Wikiźródła

Strona:Adam Fischer - Czerpaki.djvu/5

Ta strona została uwierzytelniona.

wie się też płaska drewniana łopatka, używana do skrapiania t. zw. „ryz“ czyli żłobów zrobionych z okrąglaków[1].

Ryc. 4. Czerpak huculski.
(Wedle Włodz. Szuchiewicza).

 Do poprzednio omówionych czerpaków zbliża się natomiast huculski czerpak na wodę (ryc. 4), znacznie jednak większy od podobnych naczyń podhalańskich; ma on w górnym obwodzie 60 cm, w dolnym 54 cm, wysokość wynosi 16½ cm, a długość rączki 25 cm[2]. Rączka umieszczona jest tak jak przy warzechach, u góry naczynia, a nie z boku.

Ryc. 5. Czerpak rosyjski.
(Wedle Peasant Art in Russia).

 Wśród warzech szczególnie ciekawe są małe czerpaczki, które można zauważyć na różnych słowiańskich obszarach. Do tego typu należą przedewszystkiem słowackie „varechy“ z Nohradu, owe jakby płytkie filiżanki o uszkach różnokształtnych[3]. Bardzo podobne do nich są niektóre czerpaki rosyjskie[4] (ryc. 5). Dość zbliżone są także drewniane naczynia białoruskie[5] (ryc. 6) i ruskie[6]. Te ostatnie wykonane z jednego kawałka drzewa odznaczają się nieraz prymitywnością, jaką spotykamy u ludów pierwotnych.

 Analogiczne płytkie czerpaczki występują niekiedy w Czarnogórze[7], na Węgrzech w komitacie Heves[8], w Siedmiogrodzie[9], a nawet i Finnom nie są one obce[10].

 Forma małych czerpaczków zalicza się do bardzo dawnych, gdyż znajdujemy jej liczne odpowiedniki już w czasach przedhistorycznych. Można je spotkać już w polskim neolicie w grupie ceramiki wstęgowej promienistej[11]. Do tego typu należy czerpak z wielkiem silnie wzniesionem uchem z Poskwitowa[12] w pow. miechowskim (ryc. 7), a także czerpak o dnie półkuli-

  1. ↑ Szuchiewicz Wł. Huculszczyzna. Kraków 1902. T. I. str. 212.
  2. ↑ Okaz w Muzeum im. Dzieduszyckich; Prw. Szuchiewicz, T. I. 298—9.
  3. ↑ Sochàň tabl. 78—79; Spiess, Bauernkunst, s. 43, ryc. 15, nr. 2.
  4. ↑ Peasant Art in Russia. London 1912, nr. 236.
  5. ↑ Ziemia IV (1913), s. 668.
  6. ↑ Peasant Art in Russia, nr. 435—441, nadto bliżej nieokreślony okaz w Muzeum im. Dzieduszyckich.
  7. ↑ Haberlandt A. Montenegro, Albanien und Serbien, Tabl. IX, nr. 10.
  8. ↑ Peasant Art in Austria, nr. 589—590.
  9. ↑ j. w. nr. 725—726.
  10. ↑ Buschan, Völkerkunde s. 1015, ryc. 666, nr. 4, 5.
  11. ↑ Kozłowski L. Młodsza epoka kamienna w Polsce. Lwów 1924, s. 59.
  12. ↑ Kozłowski j. w. Tabl. XIII, nr. 1, 6.
Źródło: „https://pl.wikisource.org/w/index.php?title=Strona:Adam_Fischer_-_Czerpaki.djvu/5&oldid=3128628”