Strona:PL Limanowski Bolesław - Rozwój polskiej myśli socjalistycznej.pdf/33

ciwko niemu swój protest. Ludność włościan, nieuświadomiona dokładnie o co chodzi, zachowała stanowisko wyczekujące. Powstanie, nie mające ani broni, ani amunicji, ani nawet dostatecznej liczby wyszkolonych instruktorów, zostało przez olbrzymią armję rosyjską pobite, lecz nie rozbite. Nastąpiło jakby swego rodzaju zawieszenie broni. A tymczasem rządy francuski i angielski, pozyskawszy współudział rządu austryjackiego, przygotowywały pośrednictwo ugodowe w walce dwóch narodów. Wówczas to na zawołanie z Francji, że rządom bardzo chodzi o to, aby powstanie miało charakter narodowy a nie partyjny, rewolucyjny, Organizacja Białych ogłosiła swoje przystąpienie do powstania, i obie organizacje, po wspólnem porozumieniu z sobą, ogłosiły w imieniu całego narodu manifest, datowany 10 maja 1863 r.
 Przypomnę tu w całości brzmienie tego znakomitego manifestu. Głosił on: 1) wyzwolenie i zapewnienie zupełnej niepodległości Polski, Litwy i Rusi; 2) uwłaszczenie włościan w Polsce, Litwie i Rusi w myśl dekretu z dnia 23 stycznia r. b.; 3) równość w obliczu prawa wszystkich mieszkańców Polski, Litwy i Rusi, bez różnicy stanu i wyznań; 4) zapewnienie pobratymczym ludom Litwy i Rusi, złączonych z Polską, najrozleglejszego rozwoju narodowości i języka; 5) uznanie Litwy i Rusi za części zupełnie równe z Koroną i wespół z nią jedną państwową całość Polski stanowiącej; 6) obronę zasad i tradycji narodowych, bez przesądzania tej lub innej formy rządu na przyszłość, gdyż to jest atrybucją narodu, który po odzyskaniu niepodległości stanowić ma o tem prawo“.
 Zakończę tę rozprawkę temi samemi słowy, któremi zakończyłem „Historję demokracji polskiej w epoce porozbiorowej” (wydanie drugie 1923 r.).
 Dzisiaj — powiedzą zwolennicy samolubnego nacjonalizmu i — dodam jeszcze — wielbiciele militaryzmu — każdy naród tworzy swoje własne narodowe państwo i zazdrośnie strzeże swej wyłączności. Tak, jest to istotnie, i jest to zrozumiałe w początkowem istnieniu tych państw, zwłaszcza u młodych narodów o słabej tradycji dziejowej. Pamiętają ciężkie swoje poddaństwo i obawiają się zdobytą wolność stracić. Lecz w miarę lepszego zrozumienia swych intere-