Strona:PL Limanowski Bolesław - Rozwój polskiej myśli socjalistycznej.pdf/13

Ta strona została przepisana.

, przyczynił się do unarodowienia naszego piśmiennictwa i rozsławił po Europie „Braci polskich” (fratres poloni). Zlewając się z ruchem „Braci czeskich”, szerzył się — we wszystkich warstwach ludności na Śląsku, w Wielkopolsce, w Małopolsce. Pińczów stał się ośrodkiem arjaństwa, a Lublin ważną jego siedzibą. Czerpiąc swe zasady z ksiąg Ewangelji, potępiał przemoc jako przejaw pogański, jak również i państwo, oparte na przemocy. Natomiast głosił równość wszystkich, miłość braterską, życie z własnej pracy i spólność gminną. O ruchu tym zaginęła była pamięć, i dopiero kiedy wszczął się w połowie zeszłego stulecia ruch socjalistyczny, zaczęto o nim pisać i poznawać go dokładniej.
Cały ten ruch, odbywający się w dziedzinie uczuciowej i umysłowej człowieka, jako pragnienie czegoś lepszego, jako dążenie ku doskonalszemu ustrojowi życia społecznego, wywołujący nawet wstrząśnienia państwowe, jak np. rewolucja angielska 1688 r., w drugiej połowie XVIII stul. ogarnął wszystkie niemal aryjskie cywilizowane narody, sprowadził ogromny przewrót, wielką rewolucję, w uczuciach i pojęciach, jeżeli nie całości, to w każdym razie potężnej mniejszości tych narodów. I znowu w ostatecznym wyniku tego ruchu rewolucyjnego stawały przed świadomością, jako najbardziej ponętne, jako najbardziej sprawiedliwe, zasady, przypominające dawną spólność gminną, komuny pierwotnego chrześcijaństwa. W tym ruchu umysłowym zaznaczył się czynnie i udział narodu polskiego, że wymienię dwóch wielce wpływowych pisarzy, Hugona Kołłątaja i Stanisława Staszica. W tym ruchu, ogarniającym Europę i Amerykę, stawał przed świadomością ludzką ideał nowego ustroju społeczno-politycznego, zgodny z poczuciem sprawiedliwości, zapewniający życie łatwiejsze i szczęśliwsze, a którego podłożem mają być trzy główne zasady: wolność, równość i braterstwo.
Rozżarzone pragnienie wcielenia, ziszczenia tych zasad spowodowało tę Wielką Rewolucję z końca XVIII stul., od której rozpoczyna się najnowsza doba życia dziejowego społeczeństw ludzkich. Głownem ogniskiem rewolucyjnem stała się Francja, jak głównem też ogniskiem była rewolucji duchowej. Sprzyjały temu jej środkowe w Europie geograficzne położenie i ta okoliczność, że jej mowa, jej piś-