Zależy ona od konkurencyi pomiędzy nabywcami a sprzedawcami, od stosunku pokupu do podaży, zapotrzebowania do zaofiarowania. Konkurencyja, która stanowi o cenie towaru, jest trojaką.
Ten sam towar ofiarują rozmaici kupcy. Przy jednakowej dobroci towaru, kto go sprzedaje najtaniej, ten pokonywa pozostałych kupców i zapewnia sobie największy zbyt. Sprzedawcy zatem współubiegają się pomiędzy sobą o zbyt, o rynek. Każdy z nich pragnie sprzedać, przytem sprzedać o ile można najwięcej i, ile tylko można, wyrugować z rynku pozostałych sprzedawców. Wskutek tego każdy stara się sprzedawać taniej od innych. Istnieje zatem pomiędzy sprzedawcami konkurencyja sprowadzająca obniżenie ceny ofiarowanych towarów.
Istnieje też konkurencyja i pomiędzy nabywcami, która ze swej strony wpływa na podniesienie ceny zaofiarowanych towarów.
Wreszcie istnieje konkurencyjna między nabywcami i sprzedawcami; pierwsi pragną kupić jaknajtaniej, drudzy — jak najdrożej sprzedać. Rezultat tej konkureneyi zależeć będzie od stanowiska, jakie zajmą obie powyżej przytoczone współubiegające się strony, t. j. od tego, gdzie będzie większa konkurencyja: między sprzedawcami, czy między nabywcami. Przemysł wyprowadza do walki dwie wrogie sobie armije, w łonie których, wśród własnych ich szeregów wre bezustanna walka pomiędzy oddzielnemi grupami i jednostkami. Z dwóch wrogich obozów ta armija zwycięża, której wewnętrzna walka, w jej własnem łonie, jest mniej zaciętą.
Przypuśćmy, że na rynku wystawiono na sprzedaż 100 pak bawełny, wówczas, kiedy nabywcom potrzeba 1000 takich pak. W tym wypadku pokup będzie większy aniżeli podaż. Kokurencyja zatem pomiędzy nabywcami będzie nader silna, każdy z nich będzie się starał nabyć te całe 100 pak. Przykład ten nie jest bynajmniej dowolnem przypuszczeniem. Spotykamy w historyi handlu okresy nieurodzajów bawełny, kiedy niektórzy kapitaliści zmawiali się pomiędzy sobą i starali się zakupić nie 100 pak, a bawełnę z całej kuli-ziemskiej. W przytoczonym powyżej przykładzie każdy z nabywców będzie się starał usunąć od kupna innych, wskutek czego ofiaruje on stosunkowo wysoką ceną za każdą pakę. Sprzedawcy baweł-
