kach’, z niem. Hauer od hauen, ‘kopać’; narzeczowo i hawiarz; dziś jeszcze czes. hawirz, i od niego może nasze, nie wprost z niem.
hazuka, hazuczka, ‘szata’, powszechne w 16. wieku, dalej zapomniane; z czes. (albo i niem.) hazuka (Hasucken), a to z łac. casaca, ‘ubranie domowe’, od casa, ‘dom’, skąd i casula, p. koszula; romań. casacca, niem. Kasacke, powszechne; w odpisach Janczara kasaka stale zamiast hazuka.
heban, o ‘drzewie hebanowem’, o ‘czarnym kolorze’, z niem. Ebenholz, a to z łacin, ebenus, grec. ebenos, a to pożyczka z egipskiego.
hebel, hybel, heblować już w 16. wieku, nieheblowany, o ‘nieokrzesanym’; z niem. Hobel, hobeln (ungehobelt), narzecz. Höbel; u Czechów hoblik, hoblowati.
heca, por. harc; heco, okrzyk myśliwych na zająca: »choć mu (zającowi) trąbią heco«, także tytuł znanej pieśni z r. 1648; niem. Hatz właśnie o ‘polowaniu’ się używa(ło): wykrzyknik hess! hess!, prasłowo, pokrewne z Hass, ‘nienawiść’.
hecować, dziś tylko od hecy (p.), w 16. i 17. wieku z niem. ätzen, o ‘robocie na kruszcu’ i ogółem o ‘polerowaniu’: »hecuje zbroje«, u Petrycego o ludziach i języku: »grubej mowy hecowanie«; niem. ätzen, atzen, ‘karmić’, ‘żreć (wyżerać miedź)’, od essen, atjan.
hej, hejże, hejda (hajda), hejdać (‘wołać hejda’), okrzykniki, jak i helaż! halaż!, powszechne; o okrzyku pastuszków, helekać, i w najrozmaitszych odmianach: helikać, olekać, od 16. wieku; hejta, wiśta, wio, na konie, niem. hott, wiste.
hejnał, ‘jutrzenka’; z węg. hajnal, a stąd — ale tylko w Krakowie, jako głównym węgierszczyzny rozsadniku — ‘modlitwa (śpiewka) poranna, wytrąbiona z wieży marjackiej’; »hejnał świta«, u Reja (hajnał, ejnał, rzadsze).
hekto-, jak i heljo-, w najrozmaitszych złożeniach: hektolitr (‘sto litrów’), hektar (‘sto arów’, od łac. area, ‘powierzchnia’), hektografować, heksametr (‘sześć miar wierszowych’), heljotrop (o roślinach-słonecznikach), heljograwiura (‘światłodruk’), pomijam, jako europejskie nowe słowa od grec. hekaton, ‘sto’, heks, ‘sześć’, hēlios, ‘słońce’. Odróżniaj hektyka, hektyczny, o ‘gorączce’, z grec. hektikos.
hełm, przejęte z niem. Helm w ciągu 14. wieku; »pod hełmem«, podhełmowy, w 16. i 17. wieku, ‘podchmielony, podochocony’. Z *helms (goc. hilms) przejęli Słowianie w 2. wieku chełm, t. j. szełm, bo che odmienia się u nich w sze; z tego szełm poszło albo szlem, albo (z przejściem eł w oł) nasze szłom (znane jeszcze około r. 1400), rus. szołom (szełom); stąd oszełomit’, ‘odurzyć’, ‘pozbawić zmysłów’, a to ruskie przejęliśmy jako oszołomić. Hełmem nazywano i ‘alembik kotła gorzałczanego’, więc i stąd mogłyby pójść owe »wymowy podchełmowe« u S. Twardowskiego, »sprawa pod hełmem u wielu była« (t. j. ‘pijana’) w Pamiętniku Poczobuta, a w Tryplice Gołubskiego z r. 1615: »wierzę, że na ten czas (luter, szkalujący katolików) pod hełmem będąc pisał«; Opaleński w satyrze na pijaków: »drudzy pod hełmem... figlują«; Korczyński w noweli z r. 1698 o podpitym Włochu: »wtedy jako ma być pod hełmem był odprowadzony«.
