Polskie indeksy książek zakazanych

>>> Dane tekstu >>>
Autor Zygmunt Celichowski
Tytuł Polskie indeksy książek zakazanych
Podtytuł Rozprawka bibliograficzna
Pochodzenie Archiwum dla historyi, literatury i oświaty w Polsce
Wydawca Akademia Umiejętności
Data wyd. 1899
Druk Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego
Miejsce wyd. Kraków
Źródło Skany na Commons
Inne Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI 
Okładka lub karta tytułowa
Indeks stron


POLSKIE INDEKSY
KSIĄŻEK ZAKAZANYCH.

ROZPRAWKA BIBLIOGRAFICZNA.
SKREŚLIŁ
Dr. Z. CELICHOWSKI.
W KRAKOWIE.
NAKŁADEM AKADEMII UMIEJĘTNOŚCI.
SKŁAD GŁÓWNY W KSIĘGARNI SPÓŁKI WYDAWNICZEJ POLSKIEJ.
1899.

Osobne odbicie z Tomu X. Archiwum dla historyi, literatury i oświaty w Polsce
Akademii Umiejętności w Krakowie.
W Krakowie, 1899. — Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, pod zarządem J. Filipowskiego.






Polskie indeksy książek zakazanych.

Rozprawka bibliograficzna.
Skreślił
Dr. Z. CELICHOWSKI.

