Strona:PL Marx Karl - Kapitał. Krytyka ekonomji politycznej, tom I, zeszyty 1-3.pdf/252

Wytwarzanie wartości z akra:

• nasiona (pszenica)	1 f. st. 9 sz
  nawóz	2 f st. 10 sz.
  praca robocza	3 f st. 10 sz.
  ogółem	7 f. st. 9 sz.

 

• dziesięciny, podatki i t.p.	1 f. st. 1 sz.
  renta	1 f. st. 8 sz.
  zysk dzierżawcy i proc.	1 f. st. 2 sz.
  ogółem	3 f. st. 11 sz

 Wartość dodatkowa — zawsze pod tym warunkiem, że cena wytworu równa się jego wartości, — została tu rozbita na różne rubryki, jak zysk, procent, dziesięciny i t. p. Rubryki te są dla nas obojętne. Dodajemy je razem i otrzymujemy wartość dodatkową. w sumie 3 f. st. 11sz. Sumę 3 f. st. 19 sz. wyłożoną na nasiona i na nawozy, przyjmujemy za równą zeru, jako stałą część kapitału. Pozostaje wyłożony kapitał zmienny w sumie 3 f. st. 10 sz. zamiast którego wytworzono nową wartość, wynoszącą 3 f. st. 10 sz. + 3 f. st. 11 sz. A więc

${\frac {\text{m}}{\text{v}}}={\frac {\text{3 f. sz. 11 sz.}}{\text{3 f. st. 10 sz.}}}$

to jest więcej niż 100%. Robotnik więcej niż połowę swego dnia roboczego zużywa na wytwarzanie wartości dodatkowej, którą dzielą między sobą różne osoby pod różnemi pozorami^[1].

2. Wyrażanie wartości wytworu w proporcjonalnych częściach wytworu.

 Wróćmy teraz na chwilę do przykładu, który nam wskazał, w jaki sposób kapitalista przekształca swe pieniądze w kapitał. Praca niezbędna jego robotnika, przędzarza, wynosiła 6 godzin, praca dodatkowa — tyleż, a więc stopa wyzysku siły roboczej wynosiła 100%.

 Wytworem dwunastogodzinnego dnia roboczego jest 20 funtów przędzy o wartości 30 sz. Niemniej jak ⁸/₁₀ tej wartości przędzy (24 sz.) wyobraża tylko odtworzoną wartość zużytych środków produkcji (20 funtów bawełny za 20 sz., wrzeciona i t. p. za 4 sz.), czyli składa się z kapitału stałego. Pozostałe ²/₁₀ jest to właśnie nowa wartość w sumie 6 sz., która powstała w procesie przędzenia. Jedna jej połowa odtwarza wyłożoną dzienną wartość siły roboczej, czyli kapitał zmienny, druga zaś połowa 3 3I»)

1. Liczby powyższe są tylko ilustracją. Mianowicie zakładamy tu wciąż, że ceny równe są wartościom. W księdze III przekonamy się, że wyrównanie to nie urzeczywistnia się wcale tak prosto nawet w stosunku do cen przeciętnych.