Strona:Józef Ignacy Kraszewski - Odczyty o cywilizacyi w Polsce.djvu/77

 Karano śmiercią, ale tylko w wypadkach największych występków: zdrady kraju, rozboju, kradzieży gwałtownéj. Proste zabójstwo w zwadzie opłacało się grzywnami, bo zań brać życia, prawo, słusznie nie czuło się mocném.
 Zwyczajowe prawa tradycyjne, które ze starych pozostały czasów, już za Bolesława, który, jak wiemy, wczytywał się często w kanony, przez nie zmodyfikowanemi zostały. Prawo to wpłynęło zwłaszcza na uregulowanie dziedzictwa i spadków, na oznaczenie stopni pokrewieństwa, na sformowanie ostatniéj woli umierającego, tojest testamentów. Pierwszym podobno, znanym więcéj w dziejach jest testament Bolesława Krzywoustego. W starszéj, niepiśmiennéj Polsce, zwyczaj rozrządzał sam i spuścizną, i dziedzictwem i wszelakiem mieniem, i ludzi do ludzi stosunkiem; pismo stworzyło wyłączność, przywiléj prawo jednorazowe, wyjątkowe, służące tylko jednemu, uposażając go wyłącznie.
 Oprócz znajomości prawa kanonicznego, mamy ślady, że i prawo rzymskie, do którego mądrości świat odwoływał się cały, wpłynęło