Do zadań bibliografów należy nie tylko opisywanie dzieł znanych i drukowanych, ale także wyszukiwanie i wydobywanie z ukrycia książek uchodzących za zaginione. Staraniom tym zawdzięcza piśmiennictwo odkrycie niejednego białego kruka, pokrytego od wielu lat pyłem bibliotecznym lub uwięzionego w okładce innych książek. Nie zawsze jednakże poszukiwania te tak pomyślnym uwieńczone są skutkiem, że okazać mogą egzemplarz odkrytego dzieła: — często zadowolnić się bibliograf musi odszukaniem tytułu lub nazwiska pisarza i wykazaniem tylko śladu i świadectwa dawniejszego istnienia pewnej książki. Ślady takie napotkać można albo we wzmiankach innych autorów, albo w starych katalogach i inwentarzach księgarskich. Jednem z takich źródeł, z których można wydobyć na jaw istnienie kilku nieznanych dzisiaj druków, są także »indeksy zakazanych książek«, którym poświęcamy niniejszą rozprawkę bibliograficzną.
Piśmiennictwo polskie posiada 3 takie indeksy, które opisał już Jan Daniel Janocki w I części swej »Nachricht von denen in der Hochgräflich-Zaluskischen Bibliothek sich befindenden raren polnischen Büchern«, Drezno, 1747, str. 8—16. Ponieważ wszystkie trzy indeksy należą do wielkich rzadkości bibliograficznych a jednego z nich Janocki przy swym opisie nie miał nawet w ręku, przeto sądzę, iż dokładny opis wszystkich trzech wydań, znajdujących się w bibliotece kórnickiej, będzie rzeczą dla bibliografów pożądaną.
1. Index librorum prohibitorum cum regulis confectis per Patres a Tridentina Synodo delectos, auctoritate Pii IIII primum editus, postea vero a Sixto V auctus et nunc demum S. D. N. Clementis PP. VIII jussu recognitus et publicatus. Instructione adjecta de exequendae prohibitionis, deque sincere emendandi et imprimendi libros ratione. Cracoviae, in officina Andreae Petricouii. Anno Domini MDCIII; w 12ce, bez paginacyi, 8 arkuszy A—H czyli kartek 96.
Wydania tego nie widział Janocki, o czem wzmiankuje w następujących słowach: »Dotychczas nie wpadł mi on (indeks) jeszcze do rąk w naszym księgozbiorze. Że się jednakże istotnie w nim znajduje, widzę to z 39 strony Conspectu Collectionis scriptorum ecclesiasticorum Poloniae mego najłaskawszego hrabiego«.
Na odwrotnej stronie karty tytułowej rozpoczyna się przedmowa wydawcy: »Bernardus Macieiowski, Dei gratia Episcopus Cracouiensis, Dux Seueriensis, Uniuersis Christi fidelibus in Ciuitate et Diocesi nostra constitutis, potissimum vero illis, ad quos cura animarum ac institutio aliorum pertinet, salutem in Domino«. Po objaśniających uwagach o przedruku rzymskiego indeksu dodaje wydawca, iż zamieścił też niedozwolone pisma tych pisarzów polskich, których nazwiska zdołał dotychczas wyśledzić. Przedmowa — kończąca się na k. A 2 v. — datowana jest Cracouiae decima mensis Junii. Anno Domini MDCIII.
Od k. A 3 do H 9 znajduje się przedruk indeksu rzymskiego, poczem na kartkach H 10—12 następuje na 5 stronkach: Index auctorum et librorum prohibitorum, in Polonia editorum.
2. Drugi indeks polski ma tensam tytuł, co pierwszy krakowski z r. 1603, — ze zmianą tylko miejsca druku, drukarni i roku i to: Zamosci, Martinus Lenscius, Typogr. Acad. excudebat, Anno Domini MDCIV., w 4ce, kart nieliczbowanych 4, stron paginowanych 150. Na odwrotnej stronie karty tytułowej herb Zamoyskich Jelita, — na następnych 3 kartach wydawca Georgius Zamoyski a Zamoscie, Dei et Apostolicae Sedis gratia Episcopus Chelmensis, Abbatiae Czervenensis perpetuus Administrator, zamieścił odezwę do dyecezyan datowaną: ex curia nostra Kumouiensi, XVIII Kal. Octobris. Anno Domini MDCIV. Od str. 1—144 przedrukowany jest indeks rzymski, poczem na ostatnich 6 stronach następuje indeks polskich autorów i książek.
Pod względem typograficznym zaznaczyć należy, że do str. 64 idzie paginacya poprawnie, poczem zamiast strony 65 powtarza się mylnie str. 64, zam. 66 str. 65 itd. aż do str. 95, po której znowu zamiast mylnej 96 przychodzi poprawna paginacya 97; — dalej po str. 115 zamiast 116 następuje mylnie 119, 120 itd. aż do str. 147, po której powtarza się 147 aż do końca czyli do str. 150. Ponieważ sygnatura A—S wykazuje 18 arkuszy = 144 strony, arkusz T 2 karty = 4 strony, wypada więc ogólna liczba stron paginowanych 148. Paginacya zaś wykazuje mylnie stron 150, co wynika stąd, że opuszczone są paginy 117 i 118, — powtórzona zaś 2 razy 64ta kompensuje się opuszczoną pag. 96.
O wydaniu tem mówi Janocki, że biblioteka Załuskich posiada 2 jego egzemplarze, z których jeden był podręcznym egzemplarzem biskupa Zamoyskiego, co się okazuje z oprawy z herbem Jelitą i z uwag marginesowych. Dla ścisłości bibliograficznej nadmienić należy, iż wydanie to opisał Janocki już poprzednio w swych nowych listach krytycznych (Neue kritische Briefe).
3. Trzecie wydanie ma tytuł następujący: Index librorum prohibitorum. Cum regulis confectis per Patres a Tridentina Synodo delectos et cum adjecta instructione de emendandis imprimendisque libris et de exequenda prohibitione. Nunc, in hac editione, Congregationis Cardinalium edictis aliquot et librorum nuper scandalose evulgatorum descriptione auctus. Cracoviae, In offic. Andreae Petricouii S. R. M. Typogr. Anno D. 1617. W 12ce, kartek 4 i arkuszy sygn. A—I6 czyli kartek 102, razem kartek 106. Na k. 2—4 r. znajduje się odezwa biskupa krakowskiego Marcina Szyszkowskiego do wiernych dyecezyi krakowskiej, datowana: ex Arce nostra Episcopali Iłzen: die S. Martini Episcopi et Confessoris. Anno MDCXVII. Z przedmowy tej dowiadujemy się, że »jam authoritate nostra Bibliothecarum visitationes peractae in vim executionis et libri obscoeni ac libelli famosi recepti ac combusti sint«.
Na kartkach A—H 7 przedrukowany jest indeks rzymski, na k. H 8—10 r. indeks polski; — na k. H 10v—I2 r. Decretum Sacrae Congregationis z d. 5 marca 1616; na k. I2r.—I4 Decretum z d. 12 listopada 1616 i z d. 28 grudnia 1616, — na k. I3—I5 r. Auctarium librorum haereticorum et prohibitorum 1617 editum, wreszcie na k. I5v—I6v. Monitum ad lectorem Seb. Nucerini, S. T. D. — O wydaniu tem powiada Janocki, że jest niezmiernej rzadkości (von unendlicher Seltenheit) i z wszystkich 3 indeksów polskich najrzadsze.
We wspomnianym wyżej Dekrecie Św. Kongregacyi z d. 5 marca 1616 r. mieści się postawienie na indeksie teoryi Kopernika o obrocie ziemi i częściowe zabronienie jego dzieła astronomicznego »donec corrigatur«. Ponieważ sprawa ta interesuje szczegółowo naszych czytelników a niewiadomo nam, czy tekst owego dekretu był już u nas drukowany, przeto umieszczamy tutaj odnośny jego ustęp:
Et quia etiam ad notitiam praefatae Sacrae Congregationis pervenit, falsam illam doctrinam Pithagoricam, divinaeque scripturae omnino adversantem, de mobilitate terrae et immobilitate solis, quam Nicolaus Copernicus de revolutionibus orbium coelestium, et Didacus Astunica in Iob etiam docent, jam divulgari et a multis recipi, sicuti videre est ex quadam epistola impressa cujusdam Patris Carmelitae, cui titulus: Lettera del R. Padre Maestro Paolo Antonio Foscarini Carmelitano, sopra l’opinione de Pittagorici e del Copernico, della mobilita della Terra e stabilita del sole, e il nuovo Pittagorico sistema del mondo, in Napoli per Lazzaro Scoriggio 1615, in qua dictus Pater ostendere conatur, praefatam doctrinam de immobilitate solis in centro mundi et mobilitate terrae consonam esse veritati et non adversari Sanctae Scripturae: Ideo, ne ulterius huiusmodi opinio in perniciem catholicae veritatis serpat, censuit dictos Nicolaum Copernicum de revolutionibus orbium et Didacum Astunica in Iob suspendendos esse, donec corrigantur. Librum vero Patris Pauli Antonii Foscarini Carmelitae omnino prohibendum atque damnandum, aliosque omnes libros pariter idem docentes prohibendos, prout praesenti Decreto omnes respective prohibet, damnat atque suspendit. In quorum fidem praesens Decretum manu et sigillo Illustrissimi et Reverendissimi D. Cardinalis S. Caeciliae Episcopi Albanen. signatum et munitum fuit die 5 Martii 1616. W wydaniach rzymskich z r. 1670 i 1704, które mam w ręku, stoi jeszcze dzieło Kopernika na indeksie: Nicolai Copernici de revolutionibus orbium, nisi corrigatur, juxta Decretum 1620.


