Strona:J. I. Kraszewski - Programm polski 1872.djvu/53

Ta strona została uwierzytelniona.
43

Bywała emigracija koniecznością gdy ocalała życie, ratowała godność człowieka, dozwalała działać i swobodniéj głos podnosić tym, którzy w kraju musieli by iść na rusztowanie, do kopalni, milczeć lub — (niestety) kłamać. Były protesta potrzebne dla uspokojenia sumienia, choć pożytku z nich nie wyciągnęliśmy nigdy żadnego. Stare palestranckie polskie przysłowie słusznie powiada, że płakać i protestować każdemu wolno.
Emigracja w r. 1792 przygotowała powstanie kościuszkowskie 1794 r. przedwcześnie i mimowoli Kościuszki; emigracija dla legjonów kosztowała nas wiele krwi i przedłużała złudzenia pomocy obcéj; emigracija po 1831 r. wzięła na siebie posłannictwo dyplomatyczne i miała przygotowywać, wywołać akciję obcych mocarstw dla polski — mocarstw które chętnie posługiwały się nami, dawały jałmużnę, ale nigdy nic uczciwie i szczérze nie uczyniły dla nas, a zdradzały bezwstydnie co chwila, coraz nowemi karmiąc obietnicami.
W zasadzie emigrowanie jest występkiem, bo dezerciją z placu — wyjątkowo tylko może się stać koniecznością. Jest to zawsze ucieczka,