. Wyszczynić.

Wyszczynić, niedok. wyszczyniać, wychylić z pod czego, wytknąć, wysadzić (W. łeb z wody).

Wyszczypać, p. Wyszczypnąć.

Wyszczypnąć, niedok. wyszczypać, wyszczypować, 1) uszczypnąwszy wyrwać (W. policzek); 2) wybrać, wyszukać (te munsztuki z nieprzebranej liczby munsztuków są wyszczypnione).

Wyszczypować, p. Wyszczypnąć.

Wyszczyrbić, wyszczerbić.

Wyszej, p. Wyższej.

Wyszka, p. Wyżyna.

Wyszlabizować, p. Wyślabizować.

Wyszlakować, wyślakować, wyśledzić, wytropić, wynaleźć.

Wyszłapać, wyśłapać, wyszłapić, szłapiąc wydeptać.

Wyszłapić, p. Wyszłapać.

Wyszmalcować, wyśmalcować, wyszmelcować, wysmażyć, wytopić, wypławić przez ogień (W. węgierki na powidła).

Wyszmatać, wyszmatnąć, niedok. wyszmatywać, 1) W. kogo = wybić szmatą; 2) W. kogo słowami = wyłajać.

Wyszmatywać, p. Wyszmatać.

Wyszmatnąć, p. Wyszmatać.

Wyszmukiwać, p. Wysmuknąć.

Wyszni, górny (zamek W.).

Wysznicerować, wydłubać po snycersko, wyrznąć.

Wyszokrajca, złodziej grosza publicznego.

Wyszpacać, p. Wyszpocić.

Wyszpaczać, p. Wyszpocić.

Wyszpecić, zrobić zupełnie szpetnym; W. się, wyszpetnieć, wyrodzić się szpetnie, stać się zupełnie szpetnym.

Wyszperacz, p. Wyszperownik.

Wyszperlać, wyszpyrać, wyszperować, wyszpyrować, wyszperać, wygrzebać, wyszukać, wykryć.

Wyszperować, p. Wyszperlać.

Wyszperownik, wyszperacz, wyszpyracz, ten, co wyszperał, odkrywca.

Wyszpilować, wyśpilować, skłóć, pokłóć.

Wyszpocić, niedok. wyszpacać, wyspaczać, wyszpaczać, szpetnie wykrzywić, wykręcić, wykoślawić, wypaczyć (W. gębę, naukę czyją; wyszpocił rzezaniec naturę); 3) zboczyć, wykroczyć z drogi prostej; 4) wyszydzić, skarykaturować; W. się, wypaczyć się (wyszpociły się prawa, obyczaje).

Wyszpyracz, p. Wyszperownik.

Wyszpyrać, p. Wyszperlać.

Wyszpyrować, p. Wyszperlać.

Wyszszy, p. Wysszy.

Wyszszyć, p. Wyszyć.

Wyształtować, p. Wykształtować.

Wysztukować, 1) chusty w praniu = wyszastać; 2) wystukiwać.

Wyszturchnąć, wyszturknąć, wysturknąć, wysturkać, niedok. wysturkiwać, szturchnąwszy wyciąć kogo kułakiem, łokciem.

Wyszturknąć, p. Wyszturchnąć.

Wyszudzać, p. Wyszydzić.

Wyszudzić, 1) wyszydzić; 2) p. Wyszydzić.

Wyszukawacz, wyszukiwacz.

Wyszulec, wiszar, ziele, którym pokrywają strzechy.

Wyszum, wyszumiałość, wytrzeźwienie, wyszumienie.

Wyszumiałość, p. Wyszum.

Wyszumać, wyszumieć.

Wyszybować się, szybując wynieść się, wysadzić się w górę, wznieść się.

Wyszyć, wyszszyć, wywyższać.

Wyszydzić, wyszudzić, niedok. wyszydzać co na kim = szydersko wykpić; wyłudzić.

Wyszymować, wyszumować.

Wyszynka, gatunek główni, szabli, pałasza.

Wyszyplać, p. Wyszypleć.

Wyszypleć, niedok. wyszyplać worek = wyskubać, wypróżnić nieznacznie, powoli.

Wyście, wyszcie, wyjście.

Wyścieczka, wycieczka.

Wyścigły, którego można wyścignąć, dościgły.

Wyścignąć, niedok. wyścigać rozumem = doścignąć, dojść, dociec (W. rozumem sprawy Boże).

Wyścinać, wyciąć, wyrznąć, wygładzić mieczem.

Wyść, wyjść.

Wyślabizować, wyszlabizować, wysylabizować.

Wyśladować, 1) wyśledzić; 2) p. Wyśledzić.

Wyślakować, p. Wyszlakować.

Wyśledzić, wyśladować, niedok. wyśledzać, wybadać co, dociec, dojść czego (W. sądy boskie).

Wyślepiać, p. Wyślepić.

Wyślepić, niedok. wyślepiać, 1) W. co = ślepiając przejrzeć; 2) W. kogo = oślepić.

Wyślizać się, wyślizgiwać się.

Wyśłapać, p. Wyszłapać.

Wyśmalcować, p. Wyszmalcować.

Wyśmiardnąć, wyśmierdzieć, prześmiardnąć.

Wyśmiech, pośmiewisko.

Wyśmierdzieć, 1) wywietrzeć ze smrodu; 2) p. Wyśmiardnąć.

Wyśnić, ziścić to, co się śniło (woły tłuste i chude wyśniły siedem lat żyznych i siedem głodnych).

Wyśniecić, wyrzucić, wyronić, zgubić (W. pióra).

Wyśpiech, wyśpieszenie, pośpiech w wygotowaniu czego.

Wyśpiegować kogo = doświadczyć, wybadać (wyśpieguj mię, Boże).

Wyśpieszyć, z pośpiechem wygotować.

Wyśpiewywać kogo, co = opiewać.

Wyśpilować, p. Wyszpilować.

Wyśszej, p. Wyższej.

Wyświadczać, p. Wyświadczyć.

Wyświadczyć, niedok. wyświadczać, wykazać dowodnie, zaświadczyć, udowodnić, dowieść (że ta woda zawiera wapno, oko wyświadcza; proroctwo to sam skutek wyświadczył = wyjawił, ziścił); 2) poświadczyć, zaświadczyć (jest poddany Heroda, jak o tem wyznanie nasze wyświadcza); 3) oczyścić swojem zaświadczeniem, usprawiedliwić (Piotrowin wyświadczywszy biskupa, wrócił do grobu); 4) W. kogo = wyzwać na świadka; 5) wyjawić świadecznie (na sądzie ostatecznym wszystkie grzechy będą wyświadczone); 6) W. kogo z kraju, z miasta = wygnać, wyświecić, wypędzić.

Wyświebodzać, p. Wyświebodzić.

Wyświebodziciel, wyswobodnik, wyswobodca, wyswobodziciel.

Wyświebodzić, niedok. wyświebodzać, wyswobodzić.

Wyświecać, p. Wyświecić.

Wyświeceniec, człowiek wyświecony skąd, wygnaniec, wywołaniec.

Wyświecić, niedok. wyświecać, 1) jasno wytknąć (wyświecają człowieka w czasie nieprzyzwoitym bawiącego się); 2) W. przed ludźmi czem = błysnąć, pokazać się, popisać się czem nagannem; 3) wyświecać komu = wyprowadzając go, świecić, przyświecać mu.

Wyświęcać, p. Wyświęcić.

Wyświęcić, niedok. wyświęcać, wyzuć z świętości, pozbawić święceń.

Wytaczać i W. się, p. Wytoczyć.

Wytańcować sobie = wytańczyć się, natańczyć się dowoli.

Wytarać, wytarzać.

Wytarczka, wycieczka wojenna.

Wytargać, p. Wytargnąć.

Wytargnąć, wytargać, niedok. wytargawać, 1) targnąwszy wyrwać, wydrzeć (W. z zębów wilkowi); 2) zrobić wycieczkę na nieprzyjaciela, wypaść na niego.

