Strona:Józef Birkenmajer - Epitafjum Bolesława Chrobrego.djvu/18

Ta strona została uwierzytelniona.
14
JÓZEF BIRKENMAJER

przekazów przyniosłoby pewną zmianę w zapatrywaniu na istotę heksametrów nagrobka — przynajmniej niektórych. A więc wiersz 12, oczyszczony z samowolnych konjektur Bielowskiego, tak się przedstawia pod względem rytmicznym:

Vīcī|stī tēr|ras,||făcĭ|ēns bēl|lūm quŏquĕ| guērā̆s

W ten sposób znika nadmiar zgłosek i proparoksytoniczne zakończenie wiersza, które najniepotrzebniej w świecie do heksametru wprowadzał Bielowski. Podobnie czysty heksametr będzie w wierszu 6, gdy nie pójdziemy za Streczaką czy Bielowskim, ale za resztą tekstów:
Rēgnūm|Sclāvō|rūm, Gō|thōrūm|sēu Pŏlŏn|ōrū̆m. Pozatem przytoczę jeszcze jeden heksametr, zgodny z zasadami metryki starożytnej: Fōntĕ să|crō lōtūs,||sēr|vus Dŏmĭ|ni pŭtă|tōtū̆s. Ale bodaj, że na tem już się wyczerpuje liczba poprawnych heksametrów w całym utworze: cztery na czternaście wierszy! „Poprawnemi“ byłyby ponadto[1] wiersze 2, 4, 7, 9, gdyby wbrew prawidłom prozodji czytać: īn, cōmam, dūcalia, detūlisti... Wogóle autor przeważnie non curat quantitatem syllabarum, czasem nawet nietylko quantitatem; ma co do reszty wierszy rację zupełną Pohorecki. Jeszcze tylko ostatnie zastrzeżenie; wiersz przedostatni w tekście Streczaki jest normalnym heksametrem:

ōb fā|māmqŭe bŏ|nām||tĭbĭ|cōntŭlĭt|Ottŏ cŏ|rōnā̆m.

W innych zaś przekazach, wobec opuszczenia -que, wiersz traci swą rytmiczność. Wobec tego ten wiersz przyjmiemy według tekstu Streczaki, uważając, że znak na que, skrót jakiś, albo się zatrzeć musiał w wieku XVII, albo stał się już dla widzów ówczesnych niezrozumiały. Inne jednak przytoczone przed chwilą wiersze wolę przyjąć, wbrew Bielowskiemu, według lectio communis.

Rytmika innych wierszy, niestety, już nam nic w ich tekście nie wyjaśni. Zwłaszcza w 10 wierszu napróżno będziemy przymierzali kolejno wszystkie trzy warjanty: strēnŭĕ, īnvīctīssĭmĕ, sĕrēnīssĭmĕ. Ani razu nie otrzymamy porządnego heksametru.

  1. Ks. David za poprawne heksametry uznaje wiersze: 1, 3, 4, 6, 12, 13 (w razie przyjęcia pewnych zmian tekstu), a warunkowo także w 9. Wiersze 8 i 14 uważa za pentametry.