Strona:PL Arystoteles - Poetyka.pdf/55

Ta strona została uwierzytelniona.

nie są z rozumem niezgodne, bo to rzecz prawdopodobna, że się coś nawet przeciw prawdopodobieństwu stało. Sprzeczności zaś pozornych tak dochodzić należy, jak się dochodzi w odpieraniu zarzutów umiejętném, mianowicie: czy powiedziane jest to samo i o tém samém i w téjże saméj myśli; należy zatém samego także poetę uwzględniać, albo sprawę, o któréj on sam mówi, albo coby rozumiał o tém człowiek rozsądny. Ale słuszny będzie zarzut tak przeciw sprzecznościom jak i przeciw nikczemności charakteru, jeżeli poeta bez konieczności żadnéj sprzeczność taką wprowadzi, jak np. Eurypides z Egeusem uczynił[1], albo jeżeli złość taką wystawi, jak w „Orestesie“ złość Menelausa.
Uchybienia zatém podnoszą krytykujący, wychodząc z pięciu podstaw; bo albo zarzucają niemożliwość, albo trudność pojęcia czegoś, albo moralną złość, albo sprzeczność, albo błędy przeciw prawidłom sztuki. Odparcia zaś zarzutów szukać należy w wyliczonych sposobach, a jest ich dwanaście[2].


ROZDZIAŁ XXVI.

Mógłby jednak ktoś wielką mieć wątpliwość, czy przedniejsze jest naśladowanie w epopei, czy téż w tragedyi. Jeżeli bowiem naśladowanie szlachetniejsze przedniejsze jest, a takiém ono będzie zawsze wobec widzów dobrańszych, to rzeczą jest widoczną, że naśladowanie wszystkiego bez wyboru bardzo będzie nieszlachetne. W przekonaniu bowiem, że jeżeli się samemu nie przesadzi, widzowie tego nie spostrzegą, ustawicznych w tym celu używają występujący ruchów: pośledniejsi np. fletniści kołem się kręcą, jeżeli potrzeba krążek do rzucania w grze naśladować,

    rozwiniętéj jeszcze wówczas krytyce utworów poetycznych, z drugiéj o wielkiéj względności Arystotelesa, który i w rzeczach podrzędniejszych nawet strzeże się przed narzucaniem poetom jakichkolwiek więzów zbytecznie ich krępujących. Pamiętać przytém należy, że nie podanie rozwiązania samegoż trudności téj lub innéj zamiarem było głównym Arystotelesa, ale wskazanie rozmaitych sposobów, przez które osiągnąć je można.

  1. Czy mowa o wystąpieniu Egeusa w „Medei“ v. 658., czy w tragedyi innéj noszącéj tytuł „Egeus“, niewiadomo.
  2. Sposoby te są: 1) można się powołać na cel sztuki, cel wywołania podziwu, 2) na to, że błąd nie dotyka kunsztu poetycznego,