W pełni naukową formą myśli geopolitycznej jest paradygmat geopolityczny, który stanowi autonomiczny nurt badań naukowych, zbieżny z celem i zakresem badań geopolitycznych (patrz: rozdz. 1.3.), osadzony w tradycji naukowej, oparty na zasadach obiektywizmu, weryfikacji i krytycznej analizy faktów. Metodą pozwalającą na odróżnienie, czy mamy do czynienia z paradygmatem geopolitycznym czy myślą geopolityczną jest poziom dominacji subiektywnych postulatów: politycznych i światopoglądowych. Jeśli występuje ich zdecydowana przewaga mamy do czynienia z rozważaniami, które mieszczą się w ramach myśli geopolitycznej[1].
Nowy nurt we współczesnej geopolityce, tzw. geopolityka krytyczna, wyodrębnia z geopolityki trzy główne obszary: geopolitykę praktyczną, która jest dziełem polityków, dyplomatów, biurokracji państwowej, geopolitykę formalną, będącą wytworem intelektualistów, środowisk akademickich, organizacji pozarządowych (m.in. tzw. think-tanków) i geopolitykę popularną, czyli wyobrażenia odnoszące się do politycznej przestrzeni propagowane przez środki masowego przekazu[2]. Myśl geopolityczną tworzą zatem osoby wywodzące się z różnych środowisk, takich jak np. władze państwowe, organizacje polityczne (partie, stowarzyszenia, nieformalne grupy o celach politycznych), wojsko, środowiska naukowe oraz rządowe i pozarządowe ośrodki analityczne[3].
