J. lub B. — Roślina o łodydze prostej, rozgałęzionej, pokrytej gruczołami, szorstkiej, sztywnej, czterokątnej. Dorasta wysokości 80 cm. Liście naprzemianległe, jajowato-podłużne, wcinano ząbkowane, karbowane, na brzegu szorstkie. Kwiatostan tworzy wydłużony, sztywny kłos; korony drobnych kwiatów mają barwę biało-różową lub liliową. Smak (liści) cierpkawy, nieco ściągający; zapachu nie ma.
ROŚNIE dziko przy drogach, pod płatami, na gruzach.
UPRAWIA się w doniczkach pod nazwą „werbeny“.
KWITNIE od lipca do września.
ZBIERA SIĘ liście od początku kwitnienia. Suszyć w cieniu i w miejscu przewiewnym.
SKŁADNIKI: Gorzknik wyciągowy, śluz, oraz glukozyd werbenalina, składający się z składnika cukrowego — glukozy i gluiny jako aglykonu.
DZIAŁANIE: Rozmiękczające, krzepiące, lekko ściągające, ochładzające i wykrztuśne, napotne.
UŻYTEK. Napar z liści pije się przy zaparciach stolca, chorobach macicy, wątroby, śledziony i nerek, krztuścu (kokluszu), braku odpływów miesięcznych i ogólnym osłabieniu.
Zewnętrznie używa się naparu do przemywania wrzodów, na liszaje i brodawki, jako wody do ust i do płukania gardła. Liście gotowane w occie winnym stosuje się do okładów przy reumatyzmie, bólu w boku, migrenie i t. p.
Nastój sporządza się według dr. Walsera w ten sposób, że zalewa się jedną część liści oraz kwiatów, czterema częściami dobrej żytniówki. Używa się przy zaziębieniach i kaszlu trzy razy dziennie po 6 kropel.
W HANDLU ZIELARSKIM witułka znana jest pod nazwą Herba Verbenae.
