Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 599.jpeg: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

@@ Status strony / Status strony @@
-Problemy
+Przepisana
@@ Treść strony (podlegająca transkluzji): / Treść strony (podlegająca transkluzji): @@
@@ Linia 5: / Linia 5: @@
 <section begin="trzepać"/>{{tab}}'''trzepać,''' ''trzepnąć'', ''trzepaczka'', ''roztrzepany''; ''trzepot'', ''trzepotać'' i ''trzepiotać'' ''[[Słownik etymologiczny języka polskiego/trzpiot|trzpiot]]'' (p.), ''trzpiotać''; ''trzpiatnąć'', ‘uderzyć’, w Ezopie; prasłowo; cerk. ''trepati'', ''trepet'', ''trepetati,'' ‘trząść się’; serb. i słowień. ''trenuti'' z *''trepnuti''; nazwy dla ‘osiny’:'' trepetljika''; czes. ''trzepati'', ''trzepetati''; rus. ''otriepje'', ‘kłaki’ (stąd ''Otrepjew'', samozwaniec), ''triepat’'', ''triepietat’''. Pień ''trep-'', z wokalizacją ''o'' p. ''[[Słownik etymologiczny języka polskiego/trop|trop]]''. Lit. ''trepsēti'', ''trypti'', ''trapinēti'', ‘tupać nogami’ (to samo ''tropat’'' rus. i bułg.), ‘kopać’; prus. ''er-trepa'', ‘przekracza’, ''trapt'', ‘deptać’; grec. ''trapeō'', ‘depcę’ (i przy winnych gronach); łac. ''trepidus'', ‘drżący’; goc. ''thrabōn'', niem. ''traben'' (skąd nasze ''trab'').<section end="trzepać"/>
-<section begin="trześnia"/>{{tab}}'''trześnia,''' ''trześniowy'', dziś zamiast tego, szczególniej na Wschodzie, ruskie ''czereśnia'', zgrubiałe ''czerechy'' (''trz-''z ''czrz-'', ''-ere-'' ruskie; p. ''[[Słownik etymologiczny języka polskiego/trzemcha|trzemcha]]''); tak samo u wszystkich Słowian, u Czechów wedle ich zwyczaju i ze zbędnem ''s-'': strzcsanie. Pożyczka z łac., jak i niem. Kirache (u nas * keraania\ grec. keraaoa (drzewo) i kcrasion (jagody); łac. obok cerasus i ceraaum: cercaea, ccresium (franc. ceriae), skąd dawne niem. hirsa. Nazwa więc trześni z Zachodu, ale wisznia (p.) ze Wschodu przybyła.<section end="trześnia"/>
+<section begin="trześnia"/>{{tab}}'''trześnia,''' ''trześniowy'', dziś zamiast tego, szczególniej na Wschodzie, ruskie ''czereśnia'', zgrubiałe ''czerechy'' (''trz-''z ''czrz-'', ''-ere-'' ruskie; p. ''[[Słownik etymologiczny języka polskiego/trzemcha|trzemcha]]''); tak samo u wszystkich Słowian, u Czechów wedle ich zwyczaju i ze zbędnem ''s-'': ''strzesznie''. Pożyczka z łac., jak i niem. ''Kirsche'' (u nas *''kersznia''), grec. ''kerasos'' (drzewo) i ''kerasion'' (jagody); łac. obok ''cerasus'' i ''cerasum'': ''ceresea'', ''ceresium'' (franc. ''cerise''), skąd dawne niem. ''kirsa''. Nazwa więc ''trześni'' z Zachodu, ale ''[[Słownik etymologiczny języka polskiego/wisznia|wisznia]]'' (p.) ze Wschodu przybyła.<section end="trześnia"/>
 <section begin="trzeszczeć"/>{{tab}}'''trzeszczeć,''' p. ''[[Słownik etymologiczny języka polskiego/trzask|trzask]]''; ''trzeszcze'', ‘oczy zająca’; ''wytrzeszczyć''.<section end="trzeszczeć"/>
-<section begin="trzewik"/>{{tab}}'''trzewik,''' trzewiczek; trzewicew biblji, 'sandały'; prasłowiańskie; wy¬mienia je już cesarz Konstantyn 950 r., wykładając imię Serbów z cervula, 'trzewik'; cr- zamiast cer-, jak na Balkanie zawsze (?); cerk. czréw/jj1sandał', małorus. czerewyk, czes. strzewic (znowu z s- zbędnem, ¡¿.trześnia), załab. crewe. U nas w 17. wieku: »zastępywać za trzewik«, tyle co »kury palić« (o konkurach).<section end="trzewik"/>
