Strona:PL Marx Karl - Kapitał. Krytyka ekonomji politycznej, tom I, zeszyty 1-3.pdf/32

nia płótna, zmniejszy się o połowę, naprzykład z powodu ulepszania warsztatów tkackich, to wartość płótna spadnie do połowy. Odpowiednio do tego: 20 łokci płótna = ½ surduta. Względna wartość towaru A, to znaczy jego wartość wyrażona w towarze B wzrasta i zmniejsza się w stosunku prostym do wartości towaru A, przy niezmienionej wartości towaru B.
 II. Niechaj wartość płótna będzie stała, podczas gdy wartość surduta się zmienia. Jeśli w tych warunkach czas pracy, niezbędny do produkcji surduta, wzrośnie dwukrotnie, naprzykład dzięki niepomyślnej strzyży owiec, to zamiast 20 łokci płótna = 1 surdutowi będziemy mieli: 20 łokci płótna = ½ surduta. Jeśli natomiast wartość surduta zmniejszy się o połowę, to 20 łokci płótna = 2 surdutom. Przy niezmiennej wartości towaru A, jego wartość względna, wyrażona w towarze B, wzrasta i zmniejsza się w odwrotnym stosunku do wartości. B.
 Porównywając rozmaite wypadki, podane pod I i II, widzimy, że ta sama zmiana wartości względnej może być skutkiem przyczyn wręcz przeciwnych. Równanie 20 łokci płótna = 1 surdutowi zamienia się: 1) w równanie 20 łokci płótna = 2 surdutom dlatego, że wartość płótna dwukrotnie wzrosła, albo dlatego, że wartość surdutów spadła do połowy, a 2) w równanie 20 łokci płótna = ½ surduta, ponieważ wartość płótna spadła do połowy, albo wartość surduta wzrosła dwukrotnie.
 III. Niechaj ilości pracy, niezbędne dla wytworzenia płótna i surduta, zmieniają, się jednocześnie w tym samym kierunku i w tym samym stosunku. W tym wypadku będziemy mieli wciąż 20 łokci płótna = 1 surdutowi, jakimkolwiek zmianom ulegną ich wartości. Można odkryć zmianę ich wartości przez porównanie z trzecim towarem, którego wartość pozostała niezmienna. Gdyby wartości wszystkich towarów wzrosły lub zmalały jednocześnie w tym samym stosunku, to wartości ich względne pozostałyby niezmienione. O rzeczywistej zmianie ich wartości dowiedzielibyśmy się, spostrzegając, że w tym samym czasie praca wydawałaby ogólnie mniejszą lub większą ilość towarów, niż poprzednio.
 IV. Niechaj okresy pracy, niezbędne do wyprodukowania płótna i surduta, a więc i ich wartości, zmieniają się jednocześnie w tym samym kierunku, ale nie w tym samym stopniu, lub w przeciwnym kierunku i t. d. Wpływ wszystkich takich możli-