Strona:O Żydach i kwestyi żydowskiej.pdf/44

Ta strona została uwierzytelniona.

sporo do uczuwanéj względem nich niechęci w społeczeństwach, najmocniéj zabarwionych konserwatyzmem. Ale pomimo klęsk i niechęci wszelkich, fakt pozostaje faktem. Żyd, który raz otrząsł się z pęt wyznaniowych i tradycyjnych, z zapałem i żarliwością neofity wierzy w postęp, kocha go i pracuje dla niego. Zapał ten i ta żarliwość w społeczeństwach młodych, zmąconych, zaczynających zaledwie szukać dróg swoich, z łatwością zabiegać może ku tym reformatorskim krańcom, na których istnieją liczne absurdy i niebezpieczeństwa. My przecież téj jeszcze z pomiędzy wybujałości zalet ludzkich lękać się nie powinniśmy. Żyd ukształcony na gruncie cywilizacyi naszéj przyjmuje nieraz z nią tradycye, obyczaje i gusta, które dla reformatorskiéj żarliwości jego silnemi są regulatorami. Do cywilizacyi téj przywiązuje się on szczerze, bo kochać ją ma za co; a przywiązanie to nie pozwala mu rozstrzygać losów jéj w grze hazardowéj. Lecz z innéj strony postępowość jego, miarkowana moralnemi siłami naszéj cywilizacyi, miarkować może wzajemnie konserwatyzm nasz, w który wszystko zdaje się nas pogrążać. Postępowość jego na naszym konserwatyzmie zaszczepiona, może być jedną więcéj siłą dodaną do sił gromadzonych przez nas od wieków, jednym więcéj bodźcem w szczupłéj ilości bodźców, pchających nas po drodze rozwoju. Jakimkolwiek przyczynom przypisać ją zechcemy: plemiennéj naturze, która zachowała w sobie coś z upałów i jaskrawości wschodu, czy łatwemu opadaniu z ukształconego żyda pęt wyznaniowych, czy téż zrozumiałéj bardzo miłości dla idei nowożytnych, uczuwanéj przez tych, którym idee te wybawienie przyniosły — postępowość żydów zaszczepionych już na cywilizacyi spółczesnéj jest faktem oczywistym i stwierdzonym. Jest ona faktem, który w zbiorowem życiu naszem