Strona:O Żydach i kwestyi żydowskiej.pdf/33

tylko na gruncie, długo i dobrze uprawianym przez cywilizacyą? Wątpić wypada, aby nieoświecony i srodze krzywdzony chłop francuzki z XVI i XVII wieku nosił w sercu i zrozumieniu taką dbałość o wielkość i pomyślność Francyi, jaką odznaczać się zaczął od czasu, gdy koniec wieku XVIII nadał mu nazwę i prawa obywatela. Twierdzić można na pewno, że ciemny jeszcze, zabobonny, w kęsie ziemi swéj wszystko swoje widzący mieszkaniec pirenejskich podnóży, nie mógłby zdobyć się na taką energiję i oporność, jaką okazała oświecona, przemysłowa, mnóstwo ognisk oświaty posiadająca ludność Alzacyi. Chłop czeski w proporcyi ⁹⁹/₁₀₀ czytać po czesku czytać umiejący, pełen tradycyi opowiadających mu o udziale w religijnych i politycznych zatargach przyjmowanym przez przodków jego, stały czytelnik dzienników w stolicy kraju wychodzących, obyczajami i zwyczajami niezbyt oddalony od obyczajów i zwyczajów inteligencyi krajowéj, przesiąkłéj nawskróś duchem demokratyzmu — przedstawia istotną i świadomą siebie siłę polityczną. Tylko plemiona piérwotne i narody, od szczytu do podstaw cywilizowane, łącznie i spójnie działać mogą, piérwsze, zarodkowy patryotyzm okazują bronieniem siedlisk swych z zajadłością zwierzęcą, sposobami zbliżonemi do tych, które naturaliści niejednokrotnie spostrzegali w organizujących się w celach obronnych zwierząt, popychani motywami, zbliżonemi wielce do motywów rozkazujących zwierzętom, bronić obranych pastwisk lub bezbronną dziatwę. Drugie, z pobudek wznioślejszych i bardziéj subtelnych, działają środkami daleko więcéj skomplikowanemi, niezmiernie trudniejszemi do zrozumienia i do wykonania. Przedmiotami ukochania są tu nietylko zasoby żywności i jednostki, obsiadujące ognisko domowe, ale wspomnienia, pragnienia, idee, wysoko w sfe-