Juna = młody. Przyrostek ul oznacza człowieka, który ma jakiś przymiot, cechę, rys. Więc jun+ul+o = junulo będzie to człowiek, który posiada cechę młodości, czyli młodzieniec = junulo.
Do = więc, zatem. (Mocno przypieczętowujemy jakieś twierdzenie, wykrzykując: „do” — zatem, więc).
Esti = być. Est+as = jest (zauważ esp. est’ = pol. jest). Mi estas = ja jestem. Li estas = on jest.
Zapamiętaj towarzyszu łaskawie, że samogłoski następują po sobie w takiej kolei: a, i, o, (z opuszczeniem e).
Dlatego a oznacza teraźniejszość: mi estas = ja jestem (est+as)
„ i „ przeszłość: mi estis = ja byłem (est+is)
„ o „ przyszłość: mi estos = ja będę (est+os)
Samogłoska: e potrzebna jest nam dla przysłówków np: bone = bon+e = dobrze (a więc jak po polsku dobrz+e).
Ale jeżeli chcę wyrazić: byłbym, byłbyś, byłby — wtedy as, is, os nie wystarczy. Musimy wymówić coś nowego: us!
Est+us = byłby. Junulo estus = młodzieniec byłby.
Honoro = honor. Honora = honorowy. A zatem mal+honoro = malhonora = nikczemny (pozbawiony honoru, sprzeczny z honorem).
Junulo estus do malhonora = Młodzian byłby zatem (= więc, przecie) nikczemny.
Kiedy, w jakich warunkach byłby nikczemny?
Gdyby... = se = jeżeli, jeśli.
Timi = bać się, lękać się. Jak zapamiętać wyraz timi? Ludzie boją się ciemności, ciemni... W gwarze mówi się czasem: „cimno”... Początek słowa, cim przypomina tim. Tim+o = timo = strach, obawa, bojaźń. Li timas = on się boi. Se timus = gdyby (młodzian) lękał się.
Iri = iść. U jednego z dzikich ludów iść mówi się zapomocą podłużnego dźwiękę i — iiii... U nas po polsku jest to i na początku wyrazu: iść = i+ść. Po esp. mamy dwa i, a w środku r, czyli i+r+i = iri.
Eŝafodo = szafot (e+ŝafodo czyt. eszafodo).
Sur = na. Aby zapamiętać sobie ten przyimek, przypomnij sobie towarzyszu, że ktoś jest na wierzchu, jest przełożony nad
