jego wartościowej substancji. Przedmioty względnie bezwartościowe, jak kawałki papieru, mogą więc zamiast niego funkcjonować jako moneta. W znakach kruszcowych ich charakter czysto symboliczny jest jeszcze do pewnego stopnia utajony. W pieniądzu papierowym wychodzi on na jaw w sposób oczywisty. Widzimy więc, że ce n’est que le premier pas qui coûte (tylko pierwszy krok jest trudny).
Mowa tu tylko o państwowym pieniądzu papierowym posiadającym obieg przymusowy. Wyrasta on bezpośrednio z obiegu kruszcowego. Natomiast pieniądz kredytowy wymaga warunków zupełnie nam jeszcze obcych, dopóki obracamy się w dziedzinie prostego obiegu towarowego. Zauważmy tu tylko mimochodem, że podobnie jak właściwy pieniądz papierowy wywodzi się z funkcji pieniądza, jako środka obiegowego, tak samo pieniądz kredytowy wyrasta z funkcji pieniądza, jako środka płatniczego[1].
Kartki papieru z wydrukowaną nazwą pieniężną, jak 1 f. st., 5 f. st. i t. d., zostają z zewnątrz puszczone w obieg przez państwo. O ile rzeczywiście obiegają zamiast kwot złota o tej samej nazwie, to odzwierciedlają tylko w swym ruchu prawa obiegu pieniędzy. Prawo szczególne obiegu papierowego może wynikać jedynie ze stosunku, w jakim papier reprezentuje złoto. A prawo to brzmi poprostu tak, że emisję pieniędzy papierowych należy ograniczyć do tej ilości, w jakiej wyobrażone przez nie symbolicznie złoto (lub srebro) w rzeczywisości musiałoby obiegać. Wprawdzie ilość złota, którą może pochłonąć sfera obie-
- ↑ Mandaryn finansów Wan-mao-in ośmielił się przedstawić Synowi Nieba projekt, którego ukrytym celem była zamiana chińskich asygnat państwowych na wymienialne banknoty. Komitet asygnacyjny w raporcie swym z kwietnia 1854 r. zmył mu porządnie głowę. Wieść nie mówi, czy otrzymał on również odpowiednią porcję bambusów. „Komitet — tak kończy się raport — rozważył pilnie jego projekt i znajduje, że wszystko wychodzi w nim na korzyść kupców, a nic nie jest korzystne dla Korony“. Arbeiten der Kaiserlich Russischen Gesandtschaft zu Peking über China (Aus dem Russischen von Dr. K. Abel und F. A. Mecklenburg. Berlin 1858“. Tom I, str. 47 i nast.). Oto, co mówił jeden z „Governors“ (dyrektorów) Banku angielskiego, przesłuchany jako świadek przez „House of Lords’ Committee“ (w sprawie ustawy o bankach), o ciągiem ścieraniu się monet złotych: „Co roku pewna emisja roczna suwerenów (nie w sensie politycznym, suweren jest tu nazwą funta sterlingów) staje się za lekka. Emisja, która jeszcze zeszłego roku wykazywała dostateczną wagę, ściera się o tyle, że przy następnej próbie przeciwna szala wagi idzie w dół“. (House of Lords’ Committee 1848, n. 429).
