Strona:Józef Birkenmajer - O tytułach cesarza i króla.djvu/10: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Maire (dyskusja | edycje)
korekta bwd, lit., formatowanie tekstu
 
Treść strony (podlegająca transkluzji):Treść strony (podlegająca transkluzji):
Linia 1: Linia 1:
bardzo stare kroniki byzantyńskie; mogli też wprost od Greków już za lat Justiniana czy nawet wcześniej (bo kupcy greccy zapuszczali się dawno w te strony) posłyszeć i przejąć tytuł ich władcy, który następnie przekształcili wedle swych zasad fonetycznych.<br>
bardzo stare kroniki byzantyńskie; mogli też wprost od Greków już za lat Justiniana czy nawet wcześniej (bo kupcy greccy zapuszczali się dawno w te strony) posłyszeć i przejąć tytuł ich władcy, który następnie przekształcili wedle swych zasad fonetycznych.<br>
{{tab}}Powtóre, p. Lindertówna, zaliczając rzeczownik starocerkiewnosłowiański ''césarь'' do prasłowiańskich tematów spółgłoskowych, nie wyjaśniła obecności miękkiego jeru ''(-ь)'' w zakończeniu mianownika tego wyrazu. A to zakończenie niekoniecznie świadczy na rzecz tematu spółgłoskowego: raczej przemawia za tym, że był to temat na ''-i-'' lub ''-io-''. Analogia z rosyjskim царь ''(carь'', nie ''car,'' jak transkrybuje p. Lindertówna) mającym w dopełniaczu ''car’ia'', nie stanowi też silnego argumentu na rzecz przynależności do deklinacji spółgłoskowej, gdyż wyrazów tego typu, przynależnych zdawna do {{Rozstrzelony|samogłoskowej}} deklinacji, można wskazać w języku rosyjskim bardzo wiele, np. конь ''(koń)'', dopełniacz коня ''(kon’ia)''.<br>
{{tab}}Powtóre, p. Lindertówna, zaliczając rzeczownik starocerkiewnosłowiański ''césarь'' do prasłowiańskich tematów spółgłoskowych, nie wyjaśniła obecności miękkiego jeru ''(-ь)'' w zakończeniu mianownika tego wyrazu. A to zakończenie niekoniecznie świadczy na rzecz tematu spółgłoskowego: raczej przemawia za tym, że był to temat na ''-i-'' lub ''-io-''. Analogia z rosyjskim царь ''(carь'', nie ''car,'' jak transkrybuje p. Lindertówna) mającym w dopełniaczu ''car’ia'', nie stanowi też silnego argumentu na rzecz przynależności do deklinacji spółgłoskowej, gdyż wyrazów tego typu, przynależnych zdawna do {{Rozstrzelony|samogłoskowej}} deklinacji, można wskazać w języku rosyjskim bardzo wiele, np. конь ''(koń)'', dopełniacz коня ''(kon’ia)''.<br>
{{tab}}Owo ''-i-'' tematowe, którego redukcją napewno jest miękki jer w mianowniku wyrazów cerkiewnosłowiańskich ''cěsarь'' i ''kesarь'', znajduje się w wyrazach greckich, które tu mogły być wzorem, a mianowicie w καισάρειος i καισάριος, wymawianych zresztą jednakowo, skoro -ει- i -ι- miały to samo brzmienie już w ostatnich wiekach starożytności, a w tychże wiekach uległ zanikowi w języku greckim także iloczas. Oba wyrazy spotyka się w ''Corpus Insciptionum Graecarum'', Boeckh, 3902 także pisownię καισάρηος, odpowiadającą tejże wymowie, skoro -η- już na schyłku starożytności miało wymowę taką samą, jak używane są nie tylko jako przymiotniki, ale nader często mają znaczenie rzeczownikowe, np. u Diona Kassiosa: οῖ τε καισάρειοι καὶ οἱ ἄλλοι. ‘Cesarzowa’ nazywała się καισάρισσα (Codinos Cunopalates, Bonn 1839, p. 108: ἢ βασίλεσσαι ἐὰν ὦαιν ἢ σεβαστοκρατόρισσαι ἢ καισάρισσαι). Miesiąc lipiec, zwał się w greczyźnie byzantyńskiej nie tylko Ἰούλιος, ale i καισάριος. ‘Carskie’ wrota w cerkwi greckiej nazywają się καισάριον lub καισάρεια.<br>
{{tab}}Owo ''-i-'' tematowe, którego redukcją napewno jest miękki jer w mianowniku wyrazów cerkiewnosłowiańskich ''cěsarь'' i ''kesarь'', znajduje się w wyrazach greckich, które tu mogły być wzorem, a mianowicie w καισάρειος i καισάριος, wymawianych zresztą jednakowo, skoro -ει- i -ι- miały to samo brzmienie już w ostatnich wiekach starożytności, a w tychże wiekach uległ zanikowi w języku greckim także iloczas. Oba wyrazy spotyka się w ''Corpus {{Korekta|Insciptionum|Inscriptionum}} Graecarum'', Boeckh, 3902 także pisownię καισάρηος, odpowiadającą tejże wymowie, skoro -η- już na schyłku starożytności miało wymowę taką samą, jak używane są nie tylko jako przymiotniki, ale nader często mają znaczenie rzeczownikowe, np. u Diona Kassiosa: οἵ τε καισάρειοι καὶ οἱ ἄλλοι. ‘Cesarzowa’ nazywała się καισάρισσα (Codinos Cunopalates, Bonn 1839, p. 108: ἢ βασίλεσσαι ἐὰν ὦσιν ἢ σεβαστοκρατόρισσαι ἢ καισάρισσαι). Miesiąc lipiec, zwał się w greczyźnie byzantyńskiej nie tylko Ἰούλιος, ale i καισάριος. ‘Carskie’ wrota w cerkwi greckiej nazywają się καισάριον lub καισάρεια.<br>
{{tab}}Z owego καισάριος utworzony został ''cěsarь'' na podstawie tych samych zasad fonetycznych, wedle których z greckiego φανάριον (czyt. ''fanario)'' powstał фона́рь ''(fonar’)'', z τροπάριον
{{tab}}Z owego καισάριος utworzony został ''cěsarь'' na podstawie tych samych zasad fonetycznych, wedle których z greckiego φανάριον (czyt. ''fanario)'' powstał фона́рь ''(fonar’)'', z τροπάριον ''(tropario)'' — тропарь ''(tropárь)''.<br>
(tropario) — тропарь ''(tropárь)''.<br>