Problem, ujęty w tytule rozprawy, wyłonił się w momencie porównania wyników lektury tekstów Henryka z wynikami lektury opracowań.
Analiza tekstów prowadzi do przekonania, że według Henryka człowiek poznaje czystą prawdę[1] bez pomocy oświecenia boskiego. Wypowiedzi autorów, opracowujących poglądy Henryka, sprowadzają się do opinii, że człowiek, jakkolwiek samodzielnie poznaje rzeczy w wypadku czystej prawdy korzysta z pomocy oświecenia boskiego.
Porównanie tych dwu stanowisk pozwala przypuszczać, że przyczyn konfliktu należy szukać przede wszystkim w terminologii. Co więc Henryk rozumie przez czystą prawdę i co rozumie przez oświecenie? Czy mówiąc o czystej prawdzie i oświeceniu Henryk zabiera głos jako filozof, czy jako teolog? Czy prawda czysta jest dla Henryka tożsama z Bogiem, czy też jest tylko najdoskonalszą adekwacją intelektu i rzeczy? Czy chodzi więc o zagadnienie metafizyczne, czy raczej teoriopoznawcze? Czy zagadnienie oświecenia jest wobec tego zagadnieniem teorio-poznawczym, czy teologicznym? Czy mówiąc ewentualnie o prawdzie czystej, tożsamej z Bogiem. Henryk stawia zagadnienie poznania istoty Boga, czy tylko zagadnienie poznawczego stosunku człowieka do Boga?
Jeżeli człowiek poznaje czystą prawdę, jakkolwiek rozumianą, bez pomocy oświecenia boskiego poglądy Henryką dalekie są od stanowiska sceptycyzmu. Jeżeli do poznania czystej prawdy konieczne jest oświecenie, poglądy Henryka są rozwiązaniem, właściwym sceptycyzmowi.
- ↑ Termin „czysta prawda“ jest terminem technicznym. W filozofii Henryka oznaczone tym terminem pojęcie jest bardzo niejasne. Trudno je sprecyzować. Okaże się jednak, że Henryk przyjmuje kilka znaczeń prawdy czystej. Głównym zadaniem rozprawy jest właśnie te znaczenia ustalić. Prawdzie czystej sensu stricto jest poświecony w rozprawie specjalny paragraf pt. Prawda czysta.
