Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/24: Różnice pomiędzy wersjami

Matlin (dyskusja | edycje)
→‎Problemy: przejrzany OCR
(Brak różnic)

Wersja z 19:41, 23 paź 2020

Wystąpił problem z korektą tej strony.

16 Abbot — Abbrewijatorzy ,, Wydanie autentyczne statutów królestwa. " Nakoniec, z pomiędzy wielu użytecznych projektów, jakie Anglija zawdzięcza lordowi Abbot, przytoczyć tu możemy pierwszy ogólny spis ludności Wielkiej Brytanii, zaprojektowany przez niego i zatwierdzony przez parlament 1801 roku. Odtąd statystyka Anglii, silne postępy czynić zaczęła.

Abbotsford, posiadłość leżąca nad rzeką Tweed, w hrabstwie Selkirk w Szkocyi, niedaleko miasta tegoż nazwiska. W roku 1811 kupił ją Walter-Scott, i stare opactwo przerobił na romantyczne mieszkanie z prześlicznym parkiem, z bogatą biblijoteką, mnóstwem rzadkich obrazów zabytków starożytności i t. p. Do tej posiadłości przywiązaną była nadana jego rodzinie godność baroneta, która wszakże zgasła w r. 1847 wraz ze śmiercią jedynego syna, poety. Majątek Abbotsfordt po śmierci wdowy przeszedł na Walter-Scotta Lockharl, syna wydawcy Quarterly Review, a wnuka nieśmiertelnego autora Wawerleja.

Abbrewiacyje czyli Abbrewijatury, t. j. skrócenia w piśmie, używane dla oszczędności czasu i miejsca, lub téż dla tego, żeby nie każdy mógł pismo tak skrócone przeczytać. Są to albo prawdziwe znaki zastępcze, albo wprost tylko skracające wyraz lub syllabę do kilku jedynie głosek, częstokroć do jednej głoski początkowej. W najdawniejszych czasach, gdy używano jeszcze pisma uncyjalnego i lapidarnego, w ogóle skracano tylko syllaby, wyrazy, formuły i powszechnie znane wyrażenia, jak np. na pomnikach, kamieniach, monetach i. t. d. Dopiero gdy zaczęło używać drobnych liter greckich i łacińskich, wynalezionych dla skrócenia roboty przez przepisywaczy, pojawiły się właściwe abbrewiacyje syllab, podwójnych spółgłosek, dwugłosek i całych wyrazów. Rękopisma greckie przepełnione były Abrewijacyjami, a nieraz ten tylko potrafił je odczytać, kto formalnie uczył się greckiej Paleografii (ob. ). Z rękopismów znaki te przeszły także w edycyje drukowane pisarzy greckich i dopiero w ostatnich czasach zupełnie zostały zaniechane. Dawniejsze grammatyki greckie obejmują z tego powodu spisy najużywańszych Abrewiacyi. U Rzymian skrócenia te nazywano notae czyli compendia scribendi, a cechowi pisarze, znaków tych używający, zwali się notarii (ob. ). Abrewiacyje były troiste: całych wyrazów lub syllab, zwane sigla czyli siglae (u Cycerona literae singulae); przemiany liter dla stajemniczenia pisma; nakoniec znaki dowolnie wymyślone, jakich np. używają dotąd jeszcze lekarze, kupcy i t. d. Sygle znowu dzieliły się na skrócenia syllab, wyrazów i całych frazesów. W ogóle wszystkie Abrewiacyje rzymskie znane są pod imieniem Notae Tironianae, na pamiątkę Tulliusza Tirona, uczonego usamowolnionego niewolnika Cycerońskiego, który ich wprawdzie nie wynalazł, lecz ułożył je w pewien systemat i w powszechne wprowadził użycie. Seneka wylicza ich do 5, 000. W późniejszych rękopismach i dyplomatach Abrewiacyje ograniczają się jedynie na opuszczenie, a bardziej jeszcze na ściąganiu liter, zkąd zwłaszcza powstał tak zwany monogram (ob. ), czyli cyfra imienna. Spisy zwykłych Abrewiacyj w dyplomatach, oraz prawidła wyjaśniania ich, znajdują się we wszystkich dziełach traktujących o nauce tego rodzaju dokumentów czyli „dyplomatów" (ob. ). O Abrewiacyjach wydarzjających się w piśmie i w użyciu codzienném, ob. właściwe głoski w naszej Encyklopedyi; o znakach abrewiacyjnych zaś w rozmaitych naukach i sztukach, ob. pojedyńcze o tych przedmiotach artykuły, jak np. astronomija, muzyka i t. d. — O piśmie sekretném ob. Cyfra i Decyfrowanie; o nowożytnych szybkopisarzach ob. Stenografija. —Abrewiacyje używane są także w języku sławiańskim i w księgach cerkiewnych; ob. Titły F. H. L.

Abbrewijatorzy, sekretarze kancelaryi papiezkiej, referenci brewów i innych listów ojca ś., tak nazwani od abbrewjacyi czyli skróceń, częstokroć używanych