Strona:PL Marx Karl - Kapitał. Krytyka ekonomji politycznej, tom I, zeszyty 1-3.pdf/391

 Hindus, podobnie jak pająk, zawdzięcza swe mistrzowstwo w tkactwie tylko szczególnej sprawności, nagromadzonej przez szereg pokoleń i przekazywanej z ojca na syna. A jednak tkacz indyjski wykonywa pracę bardzo zawiłą, w porównaniu z pracą większości robotników rękodzielniczych.
 Rzemieślnik, który przy wytwarzaniu danego wyrobu wypełnia kolejno różne czynności cząstkowe, musi zmieniać to miejsce, to narzędzia. Przejście od jednej czynności do drugiej przerywa tok jego pracy i stwarza jak gdyby pory [drobne otwory] w jego dniu roboczym. Pory te zwężają się, gdy robotnik przez dzień cały wykonywa bez przerwy jedną i tę samą czynność, albo też zasklepiają się w miarę, jak zmniejsza się zmienność jego czynności. Wzmożona wydajność pochodzi tu albo z większego wydatkowania siły roboczej w danym okresie czasu, a więc z większego natężenia pracy, albo ze zmniejszenia nieprodukcyjnego zużywania siły roboczej. Dodatkowy wysiłek, którego wymaga każde przejście ze spokoju do ruchu, opłaca się przy dłuższem trwaniu raz nabytej szybkości normalnej. Z drugiej strony brak przerw w jednostajnej pracy przytępia uwagę i usypia energję życiową robotnika, dla którego sama zmiana czynności jest wypoczynkiem i bodźcem.
 Wydajność pracy zależy nietylko od sprawności robotnika, lecz również od doskonałości jego narzędzi. Narzędzia tego samego rodzaju, służące do krajania, wiercenia, uderzania, ubijania i t. d., używane są w najróżniejszych procesach pracy, a nawet W tym samym procesie to samo narzędzie służy do różnych czynności. Skoro jednak następuje rozczłonkowanie poszczególnych czynności tego samego procesu pracy i każda czynność cząstkowa w ręku robotnika cząstkowego przybiera formę dla siebie najodpowiedniejszą, a przeto wyłączną, zjawia się potrzeba przekształcenia narzędzi, przedtem służących do różnych celów. Szczególne i stwierdzone przez doświadczenie trudności, które nastręcza dawna forma tych narzędzi, określają kierunek, w którym forma ta się zmienia. Cechami charakterystycznemi rękodzielni są: zróżniczkowanie narzędzi pracy, dzięki czemu dla narzędzia każdego rodzaju otrzymujemy tyle stałych odmian, ile posiada poszczególnych zastosowań, oraz specjalizacja tych narzędzi, dzięki której każde poszczególne narzędzie znajduje pełne zastosowanie tylko w ręku wyspecjalizowanego robotnika cząstkowego. W samem tylko Birming-