Strona:Abramowski-braterstwo-solidarnosc-wspoldzialanie.pdf/118

na 250 do 600 000 fr. We wszystkich tych przedsiębiorstwach spółka robotnicza, która prowadzi fabrykę, jest tylko cząstką obszerniejszego związku organizacji spożywczych, które zapewniają przedsiębiorstwu zarówno kapitały, jak i obszerny rynek zbytu.
 Główny jednak kierunek, jaki rozwinął się w kooperatyzmie, jest to bezpośrednie organizowanie produkcji przez same stowarzyszenia spożywcze, a szczególnie przez ich związki. Są one najzupełniej uzdolnione do tego zarówno przez swoją umiejętność i doświadczenie w sprawach handlowych, jako też przez gotowy rynek zbytu i kapitały nagromadzające się z taką łatwością w ich kasach. W Anglii i Szkocji oprócz przedsiębiorstw organizowanych przez związki zakupów hurtowych, o których już mówiliśmy, istnieją także przedsiębiorstwa należące do specjalnych spółek akcyjnych, zawiązywanych pomiędzy stowarzyszeniami spożywczymi. Tak np. zawiązane 1871 roku w Manchesterze towarzystwo „Cooperative Newspaper”, do którego należą 323 kooperatywy spożywcze, jest spółką wydawnictw kooperatywnych, przede wszystkim zaś wydawnictwa pisma „Cooperative News”, rozchodzącego się w 65 000 egzemplarzy. Podobna spółka z 43 stowarzyszeniami istnieje w Szkocji dla wydawania pisma „Kooperatysta Szkocki”. Tego typu jest również największa bodaj w całej Wielkiej Brytanii piekarnia mechaniczna w Glasgow, założona w 1869 r., do której należy 131 stowarzyszeń spożywczych. W roku 1903 obrót jej wynosił 10 568 000 fr.; kapitału posiada 2 505 000 fr.; prowadzi interesy bankowe z 4, 5 milionami franków wkładów. Administracja prowadzona jest na podstawie federacyjnej, tj. uczestniczy w niej, przez wyroby i kontrolę, wszystkie 131 stowarzyszeń należących do spółki. Z dochodów z piekarni wypłaca się dywidenda stowarzyszeniom w stosunku do zakupów chleba i robotnikom w niej pracującym — w stosunku do zarobku. Dzień roboczy wynosi 7 godzin. Każdego roku przeznacza się od 10 do 15 000 fr. na cele oświaty.
 W jakiejkolwiek zresztą postaci zjawiają się przedsiębiorstwa wytwórcze kooperatyw spożywczych — w połączeniu ze spółką robotniczą, czy też samodzielnie zorganizowane — zawsze występuje w nich ta sama zasadnicza cecha komunizmu społecznego: są one wspólną własnością spożywców zorganizowanych w stowarzyszenia