Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 639.jpeg

Ta strona została uwierzytelniona.

‘maior’, tłumaczy w biblji i ‘maior natu’ (‘starszy’) przez: »więcszy rodem«. Pomijam złożenia i urobienia: większość, powiększać itd. Cerk. węsztij, ‘większy’; serb. weć, ‘już, ale’, weći, ‘większy’; czes. tylko wíc(e), ‘więcej’; brak na Rusi.

więzić, więzy, więznąć, p. wiąz.

więzożołd (rus. wjazożeld’, pożyczka od nas), nazwa rodzaju ‘dębu’, w 17. wieku nierzadka (więzożołdzie!); pierwsza część: wiąz, druga p. żołd.

wija, ‘zawierucha’, częściej wijadl (jak mokradl), p. wić; prasłowiańskie: cerk. wijaľ, wijalije, wijalica, ‘burza’, bułg. wijŭlica, serb. wijawica; rus. wiejalica i, z innym przyrostkiem, wjuga.

wikary, wikarjusz, dosłownie ‘namiestnik, zastępujący czyjeś miejsce’; dziś o księży wyłącznie; z łac. vicarius od vice-, vicem (p. pod weksel), vicerex itd.

wikłać, p. wicher.

wilga, nazwa ptaka, od wilgi (p.), bo na deszcz woła (niem. Regenpfeifer); dawne i narzeczowe formy są całkiem odmienne: wywielga, zamiast wiwielga(?), t.j. rus. iwołha, z przedsuwką w- (jak np. wyraj z iraj, ‘raj’, ?) przed przystawnem i-.

wilgi, wilgoć i wilgość, wilgotny; odwilż, zwilżyć; w cerk. i u innych Słowian tylko wlgŭk, małorus. wochkij, jako przymiotnik; lit. wilgyti, ‘zwilżać’, prus. welgen, ‘katar’; niem. welk, ‘zwiędły’, i Wolke, ‘chmura’. Ponieważ jednak teksty 15. i 16. wieku piszą stale wilki, ‘humidus’, wilkość, ‘humor’, należy więc i dla polszczyzny przyjąć jako pierwotne: wilgki (por. lekki), zmienione w wilgi dopiero pod wpływem wilgoci, urobionego, jak i czasownik wilżyć, od pierwotnego pnia wedle stałych wzorów, jak słodki: słodzić. Do wĭlg- należy z wokalizacją o: wołg-, z czego cerk. właga, ‘wilgoć’, nawłażiti, ‘zwilżyć’, na całem Południu wlaga; czes. wláha, łuż. włoha, rus. wołoga i właga; u nas tego już niema; ruskie wołoga, ‘przyprawa tłusta’, wołożit’, ‘gotować na maśle’, na Litwie wałgau, wałgyti, ‘jeść’, pawałga, ‘omasta’, ciekawe o tyle, że i słowiańskie mleko nazwano od ‘wilgoci’, młaki.

wilja, z wigilja, łac. vigilia, ‘czuwanie’ (przed świętami znaczniejszemi); dziś »wilja Bożego Narodzenia«; w psałterzu wigilje (»ku czuciu«, puławski); łac. vigil, ‘czujny’, należy do vigēre, ‘być silnym, krzepkim’ (stąd u nas wigor, jak walor od valēre).

wilk, wilczyca, wilczy; aryjska nazwa drapieżcy, lit. wiłkas, ind. wrkas, erańs. wehrkas, niem. Wolf (goc. vulfs); grec. lykos i łac. lupus (z p narzeczowem zamiast k) w nieco odmiennej postaci. Podobieństwo z lit. wełku (= wlekę) pozorne. Zwano wilkami i ‘szkodliwe narośli na drzewie (i ciele)’, co okrzesywano. Urobienie: wilczura (jak lisiura); stąd wzięli Niemcy Wildschur (o ‘futrze’). P. wilkołak. U wszystkich Słowian tak samo: cerk czes. wlk, serb. wuk, rus. wołk, łuż. wielk. Zupełnie co innego drugie wilk, skrócone z wilkum, wilkom, niem. willkomm(en), ‘puhar na powitanie gościa’, ‘puhar cechowy’ (nieraz znacznych rozmiarów, bo aż i garncowy); stąd w dawnych wierszach »gościa niebywałego wilkiem częstują«, »wilka tym, co tu u mnie niebywali«, albo pełniej: »że cię wilkom ktoś wczora pić musił«.