Strona:PL Limanowski Bolesław - Rozwój polskiej myśli socjalistycznej.pdf/32

folwarczne, bogate mieszczaństwo i wyższe duchowieństwo. Na obóz Czerwonych składały się młodzież uniwersytecka, przeważnie z Litwy i Rusi, uboższa szlachta, niższe duchowieństwo, pracownicy zawodowi (lekarze, inżynierowie, technolodzy, nauczyciele i t. p.), liczny zastęp wojskowych, młodzież kancelaryjna i rzemieślnicza. Chociaż oba te stronnictwa w ogromnej przewadze były szlacheckiego pochodzenia, to jednak w swych dążeniach i planach wielce się różniły, co stawiało je we wrogim do siebie stosunku i prowadziło do zawziętej z sobą walki. Polityka stronnictwa Białych była pokojowa, dążyło ono, nie zrywając ostatecznie z rządem najeźdźczym, skłonić go do przywrócenia tego stanu rzeczy, jaki istniał za panowania Aleksandra I-go. Zgadzało się ono na pewne ustępstwa społeczne, ale z przestrachem odrzucało zamysły ludowców jako rewolucyjne, a co do zbrojnego powstania, to ani w jego skuteczność, ani w jego możność nie wierzyło. Czerwoni zaś obejmowali w swym programie wyzwolenie całej ludności w granicach dawnej Rzeczypospolitej nie tylko od jarzma obcego, lecz także i od przemocy i wyzysku panującej klasy uprzywilejowanych. Zdaniem stronnictwa Czerwonych, tylko takie powstanie, głoszące zniesienie wszelkiego poddaństwa, wolność i równość powszechną zdołałoby zainteresować i pociągnąć do czynnego udziału włościan, najliczniejszą i najsilniejszą ludność w ustroju narodowym. Powstanie i rewolucja miały się utożsamiać. Wierzono w rewolucję nie tylko własną, lecz i rosyjską. Spiskowcy nasi weszli w porozumienie ze spiskowcami rosyjskimi. Wybuch powstania polskiego miał stać się hasłem rewolucyjnem i dla spiskowców rosyjskich.
 Termin rozpoczęcia działań powstańczych uchwalono na wiosnę. Stało się inaczej. Wielopolski, stojący na czele rządu Królestwa polskiego, widząc, że partja Czerwonych rośnie w liczbę i jej wpływ wzmaga się i szerzy, sprowokował swym potajemnie i bezprawnie zarządzonym poborem. Chodziło mu o to, ażeby rozbić, zniweczyć działalność Czerwonych, zanim zdołają oni doprowadzić do skutku swe plany zamierzone.
 Powstanie wybuchło w styczniu 1863 r. Stronnictwo Białych nie wzięło w niem udziału, a nawet ogłosiło prze-