Szczegółowy opis rzymskiego indeksu nie wchodzi w zakres niniejszej rozprawki, — ciekawych odsyłam przeto do samego źródła albo do obszernego artykułu umieszczonego w Encyklopedyi kościelnej w t. VIII, str. 54—69, pod wyrazem: Index librorum prohibitorum. Nadmienię tylko, że indeks zawiera 3 klasy: w pierwszej mieszczą się autorowie, których pisma są wogóle zakazane, w drugiej wymienione są tytuły dzieł, zawierających coś zdrożnego pod względem wiary lub obyczajów, chociażby ich autorowie nigdy od kościoła nie odpadli, w trzeciej wreszcie przytoczone są tytuły zabronionych dzieł, które wyszły z druku bezimiennie. Indeks ułożony jest alfabetycznie, ale nie według nazwisk, lecz według imion autorów, co utrudnia bardzo poszukiwania.
Indeks rzymski przedrukowały wiernie trzy polskie wydania, mianowicie między obu wydaniami krakowskiemi (z r. 1603 i 1617) zupełna zachodzi zgodność. W indeksie biskupa Zamoyskiego z r. 1604 wymienione jest dodatkowo: Pauli Benii Eugubini liber... Patavii 1603 impressus, świeżo przez Kongregacyą na indeksie postawiony. Nie ma go przeto jeszcze indeks Maciejowskiego z r. 1603, — ale nie ma też i późniejsze wydanie krakowskie z r. 1617, co się tem tłómaczy, że biskup Szyszkowski przedrukował niewolniczo wydanie Maciejowskiego. Prócz tego między obu wydaniami krakowskiemi a zamojskiem zachodzi jeszcze jedna różnica, o której nadmienię przy wyliczaniu pisarzów polskich.
Poczet potępionych w indeksie rzymskim autorów polskich jest niewielki, składa się z następujących nazwisk:

