należy, że tak być powinno, jakto np. i Sofokles mówił, że sam tworzy ludzi, jakimi być powinni, że zaś Eurypides wprowadza takich, jacy są. A jeżeli ani jedno ani drugie odparcie zarzutu niemożliwe, należy go odpiérać uwagą, że tak ogólnie ludzie mówią, np. co do bogów; bo zapewne ani lepiéj nie można o nich mówić, ani prawdy mówić, ale tak może (1461. a.), jak o tém utrzymuje Xenofanes[1] — dosyć jednak, że tak ludzie mówią. W innych znowu wypadkach nie powié się, że tak lepiéj jest, ale że tak istotnie było, np. co do broni: „a dzidy ich prosto na żelezcach“[2] — taki bowiem był wówczas zwyczaj, jak dzisiaj jeszcze u Illiryjczyków. Względem zaś pytania, czy coś dobrze czy niedobrze przez kogokolwiek powiedziane zostało albo uczynione, to nietylko na sam czyn albo wypowiedzenie uwagę zwrócić należy, zastanawiając się, czy to szlachetnie, czy nikczemnie, ale i na działającego także albo mówiącego, mianowicie: ze względu na kogo, albo kiedy, albo komu, albo dlaczego uczynił coś lub powiedział, np. czy z powodu większego dobra, ażeby do skutku przyszło, czy z powodu większego złego, ażeby nie nastąpiło.
Inne znowu trudności usuwać należy uwzględniając wyrażenie się. Jestto np. wyraz mniéj zwykły: οὐρῆας μὲν πρῶτον (muły naprzód)[3], bo może nie o mułach poeta mówi, ale o strażnikach. A co do Dolona „który z postaci był szpetny“[4], nie o ciele bezkształtném, ale o twarzy wstrętnéj jest mowa: bo Kreteńczycy wyrazu εὐειδές w znaczeniu εὐπρόσωπον używają. Podobnie w słowach: „mocniej namieszaj wina“[5], nie ma mowy o winie niemieszaném, jakoby dla pijaków, ale o prędszém mieszaniu. A inne wyrażenia przez przenośnię są użyte, np. „Inni tedy bogowie i mężowie spali przez całą noc“ a tuż potém mówi poeta: „a ilekroć na równinę Trojańską spojrzał, fletów i pi-
- ↑ W jednym fragmencie jego powiedziane, że o bogach nic pewnego powiedzieć nie można. Xenofanes z Kolofonu, ur. ok. r. 569. przed Chr., uczył że jest tylko bóg jeden, wyższy nad wszelkie istoty, doskonały, a pojmował go jako istotę wewnętrzną świata.
- ↑ Hom. Il. X. 152.
- ↑ Hom. Il. I. 50.
- ↑ Hom. Il. X. 316.
- ↑ Hom. Il. IX. 203.