Strona:PL Arystoteles - Poetyka.pdf/29

Ta strona została uwierzytelniona.

wiedniejszymi swojemu zadaniu; i Eurypides jakkolwiek z innych względów nie ma rozkładu dobrego, okazuje się w tragiczności najlepszym z pomiędzy poetów. A gorszym jest układ uważany przez niektórych za lepszy, który podwójne ma założenie, jak np. Odysseja, i który kończy się inaczéj dla lepszych a inaczéj dla gorszych. Wydaje się zaś lepszym przez miękkość publiczności w teatrze; ją bowiem uwzględniają poeci, tworząc podług życzeń widzów. To nie jest jednak przyjemność z tragedyi płynąca, ale właściwa raczéj komedyi. Tam bowiem choćby najzawziętsi przeciw sobie znaleźli się w pomyśle ludzie, jak Orestes i Egist, przyjaciółmi w końcu stają się i żaden nie ginie przez drugiego.


ROZDZIAŁ XIV.

(1453 b). Otóż można wprawdzie trwogę i litość wywołać przez wystawę sceniczną, ale można to uczynić i przez sam skład zdarzeń, co téż przedniejsze jest i poetom lepszym właściwe. Bo i bez względu na zmysł widzenia powinien pomysł tak być ułożony, ażeby już słuchając przebiegu zdarzeń i trwogę można uczuwać i litość, wskutek samych tylko zdarzeń. A tego dozna każdy słuchając podania o Edypie. Wywoływać to zaś przez wystawę sceniczną jest sposobem mniéj artystycznym i wymagającym nakładu chorega. Ci zaś, którzy nie trwogę, ale wrażenie cudowności jedynie sprawić usiłują przez wystawę sceniczną, wprowadzają pierwiastek nie mający z tragedyą nic wspólnego; bo nie należy uganiać się za piérwszą lepszą mającą z tragedyi płynąć przyjemnością, ale za przyjemnością tragedyi właściwą. A ponieważ poeta powinien starać się o wywołanie przyjemności przez litość i trwogę za pomocą naśladowania wzbudzoną, oczywistą jest rzeczą, że w zdarzenia same włożyć to należy. Oznaczmy zatém, jakie zdarzenia wydają się straszne albo wzbudzające litość. Czyny zaś tego rodzaju muszą być koniecznie albo czynami przyjaciół jednych względem drugich, albo czynami nieprzyjaciół, albo ani przyjaciół ani nieprzyjaciół. Jeżeli więc nieprzyjaciel obok nieprzyjaciela stanie, to czy mu czyni coś złego, czy czynić zamierza, litości nie wzbudzi żadnéj oprócz uczucia przez samo cierpienie wywołanego; i również tak będzie, gdy