Strona:PL Marx Karl - Kapitał. Krytyka ekonomji politycznej, tom I, zeszyty 1-3.pdf/284

Wystąpił problem z korektą tej strony.

zdrowsza od pracy maszynowej“. W rezultacie panowie fabrykanci odrzucają, z oburzeniem propozycję „zatrzymywania maszyn przynajmniej na czas spożywania posiłku“. Niejaki pan Otley, dyrektor fabryki tapet w Borough[1], mówi co następuje: „Ustawa, któraby zezwoliła stosować dzień roboczy od 6 godziny rano do 9-ej wieczorem, zadowoliłaby nas (!) w zupełności, ale godziny, ustalone przez Factory Act od 6-ej godziny rano do 6-ej wieczorem, nie odpowiadają nam (!)... Nasze maszyny są bezczynne podczas przerwy obiadowej (cóż za wspaniałomyślność!). Ta bezczynność nie wyrządza żadnych poważniejszych strat na farbie lub na papierze“. „Ale — dodaje on ze szlachetną wyrozumiałością — mogę zrozumieć, że związane z tem straty są niemile widziane“. Sprawozdanie komisji z całą naiwnością daje wyraz przeświadczeniu, że obawa niektórych „pierwszorzędnych firm“ przed stratą czasu, to jest czasu, w ciągu którego korzystają one z cudzej pracy, a więc i przed „stratą zysku“, nie jest jeszcze „wystarczającą przyczyną“, ażeby z tego powodu „pozbawiać obiadu“ przez 12 — 16 godzin dzieci poniżej lat 13 i młodzież poniżej lat 18, albo też żeby wydzielać im to pożywienie w taki sam sposób, w jaki się wydziela materjały pomocnicze narzędziom pracy, — a mianowicie podczas samego biegu pracy, podobnie jak węgiel i wodę maszynie parowej, mydło — wełnie, smary — kołom i t. p.[2].
Żadna gałąź przemysłu w Anglji nie zachowała dotąd tak staroświeckiego, a nawet — o czem możemy się dowiedzieć od poetów rzymskich z epoki cezarów — przedchrześcijańskiego sposobu produkcji, jak piekarstwo — (pomijamy tu wypiek mechaniczny, który zaczyna zdobywać sobie uznanie dopiero w czasach ostatnich). Lecz zauważyliśmy już wcześniej, że kapitał z początku nie interesuje się wcale technicznym charakterem procesu pracy, który opanowuje. Z początku bierze go on tak, jak go znajduje.

Nieprawdopodobne fałszowanie chleba, zwłaszcza w Londynie, zostało zdemaskowane po raz pierwszy przez komitet Izby gmin, powołany do wyjaśnienia sprawy „fałszowania środków spożywczych“ (r. 1855 — 1856), i w pracy D-ra Hassalla p. t. „Adul-

  1. Dzielnica Londynu na prawym brzegu Tamizy. Southwark. — K.
  2. „Children’s Employment Commission, 1863“, Evidence, str. 123, 124, 125, 140, LIV.