1. Wytargować, p. Wytargnąć.

2. Wytargować co na kim = wymusić (W. na nieprzyjacielu zamek, pokój; ani prośbą, ani pieniędzmi tego na Cyceronie W. nie mogli).

Wytarty, utarty, oklepany (udaje myśl wytartą za nową).

Wytąpać, wytępać, 1) W. co = wytupać, tupaniem wymusić; 2) W. kogo = tupaniem wystraszyć, wypędzić.

Wytchnąć, niedok. wydychać, wytychać, 1) W. komu = dać komu wytchnąć, pozwolić odpocząć (W. wołom, wojsku); 2) wywietrzyć, wystygnąć; obmierznąć, uprzykrzyć się (wytchło mi tej miłości; wytchło mi macochy, tytułów); 3) zrobić obmierzłym, obmierzić co.

Wytecz, p. Wytycz.

Wytecznik, p. Wytycznik.

1. Wyteczny, witeczny, zwycięski.

2. Wyteczny, p. Wytyczny.

Wyterminować, 1) W. ucznia, chłopca = wyzwolić na czeladnika; 2) wyrugować, wykwitować (W. kogo z majętności).

Wytępać, p. Wytąpać.

Wytknąć, niedok. wytykać, wytykawać, 1) wyznaczyć, wskazawszy wybrać (W. co dziesiątego żołnierza z kompanji); 2) dziesiątą część czego wybrać, dziesięcinę wybrać (wytykam, decimo; wytykać z drobiu, z bydła); 3) wyrazić, wydać, nacechować (jego twarz wytykała człeka nieszczęśliwego); 4) wytykać = rzucać w oczy, robić widocznym, widoczniejszym (cnoty ojca jeszcze go bardziej wytykały); 5) W. kogo = wydać na sztych, wystawić na szaniec, narazić; 6) W. kogo w czem = zarzucić mu co, zauważyć go w czem, przekonać o co, zdybać na czem (W. kogo w fałszu, w błędzie, w niewierności; nie wytkniony = nieposzlakowany); 7) W. nogę ze stawu = wybić, wywichnąć.

Wytłoczynny, tyczący się wytłoczyn, wytłoczynowy.

Wytłuc się, wybić się z biedą, wygramolić się.

Wytoczyć, niedok. wytaczać, 1) wysunąć, wytknąć, wyścibić (W. język); 2) wysnuć, wydobyć (pająk wnętrzności własne z siebie wytacza); 3) wywrzeć (W. swój impet na nieprzyjaciela); 4) W. wojsko = wyprowadzić gromadnie; 5) wygryźć, wydrążyć (robaki co wytaczają); W. się, 1) wyledz, wyruszyć (W. się z wojskiem na nieprzyjaciela, w pole; wytoczyli się a zabieżeli mu drogę = wysypali się); 2) wytoczyło się co do ludzi = wyszło na jaw, na świat.

Wytowarzyć, 1) wyprawić, wyekspedjować, zaopatrzyć na drogę (chłopca do wsi nazad wytowarzy); 2) wyparować, wyprzeć, wyrugować; W. się, wyprawić się.

Wytrawiać, p. Wytrawić.

Wytrawić, niedok. wytrawiać, wytrawować, 1) wyjeść, wypaść trawę, zboże (W. końmi); 2) W. kogo = zjeść, wyniszczyć, wyssać na mieniu; wytracić, wykorzenić, wygubić (żołnierze wytrawili chłopków; W. lud morem, przez ręce nieprzyjaciół).

Wytrawiony, wytrawny (wino wytrawione; pełen mądrości W. starzec).

Wytrawować, p. Wytrawić.

Wytrąbić, niedok. wytrąbywać, wytrębować, wytrąbować, 1) wygłosić, ogłosić trąbieniem (W. znak; W. dzień zebrania; W. co w targi po miastach; W. wojnę = wzniecić, wywołać; 2) uderzyć w trąby, zatrąbić; 3) W. psy z lasu = wywabić trąbieniem; 4) W. kogo skąd = otrębując wygnać, wywołać.

Wytrąbować, p. Wytrąbić.

Wytrąbywać, p. Wytrąbić.

Wytrącić, wytręcić, niedok. wytrącać, wytręcać, 1) trąciwszy wybić (W. komu zęby; klin klinem W.); W. członek ze stawu = wybić, wywichnąć; 2) wyparować, wyprzeć, wytłuc (W. nieprzyjaciół); 3) odtrącić (Pan ich wytrąci od siebie).

Wytreskotać, wyhałasować, wykrzyczeć.

Wytretować, wytratować.

Wytrębować, p. Wytrąbić.

Wytręcać, p. Wytrącić.

Wytręcić, p. Wytrącić.

Wytręt, wytrącenie, wyrzucenie (przez W. sylaby jednej).

Wytrętwić, wydrętwić.

Wytropny, wykryty, wytropiony (miał tajniki serc wytropne).

Wytrupieszeć, wypróchnieć (dąb wytrupieszały).

Wytrwać, 1) wybyć, wyżyć, przeżyć (bez płodu wytrwała dni swoje); 2) wytrzymać, poczekać (nie wytrwa, aby nie miał napadać; prosił, aby wytrwał trochę król, obiecując się stawić); 3) wytrzymać, znieść, ścierpieć (nie mógł W. szatan, iż człek lepiej się sprawował; nie wytrwam, uderzę cię; W. złe i dobre; wszystkie natarcia swemi siłami wytrwał; chciałem złość W. uprzejmością = przetrzymać, przezwyciężyć; W. kogo, komu; nie W. czemu = uledz czemu).

Wytrwana, wytrwanie, wytrzymałość (na wytrwaną z kim iść = starać się go przetrzymać; pójdą z szlachtą na wytrwaną, żeby swego przewiedli elekta).

Wytrybować, wyczyścić (W. żołądek); W. się, (o winie) wyburzyć się, wyrobić się.

Wytrych, rygiel, zamek, zapora (dostaną się za piekielne wytrychy).

Wytrykus, wytrykusz, witrykusz, zakrystjan.

Wytrykuski, tyczący się wytrykusa, należący doń (skarbona wytrykuska).

Wytrykusz, p. Wytrykus.

Wytryskiwać, p. Wytrysnąć.

Wytrysnąć, niedok. wytryskać, wytryskiwać, 1) wyprysnąć, wystrzelić, wyniknąć, wydobyć się na wierzch (trawa wytrysła z ziemi); 2) wyniknąć, wypłynąć, pójść od czego (z bagateli wiele zła wytrysło); 3) wypuścić, wylać (gdy to powiada, łzy wytryska).

Wytrzasnąć, niedok. wytrzaskać, wytrzaskiwać, 1) wypuścić z trzaskiem (W. ogień z obłoków); 2) wyfukać, wygromić, wygrozić; (W. co na kim; W. co z pamięci, z obyczajów ludzkich); 3) wypaść z trzaskiem (K nieprzyjaciołom wytrzasł wieprz przyszczwany).

Wytrząsać, p. Wytrząść.

Wytrząść, niedok. wytrząsać, 1) W. kogo = wytrząść, wypróżnić mu kaletę; 2) W. kieliszek, butelkę, kufel = wysączyć, wypróżnić, wychylić; 3) W. jaką sprawę = roztrząsnąć, rozważyć, rozsądzić.

Wytrzeć się, niedok. wycierać się, otrzeć się, okrzesać się, obyć się (bywalec, dobrze się między ludźmi wytarł; w zwyczaju wojennym dobrze wytarty = doświadczony).

Wytrzęsikufel, wydmikufel, moczymorda, opój.

Wytrzunąć, wyskoczyć (W. z łoża).

Wytrzymać, niedok. wytrzymywać, wytrzymować komu = dorównać.

Wytrzymana, kto dłużej wytrzyma, zniesie, wytrwa (gdyby przyszło na wytrzymaną, oni dłużej dostaliby w kroku; przez wytrzymaną dokaże, że tak będzie jak on chce).

Wytrzymować, p. Wytrzymać.

Wytwarzać i W. się, p. Wytworzyć.

