Strona:PL Arystoteles - Poetyka.pdf/6

Ta strona została uwierzytelniona.

sceniczna. Części tych używali poeci częstokroć tak, że odpowiednio do uzdolnienia i indywidualnego sposobu widzenia dawali przewagę to jednéj to drugiéj, uważając wszystkie za składniki równorzędnéj wartości; Arystoteles przeciwnie układa porządek ich według różnéj ważności, jaką każda z nich posiada. Na końcu rozdz. 6. dodana jest uwaga, że śpiéw czyli kompozycya muzykalna i wystawa sceniczna nie pozostają w ściślejszym związku z kunsztem poetycznym, że zatém poetyka zajmować się ma tylko cztérema pozostałymi częściami.
1. Piérwsze miejsce między nimi zajmuje pomysł. Rozbiór jego na dwie dzieli się części, a piérwsza odpowiada na pytanie, jakim on być musi, żeby był dramatyczny (rozdz. 7 — 9).
A. Trzy na to składają się warunki, mianowicie musi być pomysł: a) całością, b) stanowić jedność, c) zawierać prawdę poetyczną. Nie są to warunki potrzebne jedynie w pomyśle tragedyi, bo one również mają zastósowanie w pomyśle komedyi jak i epopei, i dlatego Arystoteles roztrząsając je, mówi o wszystkich tych trzech rodzajach poezyi.
Całość pomysłu polega na tém, że jest w nim początek, środek i koniec. Żeby zaś całość ta odpowiadała co do objętości warunkom piękna, nie może być ani zbyt wielka ani zbyt mała; powinna się dać z łatwością objąć. Utwór treścią bogatszy jest zarazem i piękniejszy, pod warunkiem, że całość jego będzie przejrzystą i że przejście ze szczęścia w nieszczęście albo na odwrót dostatecznie będzie rozwinięte i przeprowadzone według prawdopodobieństwa albo konieczności.
Jedność pomysłu polega na tém, że i początek i koniec téj całości jest należycie dobrany; nie polega więc ona na jedności osoby albo czasu, ale na jedności czynności.
Z tego wynika, że w pomyśle nie rozchodzi się o historyczną rzeczywistość, ale o poetyczną prawdę. Łącząc następstwo zdarzeń według prawdopodobieństwa albo konieczności, podnosi poeta utwór swój ponad indywidualną rzeczywistość do wysokości prawdy ogólnéj. Jeżeli rzeczywistość historyczna odpowiada temu warunkowi, może ją poeta niezmienioną w utworze swoim zachować.
B. W drugiéj części rozprawy o pomyśle zastanawia się autor nad pytaniem, jakim pomysł być powinien, jeżeli ma być tragicznym (aż do końca rozdz. 14). Tu mógł był Arystoteles