Strona:PL Marks - Pisma pomniejsze 1.pdf/23

 Teraz kiedy uświadomiliśmy sobie najogólniejsze prawa, rządzące tak płacą roboczą, jak też ceną wszelkiego innego towaru, możemy drobiazgowiej zbadać swój przedmiot.
 Kapitał składa się z materyjałów surowych, narzędzi pracy i środków spożywczych wszelkiego rodzaju, użytych do wytworzenia nowych materyjałów surowych, nowych narzędzi pracy i nowych środków pożywienia. Wszystkie te części składowe stanowią twór pracy, jej wytwory, nagromadzoną pracą. Nagromadzoną praca, służąca jako środek do dalszej produkcyi, stanowi kapitał.
 Tak twierdzą ekonomiści.
 Czem jest niewolnik-murzyn? Człowiekiem czarnej rasy. Jedno objaśnienie warte drugiego.
 Murzyn jest murzynem. Dopiero przy pewnych warunkach staje się on niewolnikiem. Maszyna do przędzenia bawełny jest maszyną do przędzenia bawełny — nic nadto. Staje się ona kapitałem dopiero przy pewnych warunkach. W oderwaniu od tych warunków tyleż jest ona kapitałem, ile złoto samo w sobie pieniędzmi, a cukier — ceną cukru.
 Wytwarzając, człowiek ma do czynienia nie tylko z przyrodą. Wytwarza on, działając w pewien określony sposób, i wymieniając nawzajem swą działalność. By wytwarzać, ludzie wchodzą w określone stosunki i związek pomiędzy sobą, i jedynie w granicach tych stosunków i tego związku przejawia się ich stosunek do przyrody, powstaje produkcyja.
 Oczywiście, odpowiednio do właściwości środków produkcyi, różnią się też te społeczne stosunki, w jakie wchodzą pomiędzy sobą wytwórcy, te warunki, na jakich wymieniają oni swe wytwory i uczestniczą w ogólnym biegu produkcyi. Wynalazek nowego narzędzia walki, palnej broni np., zmienia z konieczności całą organizacyją armii, przekształca też stosunki pomiędzy osobnikami, stanowiącymi armiję i działającymi jako armija, nareszcie zmienia do siebie stosunek różnych armij
 Społeczne stosunki, wewnątrz których idzie produkcyja, zmieniają się, przekształcają odpowiednio do zmian i rozwoju materyjalnych środków produkcyi, sił wytwórczych. Ogół stosunków produkcyi stanowi to, co zowiemy stosunkami społecznymi, społeczeństwem, i do tego społeczeństwem określonej, historycznej formacyi, społeczeństwem, posiadającem właściwe sobie charakterystyczne cechy. Społeczeństwo starożytne, feudalne, mieszczańskie — oto takie grupy stosunków produkcyi; z nich każda stanowi szczególną fazę rozwojową w dziejach ludzkości.
 Kapitał jest również społecznym stosunkiem produkcyi. Jest on stosunkiem społecznym mieszczańskiej produkcyi, mieszczańskiego społeczeństwa. Środki utrzymania, narzędzia pracy, materyjały surowe — czyż wszystko to, co składa kapitał, nie zostało wytworzonem i uciułanem przy określonych społecznych warunkach, określonych społecznych stosunkach? Czyż nie zostaje to wszystko użytem do dalszej produkcyi przy określonych społecznych stosunkach, na określonych społecznych warunkach? I czyż ten określony społeczny charakter nie czyni wytworów, służących do dalszej produkcyi, kapitałem?
 Kapitał stanowią nie tylko środki spożywcze, narzędzia pracy i