Strona:PL-Mieczysław Gogacz-Problem istnienia Boga u Anzelma z Canterbury i problem prawdy u Henryka z Gandawy.pdf/78

Ta strona została przepisana.

„Niektóre zasady pierwsze lub rzeczy pierwsze wśród przedmiotów poznawalnych (in aliquibus cognoscibilibus primum)” poznaje się więc przy pomocy oświecenia. A inne zasady poznaje się bez oświecenia. Zasady, których poznanie dokonuje się ex speciali illustratione divina poznaje się tak, jak te, które są właśnie per se et simpliciter przedmiotami wiary. Henryk określa to bardzo wyraźnie i bardzo mocno, skoro używa terminów per se i simpliciter. Credibilia – to rzeczy, które mają taką naturę, że, same przez się i jako takie są tylko przedmiotem wiary (simpliciter credibilia).
Henryk wyraźnie widzi w innym porządku grupę zasad, czy też przedmiotów, poznawanych przy pomocy oświecenia i w innym porządku grupę zasad, poznawanych bez pomocy oświecenia. Wielokrotnie stwierdza, że w wypadku tych przedmiotów, które są per se et simpliciter credibilia, rzeczywiście konieczne jest oświecenie. Człowiek nie pozna ich własnymi siłami[1]. I jednocześnie Henryk dorzuca uwagę kapitalną: „niektórzy ten sposób poznania chcą rozciągać na całe poznanie, twierdząc że żadnej prawdy człowiek nie może poznać siłami naturalnymi bez specjalnego oświecenia boskiego. A w dodatku powołują się w tym na Augustyna”[2].
Henryk dyskwalifikuje wypowiedź tego typu. Właśnie odwrotnie. Nie należy twierdzić, że wszystkie prawdy są poznawane przy pomocy oświecenia. Przy pomocy oświecenia poznawane są pewne prawdy, ale należące do porządku wiary objawionej, per se credibilia. Bez oświecenia poznaje się prawdy z porządku poznania naturalnego. Inaczej więc poznaje się credibilia i inne jest poznanie primorum principiorum speculabilium, tych więc przedmiotów poznania, które nie są credibilia.

Henryk więc wyraźnie mówi o porządku, który można by nazwać porządkiem wiary czy objawienia, i o porządku, który można by nazwać porządkiem filozoficznym. Gromadzi zresztą przy tych rozważaniach wiele argumentów. Twierdzi na przykład, że „nie można naturalnymi siłami wykonać czynności, przekraczających naturę (naturam suam excedentem)” lecz że wykonuje się właśnie czynności proporcjonalne[3].

  1. Et ideo in talibus simpliciter et absolute concedendum est quod non contingit hominem scire aliquid ex puris naturalibus: sed solum ex speciali illustratione divina. A1 q2 resp, f4B.
  2. Quidam autem hunc modum sciendi volunt extendere ad omne scibile: dicendo quod nullum verum contingit scire ab homine ex puris naturalibus, sine speciali illustratione divina lumine aliquo super-naturali infuso. Et credunt hoc esse de mente Augustini. A1 q1 resp, f4B.
  3. Non possit ex puris naturalibus in eminentem operationem naturam suam excedentem, quin possit in aliquam operationem naturae suae convenientem et proportionalem [...]. A1 q2 resp, f4vB.