Wytwor, 1) wytworność; 2) na W. = wytwornie, wybornie, na schwał.

Wytworzona: na wytworzoną z kim idę = przesadzam się z nim w wytworności.

Wytworzyć, wydworzyć, niedok. wytwarzać, wydwarzać, 1) wydać z siebie, wyśpiewać (W. Bogu hymny; wytwarzać śpiewanie rozliczne; sroka ludzkie słowa wytwarza = wymawia); 2) wydać, oddać, odtworzyć, wyrysować, wyobrazić (W. co na obrazie); 3) zrobić wytwornie, wykunsztować, przesadzić; W. się, 1) przesadzić naturę swoją, wyzuć się z przyrodzenia ludzkiego (postawa tych, którzy się sami tak szpecą i wytwarzają, jest obrzydła); 2) wytwarzać się z czem = sadzić się, wysadzać się.

Wytychać, p. Wytchnąć.

Wytycz, wytecz, 1) wytykanie, wytknięcie; 2) albo wytyczna, wytyczne, dziesięcina wytyczna; 3) przebranie, przebrakowanie (W. w przyjaciołach); 4) albo wytyk choroba nożna u koni, psów, bydła.

Wytyczna, p. Wytycz.

Wytyczne, p. Wytycz.

Wytycznik, wytecznik, wytykownik, ten, co wytyka dziesięcinę.

Wytyczny, wyteczny, tyczący się wytykania (dziesięcina wytyczna).

Wytyk, p. Wytycz.

Wytykawać, p. Wytknąć.

Wytykownik, p. Wytycznik.

Wytryskać, p. Wytrysnąć.

Wyuczać, p. Wyuczyć.

Wyuczyć, niedok. wyuczać co = przekonać, przeświadczyć o czem (nieszczęście wyuczyło to, com nie chciał wierzyć).

Wywadzać, wywodzić.

Wywadzić, wyrwać.

Wywaga, 1) wyważenie, wyważanie; 2) to, co wyważono.

Wywalić się, niedok. wywalać się, wydobyć się z ciężkością, wytoczyć się (W. się z jaja; wywalili się z portu).

Wywaliny, złomy wywalone (ciasne drożyska między skałami i wywalinami).

Wywaporować, wypuścić wyziewy, dać wyparować (W. ług od wody).

Wywarować się, ustrzedz się.

Wywartować, wyszperać, wyszukać.

Wywarzyny, wywar.

Wyważać, p. Wyważyć.

Wyważyć, niedok. wyważać, 1) wyrwać, wydobyć, wyzwolić (W. kogo z więzienia, z rąk czyich; W. wydarte sobie miasto; W. kogo z klątwy); 2) rozważywszy wywnioskować.

Wywczasować co = wywczasem wyzbyć się czego (W. snem trudy).

Wywetować, wynagrodzić, odpłacić (W. krzywdę).

Wywęższać, p. Wywęższyć.

Wywęższyć, niedok. wywęższać, zwęzić.

Wywiad, wywiady.

Wywiadać, p. Wywiedzieć.

Wywiadować, p. Wywiedzieć.

Wywiadywać, p. Wywiedzieć.

Wywianować kobietę = wyzuć z wiana (= majątku zapisanego jej przez męża).

Wywiązać, wywięzać, niedok. wywięzywać, 1) wyjąć z zawiązania, z węzła; 2) wyplątać, wywikłać, wyzwolić (W. kogo z sideł, z zawikłania, z więzienia); 3) rozwiązać, wyjaśnić, wyłożyć, wytłómaczyć (W. sen, zagadnienie); 4) W. kogo z majętności = odsądzić od majętności, usunąć prawnie z majętności.

Wywiązić, p. Wywięzić.

Wywiąznąć, p. Wywięznąć.

Wywichlić, wywichłać, niedok. wywichływać, wywikłać.

Wywichłać, p. Wywichlić.

Wywichływać, p. Wywichlić.

Wywić i W. się, p. Wywinąć.

Wywiedzieć, niedok. wywiadać, wywiadować, wywiedować, 1) W. kogo = wypytać, wybadać (choć go wywiadowano, nie powiedział); 2) W. co = wywiedzieć się o czem (ciekawy, radby wiele rzeczy wywiedział).

Wywiercieć, wywiercić; W. się, wywiercić się, wykręcić się, wywinąć się (W. się śmierci; nie wywierci się kaźni).

Wywierszać, p. Wywierszyć.

Wywierszyć, niedok. wywierszać, wyrównać aż do wierzchu, dojść wysokością (wiersze moje nie wywierszą ogromu twej chwały).

Wywiesić się, niedok. wywieszać się (W. się z okna).

Wywieszać się, wychylić się, p. Wywiesić się.

Wywieszczać, p. Wywieszczyć.

Wywieszczyć, niedok. wywieszczać, wyłuszczyć, wypowiedzieć (W. historję do końca).

Wywieść, niedok. wywodzić, wywadzać, 1) W. kogo z rozumu = obrać; odurzyć, obałamucić, omamić go; 2) wydać, zrodzić; stworzyć (Bóg najpierw wywiódł materję nieułożoną; wywiódł wszystko z niczego; niechaj ziemia wywiedzie dusze żywiące; W. płód, plemię; wywiódł wodę z skały); 3) W. pisklęta = wyprowadzić wysiedziawszy je; 4) W. świadka = postawić świadka; 5) wykazać dowodami, dowieść (kto winniejszy — rzecz ta nieprędko będzie wywiedziona); W. komisję i t. p. = złożyć, wyznaczyć; W. się, 1) niedok. (o pisklętach) zaczynać wylatywać z gniazda, próbując skrzydeł; 2) wyjść, upłynąć, przejść, minąć (wywiodły się lata; wywiodły się staremu lata); 3) (o kobiecie) pójść do wywodu, oczyścić się po połogu przez odpowiedni obrządek w kościele; 4) usprawiedliwić się, wytłómaczyć się, uniewinnić się; 5) wykazać się, zalecić się czem (niech panują, co się cnotami, rozumem ludziom wywodzą); 6) wywodzić się z czem = rozwodzić się obszernie.

1. Wywierać, p. 1. Wywrzeć.

2. Wywierać, p. 2. Wywrzeć.

Wywietrać, wietrzeć, wywietrzałym się stawać.

Wywietszeć, wywiotszeć, stać się zupełnie wiotchym.

Wywietszyć, wywiotszyć, zrobić zupełnie wiotchym.

Wywiew, wywiewa, wywiewka, kupa nawiana (W. śniegu).

Wywiewa, p. Wywiew.

Wywiewka, p. Wywiew.

Wywięzać i W. się, p. Wywiązać.

Wywięzić, 1) albo wywiązić, wyzwolić, uwolnić, wyratować z więzienia (W. z katuszy); 2) zrobić co robotą wiązaną; W. się, wywięznąć, wywiąznąć, wyzwolić się, wydobyć się z tego, w czem kto uwiązł.

Wywięzywać i W. się, p. Wywiązać.

Wywijanka, wykręt, wybieg.

Wywinąć, wywić, niedok. wywijać. 1) rozwinąć, rozpuścić (W. chorągwie); 2) W. członek ze stawu = wybić, wywichnąć; W. się, wyjść na jaw, wysnuć się, wydobyć, pokazać się po rozwinięciu (po nici kłębek się wywija; namaść tym olejkiem ciało — ogon się wywinie; kołtun się wywinął = wywiązał).

Wywiniać, p. Wywinić.

Wywinić, niedok. wywiniać, uwolnić z winy, uniewinnić, usprawiedliwić.

Wywiortki, trociny wywiercone.

Wywiotszeć, p. Wywietszeć.

Wywiotszyć, p. Wywietszyć.

Wywlec, niedok. wywlekać, wywłóczyć, wywłaczać, wyzuć z odzienia, zewlec, rozebrać, obnażyć.

Wywlekać, p. Wywlec.

Wywłaczać, p. Wywlec.

Wywłączać, wyłączać.

Wywłok, wywleczenie; to, co wywleczono.

Wywnątrzać i W. się, p. Wywnętrzyć.