Amplia Joannes, Polonus.
(Wierzbowski, Bibliogr. polonica XV ac XVI sec. T. III nr. 2749. Bibliogr. Estreichera pod r. 1598: Amplius Joannes, Panegyricus ad Jacobum Ostrorog. Lugduni. — Amplia był rodem z Ostroroga).
à Lasko Joannes, Polonus — i osobno w II klasie: Joannis a Lasko Poloni, tres epistolae lectu dignissimae. Sic inscriptus est libellus.
Modrevius Andreas Fricius.
de Pelhrzimow Nicolaus.
(Bibliografia Estreichera przytacza nie Mikołaja, lecz Eliasza Pielgrzymowskiego. Pisma Mikołaja Pielgrzymowskiego w bibliografii polskiej nieznane).
Rhadiuil Nicolaus, palatinus Vilnensis, — dostał się na indeks niezawodnie tylko jako wydawca Biblii dyssydenckiej.
Sarnicius Stanislaus.
Volanus Andreas.


Pomijam tych autorów obcych, których dzieła były w Polsce drukowane w oryginale lub tłómaczeniu — jako to Hegendorphina, Ochina, Socina itp. — wymienię tylko jeszcze nie spotykanego w bibliografiach naszych Jana Rusina: Ruthenus Joannes, który umieszczony jest w I klasie a oprócz tego w II klasie: Joannis Rutheni, tabulae locorum communium utriusque testamenti, nisi corrigantur.
Na zakończenie wzmianki mojej o Indeksie rzymskim przytoczyć jeszcze winienem pewien charakterystyczny szczegół, który — jak już wyżej napomknąłem — stanowi jednę z odmianek w wydaniach polskich — krakowskich i zamojskiem. Między zakazanymi pisarzami wymienia Indeks rzymski: Andreas Cricius Polonus. Powtórzył to anathema Indeks wydany przez biskupa Zamoyskiego, — wydania zaś biskupów Maciejowskiego i Szyszkowskiego, które — jak już nadmieniłem — w bliskiem pozostają z sobą w pokrewieństwie, opuściły naszego Krzyckiego. Czy się to stało przypadkowo, czy z intencyą? Gotów jestem przypuścić, że stało się to umyślnie, bo biskupowi krakowskiemu Maciejowskiemu przykro było umieścić na indeksie naszego biskupa przemyskiego, płockiego a w końcu arcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa polskiego. Uzasadnienia zaś tej okoliczności, że prawowierny zawsze i gorliwy w wierze Krzycki umieszczony został na indeksie, szukać zdaniem mojem należy w jego poezyach satyrycznych i ślizkiej, erotycznej treści, gdyż reguła VII Indeksu wyraźnie przepisuje: »Libros, qui res lascivas seu obscoenas ex professo tractant, narrant aut docent, cum non solum fidei, sed et morum, qui hujusmodi librorum lectione facile corrumpi solent, ratio habenda sit, omnino prohibentur: et qui eos habuerint, severe ab episcopis puniantur«. Taka cenzura książek, zawierających rzeczy tłuste i ślizkie, nie razi i dzisiejszych pojęć o wolności druku, — zastanawiaćby raczej mógł końcowy ustęp owej VII reguły, świadczący o pobłażliwości dla autorów klasycznych: »Antiqui vero ab ethnicis conscripti, propter sermonis elegantiam et proprietatem, permittuntur, nulla tamen ratione pueris praelegendi erunt«.


