Pieniądz światowy funkcjonuje jako powszechny środek płatniczy, powszechny środek kupna i bezwzględne społeczne ucieleśnienie bogactwa wogóle (po angielsku: universal wealth). Jako środek płatniczy odgrywa najważniejszą rolę przy wyrównywaniu bilansów międzynarodowych. Stąd hasło merkantylistów: bilans handlowy![1].
- ↑ Przeciwnicy systemu merkantylnego, który wyrównanie dodatniego bilansu handlowego zapomocą przywozu złota i srebra uważał za cel handlu zagranicznego, nie rozumieli ze swej strony zupełnie funkcji pieniądza światowego. Na przykładzie Ricarda wykazałem, w jaki sposób błędne pojmowanie praw, rządzących ilością środków obiegowych, znajduje odbicie w błędnem pojmowaniu międzynarodowego ruchu kruszców szlachetnych. („Zur Kritik der Politischen Oekonomie“, str. 150 i nast., wyd. sztutgardzkie, str. 178 i nast.; wyd. polskie, str. 99 i nast.). Jego fałszywy dogmat: „Niepomyślny bilans handlowy jest zawsze tylko skutkiem nadmiaru środków obiegowych. Wywóz pieniędzy kruszcowych zawsze jest wynikiem spadku ich wartości. Spadek ten jest nie skutkiem, ale przyczyną niepomyślnego bilansu“. (Ricardo: „The high price of Bullion“ etc. str. 11, 12, 14), znajdujemy już u Barbona: „Wyrównanie bilansu handlowego, jeśli wogóle zachodzi, nie jest przyczyną wywożenia pieniądza z kraju. Wywóz pieniędzy jest raczej skutkiem różnicy wartości kruszców szlachetnych w różnych krajach“. N. Barbon: „A Discourse on coining the new money lighter. London 1696“, str. 59, 60). Mac Culloch w „The literature of political economy, a classified catalogue. London 1845“, chwali Barbona za to, że wyprzedził Ricarda, unika jednak nawet wzmianki o naiwnej formie, w jakiej bezsensowne założenia „Currency principle“ występują jeszcze u Barbona. Bezkrytyczność, a nawet wprost niesumienność tego katalogu dosięgają szczytu w dziale, poświęconym
naturalny sposób tłumaczy spadek jego wartości. Ten spadek wartości zaznaczyłby się jeszcze silniejszym spadkiem ceny, gdyby nie to, że i dziś jeszcze są stosowane sztuczne środki dla utrzymywania ceny srebra na wyższym poziomie. Jednakże amerykańskie pokłady srebra zostały dopiero w niewielkiej części udostępnione, tak że wszystko przemawia za tem, że wartość srebra będzie jeszcze przez czas dłuższy spadała. Przyczynić się musi do tego również stosunkowe zmniejszenie się zapotrzebowania srebra na przedmioty użytku i zbytku, gdzie je zastępują wyroby platerowane, aluiminjowe i t. d. Jakże jaskrawo uwidocznia się w świetle tem utopijność bimetalistycznego poglądu, jakoby można było drogą przymusowego kursu międzynarodowego wyśrubować cenę srebra do poziomu dawnego stosunku 1:15½. Raczej srebro będzie coraz to bardziej traciło, również na rynku światowym, cechę pieniądza“. — To przypuszczenie, wypowiedziane przez Engelsa w r. 1890, całkowicie zostało potwierdzone, jakkolwiek od tego czasu nastąpił również przewrót w wydobywaniu złota dzięki wynalezieniu procesu cyjanidowego, tak iż nie można już dziś powiedzieć, że „praca przy wydobywaniu złota raczej się zwiększyła“. Stosunek wartości srebra do złota, który Engels podaje jeszcze jako 1: 22, 1, wynosił już w 1902 r. 1:39, 2, spadł w r. 1906 na poziom 30, 1 i wzrósł w r. 1909 znów do 39, 7 K. Podczas wojny światowej i po wojnie stosunek ten ulegał bardzo gwałtownym wahaniom. Osiągnął minimum w lutym 1920 r. (1:16,4), poczem znów wzrastał; w początku 1926 wynosił 1:30,7. (Tł.).