Wywnętrzać, p. Wywnętrzyć.

Wywnętrzyć, wywnątrzyć, niedok. wywnętrzać, wywnątrzać, 1) wypróżnić, wyczerpać (W. kaletę); 2) wyzyskać, wyeksploatować, wyczerpać (W. kogo); 3) W. kubek i t. p. = wypróżnić, wychylić, spełnić; W. się, wysilić się, wyczerpać się, wysadzić się, wyekspensować się.

Wywod, 1) wywodzenie, wywiedzenie (W. z ciemności; księgi Wywodu, Exodus; W. Litwinów od Palemona); 2) dowód wykazujący, argument, tłómaczenie, uzasadnienie (prawdzie długich wywodów nie trzeba; sędzia sądzi według wywodów obu stron).

Wywodny, 1) tyczący się wywodu, dowodny; 2) rozwodzący się, obszerny (pismo wywodne).

Wywojować przeciwko komu = wystąpić z wojną, wystąpić do boju.

Wywolić, wyzwolić, uwolnić.

Wywołać, niedok. wywoływać, wywoławać, 1) wykrzyknąć, odezwać się, zawołać (wywołał na służebnego, aby króla zarznął); 2) W. na kogo jego niecnoty, złości = rozgłosić, wyjawiać; 3) W. kogo na rękę = wyzwać na pojedynek; 4) W. do wyższego sądu = odwołać się, zaapelować; 5) odwołać, odroczyć (W. sądy, roki, trybunał, jarmark); 6) W. pieniądze = ogłosić za nieważne, wycofać z obiegu.

Wywołany, zawołany, głośny, sławny (sprawił wywołane gody).

Wywoławacz, wywoływacz.

Wywoławać, p. Wywołać.

Wywoływać, p. Wywołać.

Wywóz, rów, fosa.

Wywracacz, p. Wywroćca.

Wywrać, p. 1. Wywrzeć.

Wywroćca, wywracacz, wywróciciel, wywrotnik, ten, co wywraca albo co wywrócił.

Wywrot, 1) wywrócenie, wywracanie; 2) wykręt, wybieg.

Wywrotek, blwociny, rzygowiny (pies wraca się do wywrotku swego).

Wywrotnik, p. Wywroćca.

Wywrotny, 1) wykrętny, przewrotny, chytry; 2) przekręcony, zepsuty (słowo łacińskie wywrotne).

Wywróciciel, p. Wywroćca.

Wywrócić: Wywrócili rozum swój = stracili rozum.

1. Wywrzeć, wywrać, niedok. wywierać, 1) wygotować się, wykipieć, wyjść z szumowiną gotując się, przez warzenie wyparować (trzymaj na ogniu dopóty, dopóki sok nie wywre; juchę warzyć, aż wodnatość wywrze); 2) W. w wierze i t. p. = ostygnąć, zobojętnieć; 3) wypuścić przez wrzenie (piecyk ogień wywiera; armaty wywierają = zieją ogniem).

2. Wywrzeć, 1) wypuścić z zawarcia; rozpuścić, rozpędzić (W. psy ze smyczy = wysworować; niedźwiedzie, konie nań wywarł; W. potęgę piekła na biednego człeka; wojsko zbiera i lud wywiera = wyprowadza gromadnie, wywala; wywarł kły na ogary; W. potwarz na kogo); 2) wybluzgotać, bluznąć (usta szalonych wywierają głupstwa); 3) niedok. wywodzić, wyśpiewywać (słowik mutety wywiera); 4) wywierać nad kim prawa = rozpościerać, rozciągać, rościć; 5) W. kogo = wykluczyć, wyłączyć, nie przypuścić; W. się, 1) wywalić się, wytoczyć się, wyledz (z północy wywrze się wszystko złe; woda się ze stawu wywarła i runęła); 2) wywierać się na co = rozwodzić się nad czem.

Wywyższanie chemiczne ciał = sublimacja.

Wyzbawić, zbawić, wyzwolić, uwolnić.

Wyzbroić, rozbroić.

Wyzdradzać, p. Wyzdradzić.

Wyzdradzić, niedok. wyzdradzać, wyłudzić co zdradzieckim sposobem.

Wyzew, wyzwanie, wyzywanie.

Wyziać, p. Wyziewnąć.

Wyziajać, p. Wyziewnąć.

Wyzienąć, p. Wyziewnąć.

Wyziewać, p. Wyziewnąć.

Wyziewnąć, wyzienąć, wyzinąć, wyziajać, wyziać, niedok. wyziewać, 1) wyziewać sen = spać twardo, chrapać; 2) wymówić, wytknąć, wyrzucić, zarzucić (W. komu niewdzięczność); 3) wygadać, wypaplać (W. tajemnicę).

Wyzimować, 1) wybyć przez zimę, przezimować do końca; 2) wytrzymać przez zimę (W. bydło zabraną z sobą paszą).

Wyzina, wyżyna.

Wyzinąć, p. Wyziewnąć.

Wyznaczać, p. Wyznaczyć.

Wyznaczyć, wyznakować, niedok. wyznaczać, wyznaczywać, 1) wydzielić znakiem, wytknąć (W. sobie konie do kupienia; przypadek wyznaczył tam ludzi statecznych = dał poznać); 2) albo wyznamionować, wyrazić, wyobrazić (Pismo św. przez te słowa wyznacza...; chleb św. ciało Chrystusowe wyznacza = oznacza).

Wyznaczywać, p. Wyznaczyć.

Wyznać, niedok. wyznawać, 1) szczerze podać, zadeklarować (podług wyznania dochodów na okrąg wypadło 600 złotych podatku); 2) uznać (W. kogo za pana); 3) W. kogo, komu, W. się komu = uznać ze czcią, przyznać się doń z uwielbieniem (Boże, wyznawać Cię będę całem sercem; wyznawajcie Panu, że dobry jest); W. się, 1) przyznać się, wyznać swą winę; 2) zapisać się, podać się do listy (W. się czasu spisu ludności); 3) dać się poznać (lwie szczenię wyznawa się pazurem).

Wyznakować, p. Wyznaczyć.

Wyznamionować, p. Wyznaczyć.

Wyznanie, 1) W. zakonne = reguła zakonna (W. św. Franciszka); 2) list wyznania = skrypt uznający dług, weksel, rewers.

Wyznawacz, wyznawca.

Wyznawać, p. Wyznać.

Wyzobać, wyżobać, wyzobić, wyżobić, wydzióbić, wydziubić, wyjeść dziobem, wydziobać.

Wyzobić, p. Wyzobać.

Wyzolić, wygotować w zole, w ługu.

Wyzonować, wygrzać na słońcu.

Wyzuć, niedok. wyzuwać, złożyć, wyzbyć się, porzucić (W. wstyd, posłuszeństwo); W. się, 1) wyzwolić się, otrząsnąć się, uwolnić się (W. się z kurateli); 2) W. się sam siebie = wyrzec się namiętności, krewkości, zaprzeć się siebie.

Wyzuwać i W. się, p. Wyzuć.

Wyzwa, wyzwanie na pojedynek.

Wyzwać, niedok. wyzywać kogo skąd = wywołać, wyrugować, wypędzić.

Wyzwalać, p. Wyzwolić,

Wyzwalny, 1) tyczący się wyzwania; 2) mogący być wyzwanym.

Wyzwolca, wyzwoliciel, wyzwalacz.

Wyzwoleniec, mistrz nauk wyzwolonych, licencjat.

Wyzwolenka, niewolnica obdarzona wolnością.

Wyzwoleńczyk, syn wyzwoleńca.

Wyzwolić, niedok. wyzwalać, 1) u flisaków: W. linkę = odłożyć gdy się gdzie zaczepi; 2) wyrobić sobie pozwolenie, wymówić, zastrzec sobie co (Wierzynek wyzwolił to sobie, aby według swej woli gości u siebie usadzał); 3) albo zwolić, wybrać kogo.

Wyzywać, p. Wyzwać.

Wyzżedz, wyżegnąć, wyżgnąć, wyżognąć, wyzżonąć, niedok. wyżogać, wyżedz, wypalić.

