Strona:Geopolityka.pdf/105

Ta strona została uwierzytelniona.
Geopolityka. Skrypt dla początkujących

wał, że Niż Polski nie zlewa się z Niżem Rosyjskim, ponieważ w swojej równoleżnikowej osi jest lekko wklęsły. Natomiast płyta rosyjska jest w środkowej części lekko wypukła. Te czynniki geomorfologiczne miały jego zdaniem olbrzymi wpływ zarówno na przyrodę, jak i np. na klimat, co za tym idzie na formy osadnictwa i procesy budowy państwowości. W kwestii przebiegu samych granic obszaru polskiego koncepcja Romera nie odbiegała znacznie od wizji Nałkowskiego[1].
Eugeniusz Romer, negując czysty determinizm geograficzny i podkreślając rolę aktywności i woli ludzkiej w kształtowaniu życia politycznego, zwracał jednak uwagę na obiektywną rolę czynników geograficznych w procesach historycznych. Podkreślał znaczenie chociażby ukształtowania terenu, formy układu hydrograficznego, dostępu do mórz, czy klimatu w dziejach ludzkiej ekspansji. Był zwolennikiem poglądu, że człowiek nie jest w stanie zanegować praw natury. Co prawda, zorganizowana wola ludzka jest w stanie je naruszyć, ale, prędzej czy później, zwłaszcza w czasach „zawieruchy dziejowej”, przestrzeń powraca w swoje „naturalne tory”[2].

Romer zwracał uwagę na rolę czynnika geograficznego w ekspansji polskiej państwowości w średniowieczu. Wskazywał,

  1. E. Romer, Ziemia i państwo. Kilka zagadnień geopolitycznych, Lwów-Warszawa 1939, passim. E. Romer, Przyrodzone podstawy Polski historycznej, Lwów 1912, s. 41-52; Zob. także: E. Romer, Przyczyny upadku Polski. Warunki geograficzne, Warszawa 1918; E. Romer, Polen und die natürliche Gliederung Europeas, Geopolitische Erwägungen, Wien 1929; E. Romer, Poland. The Land and the State, „The Geographical Review” 1917, t. VI, s. 6-25;
  2. E. Romer, Ziemia i państwo. Kilka zagadnień geopolitycznych, Warszawa 1939, s. 1-2.