Jak już wyżej wzmiankowaliśmy, pierwszy biskup Maciejowski do indeksu rzymskiego dodał spis pisarzy polskich, który umieścił na końcu swego wydania pod tytułem: »Index auctorum et librorum prohibitorum in Polonia editorum«. Na wzór indeksu rzymskiego przytacza ten spis autorów polskich w porządku alfabetycznym nie nazwisk, lecz imion. Powtarzamy go tutaj w porządku alfabetycznym nazwisk:

A. Antonius Petrus, alias Kresichleb.
B.
Bielinski Daniel.
Autor skądinąd nieznany.
Bielscius Martinus.
Bithnerus Bartholomaeus.
Pisma jego nieznane.
a Brzozow Valentinus.
Budnaeus Simon.
C.
Chrąstovius Andreas edidit de Purgatorio contra Bellarminum, et Bellum Jesuiticum sive 205 Jesuiticarum contradictionum Indicem, Postillam etc.
Postyla tego autora nieznana.
Czechovicius Martinus.
F. Falcovius Thomas.
Farnovius Stanislaus.
G.
Gasper Joannes.
Bibl. Estreich. Caspar Joannes.
Gilovius Paulus.
Glicnerus Erasmus.
Glodius Paulus Zbąssinensis.
Pisarz nieznany.
Goniec Petrus.
Tak go nazywają wszystkie 3 wydania. Prawdopodobnie ma to być Piotr z Goniądza.
K.
Kościelski Gallus.
Pisarz nieznany.
Kosicki Stanisław.
Pisarz nieznany.
Kosminius Joannes sive Kosmius.
Kownacki Nicolaus.
Pisarz nieznany.
Krowicki Martinus.
Kryskovius Laurentius.
Kwiatkowski Martinus.
L. Lassicius Joannes.
a Lasko Joannes.
Licinius Joannes.
Lublinensis Bernardus citatur ab Illyrico in catalogo testium veritatis.
Tego autora znane tylko dzieło: Żywot Ezopa Fryga. 1578.
Lutomierski Stanislaus.
M. Malecki Hieronymus, Postilla domowa Luth.
Mączyński Joannes.
Mikołajewski Daniel.
Modrevius Andreas Fricius.
de Montanis Paulus.
Nieznany.
N. Neotebulus Valentinus.
Niemojewski Jacobus.
Niemojewski Joannes.
a Novemiasto Albertus.
Pisarz nieznany. Znany w bibliografii Albertus Novicampianus był pisarzem katolickim.
O. Orsacius Gregorius, cujus exstat Postilla.
Ostorod Christophorus Scotus, Polonice Disputationem cum R. D. Hieronymo Povodovio edidit.
Nieznana.
P. Pacius Nicolaus, pseudoepiscopus Kijoviensis.
Paulus Gregorius Brzezinensis.
Prasmovius Andreas.
Przasnicensis Laurentius.
Przechacki Christophorus Peripateticus Leopolitanus.
Przyłuski Jacobus Jessovius.
R. Rey Nicolaus.
S.
Samuel Andreas.
Nieznany.
Sarnicius Stanislaus.
Seclucianus Joannes.
Sozinnus Faustus.
Statorius Petrus.
Sylvius Jacobus.
Tego imienia Sylviusa nie zna Bibliografia Estreichera.
T. Thobolius Adamus.
Trecius Christophorus.
Thretzy Krzysztof był wydawcą dzieła Jakuba Niemojewskiego: O jedności boskiej nierozdzielnej, Kraków, 1566.
Trepka Eustachius, Postillae Corvini interpres.
Tricesius Andreas.
Turnovius Joannes.
Turnovius Simon.
V. W.
Wędrogowski Nicolaus.
Nieznany pisarz; Estreichera Bibliografia przytacza: Wędrogovius Albertus.
Widaviensis Albertus.
Bibliografia Estreichera przytacza trzech Widawskich, ale żadnego z imieniem Albertus.
Wiśniewski Stanislaus.
W Bibliogr. Estreichera: Wiśniowski Stanisław z Luczlawic.
Volanus Andreas Lvovcen.
Z.
Zakrzewski Albertus, contra imagines, nomine suppresso.
W Bibl. Estreichera pod r. 1590: Nauka o bałwochwalstwie i obrazach z pisma starego i nowego testamentu.
a Żarnowiec Gregorius, cujus exstat Postilla cum Apologia.