Wyzżonąć, p. Wyzżedz.

Wyźrzeć, 1) wyjrzeć; 2) stać się dojrzałym, dojrzeć.

Wyźrzewać, p. Wyjrzeć.

Wyż p. Wysocza.

Wyża, p. Wysocza.

Wyżąć, wyżynąć, wyżmiąć, wyżdżmiąć, wyżdżąć, niedok. wyżymać, wyżdżymać, 1) W. kogo = wyzyskać, wyeksploatować; wycieńczyć, wyczerpać (dzieci prawe nieprawe wyżymają; podatkami uciążliwemi nas wyżymasz); 2) W. kogo skąd = wyprzeć, wypędzić (wyżął go z arcybiskupstwa); 3) wyłuszczyć, wyjawić, wykazać, wydobyć (W. zakryte rzeczy); 4) wycisnąć, gwałtem wydobyć, wyprowadzić, wykręcić (W. z słów apostolskich rozumienie błędliwe).

Wyżądlić, pozbawić żądła; wycieńczyć, wyzuć z mocy, zrobić bezbronnym.

Wyżdżąć, p. Wyżąć.

Wyżdżmiąć, p. Wyżąć.

Wyżdżymać, p. Wyżąć.

Wyżegnąć, p. Wyzżedz.

Wyżenny, którego można wygnać.

Wyżgać, wypędzić.

Wyżgły, wypalony.

Wyżgnąć, p. Wyzżedz.

Wyżka, p. Wyżyna.

Wyżlin, wyżlina, 1) pysk bydlęcy z mięsa obrany; 2) ozdoba na rękojeści szabli przedstawiająca wyrzeźbioną głowę psa.

Wyżlina, p. Wyżlin.

Wyżłobować, wyżłabiać.

Wyżmiąć, p. Wyżąć.

Wyżni, wysoki.

Wyżobać, p. Wyzobać.

Wyżobić, p. Wyzobać.

Wyżogać, p. Wyzżedz.

Wyżognąć, p. Wyzżedz.

Wyższa, p. Wysocza.

Wyższej, wyszszej, wyśszej, wyszej, 1) wyżej; 2) więcej niż... (W. trzechset; miłuje syna W. mnie).

Wyższka, p. Wyżyna.

Wyższyć, robić wyższym, wywyższać (język swój W.).

Wyżuchlać, p. Wyżuchlić.

Wyżuchlić, niedok. wyżuchlać, żując wygryźć, wygnieść.

Wyżyć, niedok. wyżywać, 1) przeżyć, przepędzić, spędzić (W. pewien czas, wiek swój, święta u kogo); 2) W. co = użyć, zażyć czego, odbyć co (W. dobre dni; W. wesele, gody).

Wyżymać, p. Wyżąć.

Wyżymki, wytłoczki.

Wyżyna, wyżka, wyższka, wyszka, pagórek ofiarny u bałwochwalców.

Wyżynąć, p. Wyżąć.

Wyżynki, dożynki, okrężne.

Wyżywać, p. Wyżyć.

Wzad, nazad, napowrót, wstecz (zjadł i W. oddał).

Wzajem daję, biorę = z warunkiem oddania inszem takiem.

Wzajemne karanie = kara odwetu.

Wzamian: Na W. = naodwrót, przeciwnie (jedni ganią, drudzy na W. chwalą).

Wzarań, zrana.

Wzaspół, wespół, wspólnie, razem.

Wzbaczać, p. Wzbaczyć.

Wzbaczyć, niedok. wzbaczać, poddać uwadze, przypomnieć (W. dzieje dawniejsze).

Wzbać się, wzbojeć się, zostać zdjętym obawą, zlęknąć się.

Wzbełknąć się, (o dymie) wzbić się, wznieść się.

Wzbestwić, rozbestwić, wzbiesić.

Wzbić, niedok. wzbijać, 1) stłoczyć w kupę, ściągnąć w gromadę, zgromadzić licznie a śpieszno (W. lud, miasta, poddane przeciw nieprzyjacielowi); 2) W. lud = zbuntować; W. się, 1) zgromadzić się, stłoczyć się (szlachta i chłopi wzbili się do niego); 2) wzmódz się, wzbogacić się.

Wzbiedz, puścić w górę, pójść w górę; wzbić się, wzejść (ziarno wzbiegło ku górze); W. się, (o koniach) rozbiegać się, ponieść.

Wzbierać, p. Wezbrać.

Wzbijać i W. się, p. Wzbić.

Wzbiór, wzbieranie, wezbranie (W. Nilu; W. morza).

Wzbogacieć, wzbogatnieć, wzbogacić się.

Wzbogatnieć, p. Wzbogacieć.

Wzbojeć się, p. Wzbać się.

Wzboleć, zostać zdjętym bólem, doznać bólu (na to zdarzenie wzbolała).

Wzbrać, p. Wezbrać.

Wzbronny wzbraniający; wzbraniający się.

Wzbrzeże wybrzeże.

Wzbudować, niedok. wzbudowywać, budując wznieść, dźwignąć, zbudować.

Wzbudziciel, ten, co wzbudził a. wzbudza (W. rozruchów, kacerstwa).

Wzbudzić, niedok. wzbudzać, 1) powołać do życia, spłodzić (W. potomka; wzbudź nasienie bratu twemu; wiersz mój Twoja, Panie, dzielność wzbudziła = była do niego pobudką); 2) wołanie W. = podnieść krzyk; 3) wzburzyć, podburzyć, rozjątrzyć (W. poddane na księcia; W. gniew); 4) wystawić, wznieść, wybudować (W. mury, kościół, grobowiec).

Wzbudzać, p. Wzbudzić.

Wzburzyciel, ten, co wzburzył albo wzburza, pobudka do czego, sprawca czego (W. wojny).

Wzbyt, nazbyt, nader (W. mi dziwno).

Wzczynić, włożyć (W. miecz do pochwy).

Wzdać, niedok. wzdawać, 1) W. co komu = oddać urzędownie, prawnie (przedał imienie, ale go jeszcze nie wzdał); 2) W. komu ofiarę, chwałę, cześć, dzięki = oddać, złożyć; 3) W. kogo = a) pokonać sądownie; b) osądzić zaocznie; 4) spłoszyć, wyrugować, spędzić (nocne chwile wzdawa jutrzenka); 5) albo W. się na kogo = zdać się, spuścić się.

Wzdalić, oddalić.

Wzdawne, opłata sądowa płacona przez nowonabywcę przy wchodzeniu w posiadanie.

Wzdawać i W. się, p. Wzdać.

Wzdąć się, niedok. wzdymać się, 1) wybuchnąć (pożar się wzdyma); 2) napuszyć się, nadąć się (pychą się wzdymał).

Wzdejmować i W. się, p. Wzdjąć.

Wzdjąć, niedok. wzdejmować, wzejmować, 1) podnieść, unieść (W. kamień grobowy); 2) przejąć, zdjąć, przeniknąć, przeszyć (żal, głód, boleść, ciekawość go wzdejmuje); W. się za kim = upomnieć się, ująć się.

Wzdłuż, 1) idzie co W. = idzie w odwłokę; 2) idzie kto w W. = rozwodzi się, szerzy się (abym W. nie szedł = krótko mówiąc, jednem słowem).

Wzdłużać, p. Wzdłużyć.

Wzdłużą, nawzdłuż, na długość.

Wzdłużni, wzdłużny, podłużny, wzdłuż idący.

Wzdłużny, p. Wzdłużni.

Wzdłużyć, niedok. wzdłużać, przedłużyć, podłużyć.

Wzdobyć, niedok. wzdobywać, zdobyć sobie (co wzdobędziecie na Rusi, trzymajcie za udział; ojczyźnie sławy wzdobył); W. się na kogo, na co = zdobyć się, wysilić się; dojść do czego z wysiłkiem (wzdobył się na swe siły; nie odrazu można się na taki dostatek W.).

Wzdobywać i W. się, p. Wzdobyć.

