Strona:PL Marx Karl - Kapitał. Krytyka ekonomji politycznej, tom I, zeszyty 1-3.pdf/323

Wystąpił problem z korektą tej strony.

Ażeby usunąć nadużycia podstępnego „systemu zmian“, ustawa wprowadziła między innemi następujące ważne przepisy szczegółowe: „Dzień roboczy dzieci i młodocianych liczy się od chwili, gdy którekolwiek dziecko lub młodociany rozpoczyna z rana swą pracę w fabryce“. Jeżeli więc A zaczyna swą pracę rano, a B o 10, to jednak dzień roboczy musi się dla B skończyć o tej samej porze, co dla A. Początek dnia roboczego powinien być oznaczony według publicznego zegara, naprzykład weug najbliższego zegara kolejowego, według którego należy regulować dzwonek fabryczny. Fabrykant winien wywiesić w fabryce ogłoszenie, drukowane wielkiemi literami, wyszczególniające początek, koniec i przerwy dnia roboczego. Dzieci, rozpoczynające swą pracę przed godziną 12 w południe, nie mogą być ponownie zatrudnione po pierwszej popołudniu. Zmiana popołudniowa musi więc składać się z innych dzieci, niż zmiana przedpołudniowa. Wypoczynek półtoragodzinny, przeznaczony na posiłek, musi być udzielany wszystkim robotnikom, podlegającym ochronie, o tych samych porach dnia, conajmniej zaś jedna godzina przed 3 popołudniu. Dzieci i młodocianych nie wolno zatrudniać przed 1 popołudniu przez 5 godzin bez, przerwy przynajmniej półgodzinnej, na posiłek. Dzieci, młodociani i kobiety me powinny pozostawać w ciągu przerwy na posiłek w pomieszczaniu fabrycznem, w którem odbywa się jakikolwiek proces pracy i t. d.
Widzieliśmy, że te szczegółowe zarządzenia, z tak koszarową jednostajnością regulujące zapomocą dzwonka trwanie, granice i przerwy pracy, nie były bynajmniej dowolnym wytworem pomysłowości parlamentu. Rozwinęły się stopniowo z układu stosunków, jako prawa przyrodzone nowożytnego trybu produkcji. Sformułowanie tych praw, urzędowe uznanie ich, ogłoszenie ich przez państwo były wynikiem długotrwałych walk klasowych, jednem z ich najbliższych następstw było to, że w praktyce również dzień roboczy dorosłych robotników fabrycznych ujęty został w te same szranki, gdyż w większej części procesów produkcji niezbędna jest kooperacja [współdziałanie] dzieci, młodocianych i kobiet. Naogół więc w latach 1844 — 1847 dwunastogodzinny dzień roboczy stał się normą jednakową i powszechną we wszystkich gałęziach produkcji, podlegających ustawodawstwu fabrycznemu.