wilizacjami, które nazywa „największymi jednostkami kulturowymi”[1].
Amerykański badacz wyróżniał dziewięć głównych cywilizacji: chińską, japońską, hinduistyczną, islamską, prawosławną, zachodnią, latynoamerykańską, buddyjską i afrykańską (w tym przypadku jest to raczej antycypacja niż ocena)[2]. Huntington zwracał uwagę na odwieczność rywalizacji cywilizacji. Wskazuje na istotną rolę czynnika religijnego w relacjach geopolitycznych. Według niego centralnym elementem definiującym cywilizację jest religia[3].
Immanuel Wallerstein, amerykański profesor socjologii, stworzył koncepcję systemów-światów, konstrukcji polityczno-przestrzennych, obejmujących często różniące się od siebie państwa, natomiast powiązanych istotną wielkością wymiany handlowej oraz przepływu kapitału. Współczesna gospodarka-świat ma charakter kapitalistyczny. W rozumieniu Wallersteina ten system charakteryzuje się nieograniczoną akumulacją kapitału oraz podziałem świata na na centrum (core), peryferie (periphery) i półperyferie (semi-periphery). Centrum stanowią państwa Pierwszego Świata, peryferie – kraje Trzeciego Świata, zaś półperyferie – państwa postkomunistyczne i rozwijające się spoza Europy (rys. 3). Taki podział rodzi, zdaniem Wallersteina nie tylko dysproporcję ekonomiczną, ale także przekłada się na układ geopolityczny, dając pre-