Wzdrapać, wzdrapnąć, niedok. wzdrapywać, udrapawszy wzerwać, zadrapać (W. ciało; opętanego wzdarło djabelstwo i wzdrapało); W. się, wdrapać się do góry.

Wzdrapnąć i W. się, p. Wzdrapać.

Wzdrapywać i W. się, p. Wzdrapać.

Wzdraz, p. Wzraz.

Wzdraźnić, p. Wzdrażnić.

Wzdrażać, p. Wzdrożyć. W. się, drożyć się, wymagać większej ceny (lichwiarz się wzdraża).

Wzdrażnić, wzdraźnić, rozdrażnić, wzburzyć.

Wzdręda, wstręt, wzdryganie się.

Wzdrędny, wstrętny, oburzający.

Wzdręgać się, wzdragać się.

Wzdrobić, rozdrobić, pokruszyć.

Wzdrost, wzrost.

Wzdrok, p. Wezrok.

Wzdrożyć, niedok. wzdrażać, podrożyć, podnieść w cenie (przekupnie zboże wzdrażają).

Wzdrój, zdrój.

Wzdryg, p. Wezdrga.

Wzdrzemać i W. się, wzdrzymać się, zdrzemać się.

Wzdrzymać się, p. Wzdrzemać się.

Wzdwoić, podwoić.

Wzdy, p. Wżdy.

Wzdybać, zdybać, przydybać.

Wzdychalnia, wzdychalnica, miejsce westchnień.

Wzdychalnica, p. Wzdychalnia.

Wzdyć, przecież.

Wzdymać się, p. Wzdąć się.

Wzdyszek, wzdychacz, płaczek.

Wzdziać, niedok. wzdziewać, nadziać, wdziać, wetknąć na co, włożyć na wierzch czego (W. kogo na kopją; W. komu łańcuch na szyję, na ręce).

Wzdzierać, p. Wezdrzeć.

Wzdzierżeć, wstrzymać, powściągnąć; W. się, wstrzymać się, powściągnąć się.

Wzdziewać, p. Wzdziać.

Wzdziewalny, który można wdziać.

Wzdźwigać, p. Wzdźwignąć.

Wzdźwignąć, niedok. wzdźwigać, dźwignąwszy wznieść, wydźwignąć do góry.

Wzejmować, p. Wzdjąć.

Wzemknąć, niedok. wzmykać, pomknąć, posunąć w górę; W. się, pomknąć się w górę.

Wzerznąć, niedok. wzrzynać, poderznąć ku górze, podciąć.

Wzgadać się, rozgadać się o czem, wszcząć rozmowę.

Wzgadzać, p. Wzgodzić.

Wzgardca, wzgardźca, wzgardzacz, wzgardziciel, ten, co wzgardza, gardzący.

Wzgardnie, wzgardzenie, wzgardzono, wzgardliwie, pogardliwie.

Wzgardny, 1) wzgardliwy, gardzący, pogardliwy; 2) wzgardzony, traktowany pogardliwie.

Wzgardzacz, p. Wzgardca.

Wzgardzenie, p. Wzgardnie.

Wzgardzeńszy, więcej wzgardzony niż inny.

Wzgardziciel, p. Wzgardca.

Wzgardzicielka, ta co wzgardza, gardząca (W. świata znikomego).

Wzgardzono, p. Wzgardnie.

Wzgardźca, p. Wzgardca.

Wzgarszać, p. Wzgorszyć.

Wzgarzać, brzydzić się, wzdrygać się.

Wzgląd, względa, 1) spojrzenie, wzglądnięcie; 2) stosunek, proporcja, odpowiedność jednego względem drugiego (W. między występkiem i karą); 3) względem = w porównaniu (mało jest względem jako tego wiele było); 4) względem = przez wzgląd, dla, z przyczyny, z powodu (pomógł względem miłosierdzia; względem fortuny został bisurmanem); 5) względy = oględziny, wywiady, prześpiegi (posłać kogo na względy).

Wzglądnąć, względnąć, niedok. wzglądać, względać, 1) spojrzeć w górę, wznieść oczy (W. do Boga); 2) spojrzeć, obejrzeć się, popatrzeć (zdumiały, względa po stronach; względają po sobie); 3) W. z góry = wejrzeć, spojrzeć (Bóg na nas z nieba wzgląda); 4) niedok. zapatrywać się (z pogardą wzglądają na ów związek = zapatrują się; na Polskę łaskawie wzglądają = mają wzgląd na nią; wzglądnij na pokorę naszą); 5) W. na co = dać baczenie, zwrócić oko na co; 6) W. w co = wejrzeć w co, wejść w co; 7) wzglądać = mieć co na względzie, baczyć na co, oglądać się na co, obawiać się czego (panowie, wzglądając, aby bezkrólewie jakim złym przypadkiem Polski nie utrapiło, Władysławowi koronę ofiarują).

Względa, p. Wzgląd.

Względać, p. Wzglądnąć.

Względność tonów = stosowność, zgodność, harmonja.

Wzgłąbsz, w głąb, w głębię, wewnątrz, w środek (udałem się W. kraju; dociekać rzeczy W. = do gruntu).

Wzgniewać się, wybuchnąć gniewem, rozgniewać się.

Wzgodzić, niedok. wzgadzać, zgodziwszy wkupić (wzgodziłem go u tratjera w stół).

Wzgorszyć, niedok. wzgarszać, zgorszyć, zepsuć moralnie.

Wzgórę, 1) ku górze, w górę, wysoko (podnieść oczy W.; krewni W. idący = krewni wstępni); 2) w górze, na górze, wysoko (Bóg na niebie W.; rzeczy, które są na niebie W. i na ziemi nizko).

Wzgórny, górny, wysoki, na górze leżący (gmach W.; serafinowie wzgórni).

Wzgromadzić, zgromadzić w kupę.

Wzgrzać, niedok. wzgrzewać, rozgrzać, zapalić; W. się, rozgrzać się, zapałać (W. się chucią).

Wzgrzebać, p. Wzgrześć.

Wzgrzebnąć, p. Wzgrześć.

Wzgrześć, wzgrzebać, wzgrzebnąć, grzebiąc wzruszyć.

Wzgrzewać i W. się, p. Wzgrzać.

