Strona:Ludwik Waryński - Sprawozdanie delegata na kongres w Chur.pdf/12

agitacyjna niż propagandystyczna działalność w udziale, gdyż jest to najlepszy środek, by nadać ruchowi socyjalistyczny charakter i ochronić go od spaczenia i wyzyskiwania przez rozmaitych różno — programowych narodowców. — A niebezpieczeństwo tem groźniejszem się staje, że narodowcy nasi z tem większą łatwością obiecać mogą wiele, pewni będąc, że obietnice dane ludowi nie obowiązują bynajmniej do ich spełnienia.
 Jeżeli polityka carów moskiewskich nakazywała w Królestwie polskiem przez pewien czas opiekować się ludem, to w innych zaborach uwolnieni chłopi w zupełności zostali oddani na pastwę konkurencyi większych posiadłości i większych kapitałów. W Księstwie Poznańskiem wywłaszczenie włościan odbywa się zwykłą drogą i dochodzi do przerażających rozmiarów. Wielcy posiadacze skupują chłopskie działy i od reformy przeszło połowa włościańskich gruntów weszło w skład dóbr rycerskich. Zamożniejsi porzucają kraj i wynoszą się do Ameryki. Emigracyja ta wzrasta bezustannie i podczas gdy w r. 1850 emigrowało tylko 110 osób, w roku 60 podnosi się emigracyja do 2 800 a w 72 do 21 770. W ostatnich latach co prawda emigracyja zmniejszyła się nieco, nie w skutek wzrostu dobrobytu jednak, lecz po prostu dlatego, że wywłaszczenie nie może postępować tak szybkim krokiem, ponieważ pozostali najbogatsi a więc najłatwiej mogący się oprzeć konkurencyi włościanie. Pomimo tego jednak i dotychczas jeszcze Poznańskie ze wszystkich krajów w skład niemieckiego cesarstwa wchodzących dostarcza najliczniejszy kontyngens emigrantów. Pozostały w kraju proletaryjat nie zawsze jest w stanie znaleść na miejscu utrzymanie i rozsypuje się po sąsiednich pro-