W dodatkowej rubryce pod tytułem: Incertorum auctorum wymienione są następujące dzieła:

Agendy. — Biblia Brzeska, — Nieświeska.
Confessio Wileńska. Confessio Fratrum Boemicorum vel Picardorum, — Sendomiriensis, — Augustana.
Kathechizmy.
Kazania.
Modlitwy u Wierzbięty w Krakowie, — w Wilnie, — w Toruniu, — w Królewcu, — w Rakowie.
Obrony Zborów.
Okazanie, że Ewangelikowie w Polszcze y Litwie mają się zjednoczyć z Arriany i Ebionity.
Contra papam Antichristum. Christi divinitatem. Infantium Baptisma. Immortalitatem animae.
Pisma wszelakie Nowochrzceńców y innych Nowowierników po polsku wydane.
Postille rozmaite.
Prostaka do Sigmunta Pieśni.
Synody rozmaite. Sendomirski. Toruński.


Jak wyżej już widzieliśmy, Indeks biskupa Zamoyskiego nie jest niewolniczym przedrukiem Indeksu biskupa Maciejowskiego — w zestawieniu jednakże zakazanych autorów polskich wziął biskup Zamoyski za podstawę wydany przed rokiem Indeks krakowski i tylko go uzupełnił następującymi pisarzami i dziełami:
Przy Marcinie Bielskim dopisał: Sprawa Rycerska, Drukowana u Matthaeusza Siebeneychera. Roku 1569. Et alia omnia quaecunque exstant dicti Auctoris opera prohibentur.
Christoporski Nicolai, Ninive miasto wykonterfetowane. Drukowane u Wierzbięty. Roku 1572.
Item: Ślachcic. Tamże drukowany. Roku 1573.
Oba te dzieła bliżej nieznane.
Grotowski Joannes Diosymposeos, albo Biesiada świętych. Drukowana w Krak. u Wierzbięty. A. 1570.
Dzieło to nieznane.
Jodkonis Lithuani, carmen Polskolatinum cechu pijackiego, w Krakowie 1600.
Dzieło bliżej nieznane.
Murinii Martini, ministri Levartovien. Inwentarz pewny dla snadnego naliezienia miejsc pisma świętego, o celniejszych artykułach wiary i naukach człowiekowi chrześciańskiemu potrzebnych, wedle obiecadła zebrany. Drukowany u Wierzbięty. Roku 1585.
Przy Szymonie Turnowskim wymieniono: Poznaczenie krotkie niektórych quaestij o kościele Bożym, z kazania Ewangelickiego Dominica quarta et quinta post Epiphaniarum w Warszawie na seymie Roku 1585. Et alia omnia, quaecunque exstant.
Nadmienić jeszcze należy, że zamiast Galla Kościelskiego, jak w Indeksie krakowskim, wymienia Galla Kościeleckiego, a zamiast Stanislaus Farnovius przytacza mylnie Tarnovius.
Między książkami wydanemi bezimiennie przytacza Zamoyski nie wymienione przez Maciejowskiego:
Bacchus, przy nim na ostatnie trzy dni szalone kazanie dworskie i trzy pieśni po kazaniu, excussus roku 1586.
Bliżej nieznany.
Barnabasz. Historia jako się zacny kupiec z drugim kupcem na cnotę żony swej założył o zakład nie mały, wszystkim cnym paniom ku przestrodze. Drukowany u Wierzbięty 1583. Nieznany. Estreicher przytacza pod r. 1583: Historye krotofilne o kupcu (dodawane do Budnego Powieści) Krak., Wierzbięta.
Macaronicum carmen de eligendo vitae genere. Cracoviae 1600.
Estreicher stawia przy tem dziele znak pytania: Jana Kochanowskiego?
Odpowiedź kaznodzieje ewangelickiego na kazanie X. Stanisława Sokołowskiego, które miał o poście w popielec, roku 1581.
Bliżej nieznane.
Żywot rymami złożony Aesopa Phryga, obyczajnego mędrca i z przypowieściami jego, z niektórych też innych mędrców przykłady osobliwemi bardzo śmiesznemi i krotochwilnemi. Drukowany u Szarffenberga. Roku 1555. (wydanie nieznane. Zob. wyżej pod Bernatem z Lublina).


