Strona:PL Dzieła Cyprjana Norwida (Pini).djvu/032

 Ile wierszy, tyle tu obrazów, przeważnie świeżych i niepospolitych, a zawsze łatwo uchwytnych dla oka — ani jednej myśli sformułowanej, ani jednej zagadki rozumowej, któraby czytelnika zatrzymywała w radosnym przeglądzie. Odrazu zaś widzimy, że te obrazy są tylko symbolami, że mają tu znaczenie przenośne; nozdrza końskie, rozpychające ciężkie chmury, pióra, odrzucone z hełmu, i pękłe groty wskazują jasno, że idzie tu o jakąś walkę, której celem jest szczęście, «słońce i harmonja» — o walkę, w której poeta wróży rychłe już zwycięstwo przeciwnikom «ciężkich chmur», zakrywających słońce. A skoro czytelnik zobaczy datę napisania tego utworu: «1863» — rozumie już wybornie całą myśl poety, chociaż on pokazał mu wyłącznie szereg obrazów.
 Ten wiersz może być wzorem dla poetów, jak należy pisać. Jest to zupełne arcydziełko.
 Przypatrzmy się jeszcze drugiemu utworowi, noszącemu tytuł: «Bema pamięci żałobny rapsod», a napisanemu w grudniu r. 1850 na wiadomość o śmierci świetnego, nieugiętego żołnierza, jenerała Bema. Tu mamy już jednolity, obszerny opis pogrzebu, takiego, jaki należałby się bohaterowi tej miary, a więc tylko fantastycznego, wymarzonego. Ale w tym tworze wyobraźni (por. str. 67, nr. 82) jakże wszystko jest zgodne, harmonijne, jak służy jednemu tylko celowi: świadczenia wspaniałością obrzędu o wielkości zmarłego — i jak świetnie dostosowane są do tego celu środki poetyckie! Każda część tego fantastycznego, pogańskiego pogrzebu jest znowu symbolem, jak w «Świętym Pokoju», ale symbole te nie są już rozsypane, nie istnieją odrębnie każdy dla siebie, lecz łączą się w niewielkie całości, w obrazki, rozwijające się, jak taśma filmowa, i składające się razem na obraz wielkiego pochodu pogrzebowego. A wszystko, każdy szczegół, ma na celu podniecenie uczucia czytelnika, wszystko jest świadomie lub może bezwiednie, w chwili natchnienia, użyte na to, aby oddziałać na wyobraźnię, a za jej pośrednictwem tem potężniej wpłynąć na uczucia — boć silniej wzrusza nas np. piękno lub kalectwo, które widzimy, niż znane tylko z opowiadania. To też te dziwne obrazy — zmarły bohater, leżący na marach w pancerzu, mający zejść do grobu z sokołem i ulubionym wierzchowcem, korowody płaczek, gwizdających w topory chłopaków i trębaczy, a wszystko wśród chorągwi, proporców przesuwające się w świetle księżyca — te obrazy muszą wzruszyć głęboko każdego wrażliwego na piękno czytelnika.
 Autor tych dwu utworów jest niewątpliwie urodzonym poetą, i to poetą pierwszorzędnym, od którego można oczekiwać, a nawet żądać skończonych arcydzieł. Jest w tem także uzasadnienie tej pewności siebie, którą w tak wysokim stopniu widać u Nor-