Stanisław Waszak, Wielki pieśniarz z nad Gopła. Inowrocław, 1930, s. 79. — Zygmunt Zaleski, Bibljoteka Jana Kasprowicza w Muzeum Miejskiem w Poznaniu, Poznań, Magistrat, 1930, s. 22 + 2 tab. — Emil Zegadłowicz, Siedem pieśni zgrzebnych o Janie Kasprowiczu. — Henryk Życzyński, Marchołt Kasprowicza. (Odb. z Prądu). Lublin 1935, s. 16. 8-vo.
Najważniejsze książki o Kasprowiczu ukazały się przed rokiem 1926. Są to dwie podstawowe monografje, do których i dzisiaj i przez lat jeszcze wiele sięgać będzie musiał każdy badacz życia i twórczości poety. Pierwszą z nich jest Jan Kasprowicz, zarys wizerunku, nakreślony przez Zygmunta Wasilewskiego, drugą Twórczość Jan Kasprowicza, ujęta syntetycznie przez Stefana Kołaczkowskiego.
Dwaj ci autorzy wysuwają się na czoło badaczy Kasprowicza nadal i w okresie dziesięciolecia po jego śmierci, przodując zarówno liczebnością, jak wagą swych studjów. Za punkt węzłowy tych nowych badań można uważać współpracę ich obu w Kasprowiczowskim zeszycie Myśli Narodowej z r. 1925, ważnym też przez to, że przyniósł pierwszy (i to, wbrew książkowemu pierwodrukowi, autentyczny) tekst ostatniej pieśni wielkiego poety — pieśni, której miano: Mój świat.
Ta nowa faza badań nad Kasprowiczem tem się różni od faz dotychczasowych, że ma za przedmiot zamkniętą już drogę jego twórczości — i to zamkniętą nietylko przez zgon poety (mimo podeszłych lat tegoż, przedwczesny!), ale i przez ten finał naturalny i harmonijny, przez ten najdojrzalszy plon, jakim były utwory z ostatnich lat jego życia. Jeżeli więc dotychczasowy „zarys wizerunku“ i dotychczasowa synteza twórczości w ogólnym swym konturze nie wymagały gruntownych poprawek czy przeróbek, niemniej konieczne były dość liczne uzupełnienia — wynikające nietyle z odmiennej perspektywy, jaką w stosunku do tegoż człowieka przyjąć należało w zmienionych warunkach społeczeństwa powojennego, ile przedewszystkiem z faktu, że prócz Mojego świata poznano szereg pism Kasprowicza, leżących w zapomnieniu lub wogóle nieogłoszonych poprzednio, ponad to zaś ukazały się obfite wspomnienia ludzi, którzy poetę znali i bliżej z nim przestawali, oraz dokumenty, pozwalające pełniej wyświetlić niejeden szczegół jego życia.
Wspomnienia Wasilewskiego przyniosły sporą przygarść materjału biograficznego, przedewszystkiem z dwóch okresów: z czasu pracy w redakcji Słowa Polskiego i z ostatniego roku życia poety. Ze względu na wielką rolę, jaką w życiu poety odegrał Wasilewski — nietylko pierwszy jego monografista, ale długoletni przyjaciel i powiernik — wszystkie te jego relacje mają wartość pierwszorzędną, zwłaszcza że są udokumentowane szeregiem źródeł piśmiennych, pochodzących od samego poety. Z listów jego przytoczono tu głównie te, które mówią o sprawach najbardziej prozaicznych, bo finansowych — i ukazują „całego Kasprowicza, owego
Strona:Józef Birkenmajer - Prace o Kasprowiczu 1926-1936.djvu/7
Ta strona została uwierzytelniona.
5