„Srebro i złoto — oto pierwsze towary, których wartość została ukonstytuowaną.
A więc złoto i srebro stanowią pierwsze zastosowania ukonstytuowane, ] przez p. Proudhona wartości. I ponieważ p. Proudhon ustanawia wartość wytworów, określając ją wcielonym w nie wydatkiem pracy, przeto potrzebował jedynie dowieść, że zmiany w wartości złota i srebra zawsze znajdują swe wyjaśnienie w zmianie czasu roboczego, niezbędnego dla ich produkcyi. P. Proudhonowi to jednak me przeszło nawet przez myśl. O złocie i srebrze mówi me jako o towarach, lecz jako o pieniądzu.
Cała jego logika — o ile o niej może być mowa u Proudhona. zasadza się na tem, że własność srebra i złota kursowania jako pieniądz, przypisuje wszystkim tym towarom, które mają tę własność, ze swój miernik wartości znajdują w czasie roboczym. Bez wątpienia, takie postępowanie wykazuje więcej naiwności, niż złej woli.
Użyteczny wytwór, oszacowywany w niezbędnym do swej produkcyi czasie roboczym, zawsze jest wymienialny. Dowodem tego, powiada p. Proudhon, mogą służyć złoto i srebro, znajdujące się w pożądanem przeze mnie położeniu „wymienialności“. A zatem srebro i złoto są to doszłe do swego ukonstytuowania towary, stanowią one wcielenie idei p. Proudhona. Nie sposób być bardziej szczęśliwym w wyborze swych przykładów. Srebro i złoto posiadają prócz własności tej, że są towarami, oszacowywanymi jak wszelki inny towar w czasie roboczym, jeszcze tę własność, że stanowią, ogólny środek wymiany — pieniądz.
W skutek tego, że przedstawia on złoto i srebro jako zastosowanie „ukonstytuowanej przez czas roboczy wartości“, nic łatwiejszego nad dowiedzenie, że wszelki towar, którego wartość ukonstytuowaną^ zostanie przez czas roboczy, zawsze będzie wymienialnym t. j. pieniądzem.
cznych kapitałów doszły do skandalicznego bankructwa. Od tego czasu stracono gust do tego rodzaju przedsięwzięć! Dobre ostrzeżenie dla p. Proudhona!
K. M.
Jak wiadomo, p. Proudhon nie bardo wziął do serca to ostrzeżenie, W 1849 roku usiłował on założyć w Paryżu bank wymiany, który jednak rozbił się, zanim począł funkcyjonować.
(Przyp. Fr. Engelsa do niem. przekł.)