Indeks biskupa Szyszkowskiego z r. 1617 przedrukował naprzód spis zakazanych polskich pisarzów z Indeksu biskupa Maciejowskiego, a na str. I 3—I5r. dodał Auctarium librorum haereticorum et prohibitorum 1617 editum, w którem obok zagranicznych mieszczą się następujące polskie druki:

Consilium de stabilienda pace in Polonia.
Danieckiego pisma.
Declaracia o niewinności X. J. z Nowegotargu.
Equitis Poloni contra Jesuitas actio.
Frant.
Fraszki nowe Sowizrzałowe.
Fraszkolas, bądź pisany, bądź drukowany.
JX. z Nowegotargu, Cathedra abo Kazanie.
Kraińskiego Krzysztopha X. Dziennik.
Kralewicz Bartholdi de coena Domini. (czy Polak?).
Krotofile i żarty rozmaite.
Lekcye Kuidymowe.
Mikołajewski Danielis Sinopsis.
Moscorovii Hier. Cathechesis ecclesiarum.
Napominania privatne Societatis Jezu po polsku.
Oleskiego Jana, Seym panieński.
Obrona prawdy listów Toruńskich.
Patrocinium veritatis litterarum Torunen.
Piseci T. a Martowice responsio ad 10 rationes Edmundi Campiani.
(Kampiana Edm. Dziesięć dowodów, iż adwersarze kościoła upaść muszą — wyszły z druku r. 1584.). Refutacya książek X. Jakuba Wuyka o Bóstwie Syna Bożego i Ducha Św.
Rosentretera Macieja Examen.
Seym białogłowski.
Smalcii Valentini opera.
Snów wykład Daniela proroka.
Sowizrzał nowy.
Szkatuła Kupidynowa.
Ucieszne pieśni, — Tańce — Padwany.
Zaborovii Jacobi, ministri Calviniani, opera.
Zygrovii Joannis Wieruszoviensis scripta.

Przeważna część powyżej wymienionych pism jest dzisiaj nieznana. Okazuje się stąd, że indeksy wydane przez biskupów naszych, że nakazane przez nich rewizye księgarni i drukarni, nałożenie kary 100 czerwonych złotych na przestępujących reguły indeksów — a wreszcie i palenie znalezionych i skonfiskowanych ksiąg heretyckich nie pozostały bez skutku i z niejednej książki zrobiły białego kruka bibliograficznego. Dla bibliografów otwarte jest przeto szerokie pole do tropienia za temi białemi krukami.




Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronie autora: Zygmunt Celichowski.