Strona:PL Goethe - Cierpienia młodego Wertera.djvu/33

grosza, — Jaś ukochany umarł, — rodzina cała w smutku i nędzy. I Wertera dusza w smutku i rozterce — nieszczęście narówni ich dotknęło. Lecz jest jeszcze jeden człowiek, którego losem Werter gorąco się zajmuje, co więcej, z nim sam się utożsamia: — to wiejski parobczak, kochający swą gospodynię. Niemal równolegle losy ich się toczą — obydwaj kochają — kochają bez wzajemności, obydwaj nie mogą wyrzec się szczęścia, względnie zezwolić na szczęście ukochanej z innym. Obydwaj rozwiązują krwawo tragiczną sytuację. Parobczak zabija rywala, Werter siebie. Katastrofa parobczaka wyprzedza o niewiele dni katastrofę samego bohatera.
 Tak samo w przyrodzie obserwuje Werter katastrofy, które zdarzają się równocześnie z jego przeżyciami duchowemi. Orzechy na probostwie w St., których pięknością tak się cieszył, ulec musiały kaprysom nowej pani pastorowej. Ulegnie kaprysowi losu i swego charakteru także i Werter. Jeszcze jedną analogję nasuwa Werterowi widok młodego obłąkanego człowieka. Jego miłość doprowadziła do utraty zmysłów — Wertera do utraty życia.
 Inne epizody, a więc zajście w domu hrabiego w C., przeżycia Wertera w służbie dyplomatycznej — są konieczne jako szczeble skromnej zresztą akcji utworu.
 Goethe dał w Werterze obraz człowieka swej epoki, człowieka spotykanego w owym czasie często, obraz młodzieńca, który był w niezgodzie z sobą i światem. Werter jest przedstawicielem rozpowszechnionego w owej epoce t. zw. Weltschmerzu. Niemożność zbadania ostatecznej przyczyny wszechbytu, nierozwiązalność najważniejszych zagadnień życia, przy równoczesnej utracie silnego, głębokiego uczucia religijnego, stworzyły nastrój nieznośny. Jednostki niezdolne do tego, by rozwiązać owe zagadki życia, a zarazem niezdolne wyrzec się takiego rozwiązania, musiało to doprowadzać w danych wa-