Strona:O Żydach i kwestyi żydowskiej.pdf/45

Ta strona została uwierzytelniona.

czynność ważnéj siły pomocniczéj spełnić musi wtedy, gdy ogół żydów przekonanym zostanie, że pomocnicze czynności względem nas spełniać powinien, a my ze swéj strony uznać zechcemy, że pełnić je on może.



Kwestya żydowska posiada dwa główne i wybitne punkty, z których rozważaną być musi. Na jednym z nich znajdujemy pytanie: co dla pomyślnego jéj rozwiązania żydzi uczynić powinni i mogą? Na drugim: co w celu tym samym, my chrześcijanie, czynić powinniśmy i możemy? Umyślnie używam dwu wyrazów: powinność i możność. Piérwszy przedstawia teoryę, drugi: praktykę. Nie zawsze teorya natychmiast wprowadzoną w praktykę być może i obie strony, we wzajemnych na siebie zapatrywaniach pilnie uwzględniać to powinny. Lecz znowu, jakkolwiek teoryi w całéj rozległości rychło urzeczywistnić nie podobna, koniecznem jest, aby umysły posiadały ją jako punkt wyjścia dla działań możliwych, jako wytyczną linję myślenia i postępowania.
Co żydzi, dla pomyślnego rozwiązania kwestyi uczynić mogą i powinni? Przedewszystkiem — jacy żydzi? powtarzam: ludność ta rozszczepiła się na trzy warstwy: oświeconą, wpółoświeconą i całkiem ciemną. Zacznijmy od półświatła: przedstawia je mieszczaństwo żydowskie, średnio dostatnie prawie wyłącznie trudniące się przemysłem i handlem. Sfera ta składa się z pokolenia, które nie otrzymało oświaty szkolnéj, lecz poznało już jéj dobrodziejstwa i obdarzyć niemi usiłuje pokolenie młodsze. Jest tu wielka liczebna przewaga rodzin, poséłających dzieci do szkoły i usiłujących domy swe okryć pozorami cywilizacyi. Wyznaniowość, w formie złagodzonéj i główne