Wziąć, niedok. brać, 1) przyjąć (wziął żywot, gdy mu go cesarz dawał; proszącego w łaskę wziął = przypuścił go do łaski); 2) W. czas, pracę, nakład = zabrać, pochłonąć (wzięłoby to dużo czasu, pieniędzy, gdybym...; wzięło czas wyliczanie); 3) zabrać, zawiązać, zawrzeć (W. z kim przyjaźń, przymierze); 4) przejąć, zasięgnąć, przyjąć, zaczerpnąć (wzięli ich język i pismo; z Pisma św. swoją wiarę brali; od matki wzięła swe cnoty = odziedziczyła; z ich pism dowody brał); 5) otrzymać, odzyskać, uzyskać (W. wolność, zdrowie, wzrok, siły, zwycięstwo; od papieża moc swą bierze; nauki moc brały = wzmagały się; zwyciężając wciąż, brali siłę = nabierali sił, wzmagali się na siłach); 6) przywłaszczyć (brali sobie wybieranie papieża; już to sobie wzięli, aby biskupów mianowali); 7) brać rowy, przekopy = kopać, bić, prowadzić; 8) do Czech posyłają, biorąc jeden rok za drugi, około 55000 wołów = rok w rok, przecięciowo co rok; 9) brać co = nabierać czego (brać gust do czego, podejrzenie, nadzieję; brać serce do czego, odwagę; brać złe serce do kogo = zacząć go nienawidzieć; serce brać = nabierać odwagi, ośmielać się); 10) W. dokąd = zwrócić, skierować, poprowadzić (gościniec bierze w prawą = idzie, zwraca się, prowadzi; niektórzy na to zezwolili, niektórzy do braci wzięli = zostawili zdaniu braci); W. do kogo = zaapelować; 11) przybrać (W. minę, postać smutną, wesołą); 12) koń bierze ciało, bierze na się ciało = nabiera; tyje; 13) brać ciało = kształtować się cieleśnie (wszyscy ze krwi matek ciała biorą; wziął ciało z żywota swej matki); 14) W. na się = ściągnąć na się (W. na się przekleństwo); 15) brać albo brać w się = mieścić, przyjmować (wór ten dużo bierze; Dunaj bierze (albo: bierze w się) 60 rzek; jakoby nasz język łacińskich nauk nie mógł w się W. = nie wystarczył im swoim zasobem); 16) brać co w się = przyjmować, wciągać; nabierać czego (wełna nie każdą farbę bierze; dziecię bierze w się z pokarmem sposób życia mamki; wino u dna bierze w się smak lagrowy); 17) W. co do głowy, w rozum = wziąć pod rozwagę, na rozum; W. sobie co w pamięć = zapamiętać sobie co; 18) dostać, otrzymać, ponieść, odnieść co (W. kije, razy, chłostę, policzek, klęskę, cios, postrzał, szkodę, upadek, koniec, omyłkę); W. się 1) W. się na co = oddać się, poświęcić się czemu, zabrać się do czego (W. się na kapłaństwo; wziął się na tę imprezę); 2) natężyć się (konie, wziąwszy się, jęły z wozem uciekać); 3) W. się o kogo, o co, za kogo, za co = ująć się, upomnieć się za kim, za czem (W. się o krzywdę czyją, o psa, o żonę); 4) W. się skąd = wynieść się, iść precz; W. się dokąd = udać się, podążyć (wojska brały się ku Troi; do miłosierdzia Twego się bierzemy = uciekamy się); 6) zaapelować (do biskupów się brali, a ich wyrok był ważny); 7) brać się = wybierać się, wyprawiać się, ruszać (brał się z wojskiem, chcąc dochodzić swego prawa mocą; dokąd się bierzesz w taką niepogodę?); 8) brać się na co = mieć się, zabierać się, zbierać się, zanosić się na co (jako widzę, nie bierze się wam na to; zima brała się już na wiosnę = kłoniła się ku wiośnie; ninacz się dobrego nie bierze); 10) brać się = zapowiadać się (jeśli ociec kostera, takiż syn się bierze); 11) brać się = wypływać, wynikać (z listu tego, to się bierze, że ich przywołał = widać).

Wziątek, 1) wzięcie, zabór (najmniejszego wziątku z katedry biskup nie dopuścił); 2) łapówka; 3) dochód, przychód (regestra wziątku i wydatku).

Wzić, wstąpić, podstąpić.

Wzięcie, zdanie przyjęte, mniemanie, opinja, zdanie (powszechne W. ludzi jest, że złoto wzbogaca).

Wziętość, użycie, sposób w którym się co zwykle bierze (W. słowa).

Wzigrać się, niedok. wzigrawać się, rozigrać się.

Wzigrawać się, p. Wzigrać się.

Wzjachać, p. Wzjechać.

Wzjać, p. Wzjechać.

Wzjawiać i W. się, p. Wzjawić

Wzjawić, niedok. wzjawiać, wyjawić, objawić, zwiastować (chęć szczerą k niemu wzjawili); W. się, wyjawić się, wyłonić się, objawić się (obyczaje królewskie w nim się wzjawiły).

Wzjazd, wjazd ku górze.

Wzjątrzać, p. Wzjątrzyć.

Wzjątrzyć, niedok. wzjątrzać, jątrzeniem wzburzyć, rozjątrzyć.

Wzjechać, wzjachać, wjać, wjechać na górę, pod górę, wznieść się jechaniem.

Wzlać, niedok. wzlewać, wylać ku górze (wzlewa rzeka, morze = wylewa).

Wzledz, p. Wzlegnąć.

Wzlegnąć, wzledz, padłszy wesprzeć się (występuje, wzległszy na miłego swego).

Wzlepszyć, niedok. wzlepszać, 1) podnieść, polepszyć, dźwignąć do lepszego stanu, ulepszyć (W. majątek = przeprowadzić w nim meljorację); 2) W. kogo = zbudować moralnie, poprawić.

Wzlewać, p. Wzlać.

Wzławiać, p. Wzłowić.

Wzłowić, niedok. wzławiać, łowiąc wzruszyć w legowisku, spłoszyć (W. zwierza).

Wzłożyć, położyć na wierzch czego.

Wzmartwewstać, zmartwychwstać.

Wzmącić, mącąc wzruszyć.

Wzmiatać, p. Wzmiotać.

Wzmiąsz, p. Wzmięsz.

Wzmiąszeć, zgrubieć, roztyć się.

Wzmiąż, p. Wzmięsz.

Wzmieniać, p. Wzmienić.

Wzmienić, niedok. wzmieniać, wzmiankować.

Wzmienka, wzminka, zminka, zmienka, wzmianka.

Wzmierzić, obmierzić, zohydzić.

Wzmierznąć, obmierznąć.

Wzmieszać, mieszaniem wzruszyć.

Wzmięsz, wzmiąsz, wzmiąż, na grubość (słupy miały W. półtorej stopy).

Wzminka, p. Wzmienka.

Wzmiotać, wzmiatać, podrzucić do góry.

Wzmnożyć, wzmódz w liczbę, rozmnożyć.

Wzmogły, który się wzmógł (W. z choroby).

Wzmódz, niedok. wzmagać, 1) być w stanie, zdołać, przemódz (ile W. mogę, powiem); 2) W. co = dokazać czego, być w możności zrobić co, wskórać (wzmógł to swoją powagą); 3) albo W. się, powrócić do mocy, do sił, do zdrowia, przyjść do siebie, poprawić się (wzmagający się = rekonwalescent); W. się, 1) wysilić się, postarać się usilnie, wytężyć starania, zebrać się z siłami (będę się wzmagać, żeby ojca przebłagać = usiłować); 2) niedok. pasować się, borykać się z losem, klepać biedę (jedna gałąź pięknie rośnie, drugie ledwie się wzmagają).

Wzmykać i W. się, p. Wzemknąć.

Wznaczać, p. Wznaczyć.

Wznaczyć, niedok. wznaczać, zaznaczyć (W. na linjale długość promienia).

Wznamionać, wspomnieć, wzmiankować.

Wznaszać i W. się, p. Wznieść.

Wznęcać się, znęcać się, pastwić się.

Wznęcić się, rozochocić się wskutek ponęty (aby się nie wznęcił uciskać ubogich).

Wznieść, niedok. wznosić, wznaszać wojnę, walkę, bunt = wszcząć, rozpocząć; W. się, wszcząć się, wyniknąć (wznosi się niezmierny zabój).

Wznijść, wzniść, wzejść.

Wznikać, p. Wzniknąć.

Wzniknąć, niedok. wznikać, 1) wyniknąć ku górze, wydobyć się, powstać, wzejść, wystąpić (wznikły zioła z ziarna; wznikły błędy religijne; wznikł trąd na czoło jego; jutrzenka wznikła); 2) wyniknąć, wszcząć się, powstać, wybuchnąć (wznikła wojna przeciw niemu).

Wzniż, poniżej (buja W. i wyżej słońca).

Wzniżać, p. Wzniżyć.

Wzniżyć, niedok. wzniżać, zniżyć, spuścić niżej (wzniżająca się spadzistość).

Wznosić i W. się, p. Wznieść.

Wzor, p. 2. Wzór.

Wzorać, niedok. wzorywać, oraniem wzruszyć.

Wzorek: mogą się tylko w drobniejszy W. przyrównać do nich = na mniejszą stopę, na mniejszy manier, na mniejszą skalę.

Wzorny, pstry, wzorzysty.

Wzorywać, p. Wzorać.

Wzowę, wzowiesz i t. d = wezwę, wezwiesz i t. d.

Wzowiż, wezwijże.

1. Wzór, 1) W. wybierać z kogo = wybierać z kogo wzorki, krytykować go; 2) oryginał (kopja przypomni o wzorze).

2. Wzór, wzor, wzoranie, grunt wzorany.

Wzraszczać, p. Wzrościć.