+<section begin="trzewik"/>{{tab}}'''trzewik,''' ''trzewiczek''; ''trzewice'' w biblji, ‘sandały’; prasłowiańskie; wymienia je już cesarz Konstantyn 950&nbsp;r., wykładając imię Serbów z ''cervula'', ‘trzewik’; ''cr-'' zamiast ''czr-'', jak na Bałkanie zawsze(?); cerk. ''czrěwij,'' ‘sandał’, małorus. ''czerewyk'', czes. ''strzewic'' (znowu z ''s-'' zbędnem, p. ''[[Słownik etymologiczny języka polskiego/trześnia|trześnia]]''), załab. ''crewe''. U nas w 17. wieku: »zastępywać za ''trzewik''«, tyle co »kury palić« (o konkurach).<section end="trzewik"/>
-<section begin="trzewo"/>{{tab}}'''trzewo,''' trzewowy i trzeumy, trze- wa, 'wnętrzności', »trzeuma boleść« w biblji; trz- zamiast czrz-; w psałterzach jeszcze pierwotne: »we czrzewiech mych«, 'we wnętrznościach moich'. Prasłowo; cerk. csri- wo, małorus. czerewo, czes. strzewo (i u nas s- istnieje po narzeczach), załab. crewo. Pierwotne *skerwo, lit. skilwis, 'żołądek'; prus. kermens, z r i bez «-, jak u Słowian.<section end="trzewo"/>
+<section begin="trzewo"/>{{tab}}'''trzewo,''' ''trzewowy'' i ''trzewny'', ''trzewa'', ‘wnętrzności’, »''trzewna'' boleść« w biblji; ''trz-'' zamiast ''czrz-''; w psałterzach jeszcze pierwotne: »we ''czrzewiech'' mych«, ‘we wnętrznościach moich’. Prasłowo; cerk. ''czrěwo'', małorus. ''czerewo'', czes. ''strzewo'' (i u nas ''s-'' istnieje po narzeczach), załab. ''crewo''. Pierwotne *''skerwo'', lit. ''skilwis'', ‘żołądek’; prus. ''kermens'', z ''r'' i bez ''s-'', jak u Słowian.<section end="trzewo"/>
-<section begin="trzeźwy"/>{{tab}}'''trzeźwy,''' w 16. i 17. w. trzeźwi., trzeźwość, dawniej i trzeiwiość, wytrzeźwieć, i t. d., narzeczowo z k-, okrzeiwieć (jak kwardy). Prasłowo; cerk. trizto; w «łowień, bywa i z s-: atrizen i atriziw, obok triziw; czes. atralawy\ na Rusi i i. przestawiają brzmienia: małorus. twerezyj, rus. narzeczowe twieriozyj obok t(e)rez- wyj.<section end="trzeźwy"/>
+<section begin="trzeźwy"/>{{tab}}'''trzeźwy,''' w 16. i 17. w. ''trzeźwi'', ''trzeźwość'', dawniej i ''trzeźwiość'', ''wytrzeźwieć'', i&nbsp;t.&nbsp;d., narzeczowo z ''k-'', ''okrzeźwieć'' (jak ''kwardy''). Prasłowo; cerk. ''trězw''; w słowień. bywa i z ''s-'': ''strězen'' i ''strěziw'', obok ''trěziw''; czes. ''strzizwý''; na Rusi i&nbsp;i. przestawiają brzmienia: małorus. ''twerezyj'', rus. narzeczowe ''twieriozyj'' obok ''t(e)rezwyj''.<section end="trzeźwy"/>
-<section begin="trzmiel"/>{{tab}}'''trzmiel,''' trzmiclina, w 16. wieku i później, przmiel, czmiel, ćmiel, ićmiel, nazwy 'bąka' i roślin ('evo- nymus' i i.); prasłowiańskie; czes. czmel (i inaczej), rus. szmiel, stawień. czmel\ postać pierwotna *skt- meV j na Litwie bez «-: prus. ka- mus, lit. kamini i kamatie, 'dzika pszczoła'; p. komar; od brzęczenia wszystko przezwane; przeniesione u nas (dla dwubarwności ?) na rośliny i krzewy. P. czmiel i przmiel<section end="trzmiel"/>
+<section begin="trzmiel"/>{{tab}}'''trzmiel,''' ''trzmielina'', w 16. wieku i później, ''przmiel'', ''czmiel'', ''ćmiel'', ''śćmiel'', nazwy ‘bąka’ i roślin (‘evonymus’ i&nbsp;i.); prasłowiańskie; czes. ''czmel'' (i inaczej), rus. ''szmiel'', słowień. ''czmel''; postać pierwotna *''skĭmeľ''; na Litwie bez ''s-'': prus. ''kamus'', lit. ''kaminē'' i ''kamanē'', ‘dzika pszczoła’; p. ''[[Słownik etymologiczny języka polskiego/komar|komar]]''; od brzęczenia wszystko przezwane; przeniesione u nas (dla dwubarwności ?) na rośliny i krzewy. P. ''[[Słownik etymologiczny języka polskiego/czmiel|czmiel]]'' i ''[[Słownik etymologiczny języka polskiego/przmiel|przmiel]]''<section end="trzmiel"/>