w obiegu środków płatniczych[1]. Z prawa szybkości krążenia środków płatniczych wynika, że suma tych środków, niezbędna do uskutecznienia wszystkich perjodycznych wypłat bez względu na ich przyczynę, pozostaje w stosunku prostym do długości okresów płatniczych[2].
Rozwój pieniądza jako środka płatniczego wymaga akumulacji (nagromadzania) pieniędzy, aby sprostać zapotrzebowaniu w terminach płatności zobowiązań. Tezauryzacja, która wraz z rozwojem społeczeństwa burżuazyjnego zanika, jako samodzielna forma zbogacania się, rozwija się natomiast w postaci funduszu zapasowego środków płatniczych.
Pieniądz, opuszczając dziedzinę obiegu wewnętrznego, wyzbywa się swych wszelkich lokalnych form, jak skala cen, moneta, moneta zdawkowa lub znak pieniężny i wraca do swej pierwotnej formy sztab kruszcu szlachetnego. Na rynku świato-
- ↑ „Drugiego dnia Zielonych Świątek 1824 roku — opowiada p. Craig przed parlamentarną Komisją w r. 1826, — w Edynburgu panowało tak szalone zapotrzebowanie banknotów, że o 11 rano nie mieliśmy ani jednego banknotu w kasie. Posyłaliśmy kolejno do wszystkich banków po pożyczkę, lecz nic nie mogliśmy otrzymać, tak iż wiele tranzakcyj zostało załatwionych zapomocą „Slips of Paper“ (świstek papieru, nie formalny czek). Jednak już o 3 po poł. wszystkie banknoty wróciły do banków, z których rano wyszły. Przeszły tylko z rąk do rąk“. Jakkolwiek średni faktyczny obieg banknotów w Szkocji wynosi mniej niż 3 miljony f. st„ to jednak w pewnych dorocznych terminach płatności każdy banknot, znajdujący się w posiadaniu bankierów (razem około 7 milj. f. st.), zostaje zmobilizowany. W tych wypadkach bilety mają do spełnienia tylko jedną szczególną czynność, a po jej spełnieniu wracają do banków, z których wyszły. (John Fullarton: „Regulation of currencies. 2-nd. ed. London 1845“, str. 86 prz.). Dodam dla zrozumienia powyższego, że banki szkockie w owym czasie nie wydawały depozytariuszom czeków, lecz bilety bankowe (banknoty).
- ↑ Na pytanie, „czy te same 6 milj. (w złocie) wystarczy do obiegu, jeśli obrót roczny handlu wynosi 40 milj.“, William Petty odpowiada ze znanem swem mistrzostwem: „Odpowiadam: Tak; gdyż gdyby obrót odbywał się w tak krótkich tygodniowych terminach, jak wśród ubogich rzemieślników i najemników, dla których każda sobota jest dniem wypłaty, w takim razie dla obrócenia 40 milj. wystarczyłoby 40/52 milj. gotówki. Gdyby obrót odbywał się w terminach kwartalnych, to trzebaby 10 miljonów. Jeśli więc przypuścimy, że średni okres obrotu zawarty jest między 1 a 13 tygodniami, to musimy wziąć średnią arytmetyczną 10 i 40/52 miljona czyli około 5½ miljona. Ta suma wystarczy“. (William Petty: „Political Anatomy of Ireland, 1672, London 1691“, str. 13, 14).
