Strona:PL Limanowski Bolesław - Rozwój polskiej myśli socjalistycznej.pdf/22

socjalistycznego. Okazało się to w jawny sposób. Kiedy na kongresie socjalistycznym w Hamburgu w 1897 r. delegaci nasi postawili wniosek, ażeby stawiany kandydat w prowincjach z ludnością polską był biegły zarówno w polskim jak i niemieckim języku, członek zarządu Pfankuch oświadczył: „Nie znamy żadnych polskich towarzyszy w łonie niemieckiej demokracji i nie pozwolimy na stworzenie w Niemczech rozporządzenia językowego, jakie towarzysze austrjaccy ustanowić musieli“. Dopóki żyli Liebknecht i Bebel, miarkowali i powstrzymywali oni zapędy hakatystyczne, lecz następnie kiedy Scheideman zaczął przewodzić, coraz bardziej one uwydatniały się i stawały się coraz powszechniejszemi. Za czasów okupacji niemieckiej, wroga polityka rządu okupacyjnego, dążąca do zniszczenia przemysłu polskiego, nie napotykała jej potępienia przez socjalistów niemieckich, raczej życzliwie na to patrzali. Sprawę niepodległości polskiej traktowali z chłodnym krytycyzmem. A kiedy przyszła sprawa unormowania granic narodowych, ujawniła się ich wrogość w całej pełni.
 Długa, krwawa, mordercza, niosąca spustoszenie i zagładę nabytków wielu wiekowej pracy ludzkiej, wojna światowa (1914—1918 r.), której głównym terenem była Europa, tak silnie podcięła ją materjalnie i moralnie, iż zdawało się, że straci ona całkowicie to przewodnie stanowisko, jakie zajmowała dotąd w postępowym rozwoju cywilizacji i kultury całej ludzkości; a natomiast w dalszym biegu dziejowym zajmie to przewodnie stanowisko północna Ameryka, która skutkiem wojny światowej zyskała i materjalną i moralną przewagę nad zniszczoną i zdemoralizowaną Europą. Egoistyczna jednak polityka wyłączności amerykańskiej, nie chcąc współuczestnictwa z nędzą robotników i bezmyślnością kapitalistów w Europie, nie poszła torem, wytkniętym przez Wilsona, wycofała się z Ligi narodów i zamknęła się w obrębie swego kontynentu.
 W ten sposób Europa, uwolniona od bezpośredniego współzawodnictwa z Ameryką północną, zachowuje i nadal swoje przewodnie stanowisko w dalszym rozwoju postępowym życia społecznego. A wojna światowa, jakkolwiek sprowadziła straszne klęski, to jednak i nader ważne dodatnie były jej następstwa jak to: zburzenie najważniejszych twierdz