Wzraz, wzdraz, 1) odbicie (W. promienia od zwierciadła); 2) obraz, wyobrażenie, kształt, figura (miał W. ciała człowieczego przed oczyma; 3) na W. = na podobieństwo, na wzór, nakształt, na sposób (wyrycie na W. pieczęci; sieć na W. namiotu).

Wzrazić, niedok. wzrażać, odbić, odtrącić (zasłona z liści wzraża słońce = nie dopuszcza wewnątrz).

Wzręcz, p. Wrącz.

Wzrodzić się, odrodzić się (wzrodzi się, co już ustało; ustanie, co dziś jest).

Wzrok: Na W. = na wzór, na podobieństwo, nakształt (skrzydła na W. skrzydeł u kani).

Wzrościć, niedok. wzraszczać, zrobić żeby wzrosło, wyhodować.

Wzrozumieć, zrozumieć, wyrozumieć (racz W. wołanie moje).

Wzruszać i W. się, p. Wzruszyć.

Wzruszawać i W. się, p. Wzruszyć.

Wzruszenie, 1) ruchawka, bunt, burza, powstanie; 2) natchnienie (w owym wieszczku boskie W. było).

Wzrusztować się, wdrapać się po rusztowaniu.

Wzruszyciel, naruszyciel, ten, co wzruszył albo wzrusza, wichrzyciel, burzyciel (W. prawa, pokoju).

Wzruszyć, niedok. wzruszać, wzruszywać, wzruszawać, 1) W. zwierza, zająca = wyruszyć z legowiska; W. ptaka = spłoszyć; 2) głos W. = dobyć głosu; 3) W. żołądek = wzburzyć, ruszyć górą, wywołać wymioty; 4) wzburzyć, podburzyć, zbuntować (W. lud); W. się, 1) poruszyć się, zachwiać się, obruszyć się (wzruszył się gmach w posadach); 2) zerwać się, powstać (wzruszyły się gwałtowne dżdże od południa); 3) obruszyć się, oburzyć się (wzruszył się w nim duch, gdy widział, co się dzieje).

Wzruszywać i W. się, p. Wzruszyć.

Wzrycie, grunt wzryty, wskopany (burak siać na nowem wzryciu).

Wzryć, niedok. wzrywać, wzruszyć ryciem, wskopać.

Wzrywać, p. Wzryć.

Wzrzezać, werznąć.

Wzrzęda, zrzędność.

Wzrzędny, zbytnio troskliwy, zrzędny.

Wzrzędzać się, zabierać się na nowe dziwactwa, dokazywać, burmistrzować, rozpościerać się (nowym kształtem nieszczęście się wzrzędza).

Wzrzucać, p. Wzrzucić.

Wzrzucić, niedok. wzrzucać, podrzucić do góry.

Wzrzynać, p. Wzerznąć.

Wzsłupić, zawiesić na słupie.

Wzupać (o kolorze, farbie) wsiąkając bardzo, nie pokrywać w jakiem miejscu.

Wzwalić się, rozwalić się (lis, wzwaliwszy się, gębę otworzył).

Wzwarzać, p. Wzwarzyć.

Wzwarzyć, niedok. wzwarzać, 1) warzeniem wpędzić w górę, wzburzyć (smołę z sadłem, mieszając w garncu, wzwarz, aże się wspieni ku kipieniu; W. morze; wino mocne wilgotności ciała zagrzewając, wzwarza i wzburza); 2) zwarzyć, uwarzyć, ugotować.

Wzwiać, niedok. wzwiewać, 1) wianiem wzdąć, poderwać (wiatr wzwiewa piasek, ubranie); 2) zawiać, zadąć.

Wzwiadki, p. Wzwiady.

Wzwiady, wzwiadki, wywiady, zwiady, prześpiegi (jechać, iść na W.).

Wzwiastować, zwiastować.

Wzwiatr: jechać, iść na W. = pod wiatr, przeciw wiatrowi.

Wzwiedzić, zwiedzić (wzwiedzili wszystek świat).

Wzwiedzieć, 1) powziąć wiadomość, dowiedzieć się, poznać (straw ich w gniewie, a wzwiedzę, że Bóg panuje; że Pan przemógł szatana, anieli wzwiedzieli); 2) Ani wzwiesz = ani się spostrzeżesz, ani się obejrzysz (ani wzwiesz sam, skąd ci to przypadnie, jak ci się poszczęści; ani wzwiesz, z której cię strony chluśnie; ani wzwie ptaszek, kiedy w sidło wpadnie).

Wzwierać, p. Wezwrzeć.

Wzwieść, niedok. wzwodzić, 1) podnieść, podciągnąć do góry (W. most; W. upadłego, starca; Jehowa wzwodzi z prochu niedostatecznego, z gnoju podejmuje ubogiego); 2) W. od kogo = wyratować, wybawić, wyrwać (wzwiedź mię od powstających na mnie); 3) wywieść, dźwignąć, wyprowadzić, wznieść, wybudować (W. kościół); 4) W. namiot = zebrać, zwinąć.

Wzwiewać, p. Wzwiać.

Wzwiewek, wzwiewanie, wzwianie, podmuch (wzwiewkiem łaskawym dziesięć dni szedł = przy wietrze pomyślnym).

Wzwlekać, p. Wezwlec.

Wzwlec, p. Wezwlec.

Wzwodę, przeciw wodzie, pod wodę (na W. płynąć).

Wzwodni, wzwodowy most, wzwód, most zwodzony.

Wzwodowy, p. Wzwodni.

Wzwód, 1) p. Wzwodni; 2) podniesienie się, wyprężenie członka męskiego.

Wzwracać, p. Wzwrócić.

Wzwrot, powrót.

Wzwrócić, niedok. wzwracać, obrócić do góry, wywrócić.

Wzwyczaić się, wejść w zwyczaj, utrzeć się (już się to wzwyczaiło).

Wzwyczajać się, p. Wzwyczaić się.

Wzwyczajenie, przyzwyczajenie, zwyczaj, nałóg, wprawa.

Wzwyczajony, obrócony w zwyczaj, który wszedł w zwyczaj, zwyczajny, zwykły (wzwyczajona przedaż szarż w wojsku psuła porządek awansów).

Wzwysz, 1) p. Wzwyż; 2) przez W. = nazbyt, zbyt, nadzwyczaj (poraził go porażką przez W. wielką).

Wzwyszą, p. Wzwyż (gdzie słońce nie dochodzi, drzewo W. rośnie, a nie na miąższość).

Wzwyszyć, wywyższyć, podwyższyć, wynieść wysoko (zniżył się, by sługi wzwyszył).

Wzwyż, wzwysz, na wzwyszą, na wysokość (na trzy łokcie W.).

Wżarzyć, wpędzić, wprowadzić żarem (W. miłość w jej serce).

Wżda, p. Weszdy.

Wżdam, wżdy, wzdy, 1) albo wżdy jednak, jednak, atoli, z tem wszystkiem, przecie (nie sieją, nie orzą, a W. Bóg je żywi); 2) jużci (W. nie mogłem o tem wiedzieć); 3) tylko, jeno, wszakże (wypuszczę was, ale W., abyście nie oddalali się); 4) nakoniec, nareszcie, przecie (podnieś W. kiedy wzgórę rękę Twoję).

Wżdy, wzdy, 1) p. Wżdam; 2) przynajmniej, choć, tylko, aby (jeśli nie może być zawżdy, tedy aby W. często było; wszystko spaliło się, jedno żem się ja W. wymknął); 3) zgoła, tylko, żywnie, ze wszystkiem, całkiem (co mi się W. spodoba; któż W. z każdej strony uszczęśliwiony? bóstwo samo z siebie nigdy nie mówiło, jeno zawżdy przez proroka, albo W. przez jaki pośrzodek); 4) przecież, wszakże, toć (zmiłuj się, Panie, wżdymem twojem dziełem).

Wżdyby, możeby, możeby jednak (gdyby się sprzeciwił, W. ustąpili).

Wżenie, wegna (od wegnać).


Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronach autorów: Antoni Krasnowolski, Władysław Niedźwiedzki.