Strona:PL Gloger-Encyklopedja staropolska ilustrowana T.3 169.jpg: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Znacznik: niezgodne z HTML5 |
Himiltruda (dyskusja | edycje) redakcyjne |
||
| Treść strony (podlegająca transkluzji): | Treść strony (podlegająca transkluzji): | ||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
<section begin="Łęk" />obie ręce. Zręczni jeźdźcy dosiadali konia, nie dotykając się łęku, stąd Szym. Starowolski, wyrzucając paniczom zniewieściałość, pisze: „Nie wsiędzie paniątko teraz na koń, siodła się nie tykając, albo łęku“. Cztery były w użyciu rodzaje siodeł w Polsce: |
<section begin="Łęk" />obie ręce. Zręczni jeźdźcy dosiadali konia, nie dotykając się łęku, stąd Szym. Starowolski, wyrzucając paniczom zniewieściałość, pisze: „Nie wsiędzie paniątko teraz na koń, siodła się nie tykając, albo łęku“. Cztery były w użyciu rodzaje siodeł w Polsce: {{roz*|łęk, terlica, jarczak i kulbaka}} turecka.<section end="Łęk" /> |
||
<section begin="Łogosz" />'''Łogosz,''' z węgiers. ''logos'' — koń orczykowy, lejcowy, doprzęgany. Piotr Kochanowski (synowiec Jana) pisze: „Woźnica chwoszcze, uczenie dyszel kierując wozowy, łogoszem spięte cztery jednorożce“.<section end="Łogosz" /> |
<section begin="Łogosz" />'''Łogosz,''' z węgiers. ''logos'' — koń orczykowy, lejcowy, doprzęgany. Piotr Kochanowski (synowiec Jana) pisze: „Woźnica chwoszcze, uczenie dyszel kierując wozowy, łogoszem spięte cztery jednorożce“.<section end="Łogosz" /> |
||
<section begin="Łokieć" />[[Plik:Łokieć polski z r. 1651.jpg|thumb|40px|left| |
<section begin="Łokieć" />[[Plik:Łokieć polski z r. 1651.jpg|thumb|40px|left|{{c|Łokieć polski z r. 1651.|w=85%}}]]'''Łokieć''' — staw średni u ręki i część tejże od przegubu łokciowego do dłoni. Gdy pierwotne miary długości tworzyli sobie ludzie z przeciętnych wymiarów własnego ciała, łokciem nazwali Polacy długość przeciętnej ręki od ramienia do dłoni. Ponieważ szerokość wielkiego palca w brzuszczu przy osadzie paznogcia stanowi mniej więcej 24-tą część tej długości, podzielono więc łokieć na 24 cale czyli cztery ćwierci sześciocalowe. W zbiorach doktora Karola Benni’ego znajduje się łokieć drewniany czworokantny perłową konchą inkrustowany, z rączką ozdobnie toczoną i wyrzynaną. Na łokciu znajdujemy z jednej strony r. 1651, z drugiej litery zapewne właściciela przedmiotu: M. G. Rączka ma ten sam charakter ozdobności, co głowica u laski pielgrzymiej ks. Radziwiłła Sierotki (ob. [[Encyklopedia staropolska/Laska|Enc. Star. t. III, str. 136]]). Długość łokcia z r. 1651 (oprócz rączki) wynosi nieco więcej niż 57½ centymetra; równa jest zatem najściślej długości łokcia warszawskiego potwierdzonego w XVIII w. przez Komisję skarbową koronną. Podany tu w rysunku jest zatem łokciem polskim z czasów króla Jana Kazimierza, podzielonym na cztery równe części oznaczone znajdującemi się na nim inkrustacjami. {{roz|Łokieć wielki}} ob. [[Encyklopedia staropolska/Strzała|{{roz|Strzał}}a]].<section end="Łokieć" /> |
||
<section begin="Łokietek" />'''Łokietek,''' {{roz|niziołe}}k, karzeł, człowiek maleńkiego wzrostu. Łokciem nazywano długość ręki, więc niby taki, jak długa ręka u zwykłych ludzi. Król Władysław, ojciec Kazimierza Wiel., od małego swego wzrostu dostał dziejowy przydomek Łokietka. O Ameryce południowej długo krążyły w Polsce wieści, że żyje tam jeden naród łokietków (liliputów), którzy ustawiczną wojnę z żórawiami prowadzą.<section end="Łokietek" /> |
<section begin="Łokietek" />'''Łokietek,''' {{roz|niziołe}}k, karzeł, człowiek maleńkiego wzrostu. Łokciem nazywano długość ręki, więc niby taki, jak długa ręka u zwykłych ludzi. Król Władysław, ojciec Kazimierza Wiel., od małego swego wzrostu dostał dziejowy przydomek Łokietka. O Ameryce południowej długo krążyły w Polsce wieści, że żyje tam jeden naród łokietków (liliputów), którzy ustawiczną wojnę z żórawiami prowadzą.<section end="Łokietek" /> |
||
<section begin="Łoktusza" />'''Łoktusza,''' stara nazwa płachty, rańtucha, szala, którym się okrywały zwłaszcza kobiety na ramiona i {{roz|łokci}}e, a stąd poszła nazwa {{roz|łoktuszy}} i naramiennik zwano także niekiedy łoktuszą. Wac. Potocki określa najlepiej rodzaj użytku: „Niesie dziecię w opasanej na ramię łoktuszy“. Pastuch przykrywał się łoktuszą na słotę, jak to i dzisiaj jeszcze widujemy. Kolory czerwony i biały były tradycyjne i najmilsze narodowi; pierwszy osiągano z owadu „czerwcem“ zwanego lub krwi zwierząt, drugi przez bielenie płótna na słońcu. Dawne łoktusze były to właśnie duże chusty z białego grubego płótna, które biały wygląd nadawały zdaleka gromadom ludu wiejskiego. Mikołaj z Wilkowiecka pisze: |
<section begin="Łoktusza" />'''Łoktusza,''' stara nazwa płachty, rańtucha, szala, którym się okrywały zwłaszcza kobiety na ramiona i {{roz|łokci}}e, a stąd poszła nazwa {{roz|łoktuszy}} i naramiennik zwano także niekiedy łoktuszą. Wac. Potocki określa najlepiej rodzaj użytku: „Niesie dziecię w opasanej na ramię łoktuszy“. Pastuch przykrywał się łoktuszą na słotę, jak to i dzisiaj jeszcze widujemy. Kolory czerwony i biały były tradycyjne i najmilsze narodowi; pierwszy osiągano z owadu „czerwcem“ zwanego lub krwi zwierząt, drugi przez bielenie płótna na słońcu. Dawne łoktusze były to właśnie duże chusty z białego grubego płótna, które biały wygląd nadawały zdaleka gromadom ludu wiejskiego. Mikołaj z Wilkowiecka pisze: |
||
| ⚫ | |||
<poem> |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
Zawinąwszy się w łoktusze. |
|||
| ⚫ | |||
<section begin="Łowczy" />'''Łowczy.''' W dobie piastowskiej, gdy prawie cała Lechja była krajem leśnym, |
<section begin="Łowczy" />'''Łowczy.''' W dobie piastowskiej, gdy prawie cała Lechja była krajem leśnym,<section end="Łowczy" /> |
||
