Strona:PL Dumas - Anioł Pitoux T1-2.djvu/261

 — Czy ja go znałem? — zapytał król?
 Gilbert zawahał się chwilę.
 — Pytam cię, doktorze czy go znałem? — powtórzył król.
 — Tak, Najjaśniejszy Panie.
 — Jak się nazywa?...
 — Najjaśniejszy Panie — rzekł Gilbert — wymówić to słowo przed królem, znaczy to może narazić się na jego niezadowolenie. W tej zwłaszcza chwili, gdy większość francuzów igra z majestatem królewskim, nie chciałbym ani cienia rzucić na szacunek, jaki winniśmy naszemu Najjaśniejszemu Panu.
 — Wymień śmiało tego człowieka, doktorze Gilbercie, i bądź przekonany, że i ja także mam filozofję takiego hartu, iż pozwala mi ona uśmiechać się ze wszystkich obelg i ze wszystkich gróźb przyszłych.
 Pomimo tej zachęty, Gilbert jeszcze się wahał.
 Król zbliżył się do niego.
 — Panie — rzekł z uśmiechem — szatana mi wymień, szatana, jeeżli chcesz, a znajdę i przeciw niemu pancerz, jakiego wasi uczeni nie mają i mieć nie będą nigdy, a który w wieku naszym może tylko ja jeden posiadam i przywdziewam bez wstydu: jest nim religja!
 — To prawda — rzekł Gilbert — Wasza Królewska Mość wierzy, jak Święty Ludwik.
 Postanowił więc mówić, bez żadnych ogródek:
 — Skoro Wasza Królewska Mość życzy sobie wiedzieć, mistrzem moim był hrabia Cagliostro.
 — O! — zawołał Ludwik XVI, czerwieniejąc się — ten empiryk!
 — Ten empiryk... tak Najjaśniejszy Panie — rzekł Gilbert. — Waszej Królewskiej Mości wiadomo, że wyraz ten jest jednym z najszlachetniejszych, jakich używa nauka. Empiryk, to znaczy człowiek, który doświadcza. Doświadczać wciąż, Najjaśniejszy Panie, dla myśliciela, dla praktyki, słowem dla człowieka, znaczy to czynić wszystko, co Bóg największego i najpiękniejszego dozwolił czynić śmiertelnym. Niech człowiek czyni doświadczenia przez całe życie, a próżnią życia zapełni.
 — O! panie, ten Cagliostro, którego bronisz — rzekł Ludwik XVI — był wielkim nieprzyjacielem królów.
 Gilbert przypomniał sobie sprawę naszyjnika.